فن آوری تولیدات گیاهی
سال:1388 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

پژوهش های زیادی درباره اثر تنش خشکی بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت گیاهان زراعی صورت گرفته است، اما اطلاعات اندکی درباره این نوع مطالعات در شرایط مزرعه وجود دارد. در پژوهش حاضر میزان پروتیین کل و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت شامل سوپراکساید دسموتاز (SOD)، اسکوربیت پراکسیداز (APX)، کاتالاز (CAT) و پراکسیداز (POX) تحت تنش کمبود آب برای 5 لاین مختلف جو، با استفاده از روش های سنجش اسپکتروفتومتری و سنجش ژل در قالب آزمایش فاکتوریل تصادفی مطالعه گردید. میزان پروتیین کل با اعمال تنش خشکی افزایش معنی داری نسبت به تیمار آبی نشان داد، در حالی که میزان کلروفیل کاهش یافت. طبق نتایج تجزیه واریانس، فعالیت آنزیم های سوپر اکساید دسموتاز، کاتالاز و پراکسیداز تحت تنش کمبود آب به طور معنی داری افزایش یافت. میزان این افزایش برای آنزیم پراکسیداز در شرایط خشکی نسبت به آبی شدیدتر بود. هم چنین افزایش فعالیت آنزیم های پراکسیداز و سوپراکساید دسموتاز تحت تنش خشکی نسبت به تنش دیم معنی دار شد. مطالعه فعالیت آیزوزایم این آنزیم ها، نتایج به دست آمده را تایید کرد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از بین مجموع آنزیم های مورد مطالعه، آنزیم اسکوربیت پراکسیداز فعالیت کمی داشته و لذا نقش کمرنگی در محافظت گیاه از تنش خشکی ایفا می کند، در حالی که آنزیم پراکسیداز به عنوان یکی از آنزیم های مهم جهت افزایش مقاومت گیاه جو در مقابل تنش ناشی از خشکی نقش کلیدی بر عهده دارد. هم چنین فعالیت آنزیم ها نشان داد که آنزیم های مختلفی بسته به میزان تنش خشکی در جو بیان شده و فعالیت نشان می دهند.

زیره سبز با نام علمی Cuminum cyminum، گیاهی یکساله از خانواده چتریان است که در ایران به صورت توده های بومی کشت می شود. این گیاه یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی و با ارزش اقتصادی بالا می باشد. در این پژوهش از سه توده زیره سبز تهیه شده از استان های خراسان، کرمان و فارس استفاده گردید. ریز نمونه ها که شامل قطعاتی از کوتیلدون و هیپوکتیل حاصل از بذور جوانه زده بودند، در محیط کشت گامبورگ با ترکیبات هورمونی مختلف کشت شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی پیاده گردید. فاکتورهای مورد استفاده شامل هورمون NAA با سه غلظت 0.2، 0.4 و 0.6 میلی گرم در لیتر، IAA با دو غلظت 0.2 و 0.4 میلی گرم در لیتر و BAP با غلظت صفر و 0.1 میلی گرم در لیتر و سه توده بومی زیره بودند. نتایج آزمایش نشان داد که هر سه توده تولید پینه های فشرده، سخت و به رنگ سفید مایل به سبز نمودند. با واکشت پینه ها به محیط تازه مراحل تولید جنین های رویشی از قبیل کروی، قلبی، نیزه ای و لپه ای شکل مشاهده شد. سپس جنین ها تولید نوساقه نمودند. نو ساقه های طویل شده به طول یک تا دو سانتی متر پس از بریده شدن از روی پینه به محیط ریشه زایی MS همراه با 0.2 میلی گرم در لیتر IAA منتقل و همه آن ها ریشه دار شدند. گیاهچه های ریشه دار شده نهایتا به گلدان های حاوی خاک شنی و خاک برگ استریل به نسبت 1:1 انتقال داده شدند. پس از 20 تا 30 روز گیاهچه ها تولید گل نمودند. هیچ گونه گیاه فاقد کلروفیل مشاهده نشد و همه گیاهان از نظر ظاهری سالم بودند. در این پژوهش توده خراسان با ترکیب هورمونی 0.4 میلی گرم در لیتر 0.2+IAA میلی گرم در لیتر 0.1+NAA میلی گرم در لیتر BAP بیشترین پینه زایی و باززایی را نشان داد.

جهت تعیین مهم ترین اجزای موثر بر عملکرد دانه برنج و سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی از هر یک از بخش های اندام هوایی در عملکرد دانه، آزمایشی در سال زراعی 84-1383 در موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت ماندران (آمل) با ده ژنوتیپ برنج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ژنوتیپ های مورد مطالعه شامل 8 لاین امید بخش و دو رقم به عنوان شاهد شامل فجر و ندا بود. در این آزمایش صفاتی از قبیل وزن هزار دانه، تعداد دانه در خوشه، تعداد خوشه در واحد سطح و تعداد دانه پر در خوشه به عنوان اجزای عملکرد و سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی از هر یک از اندام های هوایی شامل ساقه، برگ پرچم و سایر برگ ها و همچنین شاخص سطح برگ در مرحله گل دهی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ های برنج از نظر تمامی صفات مورد آزمون به استثنای وزن هزار دانه و درصد دانه پر، دارای اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد بودند. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی لاین 106 بالاترین عملکرد دانه و لاین شماره 104 کم ترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد. لاین 106 در مقایسه با ژنوتیپ های دیگر دارای بالاترین میانگین وزن هزار دانه و تعداد خوشه در واحد سطح، همچنین تعداد دانه در خوشه متعادل و درصد دانه پر بالایی بود. شاخص سطح برگ بالا در مرحله گل دهی در این لاین همچنین موجب افزایش انتقال مجدد مواد در دوره پر شدن دانه شد. نتایج این بررسی حاکی از آن است که وزن هزار دانه و تعداد خوشه در واحد سطح دارای همبستگی بالایی با عملکرد هستند و می توان از آن ها در انتخاب ژنوتیپ برتر در جهت بهبود عملکرد دانه استفاده کرد.

پرآوری گیاهان مختلف در شرایط درون شیشه ای برای ریز ازدیادی و مطالعات درون شیشه ای امری الزامی است. بهینه سازی و افزایش پرآوری شاخه موضوع پایه ای برای ریز ازدیادی است و در این زمینه بیشتر مطالعات روی نوع محیط پایه و هم چنین ترکیباتی که در محیط کشت استفاده می شوند متمرکز شده است. سیب گمی الماسی یک پایه پاکوتاه سیب است که در شمال غرب ایران رشد می کند و برای گونه ها و ارقام مختلف سیب مناسب است. در این مطالعه تاثیر دو نوع محیط کشت پایه حاوی نمک های MS و N6 همراه با اثر مواد بیوشیمیایی مانندی فلوروگلوسینول، زغال فعال و هورمون جیبرلین بر روی پرآوری و طول شاخه ها بررسی شد. شاخه های در حال رشد در شرایط درون شیشه ای برای این کار به کار رفت. نتایج به دست آمده از این آزمایش ها نشان داد که محیط کشت MS نسبت به N6 پرآوری سیب را بیشتر تحریک می کند. فلوروگلوسینول به عنوان یک ترکیب فلوردزینی تاثیر مثبتی در پرآوری سیب داشت و در طول یک ماه اول کشت تاثیر معنی داری در افزایش پرآوری درون شیشه ای و طول شاخه ها داشت. فلوروگلوسینول هم چنین تاثیر خوبی در کاهش شیشه ای شدن نمونه های سیب داشت. اختلاف بین اثر اسید جیبرلیک با فلوروگلوسینول روی پرآوری سیب معنی دار نبود. زغال فعال اثر معنی داری روی پرآوری نداشت. ترکیب 80 میلی گرم در لیتر فلوروگلوسینول با 2 میلی گرم در لیتر جیبرلین برای افزایش پرآوری در شرایط درون شیشه ای این رقم سیب مناسب تشخیص داده شد.

ایران به عنوان یکی از منابع غنی ذخایر ژنتیکی گردو در جهان به حساب می آید. بررسی تنوع ژنتیکی موجود در این ذخایر ژنتیکی جهت شناسایی و معرفی ژنوتیپ های برتر اولین گام در هر برنامه مرتبط با حفاظت و توسعه پایدار کشت گونه های گیاهی است. نشانگر SSR به دلیل داشتن مزایای فراوان از جمله چند شکلی بالا و وراثت هم بارز نشانگر ایده آل در شناسایی ارقام و مطالعه روابط ژنتیکی توده ها، خصوصا در گیاهان هتروزیگوت دگرگشن مانند گردو می باشند. در این پژوهش تنوع ژنتیکی و ساختار ژنتیکی چهار توده گردو مشتمل بر 28 ژنوتیپ در استان همدان با استفاده از 11 نشانگر SSR بررسی و در مجموع 47 آلل چند شکل شناسایی شد. میانگین تعداد آلل های مشاهده شده به ازای هر مکان ژنی معادل 4.3 آلل بود. تعادل هاردی- واینبرگ درون توده ها برقرار بوده ولی بین توده ها در بیشتر مکان های ژنی برقرار نشد که ممکن است ناشی از فشار گزینش و انتخاب طبیعی در شرایط اقلیمی مختلف باشد. بیش ترین فاصله ژنتیکی بین توده های تویسرکان و ملایر و کم ترین آن بین توده های تویسرکان و سرکان بود. بر اساس شاخص شانون توده های همدان و ملایر به ترتیب دارای بیش ترین و کم ترین تنوع درون جمعیتی بودند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای بر اساس ضریب تشابه نی و به روش UPGMA، توده ها را به 2 گروه تقسیم کرد. دسته بندی توده ها با استفاده از داده های مولکولی با دسته بندی آن ها بر اساس موقعیت جغرافیایی انطباق پیدا کرد.

موفقیت تلاقی های بین گونه ای در سیب زمینی ها عمدتا بر پایه ناسازگاری پس تخمی بنام تئوری عدد توازنی آندوسپرم (EBN) یا پلوئیدی موثر توجیه می شود که بر اساس آن دو گونه زمانی با هم تلاقی پذیر خواهند بود که از EBN یک سانی برخوردار باشند اما علاوه بر این در برخی تلاقی ها موانع پیش تخمی نیز مشاهده شده است. در این آزمایش تلاقی پذیری چهار گونه آلوتتراپلوئید EBN2 (سولانوم آکول، استولونیفروم، فندلری و هیرتینگی) با 11 کلون متعلق به دو زیر گونه از سیب زمینی های زراعی اتوتتراپلوئید EBN4 (سولانوم توبرزوم زیرگونه توبروزوم و زیرگونه آندیژنا) از نظر موانع پیش تخمی (رابطه گرده-مادگی) و میوه بندی و بذر دهی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد علاوه بر تفاوت در EBN، ناسازگاری پیش تخمی نیز در این تلاقی ها شایع است. شیوع ناسازگاری پیش تخمی زمانی که گونه های وحشی به صورت والد ماده در تلاقی شرکت داده شدند کمتر از تلاقی های متقابل بود. در میان گونه های آلوتتراپلوئید سولانوم آکول از کم ترین قابلیت نفوذ و سد کنندگی برخوردار بود و در بین دو زیر گونه زراعی نیز زیر گونه توبرزوم قابلیت سد کنندگی کمتری داشت. از مجموع 1169 گرده افشانی دو هیبرید از تلاقی توبروزوم × استولونیفروم، یک هیبرید از تلاقی توبروزوم × هیرتینگی و یک هیبرید از تلاقی توبرزوم × فندلری تولید شد. سه هیبرید اول تتراپلوئید و هیبرید آخر هیپوتتراپلوئید تشخیص داده شد.

به منظور بررسی امکان تولید پیازچه گیاه موسیر در شرایط درون شیشه ای این مطالعه در قالب دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و با 4 تکرار انجام شد. در آزمایش اول اثر NAAدو غلظت 0.5 و 1 میلی گرم در لیتر و BA با پنج غلظت صفر، 0.5، 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر و در آزمایش دوم ساکارز در 4 غلظت 30، 45، 60 و 90 گرم در لیتر و 2 نوع قند شکر معمولی و ساکارز خالص (99.9 درصد) بر تولید پیازچه از ریز نمونه های صفحه پایگاهی موسیر در محیط کشت پایهMS مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد در محیط کشت های حاوی NAA ولی بدون BA هیچگونه پیازچه ای تولید نگردید و نمونه ها به سمت تولید کالوس پیش رفتند. بیش ترین تعداد پیازچه (متوسط 4.65) در تیمار 2 میلی گرم در لیتر BA و 1 میلی گرم در لیتر NAA و کمترین آن از تیمار شاهد (بدون هورمون) به دست آمد. درشت ترین پیازچه ها نیز در تیمار 3 میلی گرم در لیتر BA و 0.5 میلی گرم در لیتر NAA تولید شدند. در آزمایش دوم اثر نوع قند و اثر متقابل نوع قند و سطوح مختلف قند بر تولید پیازچه معنی دار نبود. این امر مشخص می سازد که میتوان به جای ساکارز از شکر معمولی استفاده نمود و هزینه های تولید را به طور قابل ملاحظه ای کاهش داد. با افزایش غلظت قند تا 60 گرم در لیتر تولید پیازچه ها افزایش یافت. کم ترین تعداد پیازچه در تیمار 30 و 90 گرم در لیتر قند به دست آمد. با افزایش غلظت قند قطر پیازچه های تولیدی نیز افزایش یافت.