مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی(مطالعات راهبردی جهانی شدن)
سال:1393 | دوره:5 | شماره:13 (پیاپی 16) |تعداد مقالات:7

در عصر جهانی شدن که نخستین نشانه های افول پارادایم دولت-ملّت سازی پدیدار گردیده، دولت عراق پس از یک دوره منازعات و کشمکش های داخلی، وارد مسیر دولت-ملّت سازی شده است. ورود دیر هنگام این کشور به عرصه ی دولت-ملّت سازی، زمانی رخ داد که سایه ی جهانی شدن با شتابی خیره کننده بر سر قلمروهای سرزمینی سنتی گسترانیده شده، و در پی اشاعه ی امواج دموکراتیزاسیون، نسبی شدن هویّت ها و تضعیف صلح و امنیت بین المللی، بسیاری از مفاهیم سُنّتی علم سیاست از جمله حاکمیّت، دولت، مشروعیّت، مشارکت، امنیت و هویّت، دستخوش دگرگونی های عمیقی شده اند. با این وصف، پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که عراق به عنوان یک کشور پسامنازعه ای در عصر جهانی شدن، چگونه می تواند روند دولت-ملّت ساز ی خود را بازسازی و تکمیل نماید؟ فرضیه ی نوشتار حاضر این است که نخبگان سیاسی عراق از طریق اصلاح و مهندسی نهادهای منطبق با نیازها و شرایط جامعه، ایجاد رابطه ی صلح آمیز میان دولت و جامعه، برگزاری انتخابات نسبیّتی و خودگردانی و گسترش حکومت محلّی، ایجاد یکپارچه ساز ی و همگرایی گروه های ستیزه جو در فرایند آشتی ملّی، می توانند به صلح و ثبات پایدار و ایجاد مشروعیّت در سطح جامعه برسند. نوشتار حاضر می کوشد بر اساس روش پژوهش کیفی و روش تحلیل توصیفی-تبیینی، در دو بخش، نخست از منظری آسیب شناسانه به بررسی تأثیرات فرایند جهانی شدن بر روند دولت-ملّت سازی درون زا در کشورهای در حال توسعه پرداخته، سپس بر پایه ی نظریه ی دموکراسی همزیست گرایانه (توافقی) لیپهارت، به ارائه ی چارچوبی نظری معطوف به راهبرد عملی برای شکل گیری دولت-ملّت ساز ی مطلوب، در عراق، در عصر جهانی شدن بپردازد.

دستاورد فوری جهانی شدن کوتاه گشتن ارتباطات انسانی و تماس آنی با یکدیگر از دورترین نقاط جغرافیای جهان است. آگاهی آنی از همدیگر و تبادل سریع آرا و اندیشه ها از دستاوردهای ارزنده جهانی شدن است. این امر به واسطه ابزارهایی چون رسانه، فن آوری پیشرفته، رایانه، انقلاب ارتباطاتی و مانند اینها مهیا شده است. چنین ابزارهایی گفت و گوی انسانی را آسان کرده و فرصت بحث و نقد و نزدیکی ملت ها را فراهم آورده است. در بستر چنین تحولاتی، گفتمان های حقوق بشری نیز به بحث و مناظره می پردازند و قطعا منطق مسلط هر گفتمانی در فرآیند جهانی شدن به گفتمان مسلط جامعه جهانی تبدیل می شود. این موضوع سبب ساز هنجار سازی جهانی می شود. همین هنجار سازی جهانی موجب طرح این پرسش کلیدی می شود که چرا جهانشمولی حقوق بشر به گفتمان مسلط ارزشی در جامعه بین المللی تبدیل شده است؟ نویسنده با در نظر داشتن این مفروض که حقوق بشر فرآیند جهانشمولی خود را طی کرده به آزمون فرضیه ذیل می پردازد: آسان شدن گفت و گوهای ملت ها با بهره گیری از ابزارهای جهانی شدن مانند رسانه، شبکه های اجتماعی، ماهواره و تارنما به سلطه جهان شمولی حقوق بشر انجامیده است. در راستای آزمون این فرضیه، نویسنده از یافته های کتابخانه ای و نیز تجربه علمی-پژوهشی خود بر پایه مشاهده بهره می برد. نویسنده بر این باور است که جهانی شدن سبب شده تا نقض حقوق بشر در جامعه بین المللی دشوار شود. در واقع حقوق بشر جهان شمول به انزوای هنجارهای ملی و بومی انجامیده است. دیگر بر پایه نسبی گرایی اخلاقی نمی توان نقض هنجارهای حقوق بشری را توجیه نمود. زیرا ابزارهای رسانه ای، ماهواره ای و فیس بوکی جهانی شدن منطق نسبی گرایان را به انزوا کشانده است.

امروزه، جهانی شدن از حوزه ی اقتصاد فراتر رفته و بر حوزه های فرهنگ، سیاست و حتی حقوق که مقوله ای پویا، متحرک و در عین حال نظام مند است، تأثیرگذارده است. تحولات ناشی از جهانی شدن در مقوله ی حقوق به طور عام، و حقوق خانواده به طور خاص، اثر گذار است. برخی ویژگی های خانواده و حقوق خانواده، این اثرپذیری را تسریع نموده و در مقابل، عواملی نیز تحولات حقوق خانواده را تعدیل می نماید. ابتنای بیش تر قوانین خانواده بر فرهنگ، شکل گیری جریان های فمینیستی، توجهات جهانی و فراملّی توسط مقررات و سازمان های بین المللی-به دلیل وجود دو گروه آسیب پذیر و مورد توجه جامعه ی جهانی، یعنی زنان و کودکان-همگی موجب می گردد تا جهانی شدن بر حقوق خانواده، سریع تر و بیش تر تأثیر بگذارد. در مقابل، ماهیت عبادی و معاملی قواعد حقوق خانواده و وجود سنّت های ریشه دار در حیطه ی مسائل مربوطه، از عوامل تعدیل کننده یا مقاوم در برابر تحولات خانواده محسوب می شوند. در این مقاله که با شیوه ی اسنادی انجام شده، پس از بررسی چگونگی تاثیر جهانی شدن بر حقوق خانواده و اشاره به فرصت ها و تهدید های ناشی از آن، راهکارهای مصون ماندن حقوق خانواده از آسیب های جهانی با توجه به قابلیت های فقه اسلام، مورد بررسی قرار می گیرد. فقه غنی شیعه با استفاده از ابزار اجتهاد، پاسخ گوی نیاز ها و مقتضیاتی زمان است که در مقابل تبادل سریع و آسان اطلاعات-که از فرصت های ناشی از جهانی شدن است-حقوق خانواده ی اسلامی را قابل ارائه در سطح بین المللی می نماید.

با پایان یافتن نظم جهان دوقطبی، کنش آمریکا به عنوان قدرتمندترین دولت در عرصه ی جهانی، مورد توجه قرار گرفت. آمریکا، رهبر بلوک غرب در دوران جنگ سرد بود و اروپای غربی نیز جزء اساسی بلوک مزبور محسوب می شد که در خطّ مقدم مبارزه با نفوذ اتحاد جماهیری شوروی قرار داشت. موضوعی که حائز اهمیت است، تبیین روابط اروپا و آمریکا در گستره ی نظم جدید جهانی به عنوان دو بلوک قدرتمند قدرت بعد ازجنگ سرد است، که در این پژوهش با استفاده از رویکرد رئالیسم ساختاری و نگاه این تئوری به نظم هژمونیک، بررسی و تبیین می شود. در این مقاله، چالش هایی که برای تداوم قدرت هژمونیک آمریکا پیش آمده، مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه ضمن اشاره به سیاست های این دو قطب قدرتمند در خاورمیانه، دلایل عدم همراهی کامل کشورهای اروپایی با سیاست های آمریکا بررسی می شود، که به عنوان یکی از چالش های اساسی برای تداوم قدرت هژمونیک آمریکا به عنوان قدرت مدعی نظم دهنده ی جهانی محسوب می گردد.

جهانی شدن، دربرگیرنده ی چندین فرایند عظیم است که با تاریخ آمیخته شده و گستره ی وسیعی از روند سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در برمی گیرد. جهانی شدن به مثابه ی نزدیک کردن جهان به یکدیگر و آگاهی کشورها از اوضاع هم دیگر است؛ به عبارت دیگر، جهان به سرعت در حال دگرگونی به فضایی اجتماعی و نسبتاً واحد است که توسط نیروهای اقتصادی-فناوری، اجتماعی و سیاسی شکل می گیرد، به گونه ای که گسترش ابعاد مورد نظر در نقطه ای از جهان، بر روی زندگی افراد، نهادها و بنگاه ها در نقطه ی دیگر جهان، تأثیر و نتیجه ی شگرفی بر جای می گذارد. تمامی کلان شهرها در تلاش اند تا وارد این فرایند شوند و بتوانند از آثار مثبت آن بهره گیرند. پژوهش حاضر به صورت توصیفی-تحلیلی و کاربردی انجام گردیده و آمار و اطلاعات، به صورت کتابخانه ای و بهره گیری از اسناد و منابع دست اول و رسمی گردآوری شده است. دو کلان شهر تهران و استانبول به عنوان مطالعه ی موردی در کنار یکدیگر به صورت تطبیقی انتخاب شده اند. هدف از انجام پژوهش این است که نشان داده شود کدام یک از کلان شهرهای تهران و استانبول، بیشتر وارد فرایند جهانی شده اند. جهت استنباط، علاوه بر آمار و جداول توصیفی، بر اساس آزمون های t و من وتینی، معناداری تفاوت ها را به دست آورده ایم. نتیجه ی پژوهش نشان می دهد که عملکرد تهران در مقابل استانبول، بسیار ناچیز است و تهران نتوانسته با استانبول رقابت کند. در نهایت نیز پیشنهاداتی مانند توسعه و تقویت خدمات مالی بین المللی در کلان شهر تهران جهت ادغام در فرایند جهانی شدن ارائه شده است.

هدف این مقاله، بررسی اثر جهانی شدن اقتصاد و سیکل ها بر مارک آپ (شکاف بین قیمت و هزینه ی نهایی) صنایع داخلی است. بدین منظور، از شاخص وسعت ارتباط بین المللی از نظر تجاری به عنوان شاخصی برای جهانی شدن استفاده شده است. در این مطالعه، نخست به سنجش مارک آپ پرداخته شده، سپس از داده های مربوط به 131 صنعت کد چهار رقمی ISIC و نیز داده های واردات به صنعت، بهره برداری گردیده است. براساس نتایج حاصل از سنجش مارک آپ درصنایع، در تمامی صنایع ایران بوده است. پس از ارزیابی مارک آپ، در قسمت دوم مقاله، با روش داده های مقطعی و تکنیک حداقل مربعات معمولی (OLS) به بیان چگونگی اثر گذاری متغیر سیکل و جهانی شدن اقتصاد بر مارک آپ صنایع داخلی پرداخته شد. نتایج حاصل از تخمین نهایی مدل نشان می دهد، متغیر جهانی شدن اقتصاد، اثر منفی بر مارک آپ صنایع داخلی دارد، که بیان گر آن است که با افزایش جهانی شدن اقتصاد و افزایش تجارت، ساختار بازاری صنایع داخلی به سمت رقابت سوق می یابد؛ نیز متغیر سیکل اثری مثبت و معنی دار بر مارک آپ صنایع داخلی دارد؛ همچنین اثر متقابل بین جهانی شدن و سیکل بر روی مارک آپ صنایع داخلی منفی است؛ به این معنی که با ورود متغیر جهانی شدن اقتصاد به مدل، اثر مثبت متغیر سیکل بر مارک آپ کاهش می یابد.

امروزه، سیاستگذاران و مجریان قانون، به دلایل مختلف از جمله کاهش هزینه های تحقق عدالت جنایی، به اقدامات کنشی و پیش گیرانه، متمایل شده اند؛ اما پیش گیری از جرم، زمانی کارایی بهتری خواهد داشت که مبتنی بر مبانیِ سازگار با ویژگی های هر طبقه از جرم ها باشد. مسأله ی پیش گیری از جرایم رایانه ای، به عنوان یکی از پدیده های نوظهور مجرمانه، با توجه به ویژگی های این جرایم و مرتکبان آن-از جمله فرامرزی بودن، گستردگی خسارت، سهولت ارتکاب و کم سن بودن مرتکبان-ضرورتی دوچندان می یابد. سازمان ملل متحد در سال 2002، سندی با عنوان «رهنمود پیش گیری از جرم» تصویب نموده که در آن به بیان چارچوب فعالیت ها، اصول بنیادی، روش ها و دیگر اموری که کشورها باید در پیش گیری از جرم رعایت کنند، پرداخته است. مقاله ی حاضر، مسأله ی پیش گیری از جرایم رایانه ای را در دو محور اصلی بررسی می کند، که عبارت اند: (1) اتخاذپذیری رویکردهای پیش گیری مبتنی بر توسعه ی اجتماعی و مبتنی بر موقعیت های جرم زا، که می توان آن را به عنوان «رهیافت های نظری» به این موضوع بررسی کرد(2) اصول راهبردی پیش گیری با محوریت سند رهنمود پیش گیری سازمان ملل متحد، که می توان آن را جلوه ای از یک «رهیافتِ جهانی» یا رهیافتی در بستر جهانی شدن درنظر گرفت، و تحلیل کرد.