پژوهش و برنامه ریزی روستایی
سال:1397 | دوره:7 | شماره:2 (پیاپی 22) |تعداد مقالات:9

1. مقدمه اقتصاد روستایی در ایران علی رغم نقش مهم و فعالی که در اقتصاد ملی داشته، امّا در طول نیم قرن اخیر دستخوش تحوّلات عمیقی شده است. دقت در روند وضعیت فعالیت اقتصادی در نواحی روستایی کشور در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات در 45 سال گذشته نشان می دهد با وجود اینکه فعالیت در بخش کشاورزی مهم ترین کارکرد سکونتگاه های روستایی کشور طی دهه های گذشته تاکنون بوده است اما میزان فعالیت در این بخش سیر نزولی داشته است و به نوعی فعالیت در بخش کشاورزی به نفع فعالیت در دو بخش صنعت و خدمات، کاهش یافته است. اما در طی دهه های گذشته فعالیت در بخش خدمات به نحو قابل توجهی روند صعودی داشته است...

1. مقدمه در دنیای امروز، برنامه ریزی برای توسعه ملی به طور کلی و توسعه روستایی به طور اخص، از ضروریات اصلی به شمار می رود. در این چارچوب، توسعه با تمامی ابعاد خود از آغاز زندگی بشر پیوسته در مقیاس و مفهومی متفاوت مطرح بوده است. در این ارتباط هر چه سطح فرهنگ بالا تر رفته، سطح نیازهای بشری برای توسعه نیز بالاتر رفته است. که یکی از ابعاد توسعه مد نظر بشر از گذشته تاکنون توسعه اجتماعی است. گردشگری در مقایسه با سایر فعالیت های اجتماعی و اقتصادی مزایای بسیاری دارد از آن به عنوان نوش داروی برای بالابرنده ی قابلیت مختلف اقتصادی، اجتماعی و حتی زیست محیطی در نواحی دورافتاده، محرک تجدید حیات و کاتالیزوری سکونت گاه ها، بهبود دهنده شرایط اجتماعی زندگی جوامع روستایی برای بازسازی و توسعه ی اجتماعی و بهبود سطح عمومی رفاه اجتماعی در نواحی روستایی یاد می شود. ساختارهای رفاه اجتماعی در سطح روستاهای گردشگری استان آذربایجان شرقی نیز گویای این مطلب است که با وجود جاذبه های متعدد طبیعی و انسانی در این روستا، به دلیل گسترش نیافتن بازار گردشگری آن هنوز سطح عمومی رفاه در این روستا ناپایدار بود و هنوز هم مشکلات اجتماعی و اقتصادی متعددی گریبان گیر روستاهای این استان بوده است. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سؤال اصلی صورت گرفته است. که توسعه گردشگری روستایی چه تأثیری بر ارتقای شاخص های رفاه اجتماعی روستایی در استان آذربایجان شرقی داشته است؟...

1. مقدمه آنچه امروزه در مورد توسعه مناطق روستایی مطرح است، توسعه پایدار روستایی است و اگر چه در سال های اخیر توجه به توسعه پایدار روستایی بیش از گذشته در پژوهش های مکتوب پیرامون مسئله توسعه کشور نمود یافته، اما هنوز به مقوله امنیت در بطن جامعه روستایی به عنوان یکی از اهداف غیر مستقیم توسعه پایدار توجهی نشده است. از سویی در زمینه رویکردهای کالبدی پیشگیری محیطی و ایجاد تغییرات محیطی به منظور کاهش جرم خیزی فضاها و افزایش قابلیت امنیتی آن ها، نظریات متعددی ارائه شده و دریچه ای نوین به تامین امنیت گشوده شده است که در آن تاثیر محیط کالبدی را بر امنیت یا احساس امنیت نشان می-دهد. در این میان طرح های هادی روستایی به عنوان مهمترین طرح در حوزه برنامه ریزی روستایی با ماهیتی کالبدی می باشند ولی به مقوله امنیت کالبدی نپرداخته اند. هدف کلی این تحقیق شناخت میزان سازگاری ویژگی های کالبدی با احساس امنیت ساکنین است تا با آزمون میزان ارتباط میان این متغیرها، از دستاوردهای آن بتوان در جهت ارتقای کیفی طرح های هادی روستایی همسو با افزایش قابلیت امنیتی فضاهای روستایی بهره برد...

1. مقدمه در دهه های اخیر با وجود افزایش مهاجرت مردم روستایی به شهرها، هنوز هم بیش از 2 میلیارد نفر در روستاهای کوچک در سراسر جهان زندگی می کنند. کمک به چنین جمعیت بسیار بزرگی برای داشتن به زندگی رو به رشد هنوز هم یک چالش مهم در توسعه روستایی است. بهبود کیفیت زندگی روستایی یک عامل مهم در دستیابی به توسعه روستایی است که در اکثر کشورهای آسیایی پایین تر ازکیفیت زندگی شهری است. شناخت عوامل موثر بر بهبود کیفیت زندگی روستایی برای توسعه جامعه ضروری است و به عنوان معیاری برای ارزیابی اثربخشی سیاست ها، و کمک به درک اولویت های سیاست گذاران به سمت توسعه پایدار روستایی است. سیاستمداران اغلب به ایجاد زیرساخت در مناطق روستایی مانند دسترسی به مراقبت های بهداشتی، آموزش و پرورش، توسعه کشاورزی، و فرصت های شغلی غیر کشاورزی با هدف بالا بردن شاخص های کیفیت زندگی روستایی، توصیه می نمایند. تمرکز این تحقیق برای ارزیابی کیفیت پایدار از زندگی روستایی در ایران در طول دوره 1370-1395، و سپس ارزیابی تاثیر سرمایه گذاری های دولت بر روی آن است...

1. مقدمه زعفران از محصولات کشاورزی سازگار با شرایط آب وهوایی منطقه خاورمیانه، مرکز آسیا و قسمتی از اروپا است که ضمن ارزش بالای غذایی، دارای کاربردهای متعدد صنعتی و حتی پزشکی است. این محصول که با شرایط آب و هوایی بخشی از استان های شرق و شمال شرقی ایران کاملاً سازگاراست. این محصول نقش مهمی در درآمد ارزی کشاورزی دارد. روند رو به رشد سهم صادرات زعفران از یک سو و درآمدزایی و کارآفرینی برای روستاییان کشور از سوی دیگر لزوم توجه به این محصول را دوچندان می کند. به طور کلی ارزش اقتصادی بسیار بالای زعفران، قدرت جذب نیروی کار در هنگام کاشت، داشت و برداشت در فصول بیکاری کشاورزان منطقه از جمله دلایلی هستند که برتری چشمگیر زراعت زعفران را به دیگر کاشت های غالب در سطح منطقه روشن و آشکار می سازد. در این میان، کشت زعفران در شهرستان خلیل آباد دارای رتبه چهارم در سطح استان خراسان رضوی بوده و در میان چهار دهستان، دهستان رستاق با وجود مساحت کوچکتر نسبت به دیگر دهستان ها، رتبه اول را در برداشت زعفران به خود اختصاص داده است. با توجه به گزارش اداره جهاد کشاورزی شهرستان خلیل آباد هر ساله 10 درصد به سطح زیرکشت زعفران افزوده می شود. در این منطقه با توجه به اینکه در دو دهه اخیر خشکسالی به شدت در زندگی مردم و به ویژه روستاییان که زندگی آنها کاملا وابسته به طبیعت و کشاورزی می باشد، تاثیرگذاشته است، محصولاتی کشت می شوند که نیاز آبی کمتر و سودآوری بیشتری داشته باشند؛ بنابراین کشت این محصول کم اب در منطقه می تواند مقداری از خسارات خشکسالی را کاهش داده و یا به حداقل برساند. زیرا نیاز آبی زعفران 4000 مترکعب در هر هکتار و تعداد دفعات آبدهی آن نهایتا 5 بار در سال می باشد...

1. مقدمه واکاوی بیماری های مشترک انسان و دام از ابتدای زندگی بشر بر کره خاکی وجود داشته اند، اما در دهه های اخیر اهمیت دو چندانی پیدا کرده و امروزه نه تنها از لحاظ بهداشت و سلامت، بلکه از نظر اقتصادی و سیاست بین الملل نیز جایگاه خاصی دارند. برابر آمارهای موجود، در دهه های اخیر تقریبا تمام بیماری های نو ظهور و جنجالی جامعه بشری در این گروه قرار گرفته اند و اعلام حضور هر یک از آن ها در یک کشور مشکلات بسیاری را ایجاد کرده که عواقب و تبعات بسیاری نیز بر جای گذارده و خواهد گذاشت. بسخن دیگر، هر کجا که انسان ها در مجاورت دام ها زندگی کرده اند به علت رعایت نکردن مسائل بهداشتی سبب تشدید بروز بیماری های مشترک انسان و دام شده است که این بیماری های خطرناک چندان قابل پیش بینی نیست و می تواند ظرف مدت کوتاهی خسارت های اقتصادی سنگینی ایجاد کند. در واقع، سلامتی انسان ها در مقیاسی جهانی تحت تاثیر محیطی است که در آن زندگی می کند و یکی از فضاهای موثر در ارتقای سلامتی انسان ها محیط کالبدی است. لذا از آنجایی که در نواحی روستایی ساختمان دام ها در داخل بافت روستا و در کنار واحدهای مسکونی است ضروری می باشد که در مورد کاهش بیماری های مشترک انسان و دام به ویژه در مناطق روستایی اقدامات علمی صورت گیرد که از جمله این اقدامات می توان به پژوهش درمورد افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام براساس ضوابط و استانداردهای موجود اشاره کرد. واکاوی پژوهش های پیشین نشان می دهد که مطالعات انجام گرفته در خصوص تاثیر افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام بر توسعه سلامتی انسان و دام محدود هستند. لذا این ضرورت باعث انجام این پژوهش گردید. دراین چارچوب، هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی تاثیر افزایش کیفیت کالبدی ساختمان دام بر توسعه سلامتی انسان و دام در نواحی روستایی است...

1. مقدمه نقش و جایگاه روستاها در فرایند توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه ای و ملی و پیامدهای توسعه نیافتگی نواحی روستایی مانند: فقر گسترده، نابرابری فزاینده، رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت، حاشیه نشینی شهری و در نهایت ناامنی موجب توجه به توسعه روستایی و در نتیجه ارتقای سطح کیفیت زندگی روستاییان گردیده است. در این بین استان کردستان به عنوان یکی از استان های مرزی کشور که دارای روستانشینان زیادی نیز می باشد، همواره به عنوان یکی از قطب های تجارت مرزی کشور به ویژه داده و ستد با کشور عراق مطرح بوده و هم اکنون نیز با دارای بودن یک گمرک رسمی و تعداد 5 بازارچه مرزی فعال در شهرستان های مرزی بانه، مریوان، سقز و سروآباد دارای حجم عمده ای مبادلات با کشور عراق است. منطقه مورد مطالعه این پژوهش دهستان دزلی شهرستان سروآباد می باشد. منطقه ای که از یک سو دلیل توپوگرافی خشن و شرایط اقلیمی نامساعد و ضعف زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی و از سویی دیگر انزوای جغرافیایی به دلیل در حاشیه و مرزی بودن، انزوای اقتصادی و اجتماعی و عدم پویایی و تحرک در نواحی روستایی آن به چشم می خورد که بازتاب این امر، سطح نازل شاخص های زندگی روستاییان و در نتیجه مهاجرت های گسترده نیروی کار روستایی به صورت موقت و دائمی به شهرهای بزرگ و در نهایت کاهش جمعیت روستاها و اتلاف منابع آب و خاک بوده است. با توجه به این وضعیت، مسئولین توسعه روستایی شهرستان و استان به منظور بهره گیری از پتانسیل عمده منطقه در تجارت مرزی و سابقه طولانی تجارت با کشور عراق، تصمیم به تاسیس بازارچه ای گرفتند که بتواند به عنوان محرکی جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها و در نتیجه ارتقای سطح کیفیت زندگی روستاییان عمل نماید...

1. مقدمه مناطق روستایی به دلیل برخورداری از کارکردهای مختلف همچون تأمین غذا و مواد خام، حفاظت منابع و مناظر طبیعی، ایجاد فرصت های شغلی مولّد و تحقق اقتصاد غیروابسته به نفت نقش بسزایی در رونق بخشی و شکوفایی اقتصاد کشورهای در حال توسعه دارند، اما بروز خشکسالی های شدید و طولانی مدت از بهره وری بخش کشاورزی کاسته و منجر به افزایش تنش آبی، فقر، بیکاری، ناامنی غذایی و مهاجرت گردیده است. بدیهی است بهره گیری نامناسب از ظرفیت های زیست بوم، فرهنگی و اجتماعی مناطق روستایی به همراه طرح ریزی نادرست برنامه های توسعه روستایی در شرایط وقوع بحران های طبیعی همچون خشکسالی می تواند بر دامنه مهاجرت های روستایی بیافزاید. به همین دلیل، واکاوی تنگناهای توسعه روستایی در شرایط خشکسالی ضروری می باشد. با توجه به اینکه تا کنون مطالعه ای در زمینه تنگناهای توسعه روستایی ایران در شرایط مواجهه با بحران خشکسالی انجام نگردیده است، این پژوهش کیفی با هدف پر کردن این شکاف دانشی و تبیین دلایل بازماندن برخی مناطق روستایی از روند توسعه در خلال دوره خشکسالی انجام شده است...

1. مقدمه گردشگری یکی از شناخته ترین ابزارهای اصلی مورد استفاده برای برنامه ریزی و اجرای استراتژی های توسعه در نواحی روستایی می باشد. مناطق روستایی به دلیل ویژگی های متمایز فرهنگی، تاریخی، قومی و جغرافیایی، مورد توجه ویژه گردشگران قرار دارند شهرستان سامان دارای چهار روستای هدف گردشگری با نام های: سوادجان، هوره، چلوان و یاسه چای است و این روستاها دارای توانمندی های بالقوه و بالفعلی در صنعت گردشگری هستند، ولی در جذب گردشگر و توسعه گردشگری از شرایط مطلوبی برخوردار نمی باشند. عوامل مختلفی در ایجاد این شکاف بین وضع موجود و مطلوب مطرح است که ازجمله این عوامل می توان به عدم وجود برندمقصد در این روستاها اشاره کرد. ازاین رو این پژوهش درصدد شناسایی پیشران های کلیدی و موثر در ساخت جوهره برند در روستاهای هدف گردشگری مطالعه موردی شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری است...