نقد ادب معاصر عربی
سال:1392 | دوره:3 | شماره:4 (پیاپی 6) |تعداد مقالات:7

احمد شوقی (1868-1932م) ملقب به امیرالشعرا، از برجسته ترین شاعران پیشگام در ادبیات معاصر عربی است که آثار شاعرانه عظیمی از خود به یادگار گذاشته است. وی در شعر خود توجه و اهتمام زیادی به مسائل ملی، میهنی، اصلاح و تمجید اسلام دارد. شاعر در این زمینه دست به تجدید و نوگرایی زده و قصه شعری به زبان جانوران مختلف از جمله پرندگان یا همان فابل را سروده است. او با پرداختن به این فن شعری، تصویری زنده را از پرنده ای معین به عنوان رمز و نماد زندگی مردم ارائه می دهد تا معانی تربیتی، اجتماعی و سیاسی را در جامعه خویش گسترش دهد. در این مقاله بعد از طرح مباحث مقدماتی، پرندگانی که بیشترین کاربرد را در قصه های شعری شوقی دارند یعنی کبوتر، کلاغ و خروس از جنبه نمادین مورد بررسی واقع شده است. آنگاه قصه های مربوط به هر پرنده به منظور شناسایی مسائل تربیتی، اجتماعی و سیاسی تجزیه و تحلیل شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شوقی، پرندگان مورد بحث را در نمادهای متعددی به کار برده است که اغلب با نماد های مختلف این پرندگان در فرهنگ و ادبیات منطبق است. از سوی دیگر، تربیت کودکان، خردورزی، نکوهش خیانت، نیکوکاری، بی توجهی به ادعاهای اصلاح طلبانه استعمارگران، بیداری ملی، استقلال و آزادی از جمله مسائل تربیتی، اجتماعی و سیاسی مورد توجه احمد شوقی از طریق داستان پرندگان است.   لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

شاعر متعهد فلسطینی، محمود درویش از پیشگامان شعر مقاومت فلسطین است که شعرش را یکسره وقف آرمان فلسطین نموده و به شرح دردها و آرزوهای هموطنان خویش پرداخته است، اوضاع تاسف بار آوارگان فلسطینی در اردوگاه ها و کشورهای عربی یکی از مضامین اصلی شعر او به شمار می رود که بخش وسیعی از دفترهای شعری شاعر را به خود اختصاص داده است. اشعار درویش در یک نگاه کلی آیینه ای تمام نما از احساسات مردم آواره و ستمدیده ای است که تمام حقوق انسانیشان پایمال شده و اینک او در مقام یک شاعر در پیشگاه افکار و وجدان عمومی بشر از این درد سخن می گوید. درویش برای رساندن فریاد مظلومیت ملت آواره فلسطین به گوش مخاطبان تلاش نموده از تمام ظرفیت های شعر عربی، به ویژه میراث بهره گیرد. او عاشق وطن و دردمند از آه و ناله ستمدیدگان و آوارگان فلسطینی است، اما شخصیتی سوداوی مزاج و متشائم نیست و رنج و اندوه تنها بر صلابت و پایداری و مبارزه طلبی او افزوده است. با توجه به اینکه شعر درویش پژواک دردها و آرزوهای مردم زمانه خویش و نبض تپنده ادبیات مقاومت فلسطین است، در این مقاله سعی بر آن است تا بر مبنای روش توصیفی - تحلیلی، بازتاب رنج و اندوه آوارگان فلسطینی در شعر وی مورد بررسی قرار گیرد.   لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مضمون شعر با توجه به خواص ذاتی و ماهیتی آن همچون عاطفه و خیال که نقشی محوری را در شکل گیری و اثرگذاری شعر ایفا می کنند و نیز با در نظر گرفتن فرآیند نیمه خودآگاه آفرینش شعر، از جنس و شکل خاصی برخوردار است که از بدو پیدایش شعر در متن اشعار مشهود بوده، امری ثابت و غیرقابل تغییر می باشد. طی بعضی ادوار فکری که شکل گیری مکاتب ادبی خاصی را در پی داشته، معانی و مضامین متعددی بر مختصات شعر تحمیل شده که اقتضای مسائل و قضایای اجتماعی بوده و البته هیچ گونه تناسبی با فضای شعر نداشته و قابل هضم در بافت آن نبوده است. از دیگر سو، نحوه و میزان ارتباط شعر با افراد اجتماع که از محدودیت و اقلیت خاصی برخوردار است در تعریف کارکرد شعر موثر بوده، مانع از آن می گردد که شاعر را به رعایت بایدها و نبایدهای از پیش تعیین شده و نامتلائم با ساختار و طبع شعر وادار سازیم. شعر اهداف وجودی خاص خود را داراست و نمی توان آن را به عنوان یک ابزار در جهت تامین مقاصد و منافع ناسازگار با محیط شعر تلقی نمود. عدم توجه به طبیعت و ماهیت حقیقی شعر و درک و دریافت ناصحیح از آن موجب تدوین متونی منظوم می شود که از خواص و آثار شعر تهی بوده، به ابزاری در جهت ارائه گزاره های گوناگون تبدیل می گردد.   لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقاله حاضر تلاش دارد تا به بحث پیرامون شاعرانی بپردازد که با سروده های خود درباره وحدت اسلامی سعی نموده اند تا به تحکیم آن در میان مسلمانان مبادرت ورزند. در طول سال های اخیر با برگزاری همایش های وحدت اسلامی در نقاط مختلف جهان اسلام، که به بررسی و آسیب شناسی، موانع و راه کارهای تحقق وحدت اسلامی پرداخته اند، شاعران وادبای عرب نیز پا به پای علما و دیگر مسلمانان سعی نموده اند با اشاره به اهداف و برنامه های استعمارگران، مردم را نسبت به تلاش آن ها برای ایجاد اختلاف بین مسلمانان و ایجاد فتنه بیدار نموده و آنان را به وحدت اسلامی دعوت نمایند.از آنجا که شاعران معاصر عرب در اشعار خود بیشتر به وحدت قومی - عربی پرداخته اند و چندان به موضوع وحدت اسلامی عنایت نداشته اند، لذا تعداد شاعرانی که در زمینه وحدت اسلامی سروده هایی داند بسیار محدود می باشد. این شاعران پیرامون مضامینی همچون پرهیز از تفرقه و اختلاف، توجه به قرآن و مبانی اسلامی، کنار گذاشتن قومیت به عنوان اصول وحدت آفرین شعر سروده اند.   لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

از گریزگاه های ادبا در بیان دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و اخلاقی، خلق داستان هایی با شخصیت های حیوانی است که هر کدام از آن حیوانات نماینده و نماد قشر خاصی از جامعه و دارای خصوصیات اخلاقی و رفتاری هستند که به شاعر در شخصیت پردازی داستان ها و رسیدن به اهدافش کمک می کنند. این داستان ها که در ادبیات فارسی افسانه تمثیلی نامیده می شود، در اشعار احمد مطر شاعر منتقد معاصر جهان عرب حضور گسترده ای دارد و شاعر توانسته است با کمک این داستان ها و با هنرمندی خاصی مفاهیم سیاسی و اجتماعی خود را به مردم جامعه انتقال دهد و در آگاهی مردم نقش بسزایی داشته باشد. این پژوهش با بررسی و تحلیل داستان ها و کارکردهای هرکدام به تاویل نمادها و شخصیت ها و کارکردهای سیاسی و اجتماعی آنها می پردازد و سپس به جنبه های هنری هر روایت و شیوه های متعدد آن اشاره می کند و نشان می دهد که شاعر با این شیوه شخصیت پردازی، سطح فکری، احساسات و نگرش های شخصیت های اصلی را به خوبی نشان داده است. در شیوه روایت، از آنجایی که داستان ها بسیار موجز و کوتاه هستند بیشتر از شیوه روایت مستقیم (توصیف) استفاده می کند و گفتگو نیز در حقیقت مانندی داستان ها جایگاه ویژه ای دارد. از لحاظ هنری شاعر در این داستان ها از انواع هنجارگریزی، ناسازواری، آشنایی زدایی و ... استفاده کرده و از شیوه های مختلف شخصیت پردازی سود جسته است.   لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این مقاله سعی دارد تا بر اساس نظریه «سوزان فرگسن» در خصوص ویژگی های ادبیات داستانی امپرسیونیستی، یکی از موفق ترین رمان های غسان کنفانی، نویسنده نامدار فلسطین، را به نام «ما تبقی لکم» در ترازوی نقد، بررسی و تحلیل قرار دهد و جنبه های امپرسیونیسنی آن را برجسته کند. بنابراین در ابتدا مقدمه ای در خصوص مکتب امپرسیونیسم و تبلور آن در ادبیات داستانی بر اساس نظریه سوزان فرگسن بیان می شود و در قسمت دوم با کاربست جنبه های امپرسیونیسم در رمان مورد بحث و بر اساس روش نقدی توصیفی-تحلیلی اثبات خواهد کرد که رمان ماتبقی لکم در ادبیات عربی نمونه موفقی است از ادبیات داستانی موسوم به امپرسیونیسم که توانسته است بر اساس مدل سوزان فرگسن و با کاربست ویژگی هایی امپرسیونیستی مانند: پیرنگ حذفی، پیرنگ استعاری، گسستگی زمان و نامتوالی بودن روایت داستان، درست مانند یک نقاش امپرسیونیسم، برداشت های آنی و لحظه ای شخصیت های داستان یا نویسنده از واقعیت را به تصویر کشد.   لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

نشانه شناسی علمی است که به بررسی نشانه های زبانی می پردازد، این نشانه ها در حقیقت ترکیبی از دو بخش صوت آوایی (دال) و معنا (مدلول) می باشد، سطح نخستین، جانب بیرونی زبان را شکل می دهد و سطح دیگر، القاگر معنا و اندیشه ای است که زبان در بر دارد. جستار حاضر می کوشد تا سروده (کلمات سبارتاکوس الاخیره) امل دنقل شاعر معاصر مصر (1940-1983) را بر اساس اصول نشانه شناسی در دو محور افقی و عمودی نقد و تحلیل نماید.چنین استنباط می شود که شاعر از رهگذر نقاب شخصیت اسپارتاکوس، انسان هایی را که زیر یوغ ستمگران مورد ظلم واقع شده اند به شورش و انقلاب و پایداری فرا می خواند. دیگر اینکه تضادی در تمام بخش های سروده جریان دارد، تناقضی بین آنچه که به تصویر می کشد و آنچه که در واقعیت مشاهده می نماید. گذشته از آن، متن شعری یاد شده از نظرگاه نشانه شناسی سرشار از دلالت ها و معانی گوناگونی است که می توان خوانش ها و تاویل های متعددی برای آن ارائه داد.   لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.