تحقیقات غلات
سال:1392 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:6

به منظور بررسی شاخص های تحمل خشکی و شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در گندم دوروم، 20 ژنوتیپ پیشرفته گندم دوروم به همراه 3 شاهد، ارقام زردک و ساجی (شاهدهای گندم دوروم) و رقم سرداری (شاهد گندم نان) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در سال 1390 1389 در معاونت موسسه تحقیقاتی کشاورزی دیم کشور (سرارود) مورد آزمایش قرار گرفتند. بر مبنای عملکرد دیم و آبیاری تکمیلی شاخص های کمی تحمل به خشکی از قبیل میانگین بهره وری، شاخص تحمل، میانگین هندسی بهره وری، میانگین هارمونیک، شاخص حساسیت به تنش، شاخص تحمل تنش، شاخص عملکرد و شاخص پایداری عملکرد محاسبه شدند. ژنوتیپ های شماره 2، 4، 8، 21 (ساجی) و 18 دارای بالاترین مقدار شاخص های میانگین بهره وری، میانگین هندسی بهره وری، میانگین هارمونیک و تحمل به تنش بودند. در حالی که ژنوتیپ های شماره 12، 22 (زردک)، 16 و 19 با کمترین مقدار شاخص های حساست به تنش و تحمل دارای حساسیت به خشکی کمتری بودند. تجزیه بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های شماره 8، 21 و 18 در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص های میانگین بهره وری، میانگین هندسی بهره وری، میانگین هارمونیک و تحمل به تنش قرار گرفتند و به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی شناسایی شدند. جمع بندی نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که از بین ژنوتیپ های مورد مطالعه ژنوتیپ های شماره 8، 21 و 18 ژنوتیپ های متحمل به خشکی بودند.

تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک همیشه تحت تاثیر شوری خاک و رقابت علف های هرز است. به منظور ارزیابی رقابت گندم و چاودار تحت شوری خاک، آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1391 انجام شد. عوامل آزمایش، 5 نسبت مختلف کشت گندم چاودار بر اساس سری های جایگزینی (100 0، 75 25، 50 50، 25 75 و 0 100 درصد) و 4 سطح شوری خاک (2، 4، 8 و 16 دسی زیمنس بر متر) بود. نتایج آزمایش حاکی از اثر معنی دار (p<0.01) شوری بر وزن خشک گیاهان مورد مطالعه بود به طوری که با افزایش شوری خاک از 2 به 16 دسی زیمنس بر متر، ماده خشک گندم و چاودار به ترتیب 84 و 90 درصد کاهش یافت. چاودار در سطوح شوری 2 و 4 دسی زیمنس بر متر و گندم در سطوح شوری 8 و 16 دسی زیمنس بر متر دارای قدرت رقابتی بیشتری بودند. بررسی شاخص های رقابتی مختلف نشان داد که افزایش شوری خاک باعث کاهش قدرت رقابتی چاودار با گندم می شود.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی مکمل های کود آلی (آمینول فورته، فسنوترن و کادوستیم) بر عملکرد و اجزای عملکرد و خصوصیات کیفی دو رقم برنج، آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 10 تیمار و سه تکرار در سال 1388 در موسسه تحقیقات برنج کشور اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح کودی [1 سه نوع کود شیمیایی با مقادیر کامل، 2 سه نوع کود شیمیایی با مقادیر کامل+سه نوع مکمل کود آلی (آمینول فورته، فسنوترن و کادوستیم به میزان یک لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی روی برگ به ترتیب در مراحل پنجه زنی، آبستنی و شیری شدن دانه ها)، 3 سه نوع کود شیمیایی با مقادیر 50 درصد+سه نوع مکمل کود آلی، 4 سه نوع مکمل کود آلی و 5 تیمار شاهد (بدون مصرف کودهای شیمیایی و مکمل های آلی)] و دو رقم برنج (خزر و هاشمی) بودند. صفات مورد اندازه گیری شامل عملکرد دانه و اجزای عملکرد، صفات مورفولوژیک، خصوصیات کیفی دانه و کارایی مصرف نیتروژن بودند. نتایج نشان داد که تیمارهای آزمایشی دارای اثر معنی داری بر درصد باروری پنجه ها، تعداد دانه پر در خوشه، عملکرد دانه و وزن هزار دانه بودند. تیمارهای کود شیمیایی کامل و ترکیب کود شیمیایی+مکمل کود آلی از نظر تاثیر بر صفات یاد شده تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند و کمترین مقادیر این صفات به ترتیب از تیمارهای سه مکمل کود آلی و شاهد (بدون مصرف کود) به دست آمد. بیشترین میزان عملکرد دانه (5371 کیلوگرم در هکتار) نیز از تیمار کود شیمیایی کامل+سه مکمل کود آلی حاصل شد. تیمار سه مکمل کود آلی با میانگین 48.3 درصد بیشترین شاخص برداشت نیتروژن و تیمار 50 درصد کود شیمیایی کامل + سه مکمل کود آلی، با میانگین 26.4 کیلوگرم بر کیلوگرم بیشترین کارایی جذب نیتروژن را داشتند. نتایج این آزمایش نشان داد که مصرف مکمل های کود آلی، علاوه بر صرفه جویی در مصرف کود شیمیایی نیتروژن، باعث افزایش کارایی جذب آن می شود.

به منظور بررسی کارایی سطوح علف کش های اگزادیارژیل و تیوبنکارب بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج رقم هاشمی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 8 تیمار و 4 تکرار، در مزرعه پژوهشی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در سال 1390 انجام شد. در این آزمایش اثر کاربرد علف کش های کمتر و بیشتر از غلظت توصیه شده اگزادیارژیل (450، 900 و 1350 گرم در هکتار) و تیوبنکارب (1500، 3000 و 4500 گرم در هکتار) بررسی شد. همچنین دو شاهد بدون وجین و دو بار وجین دستی نیز در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته برنج، تعداد دانه در خوشه، تعداد خوشه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارها قرار گرفتند. کاربرد تیوبنکارب و اگزادیارژیل بیشتر از غلظت توصیه شده عملکرد دانه را نسبت به شاهد رقابت کامل به ترتیب 61.7 و 54.3 درصد افزایش داد که تفاوت معنی داری با هم نداشتند، اما با سایر تیمارها تفاوت معنی داری داشتند. بیشترین ارتفاع بوته (134.6 سانتی متر)، تعداد پنجه (16.6 عدد) و تعداد دانه در خوشه (76.4) در غلظت بالای تیوبنکارب حاصل شد که 10 تا 44 درصد نسبت به شاهد رقابت کامل بالاتر بود. کمترین تعداد پنجه، دانه در خوشه و ارتفاع در شاهد رقابت کامل و غلظت کمتر از میزان توصیه شده دو علف کش به دست آمد. به طورکلی، غلظت بالای تیوبنکارب و اگزادیارژیل با کنترل 75 و 69 درصد وزن خشک کل علف های هرز نسبت به شاهد رقابت کامل، کارایی بالاتری در کنترل علف های هرز داشتند و عملکرد بهتری نسبت به سطوح پایین این علف کش ها نشان دادند.

آهن یکی از عناصر ضروری، کم مصرف برای اکثر گیاهان می باشد که نقش مهمی در تثبیت ازت و فعالیت برخی از آنزیم ها مانند کاتالاز، پراکسیداز و سیتوکروم اکسیداز دارد. به منظور مکان یابی QTL های مرتبط با میزان و غلظت آهن در دانه جو، 148 لاین هاپلوئید مضاعف حاصل از تلاقی رقم دو ردیفه استرالیایی Clipper و رقم شش ردیفه بومی الجزایر Sahara3771 در شرایط گلخانه ای ارزیابی و صفات عملکرد دانه تک بوته، وزن هزار دانه، غلظت و محتوای آهن دانه اندازه گیری شد. تجزیه QTL بر اساس نقشه پیوستگی جمعیت مشتمل بر 26 نشانگر رتروترانسپوزونی IRAP و REMAP، 246 نشانگر SSR و EST SSR، 238 نشانگر RFLP و یک نشانگر مورفولوژیک با پوشش 1099.09 سانتی مورگان از ژنوم جو و متوسط فاصله بین دو نشانگر مجاور برابر 2.37 سانتی مورگان انجام شد. از نظر کلیه صفات، تفاوت معنی دار بین لاین ها مشاهده شد و وجود تفکیک متجاوز در کلیه صفات نشان دهنده وجود ترکیبات آللی مطلوب والدین در نتاج بود. در مجموع، 511 نشانگر در هفت گروه پیوستگی قرار گرفتند. شش QTL برای عملکرد دانه تک بوته مکان یابی شد که فقط یکی از آن ها دارای اثر افزایشی منفی بود. از سه QTL وزن هزار دانه، QTL واقع در کروموزوم 2H با اثر افزایشی مثبت، 70 درصد از تغییرات فنوتیپی صفت را تبیین کرد. برای غلظت و محتوای آهن، به ترتیب 6 و 4 QTL شناسایی شده که 5 و 2 QTL اثر افزایشی منفی داشتند. اثر افزایشی منفی اغلب QTL های شناسایی شده برای غلظت و محتوای آهن تک بوته نشان دهنده نقش الل های والد Sahara 3771 در افزایش تجمع آهن در نتاج است. دو ناحیه ژنومی مشترک برای QTL های برخی از صفات مورد مطالعه شناسایی شد که ممکن است ناشی از پیوسته بودن QTL ها یا اثر پلیوتروپیک آن ها باشد. با توجه به پیوستگی قوی نشانگر های پیوسته با QTL های مکان یابی شده، این نشانگرها می توانند در برنامه های اصلاح به کمک نشانگر استفاده شوند.

جو گیاهی مقاوم به شوری است که می تواند در شرایط شور محصول نسبتا زیادی تولید کند. شوری خاک معمولا مانع جذب آب توسط بذرهای جو می شود و جوانه زنی و استقرار گیاهچه را به تاخیر می اندازد. اغلب پژوهش های مرتبط با جوانه زنی، در محلول های شور و نه در خاک های شور انجام شده است. حال آنکه در شرایط واقعی مزرعه، شوری خاک جوانه زنی بذر را کنترل می کند. به منظور بررسی اثر شوری بر روند جوانه زنی بذرهای گیاه جو، سه آزمایش جداگانه طراحی و اجرا شد. در این آزمایش ها، جوانه زنی در محلول های NaCl+CaCl2، آب شور طبیعی و خاک شور بررسی شد. رقم انتخاب شده برای این آزمایش جو تروپی بود که یک رقم بهاره می باشد. آزمایش ها در قالب طرح کاملا تصادفی با 13 تیمار شوری و 3 تکرار انجام شدند. تیمارهای شوری در هر سه آزمایش شامل EC صفر (شاهد)، 5 ،7 ،9 ،11 ،13 ،15 ،17 ،19، 21 ،23 ،25 و 27 دسی زیمنس بر متر بودند. شمارش بذرهای جوانه زده با فواصل زمانی مشخص انجام و تا هنگامی ادامه یافت که یا همه بذرها جوانه بزنند و یا تعداد بذرهای جوانه زده در دو شمارش متوالی ثابت بماند. سپس، سرعت جوانه زنی بذرها محاسبه شد. نتایج نشان داد که با افزایش شوری، درصد جوانه زنی بذرها و سرعت جوانه زنی کاهش می یابد، لیکن این کاهش در آب شور طبیعی بیشتر از محلول NaCl+CaCl2 است. در شوری های بیشتر، سرعت جوانه زنی کاهش یافت و این امر زمان لازم برای جوانه زنی را افزایش داد. نتایج آزمایش جوانه زنی در خاک نیز نشان داد که بذرها فقط تا تیمار 13 دسی زیمنس بر متر، جوانه زنی قابل قبولی دارند و از آن به بعد درصد جوانه زنی به شدت کاهش می یابد به گونه ای که در تیمار 23 دسی زیمنس بر متر بذرهای جو جوانه نزدند. این پدیده به دلیل اثر پتانسیل ماتریک خاک بر جذب آب توسط بذرها افزون بر اثر اسمتیک محیط شور ریشه است.