دولت پژوهی
سال:1397 | دوره:4 | شماره:13 |تعداد مقالات:6

پدیدار شدن واژه زیبایی شناسی در اواخر سده هجدهم در معنای لذت بی طرفانه بود. از نیمه دوم سده نوزدهم با طرح نظریه پایان هنر هگل و پیدایش ایدئولوژی ها و جریان های هنری مدرن، نسبت زیبایی و سیاست اهمیت یافت. چنان که در نیمه نخست قرن بیستم در دو دولت تمامیت خواه کمونیسم و فاشیسم آثار این پیوند مورد توجه نظریه پردازان قرار گرفت. در مقاله حاضر این پرسش اساسی طرح شده است که ایده زیبایی شناسانه شدن سیاست چگونه سبب تحکیم و ابزار مشروعیت آفرینی دولت می گردد؟ مفروضه نوشتار حاضر با تمرکز بر دولت فاشیستی، بررسی ساز و کارهای زیبایی شناسی فاشیستی است که با حذف نظریه خودآئینی فرهنگ و هنر، این بار همچون تکنیک سلطه در خدمت ساخت و مشروعیت بخشی دولت عمل می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد پدیداری عینی سبب پالایش زیبایی شناختی قدرت دولت، تقویت و ضروری ساختن جنگ و خشونت و هم چنین حمایت از سرعت و فناوری در جهت وصول به اهداف این دولت تام گردیده است. مقاله از چارچوب نظری زیبایی شناسی انتقادی بهره برده و به روش توصیفی تحلیلی به نگارش درآمده است.

هدف اصلی این پژوهش پرداختن به دولت اسلامی عراق و شام (داعش) به عنوان یکی از کنش گران جدید در روابط بین الملل از منظری متمایز است. در واقع با بررسی ادبیات موجود و تقسیم این ادبیات بر اساس نام گذاری نویسنده به ادبیات علی/ تبیینی، اندیشه ای/ تکوینی، مقایسه ای/ تطبیقی، سنجش محور و آینده پژوهی می توان به این جمع بندی رسید که هیچ یک از این ادبیات برای فهم کنش گری داعش به منظور مقابله با آن، به این پدیده از منظر مفاهیم رشته روابط بین الملل با تاکید بر تحول مفاهیم این رشته (وجه تمایز این پژوهش با سایر آثار) توجه نکرده اند. بنابراین این پژوهش با گشودن پنجره ای جدید در حوزه مطالعاتی مربوط به داعش بر آن است تا این پدیده را از منظر برخی از مفاهیم روابط بین الملل همچون بازیگر، قدرت، امنیت، هویت و جهانی شدن مورد بررسی قرار دهد. از این رو در پاسخ به سوال چگونگی فهم ماهیت کنش گری داعش، فرضیه اصلی این مقاله آن است که برای فهم کامل کنش گری این پدیده به منظور اتخاذ اقدامات بازدارنده در قبال آن، هم جامعه ی علمی و هم جامعه بین المللی بایستی به طور هم زمان آن را از منظر مفاهیم گوناگون روابط بین الملل مورد بررسی و فهم قرار دهد. این پژوهش یک پژوهش توصیفی/ تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات در آن بر اساس جمع آوری داده های مجازی و استنادی است.

تحلیل سیاسی جامعه معاصر ایران، نشان می دهد شناخت تاریخ تحولات خرد حکومتی (تصور معقول از دولت) در فهم ذهنیت نیروهای اجتماعی در قبال حکومت تاثیر جدی دارد. مشروطه ایرانی توانست اولین تردیدها را درباره دولت سلطنتی به وجود آورد و نگره های سنتی را درباره مشروعیت دولت زیر سوال ببرد. با این وجود، بی نظمی/آشوب های اجتماعی و سیاسی پدیدارشده در جامعه ایرانی پسامشروطه، موجب هویدا شدن دوباره «بحران حکمرانی» و افت گرایش تحول خواهی در عقلانیت حکومتی سنتی و حرکت به سوی خرد حکومتی جدید گردید. این خرد جدید شرایط را برای بازتولید ساختار اقتدارگرای نوینی چون رضاشاه در واکنش به بحران حکمرانی پسامشروطه ای فراهم ساخت. از این رو در این مقطع، موج جدیدی از تلقی ها در میان روحانیت رسوخ یافت که با همان اشتیاقی که پیشتر در جستجوی آزادی و حکومت قانون بودند، به جستجوی حکومت مطلقه اهتمام ورزیدند و عملا به بازتولید روح استبداد قاجاری در کالبد دولت مطلقه پهلوی کمک کردند. به این ترتیب، نمودار تحولات سیاسی- اجتماعی ایران، نموداری سینوسی می نماید که مشحون از افت وخیزهای متناوب از تغییر یا پذیرش دولت استبدادی است. پرسش اصلی مقاله آن است که تلقی روحانیت از سلطنت، به عنوان دولت مشروع، در فضای پسامشروطه چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ فرضیه اصلی در چارچوب مفهوم «حکومت مندی» فوکو آن است که تصور روحانیت از سلطنت طیفی از مشروعیت پنداری دولت سلطنتی تا انتقاد و مخالفت با آن را تجربه کرده است. بر این اساس، هدف اصلی مقاله کشف تحول در تصور روحانیت در قبال پروبلمه سلطنت در فضای پسامشروطه تا انقلاب اسلامی است.

جنگ و صلح از اصلی ترین مسائل دولت ها و ملت ها است اما موضوع صلح در مقایسه با جنگ، هم در جهان و هم در کشور ما، تصوری نابسنده و نارسا دارد و از این رو نیازمند بازاندیشی است. نظریه مدرن صلح می گوید: صلح محصول مدیریت یک دولت و یا مجموعه ای از دولت ها است که مستظهر به قدرت نظامی و هراس ناشی از آن ایجاد می شود. این نظریه ساده و موسع به مفروض اصلی مطالعات صلح در رشته حقوق و روابط بین الملل در قرن بیستم تبدیل شده است اما در این نوشتار مدعا آن است که نظریه مدرن صلح نه تنها مرتبط با واقعیت تاریخی «صلح» نیست، بلکه نقطه مقابل آن است. بر این اساس این سوال مطرح می شود که آیا صلح عبارت از استقرار نظم و ثبات در منطقه توسط دولت ها است یا واقعیتی تدریجی تر و ریشه ای تر از استقرار نظم و ثبات؟استدلال می کنیم که: صلح، توان و کارکرد یک اجتماع تاریخی برای تلطیف و قابل زیست ساختن مناطق پیرامونی خود از طریق گسترش ناهشیار فرهنگی است. این رویکرد کلاسیک به صلح است که در مقابل رویکرد مدرن قرار می گیرد. نتایج این رویکرد به صلح این است که صلح مشخصه دولت ها نیست، مشخصه اجتماعات است، صلح یک جانبه گرایی نیست، رابطه است، صلح ناشی از قدرت اجبار نیست، ناشی از آزادی و خودانگیختگی است. ایران از جمله آن اجتماعات تاریخی است که روابط صلح آمیز مبتنی بر رویکرد کلاسیک با اجتماعات پیرامونی خود در سراسر تاریخ خود داشته و از این رو توصیه می شود که سیاست خارجی آن مبتنی بر اندیشه کلاسیک به صلح باشد.

یکی از کارکردهای نوین سیاسی حکومت در عرصه فضای مجازی شکل دهی «دولت الکترونیک» است که حکومت مرحله به مرحله در شکل گیری آن ایفای نقش می کند. مساله این تحقیق این است که دولت الکترونیک در کدام مناطق توسعه بیشتری یافته است؟ وضعیت دولت الکترونیک در ایران چگونه است و چه عواملی می توانند تاثیر بیشتری در توسعه دولت الکترونیک در ایران داشته باشند؟ در تحقیق حاضر سعی شده با استفاده از داده های مربوط به «پیمایش دولت الکترونیک سازمان ملل متحد» و با استفاده از آزمون های آماری و نرم افزار SPSS مناطق مختلف جهان با یکدیگر مقایسه شوند. این رتبه بندی بر اساس «شاخص توسعه دولت الکترونیک» انجام می گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که شاخص توسعه دولت الکترونیک در کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی و همچنین تا حدودی در کشورهای اروپای شرقی نسبت به سایر مناطق توسعه بیشتری یافته است. البته لازم به ذکر است که کشورهایی از آسیای شرقی و غربی در لیست برترین کشورها از نظر شاخص توسعه دولت الکترونیک حضور دارند، اما میانگین آسیا نسبت به اروپا و آمریکای شمالی بسیار پایین است که خود این امر نشان دهنده شکاف دیجیتالی و فاصله زیاد کشورهای آسیایی در توسعه فضای مجازی است. کشورهای آفریقای سیاه بدترین وضعیت را در این زمینه دارا هستند. فاصله بین مناطق در شاخص های خدمات آنلاین و زیرساخت های مخابراتی بیشتر است و در زمینه شاخص سرمایه انسانی اختلاف مناطق کمتر است. نمره ایران در شاخص خدمات آنلاین 0.33 است که نمره بسیار پایینی است و نشان می دهد که خدمات آنلاین در ایران هنوز جای پیشرفت بسیار دارد. نمره ایران در شاخص زیرساخت های مخابراتی 0.35 است که برابر با میانگین کشورهای آسیای شرقی است. نمره ایران در شاخص سرمایه انسانی 0.71 است که نمره خوبی است و نشان دهنده جایگاه خوب ایران از نظر سرمایه انسانی است و از میانگین همه مناطق به جز اروپا بالاتر است. در نهایت با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته که پایایی و روایی آن در حد مطلوبی به دست آمد، نگرش دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته جغرافیای سیاسی در رابطه با عوامل موثر در توسعه دولت الکترونیک در کشور سنجیده شد. نتایج نشان داد که از نظر افراد مورد بررسی توسعه خدمات آنلاین و زیرساخت های مخابراتی بیش از توسعه سرمایه انسانی در توسعه دولت الکترونیک نقش دارد.

هر یک از اقشار مختلف جامعه به سهم خود در تعیین سرنوشت کشور و رقم خوردن تحولات آن به ایفای نقش می پردازند. قشر روشنفکر نیز از جمله اقشار جامعه است و از این قاعده کلی مستثنا نیست. در ایران هم یکی از عناصر موثر در تاریخ سیاسی معاصر کشور، قشر روشنفکر است. نسل اول روشنفکران ایران به عنوان طلایه دار جریان روشنفکری کشور به تامل در مساله انحطاط و عقب ماندگی کشور پرداختند و چرایی این وضعیت را در قالب رابطه قدرت دولت با جامعه، حدود قدرت دولت و بافت و ساخت قدرت تحلیل کردند. با توجه به این نکته، رسالت پژوهش حاضر، بیان مطالبات نسل اول روشنفکران ایرانی است و در پاسخ به این پرسش که مطالبه اصلی نسل اول روشنفکران ایران در مورد ساخت قدرت سیاسی کشور چه بود، این فرضیه طرح و با روش کیفی تحلیلی-توصیفی و کتابخانه ای-اسنادی بررسی و مشخص شد که خواسته اصلی این روشنفکران، محدودیت قدرت سلطنت برای تامین حقوق مردم با حاکمیت قانون بود که در قالب نقد سلطنت مطلقه استبدادی و حمایت از سلطنت معتدله مشروطه و حقوق مردم بیان می شد که از شاخصه های چارچوب نظام مفهومی لیبرالیزاسیون است و بر تحدید قدرت حکومت و تبدیل سلطنت مطلقه به سلطنت مشروطه برای تامین حقوق شهروندی مردم تاکید دارد.