تولید فرآوری محصولات زراعی و باغی
سال:1396 | دوره:7 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

گلرنگ یکی از قدیمی ترین گیاهان زراعی است که به طور عمده به عنوان یک گیاه دانه روغنی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان کشت می شود. این مطالعه با هدف ارزیابی دماهای پایه، بهینه و بیشینه ژنوتیپ هایی از گونه های مختلف جنس Carthamus و همچنین به منظور بررسی آثار تنش خشکی در محیط مادری بذر، بر شاخص های جوانه زنی در قالب طرح کاملا تصادفی در سال1393 انجام شد. بدین منظور 13 ژنوتیپ از پنج گونه C. tinctorius، C. palaestinus، C. oxyacanthus، C. glaucus و C. lanatus که از محیط مادری با دو شرایط شاهد و تنش خشکی برداشت شده بودند، در قالب آزمایش فاکتوریل درون اتاقک رشد در 9 دمای متفاوت شامل 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 و 45 درجه سانتی گراد قرار داده شدند.نتایج نشان داد که آثار ژنوتیپ، گونه، دما، تنش در محیط مادری و برخی از اثرات متقابل آنها بر روی شاخص های جوانه زنی در سطح احتمال 5% معنی دار بود و سرعت جوانه زنی در دماهای کمتر از 10 درجه سانتی گراد و بالاتر از 30 درجه سانتی گراد کاهش معنی داری داشت. این آزمایش نشان داد با وجود تفاوت های معنی دار گونه های مورد بررسی از لحاظ درصد و سرعت جوانه زنی، تفاوت محسوسی بین دمای کاردینال آنها در شرایط تنش و شاهد وجود ندارد و بنابراین، در صورت استفاده از تلاقی بین گونه ای در برنامه های اصلاحی، احتمالا دماهای کاردینال موجب تاثیر منفی در نتاج انتخاب شده در راستای تحمل به تنش خشکی نخواهد شد.

تنظیم کننده های رشد گیاهی در موارد زیادی اثرات مثبتی بر گیاهان مختلف داشته اند. به منظور بررسی اثر براسینواستروئید و اتفون روی رشدونمو گیاه طالبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال 1393 انجام شد. براسینواستروئید با چهارسطح (0، 0.25، 0.5 و 0.75 میکرومولار) به صورت خیساندن بذر و اتفون با سه سطح (0، 250 میلی گرم در لیتر در مراحل 4 و 20 برگی) به شکل محلول پاشی انتخاب شدند. نتایج نشان داد اثر ساده براسینواستروئید، بر کلیه صفات غیر از وزن خشک و محتوی نسبی رطوبت برگ و کیفیت میوه معنی دار است. بیشترین سطح برگ (200 سانتی متر مربع)، وزن میوه در بوته (2.9 کیلوگرم) و عملکرد میوه (50 هزار کیلوگرم در هکتار) به تیمار براسینواستروئید 0.75 میکرومولار تعلق داشت. افزایش 50 درصد قندهای احیاء کننده، 21 درصد پروتئین محلول برگ، 23.8 درصد کلروفیل، 42 درصد تعداد میوه و کاهش 12.6 درصد نشت یونی با کاربرد براسینواستروئید در مقایسه با شاهد مشاهده شد. کاربرد اتفون در مرحله 20 برگی گیاه با افزایش 52 درصد قندهای احیاء کننده، 19.1 درصد کلروفیل، 14.8 درصد تعداد میوه و کاهش 15.5 درصد نشت یونی بر عملکرد و کیفیت طالبی اثر نداشت. اثر متقابل دو تیمار بر محتوی کلروفیل a و کاروتنوئید به ترتیب درسطح یک و پنج درصد معنی دار شد. اگرچه براسینواستروئید 0.75 میکرومولار و کاربرد اتفون در مرحله 20 برگی موثرترین تیمارها بودند اما براسینواستروئید با غلظت 0.75 میکرومولار می تواند عملکرد میوه طالبی را تا 41درصد افزایش دهد.

به منظور بررسی اثر کود زیستی آزوسپیریلوم و کود نیتروژنه بر عملکرد و رشد رقم روشن گندم این مطالعه در منطقه جوزان اصفهان به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل باکتری آزوسپیریلوم در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) و کود نیتروژنه در پنج سطح (0، 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) بود. استفاده از آزوسپیریلوم منجر به افزایش عمکلرد دانه و همچنین افزایش ویژگی های زراعی از جمله تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه و قرائت کلروفیل متر شد. اثر متقابل دو فاکتور بر عملکرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه و درصد پروتئین دانه در سطح احتمال 5 درصد و ارتفاع بوته و قرائت کلروفیل متر در سطح احتمال 1درصد معنی دار شد. مقادیر بالای عملکرد دانه (4607.13 کیلوگرم در هکتار)، درصد پروتئین دانه (12.71 درصد) و قرائت کلروفیل متر (53.33) از گیاهان تلقیح شده با آزوسپیریلوم و مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. در صورتی که، بیشترین تعداد سنبله در مترمربع (471.42) و وزن هزار دانه (48.4 گرم) در شرایط تلقیح و مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار تولید شد. در مجموع، تلقیح با باکتری آزوسپریلیوم و مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار برای دست یابی به حداکثر عملکرد دانه، کاهش اثرات مخرب زیست محیطی و صرفه جویی در مصرف کود نیتروژنه مناسب به نظر می رسد که توصیه قطعی آن نیازمند ادامه مطالعات است.

در پژوهش حاضر، اثر پاکت گذاری و زمان بهینه حذف آن بر رنگدانه های موجود در پوست و دیگر صفات کمی و کیفی سیب های رقم فوجی و گرانی اسمیت بررسی شد. تیمارهای آزمایشی شامل، بدون پاکت (شاهد)، حذف پاکت 7 و 14 روز پیش از برداشت و باقی گذاشتن پاکت تا زمان برداشت بودند. در پایان آزمایش، میزان رنگدانه ها، مواد جامد محلول کل، اسیدقابل تیتر، فنل گوشت، فنل پوست، درصد آنتی اکسیدان، وزن و حجم میوه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که پاکت گذاری از نظر آماری در تیمارهای 14 روز و 7 روز نسبت به شاهد، سبب افزایش آنتوسیانین و مواد جامد محلول گردید، ولی صفات دیگر اندازه گیری شده در هر دو رقم سیب را به طور معنی داری کاهش یافت. میزان آنتوسیانین میوه برای رقم فوجی در تیمار 14 روز بیشترین (60.96 میلی گرم بر گرم وزن تر) و برای رقم گرانی اسمیت در تیمار صفر روز کمترین (1.64 میلی گرم بر گرم وزن تر) بودند. بالاترین میزان کلروفیل a درمیوه شاهد (5.09 میکروگرم بر لیتر) و کمترین (3.94 میکروگرم بر لیتر) در تیمار 14 روز مشاهده شد. با توجه به آنکه کاهش میزان کلروفیل صفت مثبتی برای رقم فوجی و صفتی منفی برای گرانی اسمیت است. بنابراین، پاکت گذاری و حذف پاکت 14 روز پیش ازبرداشت با افزایش آنتوسیانین وکاهش کلروفیل سبب رنگ گیری بهتر رقم فوجی می شود ولی برای رقم سبز گرانی اسمیت با کاهش کیفیت رنگ سبز میوه همراه است.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و مصرف کودهای زیستی و شیمیایی بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد بادام زمینی آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1392در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینا همدان انجام شد. سه تاریخ کاشت اول خرداد، 10 خرداد و 20 خرداد به عنوان کرت اصلی و مصرف کود زیستی و شیمیایی در چهار سطح شامل کود شیمیایی فسفردار کامل و 50 درصد کود شیمیایی نیتروژن دار + کود زیستی نیتروژن دار، کود شیمیایی نیتروژن دار کامل و 50درصد کود شیمیایی فسفات + کود زیستی فسفردار، 50 درصد کود شیمیایی نیتروژن دار و فسفردار + کاربرد توام کودهای زیستی نیتروژن دار و فسفر دار و استفاده کامل (صد در صد) از کودهای شیمیایی به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد اثر متقابل تاریخ کاشت و کود بر تعداد غلاف در بوته، طول غلاف، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت در سطح یک درصد و برای وزن هزار دانه در سطح پنج درصد معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول با مصرف کود شیمیایی کامل به مقدار 1054 کیلوگرم در هکتار و سپس مصرف توام کودهای زیستی و شیمیایی به مقدار 965 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. با مصرف مجزای کود زیستی نیتروژن دار و کود زیستی فسفردار به ترتیب 47.5، 24.96 درصد کاهش در عملکرد دانه نسبت به مصرف کامل کود شیمیایی مشاهده شد. بنابراین به نظر می رسد تاریخ کاشت اول خرداد و مصرف توام کودهای زیستی نیتروژن دار و فسفردار به همراه 50 درصد کود شیمیایی نیتروژن دار و فسفردار برای شرایط همدان احتمالا مناسب باشد.

به منظور بررسی اثر تنش آبی انجام شده در برداشت اول و نیز پس از رفع تنش در بازرشد، بر ارزن نوتریفید (Pennisetum americanum var. Nutrifeed) و سورگوم اسپیدفید (Sorghum bicolor var. Speedfeed)، این تحقیق به صورت طرح کرت های خرد شده در زمان و مکان در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه ولی عصر رفسنجان در تابستان 1393 انجام گرفت که در آن تیمار آبیاری در برداشت اول در سه سطح (شامل: 80 (شاهد)، 120 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس آ) به عنوان عامل اصلی، رقم در دو سطح به عنوان عامل فرعی (ارزن نوتریفید و سورگوم اسپیدفید) و دفعات برداشت علوفه در دو سطح به عنوان عامل فرعی فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. در بازرشد، آبیاری در تمامی تیمارها با دور شاهد (80 میلی متر تبخیر) انجام گرفت.تاخیر در آبیاری در برداشت اول سبب کاهش در رنگیزه های برگ، شاخص های سطح برگ، سطح مخصوص برگ و شاخص پربرگی، عملکرد برگ، ساقه و علوفه کل و افزایش پرولین، ساکارز و قندهای محلول برگ در هر دو گیاه گردید. در بازرشد، اثرات تاخیر در آبیاری همچنان وجود داشت و باعث تکرار روند تغییرات صفات در برداشت اول گردید. همچنین سورگوم اسپیدفید در برداشت اول و دوم به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد (حدود 7.3 و 3.8 تن درهکتار) را تولید کرد. ارزن نوتریفید به دلیل شاخص پربرگی بالاتر در هر دو برداشت (به ترتیب 46.7 و 45.0 درصد) دارای کیفیت علوفه بیشتری می باشد.

تنش خشکی یکی از مهم ترین تنش های غیر زنده ای است که تولید جهانی برنج را محدود می کند. در این مطالعه 83 ژنوتیپ برنج تحت شرایط تنش خشکی در مرحله زایشی و بدون تنش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. یازده شاخص شناخته شده تحمل و حساسیت به تنش بر اساس مقادیر عملکرد تحت شرایط تنش خشکی و بدون تنش محاسبه شدند. همچنین با استفاده از رتبه هریک از ژنوتیپ ها برای شاخص های محاسبه شده قبلی، شاخص میانگین رتبه محاسبه شد. بیشترین مقدار عملکرد در شرایط بدون تنش خشکی به ترتیب متعلق به ژنوتیپ های سنگ جو، Zenith، IR70445-146-3-3، Norin 22 و قصرالدشتی بود. در شرایط تنش خشکی ارقام IR83750-131-1، IR74718-24-2-3، سپیدرود، TETEP و IR71739-24-3-5 به ترتیب بیشترین عملکرد را داشتند.بررسی شاخص های تحمل و حساسیت به تنش نشان داد که شاخص های تحمل به تنش، میانگین هندسی بهره وری، شاخص میانگین عملکرد نسبی و کارایی نسبی با داشتن همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه تحت هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش، مناسب ترین شاخص ها برای انتخاب ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی هستند. بر اساس این شاخص ها، ژنوتیپ های IR83750-131-1، سنگ جو، سپیدرود، Zenith و IR58 بالاترین رتبه ها را کسب کردند و دارای تحمل بیشتری به تنش خشکی بودند. برمبنای شاخص میانگین رتبه، ژنوتیپ های IR83750-131-1، IR74718-24-2-3، سپیدرود، TETEP و IR74720-13-1-2 به ترتیب بهترین رتبه را کسب کردند.تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های با بالاترین تحمل به تنش خشکی را در گروه دوم دسته بندی کرد.

گونه Bromus danthoniae Trin. گراس مرتعی، بومی اقلیم های سخت بیابانی و از منابع ژنتیکی مهم متحمل به تنش های محیطی به ویژه شوری محسوب می شود.در مطالعه حاضر 24 ژنوتیپ جمع آوری شده از استان های ایلام، کردستان، کرمانشاه (مناطق غیر شور) و آذربایجان غربی (منطقه شور سواحل دریاچه ارومیه)، در مرحله جوانه زنی و تیمارهای شوری با غلظت های 0، 60، 120، 180، 240 و 300 میلی مولار کلرید سدیم مورد بررسی قرار گرفت. صفات درصد جوانه زنی، شاخص سرعت جوانه زنی، بنیه بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن تر و وزن خشک گیاهچه اندازه گیری شد. در ضمن رابطه جوانه زنی و زنده ماندن بوته ها (%) پس از چهار هفته اعمال تنش شوری 350 میلی مولار کلرید سدیم در مرحله رشد رویشی اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که شوری اثر بسیار معنی دار و کاهنده برای کلیه صفات داشت. همچنین اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ با شوری نیز بسیار معنی دار بود. ژنوتیپ های USLN3 و KER4 به ترتیب با 13% و 98% کاهش جوانه زنی در شرایط تنش 300 میلی مولار، به ترتیب کمترین و بیشترین تاثیر را از تنش شوری داشتند.بر اساس نتایج تجزیه کلاستر ژنوتیپ ها در سه گروه قرار گرفتند، گروه اول شامل ژنوتیپ های متحمل، متعلق به مناطق شور، گروه دوم شامل ژنوتیپ های حساس متعلق به مناطق غیر شور و گروه سوم شامل ترکیبی از ژنوتیپ های مناطق مختلف بود. رابطه معنی داری بین جوانه زنی و صفت زنده ماندن گیاه در مرحله رشد رویشی تحت تنش شوری مشاهده نشد که نشان دهنده مکانیسم های متفاوت درگیر در تحمل به تنش شوری در مرحله گیاهچه و رشد رویشی در گونه B. danthoniae می باشد.

در اغلب مناطق زراعی ایران به دلیل بروز تنش آبی پس از گل دهی، عملکرد دانه گندم کاهش می یابد. این پژوهش با هدف بررسی عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم نان در شرایط آبیاری معمولی و قطع آبیاری بعد از گل دهی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 95 - 1394 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. کرت اصلی شامل رژیم آبیاری (آبیاری نرمال تا انتهای فصل رشد و قطع آبیاری از گل دهی تا رسیدن) و کرت فرعی شامل 20 رقم گندم نان بود. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که قطع آبیاری پس از گل دهی باعث کاهش معنی دار عملکرد بیولوژیک (46.4%)، عملکرد دانه (59%)، شاخص برداشت (23.2%)، تعداد دانه در سنبله (27.1%) و وزن هزار دانه (13.8%) شد. در شرایط آبیاری نرمال و قطع آبیاری پس از گل دهی بیشترین میزان عملکرد دانه با مقادیر 1002 و 485.7 گرم بر مترمربع در رقم دانش مشاهده شد. از بین شاخص ها، شاخص های تحمل به تنش ( STI)، میانگین بهره وری (MP) و میانگین هندسی بهره وری (GMP) همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه ارقام در شرایط تنش و بدون تنش داشتند، بنابراین، به نظر می رسد این شاخص ها، برای شناسایی و انتخاب ارقام گندم متحمل به تنش خشکی آخر فصل مناسب باشند. به طورکلی نتایج نشان داد که رقم های دانش، سیروان، بهاران، جونز و سیمونیدا دارای پتانسیل عملکرد بیشتر در هر دو شرایط تنش خشکی آخر فصل و نرمال بودند.

قارچ ها به جهت دارا بودن درصد زیاد آب و ساختار اپیدرمی نازک و متخلخل، ماندگاری بسیار کمتری نسبت به سایر سبزی ها دارند. هدف از پژوهش حاضر، دست یابی به ترکیب کمپوست مناسب و شرایط بهینه نگهداری قارچ دکمه ای به منظور افزایش ماندگاری آن بود. فاکتورهایآزمایشی شامل دو دمای نگهداری 4 و 25 درجه سانتی گراد، دو نوع بسته بندی ظروف شفاف و پوشیده شده با فویل و چهار نوع کمپوست (کلش گندم و کود مرغی، کلش گندم و کود اسبی، کلش برنج و کود مرغی، کلش برنج و تفاله زیتون) بودند. صفاتی مانند درصد کاهش وزن، میزانقهوه ای شدن، درصد ماده خشک، فنول کل و فعالیت آنتی اکسیدانی 7 روز بعد از برداشت برای نمونه های انبار شده در دمای اتاق (25 درجه سانتی گراد) و 25 روز بعد از برداشت برای نمونه های انبار شده در یخچال (4 درجه سانتی گراد) ارزیابی شدند. قارچ های پرورش یافته درکمپوست کلش برنج و تفاله زیتون، بیشترین درصد ماده خشک (11.62 درصد) را در دمای اتاق نشان دادند. قارچ های پرورش یافته در کمپوستکلش برنج و تفاله زیتون، بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی را در دمای یخچال و اتاق زمانی نشان دادند که در ظرف پوشیده شده با فویل نگهداری شدند. طبق نتایج به دست آمده، کمپوست کلش برنج و تفاله زیتون می تواند به عنوان کمپوست مناسب جهت افزایش ماندگاری قارچ دکمه ایمعرفی شود و نیازمند تحقیقات بیشتری است.