مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس
سال:1393 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:6

خصوصیات و ویژگی های فرهنگی، در اثرگذاری بر روابط میان گروه های قومی- مذهبی و قابلیت ایجاد تفاهم و ارتباط مطلوب در یک کشور و منطقه، نقش و جایگاه بارزی دارند. مناطق گوناگون در جهان، با توجه به وجود شرایط جغرافیایی، دارای ساختار متفاوتی از منظر جغرافیای فرهنگی (ژئوکالچر) می باشند. در منطقه ژئوپلیتیکی خلیج فارس نیز کشورها درگیر وضعیت جغرافیایی- فرهنگی میان خود می باشند. کشورهای این منطقه در عصر جهانی شدن و در هزاره سوم که گفتمان اقتصادی- اجتماعی حاکم بر جهان شده است، هنوز در تعامل با یگدیگر، تحت تاثیر تفکرات سنتی، قومی، مذهبی و فرهنگی حاکم بر روابط میان خودشان هستند. در این منطقه چالش های انسانی مانند افزایش جمعیت و مهاجرت، تفاوت مذهبی، قومیت، تفکرات سنتی و اقتدارگرایی که از مباحث مطرح در این مقاله اند، نقش بارزی در ایجاد عدم تفاهم و تعامل بازی کرده و همچنان عامل اصلی اختلاف میان کشورها هستند. نتایج این پژوهش نشان می دهند که عوامل ذکر شده با توجه به وجود زیرساخت های قوی (نیروی انسانی و منابع معدنی) برای توسعه، همچنان نقش مهمی در ایجاد چالش و عدم رابطه همه جانبه در کشورهای حاشیه خلیج فارس دارند.

امروزه گردشگری به عنوان یکی از بزرگ ترین و متنوع ترین صنایع دنیا مطرح می باشد. گردشگری سلامت نوعی از گردشگری است که به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیش از 24 ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد. احداث دهکده سلامت به صورت زیربنایی جذب گردشگر سلامت را سهولت می بخشد. جزیره قشم که قابلیت احداث مجموعه ها و کلینیک های درمانی تخصصی هم جهت با شرایط طبیعی را دارد، قابلیت احداث دهکده سلامت را نیز خواهد داشت. جزیره قشم به عنوان یک محدوده مشخص شده در چارچوب موقعیت گردشگری، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشور با توان مناسب زیست محیطی و دارا بودن جاذبه های گردشگری و زیرساخت های ارتباطی و همسایگی با کشورهای حاشیه خلیج فارس، مسیر نوینی در ایجاد ارتباط با جهان محسوب می شود. هدف از مقاله حاضر اولویت بندی مکان های مستعد احداث دهکده سلامت با توجه به مولفه های شیب، فاصله از (گسل ها، مسیل ها، مناطق حفاظت شده، مناطق روستایی، شهر، مسیرهای اصلی، فرودگاه) و درصد تراکم پوشش گیاهی است. روش تحقیق مقاله حاضر، توصیفی تحلیلی، کتابخانه ای و بررسی های پیمایشی است و از مدل TOPSIS و نرم افزار GIS استفاده شده است و 4 مکان انتخاب شده از لحاظ مولفه های ذکر شده مورد مطالعه، بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مکان سوم به عنوان مکان مستعد شناخته شد.

هدف پژوهش حاضر بررسی و شناسایی جایگاه و چشم انداز تاریخی و سیاسی پس کرانه دریای پارس در منطقه دشتستان برازجان در دوره هخامنشی بر اساس منابع معتبر تاریخی و باستان شناختی است که شامل منابع تاریخی کلاسیک و همچنین شواهد باستان شناختی مانند یافته های شاخص معماری و نوشتاری و جنبه های مختلف هر کدام می شود. بر اساس منابع کلاسیک، پژوهشگران عرصه جغرافیای تاریخی مدت هاست که به شناسایی مکانی در حدود دشتستان به عنوان شهر بندری هخامنشی «تموکان» که محل برپایی کاخی از شاهان پارس بوده است، مشغول شده اند. امروزه با توجه به شواهد باستان شناختی که به روش بررسی میدانی، کاوش ها و پژوهش های باستان شناختی در چند دهه گذشته آشکار شده اند، نوشته های تاریخی موجب مکان یابی و شناسایی مطمئن شهر بندری تموکان (تائوکه) و کاخ های شاهی نزدیک آن شده اند. پژوهش حاضر ما را به این نتیجه گیری می رساند که منطقه دشتستان در دوره هخامنشی و بندر تائوکه در ساحل دریا و اندکی بالاتر از بندر امروزی بوشهر در مصب رود دالکی به عنوان نقطه آغاز سفرهای دریایی به سرزمین های جنوبی تر هخامنشی مانند عمان و بحرین و همچنین سرزمین های دوردستی مانند هند و مصر مورد استفاده شاه، دربار و مقامات دولتی و ناوگان دریایی قرار می گرفته است.

یکی از شاخص های مهم و موثر برای یک جاذبه یا چشم انداز گردشگری، میزان دید آن جاذبه برای یک گردشگر است. جزیره قشم به عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس، مجموعه ای از جاذبه ها و چشم اندازهای گردشگری را در خود جای داده است. اما مساله ای که در سال های اخیر، این جزیره را بیش از گذشته مورد توجه قرار داده است، ژئوپارک این جزیره است. در این مقاله، با استفاده از نرم افزار ARC GIS و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، هشت ژئومورفوسایت ژئوپارک جزیره قشم: دره تندیس ها، تنگه چاه کوه، دره ستاره افتاده، تپه های نمکی، دولاب، کورکوراکوه، بام قشم و دره شور بر اساس هفت معیار تعداد جاذبه های میدان دید، ژئومورفوسایت های میدان دید، پیوستگی دامنه دید، فاصله جاذبه از ژئومورفوسایت، پوشش جاذبه، مساحت میدان دید و نوع جاذبه های میدان دید مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که ژئومورفوسایت های دره تندیس ها، تنگه چاه کوه و بام قشم بهترین شرایط را از نظر میدان دید گردشگری دارا هستند.

مراکز استقرار ساسانیان در کرانه های خلیج فارس از یک سو گواه حاکمیت سیاسی و اقتصادی موثر ایرانیان بر خلیج فارس در دوران پیش از اسلام بوده و از سوی دیگر به تکمیل دانسته های تاریخی درباره روابط تجاری ایران باستان با سرزمین های دیگر کمک شایانی می کند. شناخت و مطالعه بافت زیستگاه های ساسانی کرانه خلیج فارس در کنار بررسی مواد فرهنگی دیگر از قبیل انواع سفال بیانگر سبک معیشتی و رفتارهای فرهنگی ساکنان این منطقه در دوره پیش از اسلام است.این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که نقش و جایگاه ساسانیان در کرانه های خلیج فارس بر اساس مطالعات باستان شناسی به چه صورت است و از این نظر این جایگاه چه اهمیتی را داراست؟ لذا با روش کتابخانه ای و به شکل توصیفی و تحلیلی به مسائل مذکور پرداخته شده است.نتیجه این که خلیج فارس در بخش اعظم دوران ساسانی به عنوان مرز دریایی ایران با سرزمین های عرب نشین شناخته می شده و بافت شهرهای احداث شده در این منطقه با توجه به کاربرد آن شهرها طراحی شده است. هجوم تازیان به مرزهای جنوبی ایران موجب شده است در بافت اصلی شهر همواره قلعه ای در نظر گرفته شود و همان گونه که در سایت های متعددی از جمله سیراف و ریشهر شاهدیم، حصاری قطور امنیت بخش های مسکونی شهر را تامین کرده است.

با در نظر گرفتن ابعاد گوناگون زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی توسعه پایدار و در جهت عملیاتی کردن و سنجش میزان پایداری اجتماعی تاثیرگذار در توسعه پایدار، پارامترهایی نظیر سرمایه اجتماعی، میزان مشارکت، امنیت، سلامت، آموزش، برابری، هویت و امکانات فرهنگی- تفریحی مورد بررسی قرار می گیرد. در این پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای- اسنادی، بازدیدهای میدانی با رویکرد توصیفی- پیمایشی به تحلیل نظری مباحث توسعه پایدار اجتماعی و تحلیل و اندازه گیری سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی در سطح سکونت گاه های روستایی و شهری دو شهر عسلویه و نخل تقی شرکت های استانی در منطقه پارس جنوبی پس از یک دهه فعالیت پرداخته شده است. یافته های پژوهش با در نظر گرفتن رابطه مستقیم بین توسعه پایدار و سرمایه اجتماعی نشان می دهد که هرچند میزان مشارکت مردم در طرح های صنعتی در حد مطلوب بوده است، اما توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی در منطقه برابر نبوده و در بعد سرمایه اجتماعی در سطح محلی، سکونت گاه های روستایی و شهرها آسیب های زیادی مانند بر هم زدن نسبت جنسی و تعادل گروههای اجتماعی، انفکاک اجتماعی، انقطاع فرهنگی و تاریخی و تخریب روابط اجتماعی وارد شده است.