مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس
سال:1396 | دوره:4 | شماره:11 |تعداد مقالات:7

جزایر ایران در خلیج فارس که با برخورداری از جاذبه های طبیعی و مکان های گردشگری منحصر به فرد مجموعه ای کم نظیر از اکوتوریسم را در جنوب ایران را در خود جای داده است، علی رغم تلاش های صورت گرفته، هنوز سهم بسیار ناچیزی از توسعه ملی را به خود اختصاص داده و حتی در مواردی از محرومیت های عجیب نیز رنج می برند. علاوه بر این، توسعه پایدار جزایر ایرانی واقع در خلیج فارس با توجه به ماهیت جغرافیایی جزایر از نظر اکولوژیکی و حضور اکوسیستم های خاصی چون جزایر مرجانی، جنگل های حرا و اراضی خاص و وسیع داخلی آن موقعیت هر جزیره به دریا و ساحل، در کنار روند نامنظم توسعه گذشته مستلزم دقت خاصی است که باید حتما بر شناخت دقیق وضعیت موجود، برنامه ریزی و مدیریتی مستمر از نظر محیط زیست مبتنی باشد. این مقاله با توجه به ماهیت و محورهای همایش خلیج فارس (با رویکرد گردشگری و تعاملات بین المللی) بر آن است تا با روشی متفاوت و با استناد به مطالعات و تجربیات صورت گرفته در زمینه گردشگری ساحلی و موفقیت نسبی همسایگان جنوبی ایران در این زمینه را تحلیل کند و روند تاثیر آن را در توسعه گردشگری مناطق مستعد و جذاب خلیج فارس با ارائه مدل مفهومی راهبردی نشان دهد. آن چه از تحلیل و نتیجه گیری مباحث مطرح شده بر می آید این است که، لزوم بهره مندی از همه روش های موثر اعم از جذاب سازی محیط تا ابزارهای نوین فناوری در ارتقای سطح فعلی این مناطق از نگاه گردشگری برای کشور ایران امری ضروری به شمار می آید که لازم است بر اساس عوامل علمی و تحقیقاتی مورد توجه قرار گیرد.

امروزه مقاصد گردشگری میراث فرهنگی، از پررونق ترین مکان های گردشگری محسوب می شوند. تجارب موفق کشورهایی هم چون چین و یونان نشان می دهد، برنامه ریزی صحیح برای این مقاصد، سبب رونق اقتصاد گردشگری در این مناطق شده است. ایران نیز کشوری تاریخی با محوطه های میراث فرهنگی بی شمار است. یکی از مقاصد گردشگری میراث فرهنگی در ایران، سیراف در استان بوشهر است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی جایگاه بندر باستانی سیراف در حوزه گردشگری میراث فرهنگی، به منظور امکان سنجی، برنامه ریزی و توسعه پایدار گردشگری در مناطق جنوبی کشور است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و مطالعه موردی است که داده های آن به روش اسنادی و میدانی گردآوری و با روش توصیفی- تحلیلی تفسیر شده است. بررسی میدانی شامل طرح پرسشنامه و گردآوری آرا متخصصان ذی ربط با تکنینک دلفی است. پرسش های پژوهش در حوزه های اجتماعی و فرهنگی (S) (Social and Cultural)، محیطی  (Environment) (E)، سیاست (P) (Politic) و اقتصاد و گردشگری (T) (Tourism and Economic) طرح و تنظیم شده اند. نتایج نشان می دهد، احیای سنت ها، نمایش محیط زیست، توسعه، سرمایه گذاری و اشتغالزایی از مهم ترین تاثیرات مثبت و دستکاری تصویر جامعه، آسیب محیطی، تخصیص نامناسب منابع مالی و از دست دادن اصالت از مهم ترین اثرات منفی گردشگری در حوزه های یاد شده هستند.

بررسی دقیق و قابل فهم از سفالینه ها نیازمند طبقه بندی است. سفال را می توان از جنبه های مختلفی از جمله از نظر خمیره، رنگ، شاموت، نوع ساخت، زمان ساخت و نقش مورد طبقه بندی و مطالعه قرار داد. از آن جایی که ارائه طبقه بندی که تمامی شاخصه ها را در نظر بگیرد کاری مشکل است و تاکنون طبقه بندی مطلوب این چنینی امکان پذیر نبوده است، می توان سفالینه ها را بر اساس شاخصه های طبقه بندی به صورت جداگانه مورد طبقه بندی قرار داد. سفالینه های منقوش دوران اسلامی قشم را نیز می توان تنها بر اساس شاخصه نوع نقش، طبقه بندی نمود و به این پرسش پاسخ داد که نقوش سفالینه های منقوش دوران اسلامی قشم شامل چه نوع نقوشی است؟ هر کدام از این طبقات چه میزان از فراوانی را به خود اختصاص می دهد؟ این پژوهش که با روش کتابخانه ای و میدانی و به صورت توصیفی تحلیلی انجام گرفته است در راستای اهداف مذکور به این نتایج دست یافته است که سفالینه های منقوش دوران اسلامی قشم را به دو طبقه هندسی و گیاهی می توان تقسیم کرد که هر کدام دارای زیرمجموعه هایی است و از تعداد هشتاد و دو نمونه سفالی این نتیجه حاصل شد که نقوش هندسی فراوانی بیش تر را از مجموع سفالینه ها به خود اختصاص می دهد.

بررسی پیامدهای گسترش گردشگری در یک منطقه مستلزم بررسی آن در قالب توسعه پایداراست. در دهه های اخیر منطقه اروندکناردر حوزه خلیج فارس به عنوان یک مقصد گردشگری دفاع مقدس جاذب گردشگران گردشگری جنگ در قالب اردو های راهیان نور بوده است. لذا در این پژوهش که روش کار آن توصیفی– تحلیلی بوده، ضمن بررسی مفاهیم توسعه پایدار، گردشگری پایدار و گردشگری جنگ، اثرات و پیامدهای گردشگری جنگ بر توسعه پایدار این منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور دست یابی به این هدف با توجه به شاخص های توسعه پایدار در ابعاد (اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی) پرسشنامه تهیه گردید که توسط 256 نفر که با استفاده از روش کوکران انتخاب شده بودند تکمیل شد و به روش تحلیل محتوا بر اساس نظر مردم و مسوولان، این نتایج به صورت جداگانه در سه بعد حاصل گردید که 48 درصد جامعه نمونه با اثرات مثبت اقتصادی موافق بوده و 44 درصد با اثرات مثبت اجتماعی و 57 درصد با تاثیرات منفی زیست محیطی آن موافقت کامل داشته اند که به اشکال گوناگون به ناپایداری محیطی منطقه کمک کرده است.

توزیع فضایی اصولا چگونگی گسترش یک پدیده از کانون یا کانون های اصلی آن را در بین مردمی که آماده پذیرش آن پدیده می باشند را توضیح می دهد لذا توزیع نامتعادل امکانات و خدمات تاثیر نامطلوبی بر تمایلات و گرایش های شهر وندان به فعالیت های گردشگری خواهد داشت. امروزه سفر و تفریح یکی از نیازهای اساسی بشر به شمار می رود، که در قالب فعالیت های گردشگری نمود پیدا می کند. میزان این علاقه مندی و تمایل به گردشگری درهمه نواحی یکسان نبوده و تفاوت زیادی در نواحی مختلف وجود دارد.بررسی این تفاوت ها مساله ای است که مورد توجه رشته های مختلف علمی قرارگرفته است. در این مقاله میزان علاقه و تمایل مردم شهرخورموج به گردشگری و گذران اوقات فراغت استفاده از روش توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. داده های مورد نیاز با استفاده از 290 پرسشنامه تکمیل شده در میان سرپرستان خانوار به دست آمده و تحلیل اطلاعات نیز با استفاده از نرم افزار spss انجام گرفته است، برای نمایش اطلاعات در نواحی مختلف شهر از نرم افزار GIS نیز استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که تمایل محلات مختلف در خانوارهای شهر خورموج یکسان نبوده و تفاوت معنی داری در محلات نسبت به گردشگری دیده می شود.

در شکل سنتی از روابط بین الملل، دولت ها کنشگران اصلی عرصه بین الملل شناخته می شوند. آنان هستند که تصمیم به صلح و یا جنگ می گیرند، اما با پیچیده شدن فرآیند های اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی دولت ها با به کارگیری متخصصان فن سالار در پوشش نهاد های فراملی گردهم می آیند تا در پیوند با هم به عنوان بازیگران کنش ورز زمینه ساز تشکیل اتحادیه جدید و در نهایت تحکیم همگرایی و صلح منطقه ای شوند. در شرایط امروزی، که اتحاد جماهیر شوروی سابق فرو پاشید و جنگ سرد نیز تا حدودی فرو نشست این سوال ها مطرح می گردد، در دوره فراملی بازیگران اصلی همگرایی و صلح چه کسانی خواهند بود؟ بستر فعالیت برای رسیدن به صلح کدام است؟ آیا الگویی نسبتا موفق وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال ها، این پژوهش با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات نگارنده و به شیوه تفسیری و تحلیلی انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه نیز کشورهای ساحلی خلیج فارس است. نتایج به دست آمده نشان می دهد، در عصر فراملی، کنشگر و یا بازیگر اصلی در انتخاب دولت، صلح و همگرایی، مردم یا شهروندان هستند. البته نسل جوان امروز در بستری از فعالیت گردشگری بیشتر از سالمندان آگاهی لازم را برای نقش آفرینی به دست خواهند آورد. جوانان امروز، کارگزاران فرهنگ، سیاست و اقتصاد فردا برای کشورهای خود خواهند بود. بنابراین می توان از چنین بستری از فعالیت (گردشگری) و گروه های سنی (جوانان) و با تکیه بر تجربیات جهانی از الگو طرح دوستی (فرانکو- ژرمن) برای همگرایی و صلح منطقه ای در بین کشورهای ساحلی خلیج فارس بهره جست.

ژئوتوریسم یکی از شاخه های صنعت پررونق گردشگری است که به گردشگری با موضوع شناخت و بهره مندی از جاذبه های زمین با دیدی زمین شناسانه می پردازد که در سال های اخیر مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. هدف این پژوهش، رتبه بندی زیرمعیارهای تعیین شده در مدل نقش فناوری اطلاعات در توسعه صنعت زمین گردشگری و بهره مندی از آن در توسعه پایدار گردشگری خلیج فارس و سواحل آن است. جامعه آماری در این تحقیق، تعدادی از خبرگان صنعت گردشگری، فناوری اطلاعات و مدیران تصمیم گیر در حوزه زمین گردشگری از سازمان نظام مهندسی معدن به عنوان متولی شاخه ژئوتوریسم در کشور ایران هستند. این مطالعه نشان داد که موثرترین معیارها، معیارهای آگاهی یافتن ساکنین بومی و خدمات الکترونیکی در بستر مخابرات، معیارهای فضای مجازی و ارتباطات الکترونیکی در بستر اینترنت، معیارهای میزان اعتماد عمومی و تعداد دنبال کننده ها در شبکه های اجتماعی، معیارهای بازاریابی الکترونیکی و بازاریاب ها و مشاوران سفر الکترونیکی در اطلاع رسانی و معرفی، معیارهای معرفی جاذبه های زمین گردشگری و سفر و تور مجازی در گردشگری مجازی و معیارهای ارائه خدمات (مبادلات آنلاین، رزرواسیون و...) و میزان اعتماد در ارائه خدمات گردشگری می باشند. با تقویت هرکدام از این معیارها در ژئوسایت ها و ژئوپارک های منطقه خلیج فارس که ژئوپارک جهانی قشم یکی از ارزشمندترین جاذبه های گردشگری این منطقه است، می توان در راستای توسعه پایدار صنعت گردشگری گام های اثربخشی برداشت.