میراث و گردشگری
سال:1396 | دوره:2 | شماره:6 |تعداد مقالات:9

گردشگری، پس از صنایع خودرو، نفت و محصولات شیمیایی، چهارمین صنعت درآمدزا و اشتغال آفرین جهانی است. لیک برخلاف صنایع رقبای خود از زمره و رسته خدمات است. توفیق کشورها در ایجاد یا معرفی جاذبه های گردشگری و جلب گردشگر به عوامل بسیار متعدد بستگی دارد. کشور ایران، طبق آمارهای سازمان جهانی یونسکو، جزو ده کشور اول دنیا به لحاظ داشتن دارایی های گردشگری است، اما سهم کشورمان در جذب گردشگر و درآمدهای حاصله تفاوت معناداری با پتانسیل های نهفته در این حوزه دارد که حکایت از موانع و چالش های متعدد بر سر راه این امر دارد. این نوشتار بر آن است که یکی از موانع عمده و تهدیدهای حوزه گردشگری در ایران، بازنمایی باژگونه ایماژ ایران در اذهان و ادراک گردشگران از ایران به عنوان مقصد گردشگری به واسطه تعارضات ساختاری سیاست خارجی ایران با جهان هژمون را بررسی کند، لذا، ضرورت اصلاح و بازسازی این تصویر برساخته با استفاده از ابزارهای در دسترس پیش شرط تسهیل جذب گردشگر در کشورمان به ویژه حوزه گردش پذیر خلیج فارس است. این نوشتار با بهره گیری از روش اسنادی و کتابخانه ای و رهیافت گفتمانی- ادراکی درصدد تایید انگاره مطروحه است.

شهر تهران که در زمره بزرگ ترین شهرها در سطح جهان، منطقه و کشور محسوب می گردد واجد ظرفیت و پتانسیل های متعدد گردشگری ملی و بین المللی است که علی رغم حجم زیاد سفر در این شهر، مغفول مانده و مورد استفاده قرار نگرفته است. بین توسعه گردشگری و ایجاد زیرساخت ها رابطه متقابلی وجود دارد. می توان گفت، نه تنها توسعه گردشگری در شهرها سبب بهبود زیرساخت ها می شود بلکه توسعه زیرساخت ها به ویژه جاذبه های انسان ساخت و خدمات رفاهی سبب توسعه گردشگری در شهرها نیز می شود. اثرات زیرساختی گردشگری قادر است که بنیان های جغرافیایی یک منطقه گردشی را دگرگون سازد و باعث رشد و ترقی ابعاد مختلف فضایی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن منطقه شود. ازآنجایی که یکی از مهم ترین مسائل برای تصمیم گیری برای سفر وضعیت اقامتگاه ها است و با توجه به این که کلان شهر تهران مقصد اول گردشگران خارجی و پایتخت کشور جهت برگزاری رویدادهای فرهنگی و سیاسی است، این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش اسنادی و مطالعات کتابخانه ای وضعیت اقامتگاه های تهران موردبررسی قرار گرفته و با مقایسه اجمالی با شهر استانبول وضعیت گردشگری در تهران موردارزیابی قرار گرفته است. همچنین عوامل و معیارهای موثر در برنامه ریزی برای توسعه گردشگری بررسی می شود و ملاحظاتی را در پاسخ به نیازهای گردشگری با تاکید به وضعیت زیرساخت های گردشگری و به طورخاص مراکز اقامتی ارائه می کند. با بررسی های به عمل آمده می توان نتیجه گرفت با اتخاذ سیاست هایی برای توزیع مراکز و تسهیلات گردشگری می توان به رونق گردشگری کمک کرد.

میان باستان شناسی و گردشگری فرهنگی و حوزه های مرتبط، ارتباط تنگاتنگ و تعامل دوسویه وجود دارد. باستان شناسی به عنوان یک رشته کارکردگرایانه با فعالیت های خیره کننده ای شناختی ارزشمند از زندگی گذشته و آداب و رسوم به دست می دهد، همچنین با کاوش های باستان شناسی گذشته را بازسازی می کند و احساس جامعه را درباره میراث باستانی برمی انگیزد. باستان شناسی به موازات پژوهش و فعالیت های تخصصی خود، ویژگی های متعدد اعم از مناطق قدیمی و باستانی، قومیت ها، سنت های فرهنگی، دست ساخته های هنری و اقلیم و زیست بوم متنوع ایران را جهت جذب گردشگر معرفی می کند. باستان شناسی علاوه بر ایجاد انگیزه و معرفی زمینه های جذب گردشگر، می تواند زمینه را برای مشارکت نهادهای دولتی و سرمایه گذاران بخش خصوصی، جهت ارائه تسهیلات و احیاء ابعاد تاریخی- فرهنگی مهیا نماید. با توجه به ویژگی های جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی متنوع و خاص کشور ایران، می توان صنعت گردشگری را به عنوان یک اقتصاد غیرنفتی جایگزین مناسبی برای اقتصاد وابسته به نفت دانست. با رونق و ارائه تسهیلات به این صنعت و علوم وابسته به آن ازجمله: باستان شناسی که در این مقاله به کاربرد آن در جذب گردشگر پرداخته شده است، مرمت و احیاء بافت های تاریخی، مردم شناسی، زبان شناسی، هنرهای سنتی و دیگر علوم وابسته، می توان بستر مناسبی جهت رشد و توسعه اقتصادی و به همراه آن توسعه اجتماعی و علمی را در سطح منطقه و جهان برای جامعه ایران فراهم نمود.

یکی از مشکلات اساسی برای مسلمانان در گردشگری این است که ساختار فرهنگی بسیاری از کشورهای جهان با قواعد دینی اسلام همسو نیست و علی رغم تشویق دین مبین اسلام به سفر، مسلمانان در بسیاری از سفرها با محدودیت هایی مواجه هستند. در این راستا یکی از انواع گردشگری که به تازگی بر سر زبان ها افتاده گردشگری حلال است. به همین دلیل برخی از کشورها در کنار انواع فرصت هایی که برای جذب توریسم داخلی تدارک دیده اند امکاناتی را نیز برای استفاده گردشگران مسلمان فراهم کرده اند، بنابراین هدف پژوهش حاضر، بررسی این مساله بوده که آیا ایران مکان مناسبی برای توسعه این نوع گردشگری هست یا خیر؟ این پژوهش از نوع کیفی است و با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. جهت جمع آوری اطلاعات پژوهش نیز از منابع کتابخانه ای و روش پیمایشی استفاده شده است. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، از تعدادی از کارشناسان امر گردشگری نظرسنجی شد. نتایج نشان داد که کارشناسان برداشت های متفاوتی نسبت به موضوع گردشگری حلال در ایران دارند. به اعتقاد موافقان طرح گردشگری حلال، ایران می تواند به قطب گردشگری اسلامی و حلال در جهان تبدیل شود و از آنجا که ایران کشوری با رویکردهای اسلامی است، بهتر از هر کشور دیگری می تواند این شرایط را برای گردشگران مسلمان مهیا کند. از طرف دیگر، طبق نظرات مخالفان طرح گردشگری حلال، این سبک از گردشگری را برای ایران، بی مورد و اشتباه می دانند، بنابراین رونق گردشگری حلال در ایران نمی تواند منطقی باشد و برای ایران که در آن اصول حلال به طور طبیعی رعایت می شود، کاربردی نیست.

شرایط و وضعیت اقتصادی کشور ما به گونه ای است که ضرورت دارد با بازنگری در امکانات و توانمندی های موجود چاره ای برای مقابله و مواجهه با معظلاتی همچون افزایش نگران کننده بیکاری نیرو کار، فقر و مهاجرت یافته شود و توسعه گردشگری و کارآفرینی ازجمله فرصت های هستند که چنآنچه به درستی شناخته و بالفعل تبدیل شوند می توانند در رفع بسیاری از مشکلات ذکر شده موثر باشند، ولی متاسفانه هنوز به صورت علمی به درک طیف وسیعی از مسائل مهم کارآفرینی در گردشگری و توسعه صنعت گردشگری پرداخت نشده است درنتیجه این دو موضوع گردشگری و کارآفرینی هریک در مسیرهای مختلفی پیشرفت کرده است، بنابراین پژوهش حاضر با هدف تبیین جایگاه تبلیغات در ترویج ایرانگردی انجام شده است و سوال اصلی آن این است که آیا تبلیغات در توسعه صنعت گردشگری نقش دارد؟ و تا چه اندازه می تواند بر توسعه کارآفرینی موثر باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی، پیمایش است جامعه آماری این پژوهش تعداد 100 نفر از مسافران خارجی هتل های 5 ستاره مشهد بوده اند که برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهشی از آمار توصیفی در نرم افزار SPSS جهت تعیین رابطه معنی داری و پاسخ به سوالات استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان می دهد تاثیر تبلیغات در جذب گردشگران از نظر مسافران کم بوده است، و همچنین بین ویژگی های زمینه ای (سن، جنس، تاهل، ملیت، دین، شغل و درآمد) با نوع استفاده از وسیله ارتباطی رابطه معنی داری وجود دارد. و بین ویژگی های زمینه ای با نوع بازدید از مکان های گردشگری رابطه معنی داری وجود دارد.

تعیین حریم مجموعه ها، محوطه ها و تپه های تاریخی ثبت شده و ضوابط خاص معماری و طراحی داخل حریم آنها، یکی از اهداف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، بنابراین، باید تغییرات موجود پیرامون آثار و ابنیه تاریخی بررسی و آشکارسازی شود تا کاربری اراضی آن ها مشخص گردد. داشتن اطلاعات بهنگام از کاربری های موجود، لازمه مدیریت صحیح عرصه های طبیعی است و یکی از مبانی مدیریت منابع طبیعی، اطلاعات مربوط به تغییرات کاربری اراضی است، بنابراین نیاز به آشکارسازی، پایش و پیش بینی چنین تغییراتی در یک اکوسیستم از اهمیت بالایی برخوردار است. برای کشف این تغییرات، استفاده از داده های چندزمانه سنجش از دور و سیستم اطلاعات مکانی امکان تحلیل های باارزشی را فراهم می سازد. در این پژوهش از عکس های هوایی 3 دوره 1352، 1361 و 1377 به همراه تصاویر ماهواره ای سال های 1384و 1389 و 1396 مربوط به شهر زنجان استفاده شد. نتایج بررسی های انجام شده مشخص کرد که تغییرات واضحی در هسته مرکزی شهر و پیرامون آثار تاریخی ثبت شده در طی این سال ها به وجود آمده است. شهر زنجان برای رسیدن به توسعه پایدار قدم های بزرگی در طی این 44 سال برداشته است که البته برای رسیدن به وضعیت مناسب و مطلوب میراث فرهنگی راه زیادی باقی مانده است. آگاهی و توجه به نوع، میزان و روند این تغییرات می تواند حائز اهمیت و تصمیم ساز باشد. همچنین باید مزیت استفاده از علوم و فناوری جدید و توان علم سنجش ازدور و سیستم اطلاعات مکانی برای مسوولان مشخص و روشن گردد تا بتوان از آن ها در راستای اهداف مذکور بهره لازم را گرفت.

پژوهش حاضر با بررسی تاثیر اخلاق محوری در گردشگری بر ابعاد توسعه پایدار، تاکیدی با محوریت شرکت های هواپیمایی ایران به انجام رسید. این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق را کلیه مشتریان پنج شرکت هواپیمایی ایران (ایران ایر، آسمان، ماهان، قشم ایر و کیش ایر) و حجم نمونه طبق فرمول جامعه نامحدود کوکران 386 نفر و به طور تصادفی انتخاب گردیدند. جمع آوری اطلاعات با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شد و نیز پرسشنامه ها در میان مشتریان توزیع گردید. همچنین جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شد. روش های آماری مورداستفاده در این تحقیق آزمون کولوموگروف-اسمیرنوف برای تعیین نرمال بودن نمونه ها و آزمون رگرسیون جهت تاثیر متغیر مستقل بر متغیرهای وابسته است.نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تمامی متغیر مستقل تحقیق (اخلاق محوری در گردشگری) بر ابعاد توسعه پایدار (پایداری اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی) تاثیری مثبت و معناداری دارند که این نتایج می تواند راهنمای سیاستگذاری در جهت برنامه های آینده در جهت توسعه گردشگری پایدار باشد.

یکی از انواع گردشگری، اکوتوریسم است که بخش در حال افزایشی از سفرها را امروزه به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر، بازاریابی در تمامی حوزه های خدماتی ازجمله گردشگری به امری ضروری تبدیل شده است. توسعه هر چه بهتر این بخش نیازمند درک و شناخت صحیح از فرایندها و سازوکارهای دخیل در امر بازاریابی مقصدهای اکوتوریسم است. پژوهش حاضر از نظر روش از نوع توصیفی-پیمایشی است و جهت گردآوری داده ها از منابع اطلاعاتی ثانویه و اولیه استفاده شده است.جامعه آماری این تحقیق یک نمونه تصادفی 100 نفره از گردشگران داخلی هستند که شهرستان های کردکوی و گنبدکاووس را به عنوان مقصدگردشگری اکوتوریسم انتخاب کرده اند. برهمین اساس، پرسشنام های مبتنی بر ویژگی های شخصی و رفتاری و همچنین عناصرآمیخته بازاریابی گردشگری اکوتوریسم طراحی شده است. سپس با استفاده از آزمون های کولموگروف اسمیرنوف، تی یک نمونه ای و دو نمونه ای و فریدمن هر یک از عناصرآمیخته بازاریابی گردشگری اکوتوریسم تحلیل شد.به طورکلی نتایج حاصل از آزمون فریدمن برمبنای اولویت نه «پی» بیانگر آن است که در مورد عناصر تبلیغات، مشارکت، برنامه ریزی، مکان ضعف وجود دارد.

جنبش پدیدارشناسی یکی از مهم ترین جنبش های فلسفی قرن بیستم است که درنتیجه سرخوردگی فزآینده نسبت به فلسفه های علمی ظهور کرد. جهانی شدن بهداشت و درمان منجر به شکل گیری نوع جدیدی از گردشگری با عنوان گردشگری سلامت شده است. با توجه به این که شهر همدان در منطقه غرب کشور از نظر بهداشت و درمان در حال رشد و پیشرفت سریع است، مستعد برای تبدیل شدن به یک شهر جذب کننده توریسم سلامت است. این مطالعه یک مطالعه کیفی توصیفی از نوع پدیدارشناسی به شیوه فراترکیب است. محیط پژوهش در این مطالعه بیمارستان قلب شهر همدان است که در آن تعداد 9 نفر از بیماران جهت رسیدن به اشباع اطلاعات مورد مصاحبه قرار گرفتند. یافته های به دست آمده از مصاحبه با شرکت کنندگان، حاصل تلاش در جهت تبیین و تفسیر تجربه بیماران از پدیده توریسم سلامت بود که به منظور کسب بینش عمیقی درباره این پدیده انجام گرفت. نتایج مطالعه درک عمیقی از علت سفر بیماران، چگونگی احساس ها، چالش های موجود در شهر غریب و روند درمان آن ها را فراهم می کند و بیان می کند توجه به جامعه میزبان در محیط های گردشگری و میزان رضایت مندی و خشنودی آن ها از این فعالیت ها در توسعه گردشگری سلامت موثر است.