مطالعات اجتماعی گردشگری
سال:1398 | دوره:7 | شماره:13 |تعداد مقالات:7

در سال های اخیر توجه به فقرا در روح برنامه های توسعه گردشگری در کشورهای در حال توسعه مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که توجه به فقرابه کانون نگرانی ها در برنامه های توسعه گردشگری تبدیل شده است و میزان برخورداری فقیران از منافع خالص گردشگری، معیار اولیه توجیه هرگونه ابتکار توسعه ای مبتنی بر گردشگری بوده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش شناسی کیفی از نوع روش تحلیل محتوا در صدد کشف و تبیین ادراک ذی نفعان گردشگری و کاهش فقردر روستاهای منتخب شرق استان سمنان (قلعه بالا، ابر و رضاآباد) است. به علت انزوای جغرافیایی و معیشت سنتی، مردم این روستاها از فقرنسبی رنج می-برند. دولت در سال های اخیر با برنامه های دستوری تلاش هایی را برای کاهش فقراز طریقتوسعه گردشگری در این مناطق انجام داده است. نتایج مصاحبه ها با پنج گروه ذی نفع نشان می دهدگردشگردی باحمایت های دولتی توانسته است فقر را از سه مسیر (مستقیم، غیرمستقیم و اثرات پویا) نسبتاً کاهش دهد به طوری که فرصت ها و مهارت های شغلی بخش بزرگی از فقرای روستایی را افزایش داده و همچنین باعث ارتقای نسبی انسجام، مشارکت و رفتارهای مسئولانه زیست محیطی شود.

هرچند زیارت بیشتر با عنوان کنشی مذهبی شناخته می شود اما ماهیت فرهنگی اجتماعی قابل توجهی دارد که شناخت آن مستلزم اتخاذ رویکردهای روشی ژرفانگر کیفی است. سنخ شناسی سبک های زیارتی در بین گروه های مختلف اجتماعی همچون جوانان ازجمله پرسش هایی است که با چنین رویکردی قابل طرح و پاسخ یابی هستند. بر این اساس در مطالعه حاضر برای یافتن انواع سبک های زیارتی جوانان، ده نمونه هدفمند از بین جوانان بیست تا سی ساله در شهر مشهد انتخاب شدند. مصاحبه ها به صورت نیمه ساخت یافته اجرا و مبتنی بر روش تحلیل مضمون، کدگذاری باز و محوری انجام شد. دستاورد اصلی این پژوهش صورت بندی چهار سبک زیارتی در قالب نمونه آرمانی وبر شامل سبک درون نگرانه، سنت مدارانه، عملگرایانه و تفرج گرایانه است. هریک از این تیپ های زیارتی در سه مرحله ظهور پیدا می کنند: مرحله مقدمات و الزامات، مرحله اجرایی و مرحله نتایج و دستاوردها. چهار مفهوم محوری که خود حاصل انتزاع مضامین مختص هر مرحله هستند، وظیفه نمایاندن ماهیت هر یک از سبک های زیارتی را برعهده می گیرند. معنویت (در دو سطح ناسوتی و لاهوتی) مفهوم محوری سبک درون نگرانه محسوب می گردد. زیارت سنت مدارانه با مناسک تعریف می شود، حاجت نماینگر روح حاکم بر زیارت عمل گرایانه است و فراغت را می توان وجه اصلی زیارت تفرج گرایانه به حساب آورد.

پایداری بوم گردی مستلزم مشارکت همه جانبه ی جامعه ی میزبان در پروژه های بوم گردی است. بوم گردی جامعه بنیاد رویکردی است که در آن جامعه ی محلی به مثابه بانی و مروج توسعه ی بوم گردی عمل می کند و مشارکت همه جانبه ای در توسعه ی بوم گردی دارد. هدف این پژوهش، شناسایی مناسب ترین زیست بوم های توسعه ی بوم گردی جامعه بنیاد (CBET) در دهستان سیاهو شهرستان بندرعباس است. به بیانی دیگر این پژوهش در پی آن است با بررسی و تحلیل وضع موجود شاخص های اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، نهادی-کالبدی و زیست محیطی تأثیرگذار بر بوم گردی جامعه بنیاد در دهستان سیاهو به این پرسش پاسخ دهد که مناسب ترین زیست بوم های توسعه ی این گونه از بوم گردی در این دهستان کجا است؟ پژوهش حاضر با توجه به هدف از نوع تحقیقات کاربردی-توسعه ای و با توجه به شیوه ی گردآوری داده ها در زمره ی تحقیقات توصیفی-تحلیلی قرار دارد و بر حسب ماهیت داده ها، کمی است. جامعه ی آماری پژوهش را جامعه ی محلی، گردشگران و نخبگان مرتبط با حوزه ی گردشگری تشکیل می دهند. داده های پژوهش با روش پیمایش، تکنیک مصاحبه و ابزار پرسشنامه با روش نمونه گیری سهمیه ای هدفمند از چهار روستای هدف گردشگری در این دهستان با حجم نمونه 370 نفر از جامعه ی محلی، 359 نفر از گردشگران دهستان سیاهو و 15 نفر از نخبگان گردآوری شد. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری SPSS. 22 توصیف و تحلیل شدند. در پایان با استفاده از تکنیک SWOT استراتژی توسعه ی بوم گردی جامعه بنیان در دهستان سیاهو ارائه شد. یافته های پژوهش نشان داد با استفاده از رویکرد بوم گردی جامعه بنیاد و با توجه به مؤلفه های اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، کالبدی-نهادی و زیست محیطی، در دهستان سیاهو روستای بنگلایان مناسب ترین شرایط برای توسعه ی بوم گردی جامعه بنیاد را دارد.

با وجود ظرفیت های فراوان گردشگری سلامت در ایران، بهره برداری مناسبی از پتانسیل های موجود در قالب رفتارهای کارآفرینانه نشده است. نظریه پیوند عامل-فرصتدر کارآفرینی پیشنهاد می کند که کارآفرینی اساساً حاصل پیوند عاملان (کارآفرینان و سازمان ها) و محیط یا فرصت (زمینه مناسب) می باشد. یکی از عوامل مهم محیطی که بر فرایندهای کارآفرینی تأثیرگذار است، عوامل نهادی است. لذا این پژوهش با رویکردی کیفی و اکتشافی به دنبال شناسایی عوامل نهادی مؤثر بر بهره برداری از فرصت های کارآفرینی در حوزه گردشگری سلامت با تمرکز خاص بر استان تهران می باشد. در این پژوهش، از روش مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته باکارآفرینان و صاحب نظران حوزه گردشگری سلامت که به روش هدفمند و گلوله برفی انتخاب شده اند در شهر تهران و در بازه زمانی فروردین تا تیرماه 1395 جهت جمع آوری داده استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که ترتیبات نهادی لازم در ابعاد قانونی، هنجاری، شناختی و اقدامات حمایتی می تواند از طریق افزایش تمایل کارآفرینان برای بهره برداری از فرصت های کارآفرینی در حوزه گردشگری سلامت، نرخ وقوع رفتار کارآفرینانه در این حوزه را افزایش دهد.

با توجه به پیشرفت های تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی در دنیای امروز، بسیاری از گردشگران تمایل دارند اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری جهت سفر به مقاصد گردشگری را از طریق ارتباطات توصیه ای آنلاین جمع آوری کنند. بنابراینهدف پژوهش حاضر ارائه الگویی برای بررسی تاثیر ارتباطات توصیه ای آنلاین بر قصد سفر بود. جامعه آماری پژوهش حاضر را آن دسته از گردشگران خارجی تشکیل دادند که در شهریور سال 1395 به شهر تهران سفر کرده بودند. بر همین اساس نمونه ای به حجم 200 نفر و به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند، برای گردآوری داده های پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته ای حاوی 24 سوال در نظر گرفته شد و با مرور ادبیات پژوهش روایی و پایایی پرسشنامه مورد نظر مورد بررسی و تائید گردید. یافته های پژوهش حاضر نشان داد ارتباطات توصیه ای آنلاین بر تصویر ذهنی مقصد گردشگری و تصویر ذهنی مقصد گردشگری بر اعتماد به مقصد گردشگری و قصد سفر به مقصد گردشگری تاثیر معنی داری دارد؛ اعتماد به مقصد گردشگری بر قصد سفر به مقصد گردشگری تاثیر معنی داری دارد؛ ارتباطات توصیه ای آنلاین بر اعتماد به مقصد و قصد سفر به مقصد گردشگری به طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیر معنی داری دارد.

امروزه توسعه صنعت گردشگری موجب اثرات مثبت (ایجاد اشتغال و زیباسازی محیط زیست) یا منفی (آلودگی آب و هوا و تخریب اکوسیستم) شده است. افزایش آگاهی از اثرات زیست محیطی گردشگری نشانه تغییر نگرش نسبت به محیط زیست است که طی دهه های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر حفاظت از آب و مدیریت کاهش ضایعات بر افزایش وفاداری مشتریان با تبیین نقش ارزش های لذت جویانه در صنعت هتلداری می باشد. جامعه آماری در این پژوهش مشتریان هتل های چهار و پنج ستاره در شهر تهران بود. برای به دست آوردن حجم نمونه از روش نمونه گیری در دسترس و فرمول کوکران استفاده گردید و برای جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه استاندارد بکار برده شد که روایی آن از طریق روایی صوری و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته-ها نشان می دهد که رویه حفاظت از آب و کاهش ضایعات تأثیر مثبت معناداری بر ارزش های لذت جویانه و وفاداری مشتریان دارد. همچنین ارزش های لذت جویانه تأثیر معناداری روی وفاداری مشتریان دارد. علاوه بر این، یافته ها موید این است که رویه حفاظت از آب و کاهش ضایعاتاز طریق ارزش های لذت جویانهبر وفاداری مشتریان تأثیر مثبت معناداری دارد.

ظرفیت برد روانی در میان افراد بر اساس فرهنگ، نوع منطقه گردشگری، عوامل روانی و اجتماعی ازجمله تعامل میان افراد متفاوت است؛ به طوری که ازدحام، مستقیم ترین نمود فیزیکی و روانشناختی افزایش تعداد گردشگران و در ارتباط تنگاتنگی با ظرفیت برد روانی است. تحقیق حاضر به بررسی ظرفیت برد روانی منطقه گردشگری ساحل دریاچه سد زاینده رود پرداخته است. میزان رضایتمندی استفادهکنندگان بر اساس 16 پارامتر از طیف لیکرت در پنج مقیاس کد گذاری و بررسی گردید که بیشترین میزان رضایتمندی (4/86 درصد) مربوط به امنیت منطقه و بیشترین نارضایتی (4/54 درصد) مربوط به وجود میز و صندلی بوده است. از آنالیز ماتریس اهمیت-کارایی جهت بررسی اهمیت شرایط استفاده شد که اهمیت همه پارامترها به جز ازدحام جمعیت، پرداخت ورودی و وجود میز و صندلی بیش از 90 درصد بوده و تمیزی ساحل کاملاً مهم است. جهت بررسی نمایانه های ظرفیت برد اجتماعی نیز از روش بررسی رویارویی گزارش شده و روش بررسی هنجارها با استفاده از تکنولوژی ICT استفاده شد که رویارویی گزارش شده، 3797 نفر و آستانه های قابل قبول آن 1370 تا 8375 نفر محاسبه گردید. برای چگونگی تأثیر حضور مردم بر کیفیت فعالیت گردشگری سایر افراد، بیش از نیمی از گردشگران بیان کردند که حضور مردم میزان لذت آن ها از فعالیت گردشگری را افزایش می دهد. برآورد تمایل به پرداخت گردشگران نیز نشان داد که بیش از نیمی از مردم در صورتی که هزینه ها صرف حفاظت منطقه شود تمایل به پرداخت دارند.