مدیریت مخاطرات محیطی
سال:1395 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:7

هنگام مطالعه محیط زندگی و سرگذشت جوامع و تجربه انسان از درک مخاطرات، مشاهده می کنیم که درک مخاطرات صرفا قلمرو مفهومی تصور نمی شد، بلکه توانایی بشر برای تبدیل فکر به عمل نیز در آن در نظر گرفته می شد...

گردوغبار و ماسه های روان برخاسته از کانون های ریزگرد، همواره خسارات زیست محیطی سنگینی به مراکز اقتصادی و جوامع بشری وارد آورده اند. از سال 1961 میلادی با توسعه جنگل های دست کاشت تاغ، برای تثبیت شن های روان کانون بحرانی ریزگرد بخش جنوب و جنوب شرقی شهر کرمان اقدام شده است. گزارش های مبنی بر تشدید تخریب پوشش گیاهی این جنگل ها، محققان را بر آن داشت تا با استفاده از روشی ترکیبی، تغییرات احتمالی پوشش گیاهی را مدلسازی و پایش کنند. در این مطالعه، باند 3، موج قرمز، و باند 4، مادون قرمز نزدیک، سنجنده های TM و ETM ماهواره لندست برای استخراج شاخص پوشش گیاهی نرمال شده به کار گرفته شد و تغییرات زمانی - مکانی تراکم جنگل های دست کاشت با بهره گیری از شاخص خودهمبستگی فضایی موران برای سال های 1987، 2000، 2005، 2009 و 2014 میلادی بررسی شد. برای ارزیابی تاثیر عامل طبیعی خشکسالی در تخریب تاغ زارها نیز داده های بارش روزانه ایستگاه هواشناسی کرمان طی سال های 1980 تا 2013 با استفاده از شاخص خشکسالی موثر آزمون شد. نتایج نشان می دهد که میانگین منطقه ای مقادیر NDVI در طول دوره مذکور روند کاهشی محسوسی داشته است؛ در حالی که، شاخص موران عمومی مقادیر NDVI از سال 1987 تا 2014 روندی افزایش داشته که الگوهای خوشه ای و متمرکز را گسترش داده است. این تغییرات برهم خوردن ساختار اولیه خطی و منظم جنگل های دست کاشت و ایجاد لکه های پر و خالی جنگلی را در منطقه نشان می دهد. گسترش خشکسالی ها به همراه دخالت های انسانی موجب تشدید تخریب جنگل ها در حاشیه دو جاده ارتباطی تهران و جوپار شده است. بدیهی است تداوم این روند، طرح های توسعه منطقه ای از قبیل طرح ملی محور گردشگری هفت باغ علوی (واقع در شرق منطقه شماره 2) را با تهدیدهای زیست محیطی جدی مواجه خواهد کرد.

با توجه به آسیب پذیری کشورمان در مقابل مخاطرات طبیعی و نقش مهم رسانه ها در مدیریت این مخاطرات، مقاله حاضر با هدف دستیابی به الگویی بومی در خصوص نقش رادیو و تلویزیون های محلی و ملی در مدیریت مخاطرات طبیعی ایران انجام گرفته است. برای این منظور، جمع آوری داده از سه گروه با استفاده از روش مصاحبه صورت گرفت: آسیب دیدگان زلزله اهر و ورزقان، مدیران و کارکنان رادیو و تلویزیون سهند و کارشناسان و خبرگان حوزه رسانه و بحران. با تحلیل داده های جمع آوری شده از آسیب دیدگان به روش نظریه پردازی داده بنیاد، نیازهای رسانه ای ایشان شامل نیاز به اطلاعات، نیاز به توجه رسانه ای، نیاز به آموزش و نیاز به نماینده شناسایی شد. این نیازهای رسانه ای پایه الگوی نقش شبکه های محلی و ملی در مدیریت مخاطرات طبیعی شد؛ مدلی که بر اساس دیدگاه های مدیران رادیو و تلویزیون سهند طراحی شد و درنهایت به تایید خبرگان این حوزه رسید. بر اساس این مدل در هنگام وقوع مخاطرات طبیعی، رسانه های محلی و ملی نقش های چهارگانه آموزش و فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و برقراری ارتباط، نظارت و مطالبه گری و جلب مشارکت عمومی و ایجاد همبستگی ملی را بر عهده دارند. به کمک این مدل، شبکه های محلی و ملی می توانند ضمن تعامل موثر با یکدیگر به صورت یکپارچه به مدیریت مخاطرات طبیعی بپردازند.

پیش بینی احتمال وقوع خشکسالی در سال های مختلف و فعالیت های پیشگیرانه در رأس تدابیر اتخاذشده در مقابل خشکسالی قرار دارد. هدف پژوهش حاضر، پیش بینی خشکسالی با استفاده از روش های آماری ریزمقیاس نمایی و تکنیک تولید داده های مصنوعی است. در این تحقیق به منظور دستیابی به این اهداف، مطالعه ای ترکیبی با استفاده از داده های ایستگاهی، خروجی مدل های آماری و تولید داده های مصنوعی انجام گرفت. ابتدا با استفاده از مدل آماری CLIMGEN داده های مصنوعی تولید شده و با استفاده از شاخص SPI خشکسالی های آینده منطقه تحقیق استخراج شد. در نهایت با استفاده از MINITAB روند خشکسالی در ایستگاه های منتخب شمال غرب ایران ترسیم شد. برای صحت سنجی، توسط داده های مشاهداتی دوره پایه به پیش بینی داده های دوره 2010-2001 به وسیله مدل پرداخته شد. همبستگی بین داده های تولیدشده با داده های مشاهداتی توسط SPSS صورت گرفت که در اکثر ایستگاه ها دقت به نسبت خوبی را نشان می دهد. بر اساس نتایج، ایستگاه های اردبیل، جلفا و تکاب روند ملایم کاهش بارش و افزایش خشکسالی را دارند و ایستگاه های خوی، میانه و سردشت روند ملایم افزایش بارش و افزایش ترسالی را نشان می دهند. در نمودارهای ایستگاه های تبریز، ارومیه و پارس آباد نیز روند یکنواخت و بدون تغییر البته با دوره های خشک و مرطوب مشاهده می شود.

صنعت ساختمان سازی بخشی حیاتی از نظام اقتصادی است که تاثیر چشمگیری بر محیط زیست دارد. عملیات ساخت و ساز، بهره برداری و تخریب ساختمان ها، از مهم ترین عوامل انسانی موثر بر محیط زیست به صورت مستقیم (از طریق مصرف مصالح و انرژی و آلودگی و هدررفت ناشی از آن) و غیرمستقیم (از طریق فشار بر زیرساخت های ناکارامد) است. با توجه به تاثیر چشمگیر صنعت ساختمان بر مخاطرات زیست محیطی (چه از منظر آسیب هایی مانند تخریب لایه ازن، آزاد کردن گازهای گلخانه ای و چه از منظر خطر برای سلامت و کاهش چرخه کارامدی مواد)، یکی از اقدامات مهم در این زمینه (مدیریت مخاطرات زیست محیطی)، انتخاب مصالح پایدار برای استفاده در پروژه های ساختمانی است. انتخاب مصالح، فرایندی حساس و پیچیده است و گزینه نهایی از میان شمار زیادی از مصالح تعیین می شود. معماران و متخصصان ساختمان هنگام ارزیابی دسته های متعدد مصالح ساختمانی، عوامل متعددی را در نظر می گیرند. اغلب اوقات سبک و سنگین کردن این تعداد فراوان و متنوع از عوامل، فرایند تصمیم گیری را پیچیده تر می کند. برای آسان کردن انتخاب مصالح، این مقاله به بررسی یکی از جنبه های این مبحث می پردازد: معیارهای موثر و متغیرهای لازم در جهت توسعه مدل ارزیابی برای انتخاب مصالح ساختمانی با رویکرد پایداری و مدیریت موثر مخاطرات زیست محیطی. از طریق داده های فراوان و نتایج مطالعات متعدد در این زمینه، عواملی که بیشترین پتانسیل تاثیرگذاری در فرایند تصمیم گیری معماران برای انتخاب مصالح با اهداف پایداری را دارند، حاصل شد. این معیارها می تواند شالوده اصلی یک سیستم ارزیابی [Assessment system] پایداری مصالح ساختمانی با هدف کاهش و مدیرت مخاطرات محیطی را تشکیل دهد.

دریاچه ارومیه، بزرگ ترین سطح آبی کشور، بین دو استان آذربایجان غربی و شرقی قرار دارد. این دریاچه در خطر خشک شدن کامل قرار داشته و طی 13 سال گذشته تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است. اختصاص 90 درصد منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی، تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا، احداث سدهای متعدد و برداشت غیرمجاز از آب های زیرزمینی در پی حفر چاه، از دلایل خشک شدن این دریاچه است و شهرها و روستاهای پیرامون خود را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. هدف این پژوهش، بررسی تغییرات و تهدیدهای ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه با استفاده از تصاویر سنجش از دور است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مساحت آبی دریاچه ارومیه از 3120.6 کیلومتر مربع در سال 2010 به کمترین حد خود, یعنی 887.46 کیلومتر مربع در سال 2014 کاهش یافت و بعد از آن با روند افزایشی چشمگیر، به 24.75.8 کیلومتر مربع رسید که یکی از دلایل این افزایش، بارش باران در اواخر زمستان 1394 و بهار 1395 بود. در طی این دوره هفت ساله همزمان با کاهش مساحت آب دریاچه، مساحت سایر پهنه نیز دچار افزایش شد که در این میان پهنه های کم خطر (1312.19 کیلومتر مربع) سال 2015، خطرناک (856.24 کیلومتر مربع) سال 2014، پرخطر (1148.98 کیلومتر مربع) سال 2014 و بالقوه (445.85 کیلومتر مربع) در سال 2015 دارای بیشترین مقدار خود در دوره زمانی هفت ساله بوده است. با توجه به نتایج حاصل از طبقه بندی، با کاهش آب دریاچه به خصوص در سال های 2014 و 2015، پهنه های نمکی پرخطر مساحت زیادی از نیمه جنوبی دریاچه را به خود اختصاص داده اند که با توجه به جهت غالب بادهای منطقه که غربی- شرقی است، خطر بزرگی از نظر زیست محیطی برای ساکنان و اکوسیستم شرق حوضه آبریز دریاچه محسوب می شود. در تحقیق حاضر، طبقه بندی شیءگرا به خوبی توانسته بر مشکلات در روش پیکسل پایه فائق آید و نتایج به مراتب بهتری ارائه دهد. دقت نهایی نقشه طبقه بندی را می توان با انتخاب معیارهای دقیق سگمنت سازی، الگوریتم های مناسب کلاس بندی و تصاویر با قدرت تفکیک مکانی زیاد بهبود بخشید و ابهامات نقشه را رفع کرد.

این پژوهش به منظور بررسی رابطه رهبری اخلاقی با توانمندسازی کارکنان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران انجام گرفته است. پژوهش به روش توصیفی - همبستگی صورت گرفته و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش کلیه کارکنان آتش نشانی (زن و مرد) و خدمات ایمنی شهر تهران شامل 260 نفر بودند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 155 نفر برآورد شد که با روش نمونه گیری تصادفی و از نوع طبقه ای - نسبی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه های محقق ساخته رهبری اخلاقی و توانمندسازی با طیف پنج درجه ای لیکرت بود. پایایی ابزار پس از اجرای مقدماتی ارزیابی شد که ضریب آلفای کرونباخ هر یک از پرسشنامه های رهبری اخلاقی و توانمندسازی به ترتیب 0.86 و 0.88، به دست آمد و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون t و ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره (به روش گام به گام) صورت گرفت. با توجه به فرضیه ها و سوال های مطرح شده در پژوهش، نتایج به دست آمده نشان داد که رهبری اخلاقی با توانمندسازی دارای رابطه ای مثبت و معنادار است؛ بدین معنا که با افزایش رهبری اخلاقی، به همان نسبت، توانمندی کارکنان فزونی می یابد و بیشترین ضریب همبستگی مربوط به بُعد منافع مشترک است.