پژوهش های پنبه ایران
سال:1394 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

قارچ عامل بیماری پژمردگی آوندی Verticillium dahlia و نماتد مولد گره ریشه Meloidogyne incognita از شایع ترین و مخرب ترین عوامل بیماریزا در زراعت پنبه می باشند. به منظور تعیین اثر متقابل بین این دو عامل، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی بر روی چهار رقم پنبه انجام گرفت. این آزمون در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 تیمار (شامل: شاهد، قارچ به تنهایی، نماتد به تنهایی با غلظت 2300، نماتد به تنهایی با غلظت 7000، قارچ و نماتد همزمان با غلظت 2300 و قارچ و نماتد همزمان با غلظت 7000) در چهار تکرار به اجرا در آمد. ابتدا نماتدMeloidogyne incognita از گیاهان میزبان جداسازی شد و پس از تعیین گونه و نژاد، با تلقیح به نشای گوجه فرنگی تکثیر گردید. قارچ Verticillium dahlia پس از جداسازی از بوته های پنبه آلوده، کشت و شناسایی گردید و سپس برای تکثیر، به بذر گندم رقم تجن (سه بار اتوکلاو شده) انتقال یافت. تعداد 104×12 میکرواسکلروت برای هر تیمار قارچ وتعداد 7000 و 2300 تخم و لارو سن دو، برای تیمارهای مربوط به نماتد، به گیاهچه های 40 روزه ی پنبه، مایه زنی گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که اثرات متقابل قارچ Verticillium dahlia و نماتد Meloidogyne incognita در پنبه از نوع تشدید کننده می باشد؛ به طوری که ترکیب هم زمان قارچ و نماتد افزایش معنی داری (P=%1) در شدت پژمردگی پنبه داشته است. با افزایش غلظت نماتد، پوسیدگی ریشه، تعداد گره و کیسه تخم نیز افزایش یافته و برعکس طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشک اندام های هوایی و ریشه کاهش یافت.

هدف از مطالعه حاضر تخمین تابع تولید پنبه، بررسی عوامل اقتصادی موثر بر عملکرد محصول، سودآوری تولید پنبه و محاسبه کشش تولید در شهرستان گرگان بوده که در سال 1393 اجرا شد. برای رسیدن به اهداف فوق با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای، تعداد 50 پنبه کار در منطقه انتخاب و اطلاعات لازم از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه جمع آوری شد.پس از بررسی های لازم و آزمون های مختلف، به منظور تعیین تابع تولید، از تابع تولید کاب- داگلاساستفاده شده است که در آن تاثیر عوامل کار، سرمایه، بکارگیری سموم و کودهای شیمیایی و موارد دیگر به روش OLSو با استفاده از نرم افزار Eviewsمحاسبه و بیان شده است. پس از تخمین تابع تولید و تعیین کشش نهاده ها، میزان منطقی بودن پنبه کاران در مصرف نهاده ها مشخص شد.نتایج نشانداد که میزان کشش تولید نهاده های زمین، کودهای شیمیایی، بذر و سموم مثبت، ولی در مورد نهاده نیروی کار میزان آن منفی می باشد؛ به بیان دیگر پنبه کاران نهاده های زمین، کودهای شیمیایی، بذر و سموم را در ناحیه اقتصادی تولید مصرف می کنند، اما نهاده ی نیروی کار در ناحیه سوم تولید و بیش از میزان بهینه استفاده می شود. همچنین مجموع کشش های نهاده های تولیدی بدست آمده برابر 1 می باشد که نشانگر بازده ثابت نسبت به مقیاس در تولید پنبه در شهرستان گرگان می باشد.

به منظورارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای آن در پنبه و انتخاب بهترین رقم، 14 رقم پنبه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرارطی سال زراعی 1391 و تحت دو شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی مرکز آموزش فنی و حرفه ای شهرستان نهبندان مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام مورد بررسی از نظر کلیه صفاتاختلاف معنی دار (p£0.01) وجود دارد و تنش خشکی برروی صفاتی نظیر تعداد روز تا گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه زایا، وزن وش، تعداد غوزه در بوته و درصدکیل الیاف تاثیرگذار بوده است. صفات تعداد غوزه در بوته، تعداد شاخه زایا، ارتفاعودرصد کیل الیاف همبستگی مثبت و معنی داربا عملکرد داشتند. صفات ارتفاع، تعداد شاخه زایا، تعداد روز تاگلدهی،درصد کیل الیاف و تعداد غوزه در بوته تاثیر بیشتری بر روی عملکرد داشتند و 71 درصد تغییرات عملکرد وش را توجیه نمودند. درتجزیه بای پلات صفات تعداد شاخه زایاو تعداد غوزه در بوته به عنوان صفات متمایز کننده (صفاتی که باعث تفاوت بین ارقام می شوند) و عملکرد به عنوان نماینده صفات معرفی شدند. ارقام ورامین وبختگاندارای عملکرد بالا بودند. همچنین ارقام ورامین، بختگان، مهر و ساحل عملکرد پایدارتری داشتند. رقم ورامین نزدیک ترین رقم به رقم ایده آل (رقمی فرضی که دارای بیشترین و پایدارترینعملکرد باشد) بود.

ارزیابی اثر منطقه تولید، تصفیه و کرک گیری بر جوانه زنی و بنیه بذر پنبه رقم ساحل استان گلستان، در تحقیقی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارها تصفیه وش مناطق غرب و شرق استان با جین 8 و 16 اره، غلتکی و با دست و کرک گیری با اسید سولفوریک و عدم کرک گیری بودند. با آزمون جوانه زنی استاندارد تعداد گیاهچه های عادی، متوسط زمان جوانه زنی، طول و وزن خشک گیاهچه تعیین و هدایت الکتریکی بذرها اندازه گیری شد. اثر متقابل منطقه تولید بذر ´ روش های تصفیه ´ کرک گیری بر صفات معنی دار بود. بالاترین و کمترین تعداد گیاهچه عادی به ترتیب مربوط به بذرهای تصفیه شده با جین غلتکی و کرک گیری نشده و بذرهای تصفیه شده با جین 16 اره و کرک گیری شده شرق استان بودند. همچنین بذرهای شرق استان تصفیه شده با جین 16 اره و کرک گیری نشده و بذرهای غرب استان، تصفیه شده با جین غلطکی و کرک گیری شده به ترتیب دارای بیشترین و کمترین متوسط زمان جوانه زنی بودند. بذرهای کرک گیری نشده و شده غرب و شرق استان، تصفیه شده با جین غلطکی و جین 8 و 16 اره، به ترتیب بیشترین و کمترین طول گیاهچه را داشتند. بیشترین و کمترین وزن خشک گیاهچه به ترتیب به بذرهای شرق استان تصفیه شده با دست و جین غلطکی و کرک گیری شده و نشده بذرهای تصفیه شده با جین 8 و 16 اره و کرک گیری نشده این منطقه تعلق داشت. بذرهای غرب استان تصفیه شده با جین 8 اره و کرک گیری نشده و بذرهای تصفیه شده با دست و کرک گیری شده این منطقه به ترتیب دارای بیشترین و کمترین هدایت الکتریکی بودند. براساس نتایج، تصفیه رقم ساحل؛ خصوصا تولید غرب استان، با جین غلتکی توصیه می گردد تا خسارت مکانیکی پوسته بذر و اثر نامطلوب کرک گیری با اسید بر جوانه زنی و بنیه بذر کاهش یابد.

با توجه به کمبود آب در استان گلستان و لزوم بهینه سازی مصرف آب، لازم است تاثیر مقادیر مختلف آب مصرفی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف پنبه مشخص شود. به همین منظور این پژوهش با استفاده از سیستم آبیاری بارانی کلاسیک به شکل تک شاخه ای در گرگان اجرا گردید. با توجه به الگوی مثلثی توزیع آب آبپاش ها، شش تیمار آبیاری در طرفین خط بارانی و موازی آن به فاصله 2.5 متری به صورت تیمارهای I1، I2، I3،I4 ، I5 و I6 در نظر گرفته شد، به طوری که تیمار I6 بیشترین و تیمار I6کمترین میزان آب و تیمار 2I به اندازه نیاز آبی آب دریافت می کرد. برای کشت از ارقام ساحل، سپید و 312- 818 استفاده گردید. طرح آزمایشی به صورت کرت های خرد شده نواری با سه تکرار بود. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد مربوط به تیمار 3I بود که اختلاف آن با تیمارهای I4، I5 و I6 در سال اول و با تمام تیمارها در سال دوم معنی دار شد و عملکرد رقم سپید به میزان 17.9 درصد از دو رقم دیگر در سال اول و به میزان 15 درصد از رقم ساحل در سال دوم بیشتر بود. اختلاف بین سه رقم پنبه از نظر درصد زودرسی معنی دار نبود، اما از نظر وزن غوزه در سال دوم معنی دار بود. بیشترین وزن غوزه مربوط به تیمار 3I بود و زودرس ترین تیمار آبیاری، تیمار آبیاری I6 بود. از نظر آب مصرفی تیمار آبیاری I3به اندازه 27 درصدکمتر از نیاز آبی آب دریافت کرد.

استفاده از ارقام متحمل، از عوامل مهم در موفقیت روش های مدیریت تلفیقی آفات محسوب می شود. در این تحقیق، 20 ژنوتیپ پنبه در گرگان به مدت دو سال در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند تا ضمن مقایسه ژنوتیپ ها از نظر فراوانی تخم ها، پوره ها و حشرات کامل سفید بالک پنبه، رابطه بین صفات مورفولوژیکی بوته ها با میزان تجمع آفت نیز مورد بررسی قرار گیرد. براساس نتایج، ژنوتیپ های پنبه از نظر اکثر صفات مورفولوژیکی و فراوانی آفت دارای اختلاف معنی دار بودند. ژنوتیپ های برگ دفورمه، اکرا برگ قرمز، برگ پهن قرمز، سای اکرا و براکته فریگو دارای کم ترین تراکم جمعیت پوره های سفیدبالک بودند در حالی که ترمز، الیاف رنگی و پاک بیش ترین آلودگی را داشتند. از نظر فراوانی حشرات کامل، برگ دفورمه کم ترین تراکم آفت را داشت و ژنوتیپ های سای اکرا، اکرا برگ قرمز، سوپراکرا و برگ پهن قرمز نیز دارای آلودگی پایینی بودند اما ژنوتیپ های ترمز، الیاف رنگی، پاک و اسموث لیف دارای بیش ترین آلودگی بودند. شکل و پهنک برگ تاثیر زیادی بر تراکم جمعیت آفت داشت و با کاهش سطح برگ و عمیق ترشدن بریدگی های آن، تراکم جمعیت آفت نیز کم تر شد. کم بودن آفت بر روی ارقام برگ قرمز نشان دهنده این بود که حشره احتمالا برای جلب شدن به طرف رنگ قرمز رغبتی ندارد و یا این که رنگ قرمز ممکن است باعث فرار آن ها شود. بین تراکم و ارتفاع تارهای کرکی در برگ با تعداد حشرات کامل، پوره ها و تخم های سفیدبالک، همبستگی مثبتی وجود داشت و هرچه تراکم کرک ها بیش تر و کرک ها بلندتر بودند، میزان آلودگی نیز بیش تر بود. همچنین همبستگی مثبتی بین صفات سطح برگ، ارتفاع بوته و تعداد شاخه زایا با میزان تجمع آفت سفیدبالک بر روی ژنوتیپ های پنبه وجود داشت اما همبستگی بین صفات رنگ برگ، رنگ گل و شکل براکته ی گل با تراکم این آفت، منفی بود. در مجموع، نتایج نشان دادند که ویژگی های برگ های تیپ اکرا و سطح برگ کوچک، رنگ قرمز بوته ها، پایین بودن تراکم کرک ها و بالابودن تعداد غدد ترشحی در برگ ها، می توانند در کاهش تراکم سفید بالک موثر باشند.

توسعه فن آوری در کشاورزی به عنوان منبع اصلی افزایش بهره وری، مستلزم سرمایه گذاری پایدار در تحقیق و ترویج کشاورزی است. با این حال در دهه های اخیر سرمایه گذاری در تحقیقات کشاورزی کشورهای رو به توسعه کاهش یافته و نظام های تحقیقات کشاورزی بخش عمومی(دولتی) این کشورها از جمله ایران با چالش تامین مالی نیازهای پژوهشی مواجه شده اند. در چنین شرایطی تامین مالی این نوع تحقیقات مستلزم ارائه شواهد مستند از منافع آن ها به سیاست گذاران اقتصادی خواهد بود. بدون مستندسازی شفاف و متقاعدکننده منافع، تحقیقات کشاورزی حمایت مالی پایدار را کسب نخواهد کرد. از این رو تحقیق حاضر برای برآورد منافع بالقوه تحقیقات به نژادی پنبه در شرایط ریسک در پهنه های کشاورزی-اقلیمی خشک مرکزی، دشت ساحلی خزری، زاگرس جنوبی، خراسان رضوی و شمال غربی ایران انجام شده است که نتایج آن می تواند مجموعه سیاست گذاری اقتصادی کشور را برای حمایت شایسته از تحقیقات پنبه متقاعد و مجاب کند. برای انجام این تحقیق از الگوی مازاد اقتصادی پیش از اجرا استفاده شده است که می تواند خروجی های مفید و موثر برای استنتاج منافع بالقوه تحقیقات کشاورزی تولید کند. بر اساس یافته ها، تحقیقات به نژادی پنبه در همه پهنه های مورد بررسی، علیرغم عدم حتمیت و ریسک منافع آن ها در شرایط پنبه کاران، از بازده اقتصادی قابل قبول برخوردارند.به طوری که میانگین انتظاری نرخ بازده داخلی آنها با وجود ریسک و عدم حتمیت تحقیقات و فعالیت های کشاورزی در بازه 26 تا 40 درصد قرار دارند از این رو کاربست فن آوری ( بذر اصلاح شده) منتج از آن ها می تواند در افزایش تولید و عرضه محصول راهبردی پنبه و درآمد پنبه کاران نقش چشمگیری ایفا کند. این شواهد بر ضرورت حمایت و تامین مالی تحقیقات پنبه و مدیریت ریسک آن تاکید دارد.

افزایش عملکرد در واحد سطح و همچنین معرفی ارقام جدید پنبه، یکی از مهم ترین اهداف محققان می باشد. اهداف مهم دراین برنامه شناخت واریته های برتر از نظر عملکرد می باشد. بدین منظور آزمایشی با ارقام تجاری و جدید پنبه شامل: ارقام جدید B557، T3، T2، SB35، و ارقام تجاری ارمغان، گلستان و ساحل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات پنبه کارکنده مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که واریته T2 با 2159.4 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد را داشت. واریته SB35 با 1805.6 کیلو گرم در هکتار دارای کمترین عملکرد کل بود. گروه بندی صفت درصد زودرسی نشان داد که واریته های B-557 با 75.8 درصد، واریته T2 با 74.6 درصد و واریته T3 با 73.5 درصد، به ترتیب زودرس ترین واریته های مورد مطالعه در این تحقیق بودند. رقم ارمغان با 53.8 و واریته SB35 با 55.7 درصد، دیررس ترین ارقام در بین واریته های مورد مطالعه بوده اند. مقایسه میانگین وزن سی قوزه واریته های مورد آزمایش نشان داد که از نظر این صفت، رقم گلستان با 172.2 گرم، رقم ارمغان با 162.1 گرم، رقم ساحل با 183.2 گرم، واریته SB35 با 172.9 گرم، واریته T2 با 177.1 گرم و واریته B-557 با 169.0 گرم دارای سنگین ترین غوزه ها بوده اند.