علوم زمین
سال:1394 | دوره:24 | شماره:96 |تعداد مقالات:31

کمپلکس جبال بارز متشکل از توده های نفوذی زیادی از جمله دره حمزه، میجان، کرور، هیشین و ... است که در جنوب خاور استان کرمان، میان طول های خاوری 57o45’ تا 58o00’ و عرض های شمالی 28o30’ تا 29o00’ واقع شده است. ترکیب سنگ شناسی این توده ها شامل کوارتزدیوریت، گرانودیوریت، گرانیت و آلکالی گرانیت است. در نمودار های ژئوشیمیایی تغییرات اکسیدها، طیف پیوسته ای میان ترکیبات سنگ های مورد مطالعه دیده می شود که این امر نشان دهنده انجام تفریق ماگمایی گسترده و پیوسته ای در طی تبلور است. همچنین بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی، ماگمای توده های مورد بررسی، سرشت پرآلومین تا متاآلومین دارند و از دید سری ماگمایی از نوع کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا هستند. بررسی های صحرایی، مطالعات سنگ نگاری و ژئوشیمیایی نشان می دهند که سنگ های مورد مطالعه از نوع گرانیتوییدهای نوع I هستند. از دید جایگاه زمین ساختی، توده های مورد مطالعه، جزو گرانیتوییدهای کمان قاره ای هستند و از گرانیت های پیش از برخورد تا همزمان با برخورد به شمار می آیند. در منطقه جبال بارز سه فاز ماگمایی در الیگومیوسن رخ داده است. اولین فاز ماگمایی، بیشتر ترکیب کوارتزدیوریت تا گرانودیوریت دارد و بدنه اصلی توده نفوذی جبال بارز را می سازد. به نظر می رسد پس از یک فاصله زمانی کوتاه و تفریق ماگمای درون آشیانه ماگمایی، توده های پورفیری به درون توده اصلی نفوذ کرده اند. ترکیب سنگ شناسی این توده ها (فاز دوم) به طور چیره گرانودیوریت تا گرانیت است. در پایان پس از مدت زمان کوتاه، آخرین فاز ماگمایی الیگومیوسن (فاز سوم) در منطقه رخ داده است که ترکیب گرانیتی تا آلکالی گرانیتی دارد. بر پایه موقعیت قرارگیری منطقه در نوار ماگمایی ارومیه- دختر به نظر می رسد که سنگ های مورد مطالعه حاصل فرورانش پوسته اقیانوسی نوتتیس به زیر پوسته قاره ای ایران مرکزی هستند.

در پهنه ساختاری زاگرس ایران، محدوده گسترده ای از گنبدهای نمکی رخنمون یافته است که ساختاری ویژه در جهان دارند و در شرایط زمین ساختی ایجاد شده اند. گنبدهای نمکی رخنمون یافته در کمربند چین خورده- راندگی زاگرس، الگوهای خطی ایجاد کرده اند. چنین روندهایی به نظر می رسد که وابسته به ساختارهای خطی است که در تصاویر ماهواره لندست دیده می شود. تشخیص خطواره های گسلی و ارتباط آنها با موقعیت گنبدهای نمکی از دیدگاه آماری، موضوع این مطالعه است. بر پایه تجزیه و تحلیل های سنجش از دور، جابه جایی های افقی در بخش هایی از ساختار چین ها و پراکنش گنبدهای نمکی سری هرمز، 34 خطواره گسلی در منطقه تشخیص داده شد. به منظور تعیین ارتباط میان محل گنبد های نمکی و راستای خطواره های گسلی، روشی آماری به نام وزن های نشانگر به کار برده شد. بدین منظور، نقشه خطواره های گسلی و نقشه مرکز گنبدهای نمکی به مدل رستر تبدیل و حریم هایی در پیرامون گسل ها استخراج شد؛ سپس ارتباط مکانی میان گنبدهای نمکی و خطواره های گسلی به طور کمی با استفاده از روش وزن های نشانگر به دست آمد. بیشترین ارتباط گنبدهای نمکی در فاصله افقی یک کیلومتری از خطواره هاست. روش وزن های نشانگر، نشان می دهد که خطواره های گسلی مرتبط با زمین ساخت منطقه، مهم ترین عامل در جایگیری گنبدهای نمکی در منطقه مورد مطالعه هستند.

در مجموعه های هسته دگرگونی موته- گلپایگان (شامل مجموعه خاوری و باختری) در پهنه سنندج- سیرجان، 2 رخداد دگرگونی ناحیه ای اصلی وجود دارد. در ارتباط با این دگرگونی ها، تغییر شکل هایی نیز در مقیاس دانه های سازنده در این سنگ ها رخ داده و ریزساختارهای مختلفی را ایجاد کرده است. ریزگسل ها در گروه ریزساختارهای ایجاد شده در شرایط شکنا هستند. در مجموعه خاوری، باز بلورین شدن بالجینگ در دانه های کوارتز و کمتر در دانه های فلدسپار، ساختار قفسه کتابی پورفیروکلاست های فلدسپار قطعه قطعه شده، دگرشکلی و شکل گیری پهنه های برشی را در شرایط دمای پایین نشان می دهند. در پهنه های برشی مجموعه خاوری، بافت گرانوبلاستیک چندوجهی در پورفیروکلاست های چند بلورین کوارتزی، بازپخت پس از میلونیتی شدن را در یک شرایط درجه متوسط مستند می کند. در مجموعه باختری، ریزدانه های کوارتزی صفحه شطرنجی، شرایط درجه بالا را در جریان دگرشکلی اول پیشنهاد می کنند، ولی خاموشی موجی آنها، شرایط درجه پایین را در دگرشکلی دوم آشکار می کند. بافت گرانوبلاستیک چندوجهی در دانه های فلدسپار دارای چین های جناغی نیز درست همین شرایط را در 2 دگرریختی یادشده تایید می کند. به طور کلی با توجه به ریزساختارها و شرایط دگرشکلی در مجموعه های دگرگون شده موته- گلپایگان به ترتیب 3 مرحله بازبلورین شدن شامل 1) بازبلورین شدن ایستای درجه بالا پس از رخداد دگرگونی اولیه؛ 2) بازبلورین شدن پویا و میلونیتی شدن وابسته در شرایط دگرگونی درجه پایین و به طور محلی درجه متوسط؛ 3) بازبلورین شدن ایستای پس از میلونیتی شدن، در شرایط درجه متوسط قابل شناسایی است. توده های گرانیتوییدی شمال گلپایگان می توانند به عنوان عامل گرمایی بازپخت در سنگ های دگرگون شده مجموعه باختری این منطقه مورد توجه قرار گیرند؛ ولی عامل گرمایی بازپخت در مجموعه خاوری مشخص نیست.

منطقه مورد مطالعه در شمال باختری ایران و در پهنه فلززایی طارم واقع است. دگرسانی گرمابی گسترده و کانی سازی های مس- سرب و روی به فرم افشان، رگه ای و رگچه ای در این منطقه به چشم می خورد. در اندیس لوبین- زرده، تزریق توده نفوذی به سن الیگوسن (qm) به درون مجموعه های آذرآواری (ولکانی کلاستیک) ائوسن (سازندکرج) در امتداد ساختارها و گسل های طولی و ژرف بلندی های طارم سبب ایجاد دگرسانی شدید گرمابی شامل دگرسانی فیلیک، آرژیلیک، پروپیلیتیک و سیلیسی شده است. این توده دارای طیف ترکیبی کوارتز مونزونیت، کوارتز مونزودیوریت، و میکرودیوریت و دارای کانی های اصلی پلاژیوکلاز، پیروکسن، بیوتیت، هورنبلند، آلکالی فلدسپار، کوارتز و کانی های فرعی آپاتیت، زیرکن، کانی های کدر (اپک)، روتیل و اسفن است. ماگمای این توده سرشت کالک آلکالن تا با ماهیت شوشونیتی و ویژگی متاآلومینوس دارد و از دید موقعیت زمین ساختی، مرتبط با کمان آتشفشانی است. فعالیت های گرمابی حاصل از تزریق توده نفوذی یادشده سبب ایجاد دو سامانه رگه و رگچه در منطقه شده است؛ رگه- رگچه های کوارتزی دارای کانی زایی سولفیدی و رگه- رگچه های کربناتی تاخیری بدون کانی زایی. کانی زایی در رگه- رگچه های سیلیسی در امتداد گسل ها و شکستگی های منطقه که ناشی از سرد شدن توده نفوذی و زمین ساختی کلی منطقه هستند، صورت گرفته است. مهم ترین کانی سازی های منطقه شامل کانی های اکسیدی (ایلمنیت)، سولفیدی (پیریت، گالن، اسفالریت، کالکوپیریت)، سولفاتی (باریت) و کانی های ثانویه اکسیدی - هیدروکسیدی (هماتیت، گوتیت)، سولفیدی (کوولیت)، سولفاتی (انگلزیت) و کربناتی (مالاکیت و آزوریت) است. با توجه به ویژگی های بنیادین کانه زایی منطقه لوبین- زرده، از جمله محیط زمین ساختی، سنگ میزبان، کانی شناسی، محتوای فلزی، شکل رگه- رگچه ای و دگرسانی های آن و مقایسه این ویژگی ها با ویژگی های بنیادین کانسارهای اپی ترمال، می توان کانی زایی رگه- رگچه ای فلزات پایه (مس- سرب- روی) در منطقه لوبین- زرده را در رده کانسارهای رگه ای اپی ترمال قرار داد.

کانسار مس پورفیری بندر هنزا در 150 کیلومتری جنوب خاور کرمان، در بخش جنوبی پهنه ماگمایی ارومیه- دختر و در پهنه ماگمایی دهج- ساردوییه قرار گرفته است. این کانسار در سنگ هایی با ترکیب دیوریت تا گرانودیوریت با سن الیگوسن تشکیل شده است. در پژوهش حاضر مطالعات میانبارهای سیال روی نمونه های کوارتز و هورنبلند و همچنین اندازه گیری نسبت های ایزوتوپی اکسیژن و هیدروژن با هدف شناسایی ویژگی سیال های گرمابی موثر در کانه زایی به انجام رسیده است. رگچه های مورد مطالعه به پنج گروه (V, IV, III, II, I) تقسیم شده اند؛ رگچه I: سیال با فشار بالا (>300 مگاپاسکال)، ژرفای بیشتر از 8.5 کیلومتر، دمای متوسط تا بالا (250 تا 300 درجه سانتی گراد) و شوری 38 تا 45 درصدوزنی NaCl که دارای کانه زایی مولیبدن است. این رگچه دارای هالیت و انیدریت بوده و سبب دگرسانی پتاسیک و سدیک- کلسیک در ژرفای بیشتر شده است. رگچهII : سیال دارای فشار بالا (>300 مگاپاسکال)، ژرفای بیشتر از 8.5 کیلومتر، دمای بالا (250 تا 420 درجه سانتی گراد)، شوری بالا (33 تا 47 درصدوزنی (NaCl، کانه زایی مس و مولیبدن و دگرسانی پتاسیک است. رگچه III: سیال با شوری بالا (40 تا 56 درصد وزنی (NaCl در فشار بالا (>300 مگاپاسکال)، ژرفای بیشتر از 8.5 کیلومتر و دمای بالا (200 تا 500 درجه سانتی گراد) که دارای کانه زایی مس است. رگچه IV: سیال با دمای بالا (277 تا 500 درجه سانتی گراد)، فشار بالا (با میانگین 2.8 کیلوبار)، ژرفای بیشتر از 8.5 کیلومتر و شوری بالا (25 تا 53 درصدوزنی NaCl) که عامل کانه زایی مس همراه با کانی مگنتیت است. سیال V: سیال با شوری متوسط تا پایین (6 تا 7 درصدوزنی (NaCl و فشار کم (0.7 تا 0.8 مگاپاسکال)، ژرفای 177 متر و دمای متوسط (حدود 170 درجه سانتی گراد) که بدون کانه زایی است. مطالعات انجام شده نشان می دهد که جوشش صورت گرفته در سیال ماگمایی اولیه، در نتیجه تغییرات دما و فشار و در اثر اختلاط با آب های جوی سبب کانه زایی مس و مولیبدن شده است. نتایج تجزیه ایزوتوپی اکسیژن و هیدروژن در کانی کوارتز مقادیر δ18O از 3.9 تا 6.3 پرمیل را نشان می دهد و با توجه به دمای تشکیل آن بر پایه مطالعات دماسنجی (130 تا 400 درجه سانتی گراد) مقادیر δ18O در سیال کانه ساز برابر 5.26 تا 6.19 پرمیل است که نشان دهنده منشأ ماگمایی سیال های کانه ساز است. مقادیر δD در میانبارهای سیال موجود در کانی کوارتز محدوده ای میان 88- تا90- پرمیل را نشان می دهد که نشان دهنده کاهش در میزان دوتریم سیال کانه ساز است. این مقادیر با توجه به دگرسانی پروپلیتیک و سدیک همراه با دگرسانی پتاسیک در رگچه یادشده، می تواند ناشی از تاثیر آب های جوی باشد.

همتافت میشو در شمال باختر ایران برجستگی توپوگرافی شاخصی است که توسط گسل های شناخته شده ای همچون گسل شمال میشو و گسل جنوب میشو دربر گرفته شده و پی سنگ پرکامبرین دارای رخنمون وسیعی در این منطقه است. داده های ساختاری نشانگر این است که برافرازش کوه های میشو در ارتباط باگسل های پیرامون این گوه ساختاری است و گسل شمال میشو (NMF) و گسل جنوب میشو (SMF) به همراه گسل تسوج (TF) نقش چشمگیری در شکل گیری سیمای کنونی منطقه دارند. تلفیق داده های ساختاری با داده های دمازمان سنجی مشخص کرده که آغاز زمان برافرازش در بخش های مختلف این گوه ساختاری متفاوت است. نتایج تجزیه 10 نمونه AFT (Apatite Fission Track) نشان می دهد که برش باختر میشو از اوائل پالئوسن 72.7±10.6 تا اواسط ائوسن 50.3±3.4 بیشترین نرخ برافرازش را داشته است ولی در مناطق مرکزی و خاوری، بیشترین نرخ برافرازش زمین ساختی از اواسط میوسن 22.5±1.6 است. این تاخیر در برافرازش در مناطق مختلف میشو سبب عدم تطابق توپوگرافی و همچنین برونزد غیریکنواخت پی سنگ بلورین در منطقه شده است. بررسی مقاطع همگن شده توپوگرافی کمینه و بیشینه نیز نشان می دهد که نرخ برافرازش در باختر منطقه بیشتر است. این اختلاف زمانی در نرخ برافرازش را می توان در ارتباط با عملکرد گسل های منطقه و چرخش بلوک ها درون پهنه های گسلی تفسیر کرد.

کانسار سرب و روی اورس کوه در فاصله 79 کیلومتری شمال خاور شهر سمنان قرار دارد. این کانسار به صورت چینه کران و در دولومیت و سنگ آهک دولومیتی بخش بالایی سازند الیکا به سن تریاس قرار دارد. ساختار اورس کوه شامل یک تاقدیس عادی با امتداد محوری شمال خاوری- جنوب باختری است و از روند عمومی البرز خاوری پیروی می کند. چین خوردگی در این منطقه سبب شکل گیری سه دسته درزه شده است: درزه های هم راستا با محور تاقدیس، درزه های کششی عمود بر محور تاقدیس و سامانه درزه های مزدوج. دو دسته اول میزبان کانسارسازی به فرم رگه ای هستند. افزون بر این، کانه زایی به فرم های برشی و پرکننده حفرات کارستی نیز قابل مشاهده است. کانه های اولیه در این کانسار گالن، اسفالریت و پیریت هستند که در اثر فرایندهای برونزاد به کانه های ثانویه همچون سروزیت، گوتیت، هیدروهتارولیت و روزاسیت دگرسان شده اند. کانی های باطله شامل دولومیت، کلسیت، باریت، کوارتز و به میزان کمتر فلورین است. مطالعه میانبارهای سیال موجود در کانی های کلسیت و باریت نشان دهنده سیال هایی است که بیشتر دامنه دمایی میان 298 تا 323 درجه سانتی گراد دارند. دمای به نسبت بالای این سیال ها به احتمال زیاد از یک توده نفوذی ژرف تامین می شده که برداشت های ژئومغناطیس هوایی وجود این توده را مشخص کرده است. شوری سیال ها نیز محدوده وسیعی از 0.6 تا 15 درصد وزنی معادل NaCl را شامل می شود که احتمالا ناشی از آمیختگی شورابه های حوضه ای با سیال های جوی است. در مجموع با توجه به شواهد یادشده می توان کانسار اورس کوه را در ردیف کانسارهای MVT قرار داد که پس از کانه زایی در اثر فرایندهای برونزاد ثانویه، کانی شناسی و نسبت عناصر در آن دستخوش تغییر شده است.

در این مطالعه، نهشته های گلسنگی و ماسه سنگی سواحل خاوری چابهار مورد بررسی رسوب شناسی و ژئوشیمی قرار گرفته است. بر این اساس 50 نمونه گلسنگ و ماسه سنگ از 5 برش تیس، رمین، لیپار، گورانکش و خور گریندر برداشت و مورد تجزیه دانه بندی و تجزیه شیمیایی به روش های XRF و  ICP-AES قرار گرفت. جورشدگی و کج شدگی مثبت نمونه ها (فراوانی ذرات دانه ریز) بیانگر رسوب گذاری آنها در محیطی آرام و کم انرژی است. تجزیه و تحلیل ژئوشیمیایی عناصر اصلی 10 نمونه از گلسنگ ها و ماسه سنگ های سواحل خاوری چابهار به سن میوسن پسین- پلیستوسن واقع شده در پهنه مکران و رسم داده ها روی نمودارهای تقسیم بندی سنگ های آواری ترکیب ماسه سنگ ها را وکی و گلسنگ ها را شیل نشان می دهد. افزون بر این، تعیین اثر هوازدگی در ناحیه منشأ با استفاده از اندیس های دگرسانی شیمیایی (CIA) و هوازدگی شیمیایی (CWI) میزان هوازدگی این نهشته ها را در منطقه منشأ متوسط معرفی می کند. اندیس تنوع ترکیبی (ICV) نیز در رسوبات مورد مطالعه، به طور میانگین 1.57 و نشان دهنده این است که رسوبات دارای بلوغ شیمیایی متوسط هستند و از رسوبات چرخه اول رسوبی نتیجه شده اند. الگوی پراکندگی عناصر خاکی کمیاب در نمودارهای عنکبوتی نشان از غنی شدگی این سنگ ها از عناصر خاکی کمیاب سبک (LRRE) نسبت به عناصر خاکی کمیاب سنگین (HRRE) دارد. بالا بودن نسبت های LILE/HFSE و LRRE/HRRE در نمونه ها و شباهت ترکیب شیمیایی آنها با سنگ های مناطق فرورانش نشان می دهد که سیلیسی- آواری های سواحل چابهار در منطقه فرورانش تشکیل شده اند. استفاده از نمودارهای متمایز کننده محیط زمین ساختی همراه با الگوی نمودارهای چندمتغیره نیز نشان دهنده این است که سنگ های مورد مطالعه در حاشیه فعال قاره (ACM) ایجاد شده اند.

در شمال و شمال خاور کرمان در بلوک کلمرد سنگ های آتشفشانی، نیمه ژرف (دایک) و آذرآواری (آگلومرا و توف) ائوسن وجود دارند. از دید سنگ نگاری، گدازه ها ترکیب بازالتی، آندزیتی، ریوداسیتی و ریولیتی، دایک ها ترکیب آندزیتی و آذرآواری ها ترکیب توف بلورین دارند. سنگ های آتشفشانی دارای بافت های اصلی پورفیری، میکرولیتیک پورفیری و جریانی و از دید تجمع کانیایی دارای کانی های پلاژیوکلاز± کوارتز± فلدسپار پتاسیم± بیوتیت± آمفیبول± کلینوپیروکسن± الیوین+ کدر هستند. پلاژیوکلازها دارای بافت های غیرتعادلی مانند بافت غربالی، تحلیل یافتگی و منطقه بندی هستند. کوارتزها حواشی تحلیل یافته دارند و آمفیبول ها و بیوتیت ها نیز بیشتر دچار فرایند اپاکی شده اند. تشکیل این بافت ها را می توان به فرایندهایی مانند آمیختگی ماگمایی، تغییرات فشار بخار آب و کاهش فشار همراه با از دست دادن جزیی گرما در هنگام بالا آمدن ماگما ربط داد. مطالعات زمین شیمی مشخص کرد که سنگ های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه جزو سری ماگمایی ساب آلکالن با طبیعت کالک آلکالن هستند. افزون بر این، سنگ های آتشفشانی اسیدی متاآلومینوس تا پرآلومینوس هستند و مشخصه گرانیتوییدهای نوع I را دارند. نمودارهای توصیفی عناصر کمیاب به همراه الگوی عناصر خاکی کمیاب بهنجار شده با کندریت نشان می دهد که سنگ های آذرین منطقه مورد مطالعه در یک محیط کمان فعال قاره ای تشکیل شده اند.

به منظور مدل سازی فضایی یک متغیر ناحیه ای در یک منطقه یا سایت، ابزارهای درون یابی و برآوردگرهای متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش، روش درون یابی نوینی با استفاده از تعمیم شبکه تابع پایه شعاعی و با در نظر گرفتن مختصات و ساختار فضایی داده ها ارایه شده است. در این روش، به منظور درون یابی، ابتدا ساختار فضایی و ناهمسانگردی داده ها مورد بررسی قرار می گیرد و با رسم واریوگرام های جهتی، شعاع ها و زاویای چرخش بیضوی ناهمسانگردی تعیین می شود. با استفاده از بیضوی ناهمسانگردی، فضای همسایگی پیرامون هر نقطه و نقاط قرار گرفته در شعاع همسایگی گره های واحد پنهان مشخص می شود و بر پایه میانگین فاصله بین نقاط قرار گرفته در این شعاع، ماتریس کوواریانس و عامل شکل توابع انتقال به دست می آید. ماتریس تعمیم یافته توابع انتقال متشکل از توابع انتقال تصحیح، مختصات گره های واحد پنهان، برای حل ماتریس ضرایب اوزان استفاده و در پایان درون یابی در هر نقطه از شبکه منظم (نقاط نمونه برداری نشده) انجام می شود. به منظور سنجش کارایی این روش، مجموعه داده مصنوعی عیاری به صورت نامنظم در یک فضای سه بعدی مورد مطالعه قرار گرفت و پس از انجام همه مراحل فرایند، درون یابی در این فضا صورت گرفت. اعتبارسنجی متقابل میان مقادیر واقعی و درون یابی شده، بیانگر ضریب همبستگی 0.87 و خط برازش شده میان این مقادیر نزدیک به خط 45 درجه است.

در جنوب خاور دامغان، توده گرانیتوییدی پنج کوه با وسعت 15 کیلومتر مربع به درون توالی آتشفشانی- رسوبی ائوسن نفوذ کرده است. ترکیب چیره این توده سیینیت است که تحت تاثیر فرایندهای حاصل از دگرسانی سدیک- کلسیک به مونزونیت تبدیل شده اند. حضور رگه های آلبیت- اسکاپولیت با ستبرای متفاوت (از میلی متر تا چند صد متر) مهم ترین نشانه حضور این نوع دگرسانی در توده مورد مطالعه است. در این پژوهش نتایج حاصل از مطالعات فابریک مغناطیسی مورد بررسی قرار گرفته و بر پایه الگوهای خطوارگی و برگوارگی مغناطیسی و همچنین مطالعات ریزساختی، سازوکار جایگیری توده نفوذی پنج کوه تعیین شده است. این توده به دلیل دارا بودن پذیرفتاری مغناطیسی میانگین به نسبت بالا (Km>400 msi) و حضور مگنتیت در رده گرانیتوییدهای فرومغناطیس قرار می گیرد. بیشترین مقادیر ناهمسانگردی نیز در نواحی با دگرشکلی بالا دیده شده است. خطوارگی و برگوارگی با شیب زیاد و پارامتر شکل منفی، محل اصلی تغذیه ماگمای سازنده این توده را نشان می دهند. بر پایه مطالعات انجام گرفته به نظر می رسد که توده دارای دو الگوی فابریک مغناطیسی متفاوت است. الگوی اول متعلق به الگوی خطوارگی ها و برگوارگی های ماگمایی است که با یکدیگر همخوانی داشته و به صورت موازی با محور طولی توده در راستای شمال خاور- جنوب باختر امتداد یافته اند. الگوی دوم مرتبط با مناطق متاثر از دگرسانی سدیک- کلسیک بوده که موازی با یکدیگر در امتداد راهروهایی، الگوی فابریک مرحله اول را قطع کرده اند. این موضوع با استفاده از شواهد ریزساختی دیده شده که شامل انواع فابریک های ماگمایی تا حالت جامد دمای پایین است به خوبی تایید می شود. همه شواهد به دست آمده نشان از آن دارد که توده گرانیتوییدی نام برده در یک پهنه برشی شکل پذیر و از نوع چپ لغز جایگیری کرده است.

فلات آذربایجان دارای تنوع ریخت شناسی و انواع کانی سازی هاست که هر دو آنها تحت تاثیر رژیم ساختاری حاکم بر منطقه هستند. این رژیم از زمان برخورد صفحه عربی با اورازیا شروع شده و تا زمان حاضر ادامه دارد. گسل های راستا لغز مهم ترین عامل تغییرات ساختاری و شکل دهنده پهنه های مختلف کششی و فشارشی و مظاهر مختلف این پهنه ها در آذربایجان هستند. گسل های چیره دارای روند شمال باختری- جنوب خاوری و بیشتر دارای سازکار راستالغز راست بر هستند؛ در حالی که گسل های دیگر با روند شمال خاوری- جنوب باختری بیشتر سازوکار چپ بر دارند. وضعیت بردار حرکتی در دو سوی گسل ها، در محل برخورد، تعیین کننده رژیم زمین ساختی حاکم است و در نتیجه ریخت شناسی، نفوذ دایک هاو رگه ها را تحت کنترل دارند. محل خمش گسل های راستا لغز و محل پیوستن قطعات مختلف یک گسل نیز از مناطقی هستند که رژیم زمین ساختی حاکم بر آنها سبب جایگیری استوک های نفوذی گرانیتی مستعد برای کانی سازی ویا شکل گیری رگه های متعدد سیلیسی طلادار شده است. در منطقه جنوب باختری سبلان به دلیل خمش در راستای گسل اهر- سراب، رژیم زمین ساختی کششی حاکم و منجر به نفوذ رگه های متعدد سیلیسی شده است که برخی از آنها طلادار هستند.

شکستگی ها در مخازن نفتی حوزه زاگرس نقش بنیادین در مهاجرت و تولید هیدروکربورها دارند. یکی از ابزارهای بسیار قوی برای مطالعه و شناسایی شکستگی-ها در پیرامونچاه ها، نمودارهای تصویریاست. این نمودارها اطلاعات مهمی درباره جهت گیری، ژرفا و نوع شکستگی های طبیعی فراهم می کنند. امروزه روش دقیقی برای شناسایی خودکار شکستگی ها از روی این نمودارها در مخازن کربناتی ایرانوجود ندارد و تفسیر این نمودارها بیشتر به صورت دستی انجام می گیرد. بر این اساس در صورت نبود تجربه کافی، تفسیر با خطا روبه رو خواهد شد. هدف از مطالعه حاضر، معرفی و به کارگیری روش های پردازش تصویر و الگوریتم کلونی مصنوعی زنبور عسل، برای پیدا کردن خودکار شکستگی ها در نمودارهای تصویری است. در این روش ابتدا با استفاده از یک روش رده بندی، محل مربوط به شکستگی از درون تصویر استخراج می شود. سپس با استفاده از الگوریتم کلونی مصنوعی زنبورعسل، شیب، آزیموت و موقعیت ژرفی شکستگی ها از روی محل استخراج شده تعیین می شود. این روش روی نمودار تصویری FMS مربوط به یک چاه از میادین جنوب ایران پیاده سازی شده است. نتایج به صورت نمودار تراکم ژرفی، نمودار گل سرخی و استریونت شکستگی های شناسایی شده، نمایش داده شده است. نتایج حاصل کارایی راهکار پیشنهاد شده را نشان می دهد.

برای مطالعه زیست چینه نگاری و تعیین روابط میان زیست زون های تفکیک شده نهشته های الیگوسن ومیوسن زیرین در حوضه های پیش بوم و کمربند چین خورده و راندگی زاگرس، 10 مقطع چینه شناسی (شامل 7 مقطع زیرسطحی و 3 مقطع سطحی) در امتداد یک برش ناحیه ای از چاه A در خلیج فارس تا برش سمیرم در زاگرس مرتفع مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه بیش از 1500 مقطع نازک از برش های یاد شده سبب شناسایی 32 جنس و 54 گونه از روزن بران بنتونیک و 9 جنس و 15 گونه از روزن بران پلانکتونیک شد که در مجموع 6 زیست زون مربوط به نهشته های روپلین، شاتین، آکیتانین و بوردیگالین تفکیک شد. با انجام تطابق زیست چینه نگاری، میان زیست زون ها و پیوستگی و ناپیوستگی های رسوبی نهشته های الیگوسن و میوسن زیرین در حوضه زاگرس به تصویر کشیده شده است.

رابطه آرچی که بنیادی ترین رابطه محاسبه اشباع شدگی در مخازن هیدروکربوری است؛ دارای سه متغیر سیمان شدگی (m)، توان اشباع (n) و پیچاپیچی (a) است. ضریب سیمان شدگی، تابعی از شکل هندسی منافذ است. بنابراین برای تعیین ضرایب آرچی، بررسی نوع منافذ ضروری است. به منظوردست یابی به نتایج دقیق تر در زمینه تعیین ضرایب آرچی و در نتیجه میزان اشباع سیال ها باید سنگ ها را از دید بافت و نوع تخلخل دسته بندی کرد و برای هر دسته، این مقادیر رامشخص ساخت. در این پژوهش برای دسته بندی داده های مقاومت ویژه لاگ چاه پیمایی برای محاسبه متغیرهای رابطه آرچی در یک چاه اکتشافی در یکی از مخازن هیدروکربوری جنوب باختر ایران از روش فرکتالی استفاده شده است؛ که داده ها را از دید بافت و نوع تخلخل سنگ ها به سه پهنه تقسیم کرده است. سپس برای تعیین متغیرهای رابطه آرچی در هر کدام از پهنه ها، به صورت جداگانه از روش الگوریتم ژنتیک استفاده شده است. بررسی ها نشان می دهند که این روش می تواند پیچیدگی رفتار هر یک از ضرایب را در محاسبات در نظر بگیرد.

در این پژوهش سعی شده است با به کارگیری نتایج مطالعات دما سنجی میانبارهای سیال رگه های سیلیسی، ویژگی های پهنه کانی سازی مس شمال روستای حاج علی بیگ کندی اهر تعیین شود. مهم ترین واحد سنگی منطقه، شامل سنگ های آذرین درونی الیگوسن با ترکیب مونزونیت تا کوارتزمونزونیت است. سری ماگمایی به وجود آورنده این سنگ ها از نوع کالک آلکالن بوده و مربوط به محیط زمین ساختی پس از کوهزایی و گرانیت های پس از برخورد است. کانی سازی در منطقه، توسط گسل ها کنترل شده و به صورت رگه ای با روند چیره SW-NE است. کانی سازی فلزی محدوده در ارتباط با توده نفوذی شیور و توده نفوذی جوان تر از آن ایجاد شده است. بر پایه مطالعات کانه نگاری مشخص شد که کانی های فلزی شامل کالکوپیریت و پیریت و کانی های ثانویه شامل کالکوسیت، دیژنیت، کوولیت، مالاکیت، بورنیت و اکسیدهای آهن است. بر پایه مطالعات میانبارهای سیال میزان شوری میانبارهای سیال از 5 تا بیش از 50 درصد وزنی معادل NaCl و دمای همگن شدگی بیشتر میانبارهای سیال میان 200 تا 420 درجه سانتی گراد و بالاتر از آن است. با بررسی نمودارهای مربوط، داده های میانبارهای سیال در دو محدوده مربوط به سامانه پورفیری و اپی ترمال قرار گرفتند. رخداد پدیده جوشش در سیال های کانه ساز از ویژگی های مهم کانی سازی مس در این منطقه است. این پژوهش نشان می دهد که شکل کانی سازی در منطقه شمال روستای حاج علی بیگ کندی به صورت رگه ای است و می تواند مربوط به کانی سازی های رگه ای نوع کردیلرایی باشد که بیشتر در بخش های بالایی سامانه های پورفیری قرار دارند. بنابراین احتمال پیدایش کانی سازی مس پورفیری در بخش های زیرین این منطق دور از انتظار نیست.

ناحیه زغال دار پروده با گستره 1200 کیلومتر از جمله حوضه های مهم زغال دار خاور ایران مرکزی است که در 75 کیلومتری جنوب خاوری شهرستان طبس و میان طول های جغرافیایی 56o15’ تا56o45’  و عرض های جغرافیایی 32o50’ تا33o05’  قرار گرفته است. ذخایر زغال این ناحیه با سن تریاس بالایی از نوع بیتومینی با مواد فرار کم، خاکستر بالا و گوگرد متوسط تا بالا هستند که در بخش قدیر سازند نایبند جای گرفته اند. گوگرد پیریتی مهم ترین گونه شیمیایی گوگرد در لایه های زغالی است. کانی های کوارتز، ایلیت-کائولینیت، پیریت و کلسیت به ترتیب فراوان ترین کانی های سیلیکاتی، رسی، سولفیدی و کربناتی در لایه های زغالی منطقه هستند. نسبت به پوسته بالایی، عناصر اصلی غنی شدگی و عناصر فرعی تهی شدگی نشان می دهند. به جز عناصر کادمیم، لیتیم، آرسنیک و روی، لایه های زغال دار پروده با زغال سنگ های جهان و آمریکا همانند هستند. بر پایه شاخص غنی شدگی، عناصر آرسنیک، کبالت و کادمیم در رأس آلاینده های منطقه پروده قرار دارند. همبستگی بالای میان میزان خاکستر و عناصر سیلیسیم، پتاسیم و آلومینیم نشانگر ترکیب آلومینوسیلیکاتی خاکستر است. همچنین همبستگی بالای میان مقدار کادمیم، کبالت و آرسنیک با آهن و گوگرد پیریتی، تجمع این عناصر را در فاز سولفیدی نشان می دهد که در تحلیل آماری عاملی و خوشه ای نیز تایید می شود. شاخص جداسازی نشانگر افزودگی لیتیم، مولیبدن، مس و سرب در بخش کنسانتره است و نشان می دهد که این عناصر دارای پیوند آلی با بخش ماسرالی زغال هستند. بقیه عناصر فرعی به دلیل حضور در بخش کانیایی زغال سنگ در خاکستر غنی شده اند.

گوسان ها در محدوده معدنی مس- طلای چهارگنبد از وسعت قابل توجهی برخوردارند. کانی شناسی گوسان های مورد مطالعه شامل کانی های هماتیت (Fe2O3)، گوتیت (FeO(OH)) و لیمونیت (Fe2O3.H2O) با بافت کلوفرم، کوارتز، کلسیت و کانی های رسی می باشد. عناصر: Ag=10.8، As=1.19، Bi=70.12، Mn=4.11، Mo=2.37، Pb=1.51، Sb=1.7 و Fe=1.71 نسبت به سنگ های کانه زا دارای افزودگی و عناصر Au=0.9، Cu=0.03، S=0.03 و Zn=0.94 دارای کاهیدگی می باشند. با بررسی ضرایب همبستگی بین عناصر در گوسان های منطقه، چهار گروه از عناصر قابل تفکیک است. گروه اول شامل بیسموت، مس و آنتیموان می باشند که با آهن و منگنز همبستگی دارند، همبستگی بین این عناصر احتمالا ناشی از جذب بیسموت، مس و آنتیموان توسط اکسیدهای آهن و منگنز در گوسان و یا حضور این عناصر در اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن می باشد. در گروه دوم سرب و نقره می باشد که با بیسموت، مس و آنتیموان همبستگی دارند و فاقد ارتباط معنی دار با آهن و منگنز می باشند. گروه سوم در بر گیرنده آرسنیک، مولیبدن و روی می باشد که در محیط اسیدی گوسان نامحلول هستند. گروه چهارم شامل دو عنصر گوگرد و سلنیم است که در کانی های سولفیدی و در طی مراحل تشکیل گوسان و در کانی های سولفاتی متمرکز می شوند. همبستگی عناصری مانند بیسموت و مس ناشی از همراهی و همبستگی آنها در سنگ های کانه زا و سولفیدی اولیه می باشد. در گوسان های منطقه، بیسموت با افزودگی 3123.94 نسبت به کلارک بیانگر ارزش اقتصادی بیسموت در گوسان های محدوده ی معدنی چهارگنبد می باشد و عناصر مس و طلا نیز به ترتیب دارای افزودگی 12.62 و 400 برابر نسبت به کلارک می باشند. همه عناصر در گوسان ها، به ویژه بیسموت می تواند به عنوان یک راهنمای اکتشافی مورد ارزیابی قرار گیرد.

منطقه مورد مطالعه در استان اردبیل و شمال شهرستان مشکین شهر قرار گرفته است. بیشتر این ناحیه را سنگ های آذرین به سن ائوسن تشکیل داده است که شامل آندزیت بازالت، بازالت، تفریت و گاهی آنالسیمیت است. این سنگ ها اشباع یا کمی اشباع از سیلیس هستند و نمودارهای زمین ساختی خاستگاه ماگمای سازنده این سنگ ها را به طور چیره در کمان های آتشفشانی و پهنه فرورانش معرفی می کند. وجود بی هنجاری منفی Nb، نسبت بالای LILE/HFSE، بالا بودن مقادیر Al2O3, P2O5 و کمبود میزان تیتان، نظریه فرورانش و ذوب بخشی با درصد کم گوشته بالایی متاسوماتیسم شده را برای تشکیل ماگمای اولیه (آلکالی الیوین بازالتی) قوی تر می کند. همچنین شواهد سنگ نگارینشان از اختلاط ماگمای اولیه با مواد پوسته ای است. بر پایه نمودارهای ژئوشیمیایی ترکیب شیمیایی بیشتر سنگ ها در محدوده شوشونیتی قرارمی گیرد. تشکیل این سنگ ها را می توان به فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس در طی دوران مزوزوییک و یا آغاز دوران سنوزوییک نسبت داد؛ که آزاد شدن سیال هایی از این پوسته زیررانده شده و متاسوماتیسم گوشته سنگ کره ای و در ادامه شرایط مناسب ذوب بخشی گوشته متاسوماتیسم شده، سبب تشکیل ماگماتیسم پتاسیک شده است و در اثر عملکرد یک فاز کششی و تاثیر سامانه های پیچیده گسلی ماگمای تولید شده با ترکیب شوشونیتی به سطح زمین راه پیدا کرده است.

توده های گدازه- گنبدی شکل در محدوده نوده انقلاب، در جنوب خاوری جغتای در استان خراسان رضوی، سنگ های آتشفشانی- رسوبی ائوسن را در شمال کمربند افیولیتی سبزوار قطع کرده و توسط نهشته های رسوبی پلیوسن و کواترنری پوشیده شده اند. حاشیه توده ها از گدازه های با ترکیب بازالتی، آندزیتی بازالتی فیریک و آندزیتی جریانی ولی بخش میانی و بالای توده از سنگ های با ترکیب آندزیتی- تراکی آندزیتی فیریک، داسیتی آفیریک- فیریک، تراکی داسیتی فیریک و کوارتزمونزودیوریتی تشکیل شده است. اثری از نهشته های آذرآواری نیز در حاشیه این توده ها دیده نشد. بافت غربالی و منطقه بندی نوسانی در درشت بلورهای پلاژیوکلاز شاید به دلیل بر نبود تعادل در حجره ماگمایی بوده است. گدازه های حاشیه توده ها روند کالک آلکالن و سنگ های بخش میانی توده ها روندهای کالک آلکالن تا کالک آلکالن پتاسیم بالا دارند. نمودارهای عنکبوتی گدازه های بخش حاشیه ای توده ها، انطباق قابل توجهی با نمودارهای عنکبوتی سنگ های بخش میانی توده ها دارند و غنی شدگی از عناصر روبیدیم، باریم، توریم، لانتانیم، استرانسیم و تهی شدگی آشکار از نیوبیم و تیتان نشان می دهند. با وجود اینکه چند نمونه در قلمروی آداکیت رسم شده اند، ولی ویژگی های ژئوشیمیایی آداکیت های شاخص را ندارند. به نظر می رسد که ماگمای مادر این توده ها از ذوب بخشی گوه گوشته ای حاصل شده که غنی شدگی متفاوت داشته و به احتمال تحت تاثیر ترکیبات برخاسته از صفحه فرورونده بوده است. تفسیر بعدی را می توان به ذوب بخشی بخش های مافیک و دگرگون در بالای صفحه فرورونده نسبت داد.

سامانه گسلی سیه چشمه- خوی، از گسل های اصلی در بخش شمال باختری ایران به شمار می رود که فعالیت امتدادلغز راست گرد برای پاره های مختلف آن گزارش شده است. در تصاویر ماهواره ای این منطقه، جابه جا شدن مسیر رودخانه ها، بریده شدن و جابه جایی مخروط افکنه ها در راستای پاره های گسلی یاد شده، تاییدی بر جنبش های امتدادلغز راست گرد این سامانه گسلی است. به طوری که میزان جابه جایی مخروط افکنه ها در دشت زورآباد (در راستای پاره ای از گسل کمرکسن) حدود 1.8 کیلومتر برآورد شده است. سازوکار حاکم بر پهنه گسلی سیه چشمه- خوی با استفاده از روش تحلیل وارون و با استناد بر تلفیق حل سازوکار کانونی زمین لرزه های روی داده در منطقه و داده های صحرایی مورد بررسی قرار گرفته است. از این رو، سعی شده است از همه داده های لرزه ای در این ناحیه که دارای حل سازوکار کانونی بوده اند استفاده شود. همچنین، داده های صحرایی برداشت شده در پژوهش حاضر اندازه گیری سطوح برشی دارای خش لغز و صفحات گسلی پهنه سیه چشمه- خوی را شامل می شود. این داده ها در 7 ایستگاه و 45 سطح برشی دارای خش لغز در واحدهای سنگی جوان (در نزدیکی پاره های گسلی یادشده) اندازه گیری شده اند. ابتدا با استفاده از روش تحلیل وارون محورهای اصلی تنش در هر یک از ایستگاه ها به دست آمد. سپس با تلفیق داده های صحرایی و حل کانونی زمین لرزه ها رژیم تنش نوزمین ساختی حاکم بر این منطقه ارزیابی شد. نتایج به دست آمده از این تحلیل، سازوکار چیره امتدادلغزی برای این گسل نشان می دهد و نشان از یک رژیم تنش امتدادلغز با مولفه فشارشی N162oE و مولفه کششی N255oE در این منطقه دارد. بر این پایه می توان اظهار کرد که رژیم تنش یادشده مسبب اصلی زمین لرزه های روی داده در این محدوده بوده است. همچنین حرکت امتدادلغز راست گرد پاره های گسلی سیه چشمه- خوی تحت تاثیر این تنش است. در ضمن نتایج این تحلیل با پژوهش های دیگر پژوهشگران و اندازه گیری های GPS در این ناحیه همخوانی خوبی نشان می دهد.

کانسار کبالت قمصر در 26 کیلومتری جنوب کاشان، در بخش میانی کمان ماگمایی ارومیه- دختر قرار گرفته است. واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه شامل آتشفشانی های ائوسن، نهشته های دریایی سازند قم و توده های نفوذی است. ترکیب توده های نفوذی منطقه، کوارتزدیوریت تا گرانودیوریت و همچنین میکرودیوریت پورفیری است که درون سنگ های آتشفشانی ائوسن و سنگ آهک های سازند قم تزریق شده اند. تزریق این توده های نفوذی، موجب تبلور دوباره و دگرگونی در واحدهای سازند قم شده و مجموعه ای از کانی های اسکارنی مانند گارنت، پیروکسن، خانواده اپیدوت، ترمولیت و اکتینولیت را پدید آورده است. سیمای این کانی سازی به شکل توده ای، رگه ای، برشی و پرکننده فضای خالی، افشان و رگچه ای بوده و در بخش های درون اسکارن و برون اسکارن رخ داده است. مگنتیت، کانه اصلی موجود در کانسار است که کبالتیت، کالکوپیریت و پیریت، آن را همراهی می کنند. بر پایه مطالعات ریزدماسنجی میانبار سیال روی گارنت و پیروکسن مرحله اسکارن پیشرونده و کوارتز مرحله دگرسانی پسرونده، در فاز پیشرونده دمای همگن شدگی 400 تا بیش از 600 درجه سانتی گراد و شوری 12 تا 20 درصد معادل وزنی نمک طعام و در فاز پسرونده دمای همگن شدگی در حدود 180 تا 200 درجه سانتی گراد، و شوری 5.8 تا 11.9 درصد معادل وزنی نمک طعام است. دماسنجی ایزوتوپی برای جفت کانی های پیریت و کالکوپیریت، دمای میان 241 تا 528 درجه سانتی گراد و برای جفت کانی های کوارتز و مگنتیت، دمای میان 441 تا 549 درجه سانتی گراد را ارائه می دهد. همچنین نسبت های ایزوتوپی گوگرد و اکسیژن، منشأ سیال ماگمایی و گرمابی همراه با آمیختگی با سیال های حوضه ای را برای این کانی سازی پیشنهاد می دهد.

کانسار مس چهرآباد در استان زنجان و در گوشه شمال باختری پهنه ایران مرکزی واقع شده است. واحدهای سنگی موجود در این منطقه متعلق به سنوزوییک (بیشتر میوسن) بوده که شامل سازند سرخ زیرین، سازند قم، سازند سرخ بالایی و نهشته های کواترنری هستند. در منطقه مورد مطالعه، سازند سرخ بالایی که میزبان کانه زایی به شمار می رود، شامل تناوبی از مارن، سیلت سنگ، ماسه سنگ اکسیدان سرخ و ماسه سنگ خاکستری روشن است. کانه زایی مس در بخش های دارای مواد آلی درون ماسه سنگ های خاکستری پهنه شسته شده رخ داده است. در کانسار مس چهرآباد 5 افق کانه زایی شناسایی شد و هر یک از این افق ها شامل سه پهنه کانه زایی شده، شسته شده و سرخ اکسیدان است. بافت چیره در رخداد کانه زایی، بافت جانشینی است و بافت های دیگری مانند دانه پراکنده، شبه لامینه ای، عدسی شکل و سیمان میان دانه ای نیز دیده می شوند. این کانسار از دید سنگ شناسی (سنگ میزبان ماسه سنگی)، کانی شناسی سولفیدی (از جمله پیریت، کالکوسیت اولیه، بورنیت، کالکوپیریت و آرژنتیت)، ساخت و بافت، چینه شناسی و عوامل کنترل کننده کانه زایی (وجود آثار و بقایای گیاهی به عنوان عامل اصلی احیا کننده محیط و همچنین وجود نفوذپذیری مناسب در سنگ میزبان) همانند کانسارهای مس رسوبی نوع Red Bed است که طی دیاژنز اولیه تا نهایی تشکیل شده است.

بر پایه مطالعات چینه شناختی، سنگ مادر شیست های گرگان و سازند قلی در پهنه البرز خاوری ویژگی های سنگ شناختی و محتوای فسیلی یکسانی دارند و برخلاف تصورات پیشین، این شیست ها به پرکامبرین تعلق ندارند. سنگ های آذرین مافیک موجود در این دو واحد سنگی نیز همانندی های سنگ شناختی و ژئوشیمیایی فراوانی دارند. این سنگ های آذرین مافیک شامل بازالت، تراکی بازالت و تراکی آندزیت بازالتی به همراه سیل ها، دایک ها و توده های کوچک میکروگابرویی هستند. بررسی و مقایسه ویژگی های سنگ شناختی و ژئوشیمیایی آنها، نشان دهنده همانندی های سنی، سنگ نگاری، ماگمایی، ژئوشیمیایی و جایگاه زمین ساختی آنهاست. به نظر می رسد که هم سنگ مادر شیست های گرگان و هم سنگ های تشکیل دهنده سازند قلی نهشته های رسوبی و آذرینی باشند که به طور همزمان در خلال آغاز حرکات کششی و کافت زایی اقیانوس پالئوتتیس در زمان اردوویسین در البرز خاوری نهشته شده اند؛ ولی سنگ مادر شیست های گرگان به دلیل نزدیکی بیشتر به محل درازگودال اقیانوسی پهنه فرورانش پالئوتتیس، در تریاس میانی- پایانی (در رخداد سیمرین پیشین) دچار دگرگونی در رخساره شیست سبز شده است. ویژگی های ژئوشیمیایی سنگ های آذرین موجود در این دو واحد سنگی، بیانگر منشأ گرفتن ماگمای سازنده آنها از ذوب بخشی 12 تا 16 درصدی یک گوشته غنی شده گارنت لرزولیتی همانند محل منبع بازالت های جزایر اقیانوسی در رخساره گارنت پریدوتیت، در ژرفاهای 100 تا 110 کیلومتری است.

منطقه استرقان در 50 کیلومتری شمال تبریز، جنوب خاور بخش خاروانا و در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. این منطقه بخشی از پهنه فلززایی قره داغ- ارسباران را تشکیل می دهد. مهم ترین واحد های سنگ شناختی منطقه شامل نفوذی های گرانودیوریتی پورفیری به فرم استوک (الیگومیوسن) و رسوبات پالئوسن- ائوسن شامل ترادفی از سنگ های فلیشی (سنگ آهک، ماسه سنگ آهکی و مارن) هستند. نفوذ این استوک به درون سنگ های رسوبی آنها را به مجموعه ای از متاسوماتیت و سنگ های دگرگونی مجاورتی مبدل کرده است. مطالعات آماری روی یافته های ژئوشیمی آبراهه ای و کانی سنگین صورت گرفته که شامل پردازش یافته ها، بررسی متغیرهای تک متغیره و چندمتغیره و رسم و تعبیر نقشه بی هنجاری عناصر است. ضرایب همبستگی میان عناصر توسط روش های زمین آمار محاسبه و بهترین ضرایب همبستگی فلزات با همدیگر و به ویژه طلا تعیین شد. عناصری که همبستگی مثبتی با طلا نشان می دهند شامل مس، جیوه، سرب، آرسنیک، آنتیموان، نقره، بیسموت و مولیبدنیم هستند. نتایج اولیه مطالعات زمین شیمیایی رودخانه ای در منطقه سبب شناسایی دو ناحیه با بی هنجاری های درجه 1 و درجه 2 طلا در منطقه شد. کنترل بی هنجاری های زمین شیمیایی از طریق مطالعات کانی سنگین در رسوبات آبراهه ای و نمونه های کانی سازی شده و دگرسان در سطح برونزد های مناطق بی هنجاری درجه 1 صورت گرفت. مهم ترین کانی های سنگین شناسایی شده شامل مگنتیت، مالاکیت، طلا، اولیژیست، پیریت، سروزیت، پیریت- لیمونیت، گوتیت، لیمونیت، باریت، هماتیت و پیریت- اکسید هستند و عمدتا ارتباط تنگاتنگی با پهنه های دگرسانی و کانی سازی رگه ای و انتشاری دارند. دگرسانی های اصلی در منطقه شامل آرژیلیک، فیلیک و پروپیلیتیک در پیرامون رگه هاست. مطالعات صحرایی و آنالیتیک برخی از نمونه های سنگی برداشت شده از ناحیه بی هنجاری درجه 1 طلا سبب شناسایی موقعیت رگه های اپی ترمال طلادار با عیاری بیش از 4.5ppm شده است. انطباق نقشه هاله های زمین شیمیایی با نقشه زمین ساخت و دگرسانی منطقه نشان دهنده همبستگی بسیار بالای این مناطق و احتمالا نقش مهم گسل ها و درزه ها در رخداد پهنه های دگرسانی و مناطق بی هنجاری است. همچنین تلفیق این یافته ها سبب شناسایی چندین محدوده دارای بی هنجاری شده است که بیشتر متعلق به عناصر Au، Ag، Cu،As  و Pb هستند که می توانند به عنوان عناصر ردیاب برای ذخایر اپی ترمال طلا به کار روند.

در این پژوهش مطالعه گسل های فعال در خاورمیانه باختری از دریای مازندران در خاور تا دریای مدیترانه در باختر انجام گرفت. هدف اصلی تهیه نقشه یکنواخت از لرزه خیزی و گسل های منطقه بوده است. نقشه های زمین شناسی موجود از کشورهای مختلف مقیاس های متفاوت و خطاهای گوناگون در تعیین موقعیت گسل ها دارند که گاه تا صدها متر می رسد. در این پژوهش، گسل های فعال از دیگر گسل ها تفکیک شد و بر اساس مطالعه تصاویر ماهواره ای، نقشه های زمین شناسی موجود و داده های ژئودتیک، ارتباط ساختاری گسل ها و نرخ حرکت آنها تعیین شد. تمام داده های موجود ضمن وارد نمودن به سامانه اطلاعات جغرافیایی به مختصات جغرافیایی یکسان تبدیل شد و پس از آن با استفاده از تصاویر ماهواره ای جزییات بیشتری از گسل ها مورد بررسی قرار گرفت و جابه جایی های جوان آنها شناسایی شد. بیشتر گسل های فعال در لبه ارتفاعات قرار می گیرندکه تاییدی بر جوان بودن منطقه و کنترل توپوگرافی به وسیله گسل های فعال است. بیشترین فعالیت لرزه ای مربوط به زون زاگرس و محل تلاقی گسل های شمال و خاور آناتولی است ولی زمین لرزه های بزرگ دستگاهی در سرتاسر گستره دیده می شوند. زون گسل های امتدادلغز بحرالمیت نسبت به دیگر بخش ها فراوانی کمتر زمین لرزه ها را نشان می دهد. بیشتر زمین لرزه های تاریخی در شمال باختری ایران و خاور ترکیه و بحرالمیت دیده می شوند که به نظر می رسد در ارتباط با تمرکز جمعیت و ثبت بهتر زمین لرزه ها در این مناطق باشد. در زاگرس خاوری (شمال باختری ایران) کوتاه شدگی به دو مولفه راندگی و امتداد لغز تفکیک شده است. در بخش میانی منطقه کوتاه شدگی به طور عمده به وسیله گسل های راندگی انجام می گیرد. بخش باختری (خاور ترکیه) این منطقه محل تلاقی گسل های امتدادلغز و چرخش بلوک هاست، بنابراین کوتاه شدگی به وسیله حرکت در راستای گسل های راست گرد و چپ گرد انجام می گیرد. در خاور ترکیه عملکرد دو گسل شمال و خاور آناتولی موجب حرکت به سوی باختر ترکیه و در نهایت فرورانش آن در زون هلنیک می شود. با توجه به عدم تناسب نرخ کوتاه شدگی در زاگرس و قفقاز با فراوانی زمین لرزه ها به نظر می رسد که بخشی از کوتاه شدگی به صورت خزش اتفاق می افتد.