دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران)
سال:1380 | دوره:48 | شماره:160 |تعداد مقالات:33

اگر چه فرق مختلف متکلمین همچون اشاعره، معتزله و امامیه اختلاف نظر زیادی در اصول و فروع دین دارند اما جملگی در اصل توحید که محور دین اسلام را تشکیل می دهد موافقت دارند. با این حال تفاسیر گوناگون، بعضا متضاد و بلکه متناقضی که از همین اصل ارایه نموده اند، ریشه همه اختلافات دیگر است. متکلمین معتزلی که استدلال عقلی را ملاک قضاوت در باب توحید دانسته اند با تکیه بر بساطت مطلق ذات و نفی وحدت صفت و موصوف به ذاتی که در واقع فاقد صفات است قای شده و پس از آن در توضیح و تبیین صفات اعلام شده در کتاب قرآن به تکلف افتاده اند. رای آنان درباره علم و قدرت الهی اگر با دقت مورد ارزیابی قرار گیرد مستلزم نفی این صفات می باشد. بزرگان این مکتب برای آنکه بدین ملازمه تصریح ننمایند بسیار کوشیده اند تا نیابت ذات از صفات را با قالبی منطقی، معقول ارایه نمایند که این مقاله تتبعی است در آثار آنان.

ابوریحان محمدبن احمد بیرونی از علمای بزرگ و ریاضی دانان، منجمان، مورخان و کاملان قرن چهارم و پنجم هجری است و محققان او را از بزرگترین حکمای شرق می دانند. ولادت او در سال 362 ه.ق در خوارزم اتفاق افتاده و مرگش در غزنه در اوان انقلاب سلاجقه و سلطنت مسعود بن محمود غزنوی بوده است. تالیفات این مرد بزرگ به زبان عربی یعنی زبان علمی و همه کس فهم عالم اسلام و ایران بوده است، مگر ترجمه (التفهیم) که خود آن را از عربی به پارسی برگردانیده است (یا بالعکس). قرون پنجم و ششم هجری یکی از ادوار بسیار مهم ادبی است:نثر فارسی در این دو قرن دو سبک کاملا متمایز از یکدیگر داشت: اول سبک ساده: که دنبالة نثر سادة قرن چهارم بوده است. دوم سبک مصنوع. یکی از کتب معتبر که در اوایل قرن پنجم هجری در دانشهای هندسه و حساب نجوم و هیات نوشته شده (التفهیم لاوائل صناعه التنجیم) از استاد بزرگ ابوریحان بیرونی این کتاب اولین و مهمترین کتابی است که خاص علوم نجوم و هندسه و حساب نوشته شده و از باب آنکه نویسندة آن یکی از علمای معروف عالم است، اهمیت بسیار دارد. شیوایی تعبیر، جزالت اسلوب، زیبایی و رسایی الفاظ و عبارات، جزء مزایا و خصایص بارز این اثر ارزنده است. از حیث نیز در هیچ کتابی تا این اندازه در ایراد لغات فارسی سعی نشده است و لغات تازی که در این کتاب دیده می شود از واژه های فارسی به مراتب کمتر است.

ضیاء نخشبی یا ضیاالدین نخشبی در گذشته به سال 751 هجری یکی از ادبار و شعرا و مترجمان و صوفیان معروف شبه قاره است که در اواخر قرن هشتم هجری در بدایون هندوستان می زیسته است. وی برای امرار معاش، طبایت را به عنوان پیشة خود برگزیده بود. به لحاظ اختیار زاویه عبارت و تمایل به خمول و گمنامی متاسفانه شرح حال و اطلاع کاملی از او در دست نیست، چنانکه خود او گوید: نخشبی با خمول خود می سازد                                   گوشه دیگر دکان دگر باشدوی دارای چند اثر به فارسی است از قبیل: طوطی نامه، سلک السلوک، جزییات و کلیات (چهل ناموس)، گلریز، شرح دعای سریانی و ... جزییات و کلیات او مجموعه ای است از مقالات آمیخته از نظم و نثر فارسی درباره جسم آدمی. این کتاب به چهل بخش (ناموس) تقسیم شده است و نویسنده در هر یک از ناموس ها یکی از اعضای رییسه بدن آدمی را با نثر موزون ادبی و عرفان شرح می دهد و دانسته های پزشکی خود را در همان ناموس فرایاد مخاطبان می آورد. وی سخن خود را در هر یک از ناموس ها (اعضا) با غزلی در ردیف همان ناموس به پایان می برد و بنابراین علاوه بر مطالب پراهمیّتی که در این کتاب است، چهل غزل با ردیف های: موی، سر، پیشانی، رخسار، چشم،... و پای را شامل است.

شعر دوره سقوط با ویژگیهای خاص در تاریخ ادب عربی معرفی شده است. تقلید و تکرار و عدم نوآوری شعرا، رشد کمی شعر، معماگویی، بازی با حروف و کلمات، و استعمال بیش از حد صنایع بدیعی، از جمله صفاتی است که شعر دوره سقوط را به آنها متصف نموده اند. شرف الدین انصاری از شعرای قرن هفتم این دوره است. اغراض شعری او به مدح اختصاص یافته و فقط سه مورد رثاء در کل دیوان او ملاحظه می شود. او ابیات امرؤالقیس، متنبی، ابوتمام، کعب بن زهیر، و عمربن ربیعه را تضمین نموده، و همه تضمین ها از یک سطح برخوردار نیستند بلکه بعضی از آنها نقد پذیرند. زهدیات در شعر او از جایگاه ویژه ای برخوردار است، که این امر به زمان شاعر و روحیه فردیش باز می گردد. اصطلاحات عروضی به کار رفته در شعرش و معماهای رد و بدل شده بین او و پدرش، از تاثیر او از عوامل سقوط حکایت می کند. اقتباس های قرآنی در اشعار او بسیارند. بعضی از این اقتباس ها به علت تکرار و کثرت، قوه خیال شاعر را تحت تاثیر قرار داده است، ولی بر خلاف دیگر شعرا آیات محدود به سوره های خاصی نیست و از پراکندگی خوبی برخوردار است. اقتباس از آیات سوره شمس و نازعات به عنوان نمونه بارز اقتباس در شعر عربی مشهور گشته است. در مدائح نبوی او بر خلاف دیگر بدیعه سرایان تاریخ و حدیث و روایت کمتر به چشم می خورد، علاوه بر اینکه اهل بیت (ع) در کنار پیامبر (ص) مورد توجه قرار گرفته است.

انعکاس داستان زندگی پیامبران یکی از بن مایه های اصلی نزد شاعران است. با بازخوانی زندگی حضرت یوسف در قرآن و استخراج و مطالعه تلمیحاتی که در دیوان صائب از این داستان انعکاس یافته است در می یابیم که بازتاب زندگی یوسف در آینه صور خیال صائب به قدری متنوع و مواج است که می توان به استناد نمونه های شعری مدعی شد، صائب در بیان تمام زوایای زندگی یوسف چیزی را فرو گذار نکرده است. از جمله رویای آغاز داستان، به چاه افکندن توسط برادران، حسادت برادران، فروش یوسف به قافله و به پادشاه مصر بنا به خواست زلیخا، اظهار علاقه زلیخا نسبت به یوسف، تهمت ناروا زدن به یوسف، به زندان افکندن او، توانایی تعبیر خواب، عزیز مصر شدن، فراق پدر بر جدایی فرزند، حسن و جمال یوسف، به حکومت رسیدن یوسف، دیدار با پدر، و سرانجام به حقیقت پیوستن رویای آغازین داستان.

عارفان به عنوان یکی از شاخص ترین طبقات فکری و فرهنگی در تبیین موضوعات عرفان و تصوف و در بیان تجارب درونی- ذوقی خود از شیوه بیان رمزی- در سطحی بسیار گسترده- بهره جسته اند. در این میانه سلطان العاشقین ابن الفارض مصری در دیوان پرآوازه خود- که یکی از تاثیر گذارترین آثار عرفانی در شرق و غرب عالم است- این شیوه فاخر را به گونه ای ممتاز و عمیق به کار گرفته است. هدف نویسنده در این مقاله آن است که ضمن نمودن گوشه هایی از اسلوب رمزی- ذوقی این دیوان- با اختصار- بر موضوعاتی چون: سیر تحوّل رمز، چگونگی پیوستن آن به سمبولیسم، تراسل حواس و گونه های مختلف رمز در دیوان او پرتوی بیفکند.

انقلاب اسلامی ایران که در نخستین گام با تغییر رهبری و مدیریت کشور تحقق یافت، حکومت اسلامی را به عنوان بهترین جایگزین، مطرح نموده، و الگوی اسلامی آن را بر مبنای سیره پیامبر(ص) و امام علی(ع) قرار داد. برجستگی انقلاب اسلامی ایران این بود که در عصر سکولاریسم، در چارچوب تعلیمات دین، لحظه به لحظه ادامه یافت و "انقلاب به نام خدا" نام گرفت. این نوشتار، پیش زمینه های فکری انقلاب اسلامی را برخاسته از اندیشه سیاسی اسلام می داند که دستمایه شورانگیز و الهی این حرکت قرار گرفت، و این رمز صبغه "اسلامی" انقلاب بود و چنین نبود که بعدا اسلامی شد و یا پدیده ای وارداتی بود. زمینه های تاریخی و تجربی تاریخ معاصر ایران یکی از تجربه های سودمند در ذهنیت رهبری فقید انقلاب و خاطره مردم آگاه ایران شد، تا مشی سیاسی حفظ سلطنت و اصلاح رفرمیستی آنرا واهی بداند و عزم را بر ریشه کن کردن ظلم و فساد، جزم نماید. سرانجام این نوشتار، به حضور سرنوشت ساز و گسترده مردم، رهبری قاطع امام، و انگیزش اسلام ناب، اشاره دارد.

آب و هوا یک عامل مهم تاثیر گذار بر تمام فعالیتهای انسان است. ما همه تحت تاثیر جو بوده و نیازمند به اطلاعاتی در زمینه آن هستیم تا در برخورد با آن قادر به تصمیم گیری باشیم. اقلیم شناسی تلاش می کند تا شرح دهد ماهیت آب و هوا را که چطور از مکانی به مکان دیگر فرق می کند و چگونه با عناصر طبیعی و فعالیتهای انسانی ارتباط دارد. به غیر از نویسندگان یونان و روم باستان در دنیای اسلام، ابن خلدون ارتباط متقابل بین انسان و اقلیم را مورد بحث قرار داده، و گفته است فقط منطقه میانه اقلیمی را فراهم آورده که مردم در شرایط بسیار خوب خود را با آب و هوای محیط تطبیق داده اند. اقلیم شناسی کاربردی ارتباط آب و هوا با دیگر پدیده ها را جستجو و بررسی می کند. یک توافق عمومی وجود دارد که جنگ جهانی دوم یک انگیزه سریع در گسترش و توسعه اقلیم شناسی کاربردی داشته است. آسیب پذیری جدّی عصر حاضر در برابر تغییر اقلیمی، افزایش مشکلات استفاده از انرژی و آگاهی از تبعات زیست محیطی به خاطر استفاده مداوم از سوختهای فسیلی منجر به عصر اقلیم شناسی کاربردی شده است. تشخیص مقابله با اثرات اقلیم یک بخش عمده و مهم از موضوع آب و هواشناسی کاربردی است. در این مقاله ظهور و گسترش اقلیم شناسی کاربردی مورد بررسی قرار گرفته است.

حضور مردم در انتخابات سراسری برای برگزیدن یک یا چند فرد به منظور در اختیار نهادن سرنوشت خویش به آنان برای مدتی معین بیانگر حساسیت مردم به آینده خویش است. هر اندازه این حساسیت بیشتر و نتیجه مشارکت های قبلی ملموس تر باشد، حضور آنان در انتخابات بعدی افزایش می یابد. در این مقاله میزان و نحوه حضور ساکنین استان سیستان و بلوچستان در انتخابات نمایندگی مجلس شورای اسلامی (پارلمانی) در 5 دوره انتخابات مورد مطالعه قرار گرفته و سعی شده با ارایه آمار و ارقام از طریق جداول، نقشه و نمودار، بیشتر شدن این حساسیت را نشان دهد. همچنین تعاملات میان گروههای عمده سیاسی کشور در این استان و گرایش برگزیدگان به کمیسیونهای مجلس با توجه به محرومیت این استان و تحول در این گرایش در دوره های اخیر به بحث گذاشته شده است.

سیمای ابراهیم در مثنوی علاوه بر مقام نبوت، سیمای عارف کاملی است که در مبارزه با بت نفس، الگوی سالکان و مریدان بحر صفا گشته است. مولوی در داستان ابراهیم با توجه کامل به اشارات و دقایق قرآنی، به ذکر سرگذشت شیخ کاملی می پردازد که در میدان نظر و عمل سربلند و پیروز، مراحل فنای فی الله را پشت سر می گذارد و با اطمینان کامل به مرحله شهود بقا نایل گردیده و به مقام خلیل اللهی می رسد. ابراهیم از نگاه مولانا بیانگر سیر تخلی و تحلی و تجلی عارف است.

شکل گیری جوامع مرکب یکی از خصلت های مهم باستان شناسی دوران کالکولیتیک را در ایران تشکیل می دهد. دشت تهران یکی از معدود مناطقی در ایران می باشد که بسیاری از ویژگی های جوامع حکومتی را در خود بروز داده است. یکی از بهترین شیوه ها جهت مطالعه ساختار سیاسی اجتماعی یک چنین جوامعی استفاده از داده های بررسی های باستان شناختی می باشد. نوشتار حاضر به صورت مقدماتی به معرفی بعضی از این استقرارها در دشت تهران می پردازد. استقرارهای معرفی شده برای اولین مورد مطالعه قرار گرفته و امید است با پژوهشهای بیشتر بتوان به شناسایی دیگر استقرارهای پیش از تاریخ دشت تهران پرداخت.

پژوهشگران و کسانی که تاثیرات فشار روانی را بر سلامت بدنی بررسی کرده اند بر این باورند که شادمانی، شوخ طبعی خوش بینانه و خوش خلقی تاثیر منفی بر سلامت بدنی و طول عمر دارند. تحقیقات فریدمن و همکارانش نشان داده است که گرچه شادمانی و احساس خوش بینانه و خوش خلقی در کوتاه مدت ممکن است سودمند باشد، ولی در طولانی مدت می تواند طول زندگی افراد را کاهش دهد. یافته های این محققان حاکی از آن است که خوش بینی و خوش مشربی می تواند به عنوان یکی از مکانیزمهای مقابله نقش موثری در درمان و بهبود بسیاری از مشکلات مثل جراحی ها، جراحتها، و بیماریها داشته باشد، اما موجب پیامدها و باورهای غیر واقعی شده، فعالیت های مخاطره آمیز مانند کشیدن سیگار و رانندگی به هنگام نوشیدن الکل را افزایش دهد. برعکس با وجدان بودن به صورت دوراندیشی، راستی، اعتمادپذیری و ناخودخواهی می تواند موجب افزایش طول عمر شود. عوامل دیگری مانند ازدواج، حمایت اجتماعی و احساس کنترل شخصی تاثیر عمده ای بر توانایی شخص در مقابله با فشار روانی و افزایش طول عمر دارند.

یکی از دانشمندان بزرگ اسلامی که در رشته های مختلف علوم متداول صاحب نظر بوده، استاد البشر و عقل حادی عشر خواجه نصیرالدین طوسی- قدس سره- است. این دانشمند والامقام در منطق و ریاضیات و فلسفه و کلام و هیأت و نجوم و اخلاق و عرفان نظری تالیفات ارزشمندی دارد که وی را در میان مؤلفان و دانشمندان اسلامی ممتاز ساخته است. با وجود این خواجه در زمینه های عملی همچون سیر و سلوک و تخلق به اخلاق و ملکات عالیه و دارا بودن مقامات و طی منازل نیز ممتاز بوده است و تالیفات ارزشمندی وی در این باب همچون رسائل "اوصاف الاشراف" و "آغاز و انجام" و "شرح انماط ثلاثه اشارت و تنبیهات" بر این مدعا دلالت دارد و کسی که این مراحل را طی نکرده باشد نمی تواند بدین زیبایی و دقت به توصیف آنها بپردازد. بعد عرفانی شخصیت خواجه نصیرالدین طوسی در میان دانشمندان غربی نیز مسلم و مورد توجه بوده است.

کافور که در کتب تاریخ با عناوین: استاد، ابوالمسک و کافور اخشیدی مشهور است نام و عنوان برده و غلامی خصی (خواجه) است که توسط برده فروشی از سودان به مصر آورده شد. این غلام در اوایل سده چهارم (312 ه ق) به عنوان مملوک به خدمت ابوبکر محمدبن طغج فرغانی ملقب به اخشید (پادشاه و احیانا شاه شاهان) از امرا عصر عباسی در آمد و از خواص او گردید. کافور به دلیل برخورداری از استعداد ذاتی و هوش سرشار در دستگاه اخشید به مراتب عالی رسید و در مدتی کوتاه توانست منصب فرماندهی سپاه او را به خود اختصاص دهد و در زمره مشاوران و محرم اسرار او در آید. کافور ضمن انجام وظایف محوله سرپرستی و تربیت دو پسر اخشید: ابوالقاسم انوجور و ابوالحسن علی را نیز عهده دار گردید. در سال (335 ه) که اخشید در گذشت فرزند ارشد او انوجور جانشین او گردیده عنوان سلطنت از ان او بود ولی اداره امور و کشورداری به عهده کافور قرار گرفت. در سال (349 ه) که انوجور در گذشت و برادرش ابوالحسن علی به سلطنت رسید، همچنان نام و عنوان سلطان از آن علی و اداره امور به دوش کافور قرار داشت؛ تا آنکه در تاریخ (355 ه) علی بن اخشید نیز در گذشت و کافور به طور مستقل حکومت مصر و توابع آن را در دست گرفت و تا (357 ه) به مدت دو سال و چند ماه در آن خطه فرمانروایی کرد.

مباحث معرفت شناسی، به ویژه به صورت تطبیقی از اهمیت بسیاری در فلسفه معاصر برخوردار است. فیلسوفان اسلامی با تقسیم چهارگانه ادراکات و اهمیت قائل شدن برای ادراکات عقلی، آنها را به سه دسته معقولات اولیه، معقولات ثانیه فلسفی و معقولات ثانیه منطقی تقسیم کرده اند. هر چند برخی از متفکران ما میان معقولات ثانیه منطقی و فلسفی تمایز قائل نشده اند، اما برخی به این تمایز توجه کرده اند و در این میان حاج ملاهادی سبزواری سعی کرده، تعریف دقیقی از آنها ارایه دهد. تعاریف وی مورد نقد استاد مطهری قرار گرفته و ایشان با بیان سه اشکال و تحلیلی نو از مفاهیم عروض و اتصاف این نکته را مطرح کرده اند که مراد از عروض در معقولات ثانیه، وجود محمولی یا نفسی و مقصود از اتصاف، وجود رابط است. در فلسفه غرب نیز کانت، با تحلیلی که از قوه شناسایی ارایه می دهد و مقولات پیشین را مطرح می کند، شناخت واقعیات را در چارچوب این مفاهیم میسر می داند. از همین جاست که متفکرانی چون استاد مطهری با تحلیل مقولات کانتی بر او این ایراد را وارد می سازند که رابطه تطابقی ذهن را با عالم خارج قطع می کند و در نتیجه از ایدئالیسم سر در می آورد، نه رئالیسم.

زبان و نسبت آن با فلسفه از مسایل اساسی در تفکر ویتگنشتاین به حساب می آید. هدف از تدوین این مقاله بیان دیدگاه ویتگنشتاین در خصوص زبان و فلسفه و ارتباط آن دو است. ویتگنشتاین متقدم معتقد بود که زبان ذاتا دارای خصلت تصویری است و ساختار عالم ساختار آن را تعیین می کند. فلسفه را نیز فعالیتی نقادی می داند که وظیفه آن روشن ساختن اندیشه هاست. اما در دوره متاخر از این عقیده صرف نظر کرد و اعتقاد داشت که زبان همچون ابزار است و برای فهم معنای زبان بایستی به کاربرد آن در زندگی مردم توجه کنیم. در این دوره او قایل بود که ساختار زبان ما بیانگر نحوه اندیشه ما در خصوص عالم واقعی است و فلسفه در نظر او نوعی درمانگری است و فیلسوف کسی است که بیماریهای فهم انسان را علاج می کند.

در این مقاله با مقایسه دیدگاههای صاحبنظران علوم بلاغی و تعریف هایی که از آنان، به ویژه از سکاکی، بر جای مانده است با نظرات و مدل های ارتباطی که توسط بنیانگذاران دانش ارتباطات در قرن بیستم ارایه گردیده در می یابیم که این دیدگاهها بسیار به یکدیگر نزدیک اند و عناصر اصلی مدلهای ارتباطی مانند: پیام دهنده و پیام گیرنده و پیام و حتی ابزار پیام رسانی در تعریف هایی که از دانش بلاغت ارایه گردیده یافت می شود. افزون بر این با تامل در دیدگاههای متقدمان به این نتیجه میرسیم که آنچه تا قرن هفتم و هشتم در زمینه بلاغت عرضه شد، می توانست منشا شکل گیری دانش ارتباطات باشد و دانش بلاغت از استعداد کافی برای ورود به عرصه های جدیدی چون ارتباطات برخوردار بود. اما چرا دانش بلاغت در مسیر تحول خود متوقف گردید و دانش ارتباطات قرنها پس از سکاکی و بی ارتباط با پیشرفت های مسلمانان در دانش بلاغت، توسط اروپائیان پدید آمد؟ این سوال در حد مجال مقاله بررسی شده و پاسخهایی در خور آن داده شده است.

این تحقیق بر آن است تا پاره ای از دشواری های نحوی حاصل از شواهد شعری را، از منظر عروض و قافیه، مورد نقد و بررسی قرار دهد. سوال تحقیق آن است که آیا شعر با توجه به موانع و محدودیت هایی چون: وزن، قافیه، موسیقی و ... می تواند سند صرفی یا نحوی باشد؟ و اصولا استناد به شعر، ارزش علمی دارد یا خیر؟ به منظور دستیابی به پاسخ، با استناد به برخی از کتابهای معتبر نحوی، شواهد متعددی از حاکمیت موسیقی به جای نحو و نیز ضرورت شعری و تاثیر آن بر شواهد صرفی و نحوی، همچنین ضرورت ساخت کلمات با هجای بلند بررسی شده است و در ادامه، از قافیه و تاثیر آن در مخالت با قواعد نحوی سخن به میان آمده است.

ما در این مقاله ضمن بیان شگردها و ترفندهای نوین استعمار چون شبیخون فرهنگی و انعکاس آن در آثار نویسندگان و شاعران متعهد مصر به بررسی موضع این اندیشمندان و فرهیختگان پرداختیم. پس از بررسی آثار ادبی نویسندگانی که در مقابل جامعه و تحولات اجتماعی خود را مسوول می دانستند، معلوم شد که این قشر از نویسندگان و شاعران را می توان به سه گروه تقسیم کرد: گروه اول: چون قاسم امین و سعد زغلول که به استقبال این تهاجم فرهنگی به عنوان یک تحول اجتماعی می شتابند و گروه دوم چون المنفلوطی، الرافعی، محمد عبده و احمد محرم که با تمام قدرت و توان خویش در مقابل این شبیخون فرهنگی ایستادگی می کنند، و گروه سوم چون احمد شوقی و حافظ ابراهیم راه میانه را در پیش می گیرند.

دانشمندان علم نحو بحثهای متفاوتی در باره پیدایش نحو و ریشه آن انجام داده اند و نتیجه بحث آنها این است که نحو عربی رفته رفته کم رنگ گشته بنابراین پیروان نحو سعی در جلوگیری از این پدیده نمودند. با نوشتن قواعد عربی، مقداری از این تلاشها توسط مکتب کوفه و مکتب بصره و بغداد بعمل آمده است. البته هر کدام از این مکاتب قواعد و مقرارات خاص خود را دارا هستند. آموزش نحو به شیوه مکتب های کوفه و بصره نه تنها مناسب نیست در این دوره و زمانه، بلکه دانش آموختگان را از آموزش آن باز می دارد. اگر ما روشی جدید پدید آوریم، بایستی این روش سبک توصیفی علم نحو باشد، زیرا نحو در مطالعات جدید توصیفی است در گفتار و نوشتار، توصیفی که شامل شکل لغات و حرکات ظاهری آن است، پس در این صورت هجاها غیرقابل قبول می باشند، و این شیوه توصیفی است. علم نحو قدیم با این شیوه و سبک فاصله دارند.

نظریه توسعه پایدار، در دهه پایانی قرن بیستم، در پی شکست مکاتب مختلف برنامه ریزی از جمله مدرنیسم و پسامدرنیسم، در عدم توانایی به شرایط مطلوب زندگی و آثار مخرب بر محیط زیست جهانی، ملی، منطقه ای و محلی پا به عرصه وجود گذاشت. بی شک برای نیل به مبانی پایه ای این نظریه نقش استراتژیک دولتها در برنامه ریزیها و سیاست صحیح کاربری اراضی ضروری است. برنامه ریزی شهری قرن بیستم در حالی پایان می یابد که نه تنها این برنامه ریزی مثبت ارزیابی نمی گردد، بلکه چهره ای نازیبا در برابر محیط زیست شهری عرضه نموده و با فرهنگ فن گرایی ساختارهای زیستی و اجتماعی را نشانه رفته است، که پیامدی جز ناپایداری و عدم تعادل در زیرساخت های طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی نداشته است. این مقاله ضمن پرداختن به چارچوب اصولی توسعه پایدار و توسعه پایدار شهری، با عبرت گیری از گذشته و درخواست تجدید نظر در مبانی نظری برنامه ریزان حرفه ای، منشوری واحد برای برنامه ریزان شهری در قرن بیست و یکم ارایه خواهد داد و نوعی شهرهای فشرده و یا دهکده های شهری را پیشنهاد می نماید.

در میان فنون بلاغت دانش بیان و در میان دانش بیان فن تشبیه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در میان کتب بلاغی قدما تقسیم بندیهای گوناگون در باب تشبیه از حیث ارکان تشبیه صورت گرفته است، چون حسی یا عقلی بودن، طرفین تشبیه، مطلق، مقید یا مرکب بودن و ... در مطالعه متون ادب فارسی به گونه ای دیگر از تشبیه بر می خوریم که در کتب قدما مستقلا مورد بحث قرار نگرفته است، اگر چه این نوع تشبیه در تقسیم بندی قدما می تواند ذیل حسی بودن مورد مطالعه قرار گیرد. در این مقاله کوشش می شود این گونه تشبیه که آن را تشبیه حروفی نامیده ایم و آن را به تشبیه حروفی تجریدی، تشبیه حروفی و تشبیه حروفی (دستوری) تقسیم کرده ایم، هر یک از آنها را جداگانه با ارایه شواهد و امثال از متون ادب فارسی مورد بررسی قرار دهیم.

فن آوریهای جدید باید بتواند بینش مسوولان را درباره مورد پیامدهای تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری های مسکن، صنعت، مدیریتِ محیط، برنامه ریزی شهری و دیگر زمینه ها را در سطح ملی، منطقه ای و محلی گسترش دهد. در این میان سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) با توجه به نیازمندیهای در حال پیدایش، مجموعه علوم کامپیوتری را درباره زمینه های عنوان شده فوق در اختیار دست اندرکاران و برنامه ریزان قرار می دهد. روشن ساختن اهداف GIS، ذخیره داده ها، پیشرفتهای مربوط به سخت افزار و نرم افزار و زمینه های مختلف کاربرد GIS از جمله محورهای مورد بحث مقاله حاضر است.

این مقاله در باره تاریخچه گنوستیک و سیر تحولی و اعتقاد و باور آن بر خلقت عالم بر اساس زوجیت است؛ زیرا ذات الهی منزه است از عالم کون و فساد، پس بلاواسطه با آن تماس ندارد و برای خلقت آن مراحل صدور را قایل شدند و از ازدواج دو قطب متضاد (مذکر و مونث) این امر حاصل آمد.

در فلسفه غرب با تفکر هگل تاریخ و فلسفه با هم نسبت می یابند و بل فلسفه، تاریخی و تاریخ، فلسفی دیده می شود و این پیوند مبارک بدون تفسیر تاریخ فلسفه برای هگل امکان پذیر نبوده است. لذا تفسیر هگل از تاریخ فلسفه جدید (مدرن) امکان جمع تقابلهای تفکر جدید غربی را که از زمانه دکارت تا خود هگل حیات فرهنگی غرب را دچار شقاق و گسیختگی کرده بود، میسور ساخت. در مقاله حاضر، یکی از مهمترین فلاسفه دوره جدید، یعنی اسپینوزا از نظرگاه هگل با ابتناء بر متن درس- گفتارهای تاریخ فلسفه مورد بحث قرار گرفته است. در بخش اول مقاله مقدمه و کلیات تفسیر هگل را پیش کشیده ایم. در بخش دوم نقد و نظر هگل در باب تعاریف کتاب اخلاق را آورده ایم. در بخش سوم نیز مساله انکار جهان در فلسفه اسپینوزا، که در مقابل تفسیر الحادی فلسفه اوست، مورد بحث و فحص قرار گرفته است.

بنی عباس در سال 1312 ه با شعار حکومت خاندان پیامبر (ص) قدرت را در سرزمینهای اسلامی به دست گرفتند. اما پس از تحکیم پایه های حکومت خود، دست به کشتار نوادگان پیامبر اکرم (ص) در گستره زمین و درازای زمان زدند. ابوفراسِ شاعر، گوشه ای از این جنایات بنی عباس را فهرست وار در لابه لای قصیده ای 60 بیتی گنجانده است و بدین گونه دلهای دردمند شیعیان اهل بیت پیامبر(ص) را شفا بخشیده است که این قصیده را از همین روی، "قصیده شافیه" نامیده اند. در این مقاله، به ترجمه کامل و شرح لازم و مناسب اشعار، و ذکر حوادث تاریخی آن، پرداخته شده است.

رشد انفجارآمیز جمعیت شهری کشور و گسترش خودجوش شهرها که با روند پرشتاب کنونی بر طبق خوشبینانه ترین برآوردها تعداد شهرهای کشور را تا سال 1400 به دو برابر شهرهای موجود افزایش خواهد داد، ساماندهی و آمایش نظام شهری و منطقه ای کشور را بیش از گذشته ضروری می سازد. هدف اصلی این مقاله تاکید بر آمایش سرزمین بعنوان راه اصلی ایجاد تعادل در نظام شهری کشور و جلوگیری از بحرانهای زیست محیطی و تخریب منابع طبیعی است. در این مقاله که با روش تحلیلی انجام شده است، پس از تبیین آمایش، ویژگیها، تاریخچه و زمینه های پیدایش آن در کشور مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با توجه به تداوم روند توسعه شهری کشور در سالهای پس از انقلاب اسلامی و ناموزونی و عدم تعادل در سلسله مراتب نظام شهری کشور به تبیین آمایش سرزمین در جهت تعادل بخشی به نظام فضایی شهری کشور در چهارچوب راهبردها و برنامه های سوم توسعه کشور و برنامه های اجرایی آن پرداخته شده است.

جامعه شناسی بومی و مساله شناسی در آن به عنوان یکی از رشته های علوم انسانی در این مقاله مورد سوال و بررسی واقع شده تا از آن طریق و با ذکر نمونه جامعه شناسی کانادایی نشان دهیم که مسایل و مشکلات درونی کانادا توانسته جهت گیری علمی جامعه شناسی را با مقتضیات بومی هماهنگ سازد. با این وجود و به لحاظ مفهومی و نیز با در نظر گرفتن اصول معرفت شناسانه حاکم بر شکل گیری علم جامعه شناسی هنوز نمی توان بومی گرایی علمی را منطقا معتبر دانست؛ چرا که تعدد جهت گیری موضوعی (نظیر علاقه مندی نظریه پردازان کانادایی به مسایل اقتصاد سیاسی، مطالعات فرهنگی و فمینیسم)تنها نقطه تمرکز پژوهش علمی را تعیین می کند و نه اصول موضوعه و قضایای علمی که قرار است با بکارگیری آنها فضای معرفتی نظریه پردازی و نهایتا قوانین عامِ حاکم بر کنشهای اجتماعی، جهان اجتماعی و واقعیت اجتماعی تبیین و یا کشف شوند. البته تجربه اقتصاد سیاسی در کانادا نشان می دهد که شکل گیری پارادایمهای جامعه شناسی متاثر از تجربه های بومی است و به همین دلیل نمی توان جامعه شناسی بومی را تماما تجربه نامعتبری تلقی کرد.

در تحقیق حاضر، گونه های مختلف C - Test بعنوان آزمونهایی برای سنجش توانایی عمومی زبانی مورد بررسی قرار گرفتند. در آغاز C - Test بعنوان گونه اصلاح شده آزمون بسته (cloze) به رشته آزمون سازی زبان وارد شد و جایگاه خود را پیدا کرد. اولین C - Test از طریق حذف نیمه دوم کلمات (بصورت یک کلمه در میان) در یک متن چند پاراگرافی ساخته شد، عمل حذف از جمله دوم متن آغاز می شد. بررسی های متعدد نشان دادند که این آزمون می تواند توانایی عمومی زبانی را هماند تافل و آزمون بسته اندازه بگیرد. هدف تحقیق حاضر این بود که یکبار دیگر روی نتایج تحقیقات قبلی صحه بگذارد. بدین منظور، ده گونه مختلف C - Test با استفاده از روشهای حذف گوناگون ساخته شدند که یکی از این ده نوع بر اساس همان قاعده اول ساخته شد. این ده نوع C - Test بهمراه یک تافل و آزمون بسته استاندارد در میان حدود 500 نفر دانشجوی سال آخر رشته زبان انگلیسی اجرا شد. نتایج تجزیه و تحلیهای آماری نشان داد که C - Test می تواند تواناییهای متعددی را اندازه بگیرد که یکی از آنها احتمالا توانایی عمومی زبانی است و در این راستا، نمی توانند این توانایی را بطور یکسان اندازه بگیرند.

برای عارف در مراحل سلوک، مقامات و احوالی پیش می آید که تنها برای کسانی قابل فهم است که آن مراحل را طی کرده باشند. زیرا عرفان مانند هر علمی دیگر علاوه بر موضوع و مسایل خاص خود به روح لطیف و ذوق ظریف و عشق عفیف نیز نیاز دارد، تا قابل فهم و درک شود. اما برای غیر عارف اگر بخواهد از راه مطالعه آن مسایل را بفهمد ناچار است آن مقدمات و مسایل را بداند.به این خاطر به بحث "صحو"، "سکر"، "جمع"، "فرق" و "وقت" پرداخته شد و "فرق" مقام بندگی نامیده شد. در این مقام عارف بخود قائم است و بر عبادات و تکلیف واقف است. و "سکر" مردن جنبه بشری است که در آن نور حقیقت بر عقل و بصیرت غلبه می کند و در "جمع" حق بدون خلق مشاهده می شود. و رنگ و تعدد به کنار می رود و حتی اظهار عبادت نوعی شرک و نگرش به عبادتگر است. و آنگاه در مقام "فرق بعدالجمع" اگر جذبه انوار الهی سالک را فرا گیرد، شوریده و آشفته می گردد و بر مقتضای "وقت" خود عمل می کند و تکلیف همان عمل کردن به مقتضای وقت است و نسبت به تکلیف ظاهر، غیر مکلف است. زیرا که تکلیف به کسی تعلق می گیرد که از تکلیف آگاه باشد.

فلسفه رابرت گروستست (1232- 1170) حول تصور نور متمرکز است که برای ذهنی اگوستینی بسی ارجمند است. او نظریه خود را در دانشگاه آکسفورد مطرح کرد و در آنجا گرایش عمومی در مابعدالطبیعه و علم النفس تحت تاثیر آراء اگوستین قدیس بود و در همان زمان علاقه به مطالعات تجربی نیز در حال گسترش بود، گروستست که برای دوره ای ریاست آن دانشگاه را به عهده داشت کوشید تا این دو عامل را به هم بیامیزد و مابعدالطبیعه نور او زمینه خوبی برای مطالعات او درباره فیزیک نور فراهم کرد، و البته او در این مطالعات تحت تاثیر فیزیکدان معروف اسلامی یعنی ابن هیثم بود در این مقاله به آرا رابرت گروستست پرداخته شده است.

مرزها استراتژیکند؛ در واقع مرزها به عنوان نمونه و حتی نماد استراتژیک بودن معرفی می شوند. این نوارها، محورهای رویارویی های احتمالی بوده و بیشتر برخوردهای محسوس دولت- ملت ها در آن جا آشکار می شود. ریشه های تکوین و تبدیل منطقه سرحدی به خط مرزی، ناپایداری مرزها در طول تاریخ، کارکرد مرزها در همگرا و واگرا نمودن مردم در دو سوی خود و نقش مبادلاتی مرزها، در استراتژیک شدن این نوارها نقش داشته اند.این مقاله ضمن ارایه چارچوب کلی طبقه بندی های مهم پیشین، درصدد برآمده است تا با استفاده از معیار کارکردهای استراتژیک مرز، طبقه بندی نوینی از مرزها ارایه دهد. در عین حال، این پژوهش مدعی است که این طبقه بندی، حداقل در مورد مرزهای ایران با همسایگانش انطباق و سازگاری دارد.