محیط شناسی
سال:1387 | دوره:34 | شماره:46 |تعداد مقالات:18

یکی از اساسی ترین اقدامات به دنبال برنامه ریزی های حفاظتی در مناطق حفاظت شده، شناخت منابع زیستی پایه مانند فلور و پوشش گیاهی است. این اقدامات در مناطق خشک به دلیل حساسیت زیستگاهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بخش اعظم کشور ایران دارای اقلیم خشک، نیمه خشک و یا فوق العاده خشک است و مناطق ساحلی خلیج فارس در این میان از اهمیت چشمگیری برخوردارند. مند به عنوان منطقه حفاظت شده با مساحت 53000 هکتار درجنوب شرقی استان بوشهر واقع شده است. مند نماد بارزی از شوره زارهای نوار ساحلی حاشیه خلیج فارس است که به عنوان موزه زیستی طبیعی مبین طیف متنوعی از رویشگاهها و گونه های شورروی بوده و از اهمیت اکولوژیکی بسیار بالایی برخوردار است. دراین منطقه تعداد 142 گونه گیاهی از 114 جنس متعلق به 46 خانواده گیاهی می روید. خانواده های Poaceae،Asteraceae  و Chenopodiaceae به ترتیب با 23، 17 و 14 گونه بیشترین تعداد گونه های گیاهی منطقه را به خود اختصاص داده اند. از نظر شکل زیستی تروفیت ها (یکساله ها) بالاترین درصد شکل زیستی گیاهان را در بر می گیرند که به دنبال آن فانروفیت ها و کاموفیت ها بالاترین درصد را نشان می دهند و از نظر کورولوژیکی، 24.4 درصد گیاهان، پراکنش تک ناحیه ای دارند که در میان آنها گونه های صحرا- سندی از بالاترین درصد برخورداراند. درصد باقیمانده مربوط به گیاهانی با پراکنش در بیش از یک ناحیه رویشی هستند که از بین آنها گونه های ایرانو – تورانی و صحرا سندی از بالاترین درصد برخورداراست. رویشگاههای منطقه شامل ساحلی، مانگرو، حاشیه رودخانه، تالابی، تپه های ماسه ای، زمین های مرطوب داخلی، جزیره ای و زمین های رها شده اند. جزایر تهمادون، ام الگرم و نخیلو نمادی از رویشگاههای جزیره ای منطقه اند که از نظر اکوسیستمی و حفاظتی حائز اهمیت بالایی هستند.

با گسترش شهرها و مراکز سکونتی، بسیاری از اجتماعات گیاهی محو و نابود می شوند. نمونه بارز این موضوع در ارتفاعات استان تهران مشهود است. در حالی که مساحتی کمتر از 5 درصد سطح حوزه های کوهستانی شمالی استان تهران را توده های درختی و درختچه ای تشکیل می دهد، همین سطح ناچیز نیز با خطر جدی تجاوز و تخریب روبه روست. به نظر می رسد گسترش شبکه جاده های ارتباطی در البرز، افزایش تقاضای زمین در مناطق ییلاقی و افزایش بی رویه ارزش زمین، ناشناخته ماندن توده های جنگلی و ضعف مدیریت منابع طبیعی طی سالها، از جمله عوامل گسترش ساخت و ساز در عرصه های ملی کوهستانی باشد. بدین ترتیب، شناسایی و معرفی توده های جنگلی به عنوان اولین گام در حفاظت و مدیریت مد نظر قرار گرفت. جنگل های طبیعی استان تهران که بیشتر مربوط به کوهستان های البرز جنوبی اند، در ناحیه رویشی ایران و تورانی قرار گرفته و دربردارنده پوشش گیاهی خاص این ناحیه هستند. درختان و درختچه های فلور کوهستانی ایران وتورانی به طور عمده به صورت پراکنده رویش داشته و در برخی مناطق به طور متراکم تر تشکیل توده های جنگلی، یا بیشه هایی را می دهند (الگوی پراکنش خوشه ای). این توده ها نقاط برجسته ناحیه رویشی ایران و تورانی بوده و زیستگاه جانوران و پرندگان متعددی نیز هستند. در واقع باید از این توده ها به  منزله اکوسیستم های ویژه و ارزشمند یاد کرد. در این تحقیق سعی شده است تا این گونه اکوسیستم ها در محدوده استان تهران، شناسایی و معرفی شوند. بااین هدف بیش از 70 توده، شناسایی و معرفی شد. تیپ جنگلی استان به سه تیپ سوزنی برگ، پهن برگ درختی و پهن برگ درختچه ای تقسیم شد و جمع بندی داده ها بر این اساس صورت گرفت: در گروه اول، ارس (Juniperus polycarpos )، در گروه دوم، بنه (Pistacia mutica) و در گروه سوم، شیر خشت (Cotoneaster spp.) و بادام کوهی (Amygdalus lycioides)  گونه درختی و یا درختچه ای غالب هستند. همچنین رویشگاه هایی با غلبه نارون، سیب وحشی (سیب ترش)، بید، صنوبر، توس، بادامک، سماق، زرشک و نسترن وجود دارند. مساحت عموم توده های موجود از حدود نیم تا 400 هکتار متغیر است. در این تحقیق فلور درختچه ای و درختی استان نیز ارایه شده که شامل بیش از یکصد و ده گونه است. خانواده گل سرخیان با بیش از 40 گونه، 37 درصد فلور درختی و درختچه ای استان را تشکیل می دهد. در مجموع، ارس، بادام کوهی، زرشک، نسترن، بنه، شیرخشت، ارجنک (تنگرس)، راناس، بادامک، تا، پلاخور، سماق و بید از عناصر اصلی درختی و درختچه ای بومی استان تهران به شمار می آیند. عمده عناصر درختی و درختچه ای استان مربوط به ناحیه رویشی ایران وتورانی بوده و فقط در وسعت 340 هکتار در شمال شرق استان، عناصر رویشی هیرکانی مشاهده می شود.

جنگل های خانیکان با  مساحت 2807 هکتار در قسمت جنوبی شهرستان های چالوس و نوشهر واقع شده است. این جنگل از لحاظ کمی مورد تحلیل قرار گرفت. تعداد 60 قطعه نمونه با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک و به مساحت 400 متر مربع برای تعیین تیپ جنگلی و الگوی پراکنش مکانی آنها استفاده شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تعداد قطعات نمونه در جهت شمالی %18.6، در جهت جنوبی %3.38، در جهت شرقی %10.1، در جهت غربی %11.8، در جهت شمال غربی %18.6، در جهت شمال شرقی %23.72، در جهت جنوب غربی %8.4 و در جهت جنوب شرقی %5.4 هستند. بر اساس شاخص اهمیت (IVI) تیپ جنگلی غالب منطقه مورد مطالعه تیپ ممرز شناخته شد.گونه ممرز با دارا بودن بیشترین میزان شاخص (152.80) IVI دارای بیشترین اهمیت و بعد از آن گونه انجیلی با میزان شاخص (85.34) IVI در مرحله دوم قرار گرفت. این تیپ ها در تمامی جهت های جغرافیایی مشاهده شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که الگوی پراکنش گونه های مذکور به صورت کپه ای و تصادفی است.

زمین لغزش یکی از پدیده های طبیعی است و زمانی که از فعالیت های انسانی تاثیر پذیرد، پدیده ای خطرناک است. امروزه شناسایی عوامل موثر در لغزش مناطق جنگلی، یا دیگر حرکات توده ای اهمیت ویژه ای را در برنامه ریزی و تدوین طرح های جنگلداری همچون توسعه جنگل ها، اتخاذ شیوه بهره برداری، انتخاب مسیر راه های اصلی و فرعی جنگلی و غیره دارد. با توجه به پیچیدگی لغزش و مطالعات کمی که در این زمینه صورت گرفته است، بررسی در زمینه لغزش در اراضی جنگلی گیلان از طریق ارایه مدل تابع تشخیص صورت گرفت. بدین منظور 37 لغزش عمده در اراضی جنگلی گیلان مطالعه شدند و 23 مشخصه موثر کمی و کیفی اکولوژیکی و انسان ساخت در پدیده لغزش اندازه گیری و با استفاده از نرم افزارARC-GIS 9  کنترل شد و پس از کلاسه بندی آنها به 75 سطح، ماتریس حضور و عدم حضور در لغزش تشکیل داده شد. سپس با کمک نرم افزار spss و روش آنالیز تشخیص گام به گام در دو حالت لغزش در سازند و بهره برداری، تحلیل آماری صورت گرفت. نتایج نشان داد که مشخصه های شیب، جهت، جاده سازی و بهره برداری، فاصله از گسل، عمق ریشه دوانی و ویژگی های مکانیکی خاک در تابع تشخیص پدیده لغزش موثر بوده و باید در برنامه ریزی و مدیریت طرح های جنگلداری بیشتر مورد توجه قرار گیرند. در پایان با توجه به نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود از جنگل های تک گونه ای با ریشه دوانی سطحی و نیز بهره برداری در مناطق دارای خاک رسی با چسبندگی و پلاستیسیته بالا و بدون توانایی انبساط خودداری شود.

تنوع گونه ای از مفاهیم بوم شناختی پیچیده محسوب می شود. دلایل تغییر در تنوع گونه ای و سازوکارهای اداره کننده این تغییر، به عنوان یک سوال برجسته اکولوژیکی مطرح بوده است. حفاظت از تنوع زیستی، هدف غایی مدیریت منابع طبیعی است. در این تحقیق تنوع گونه ای در زیستگاه کوهسالان کردستان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تعداد 82 نمونه به روش نمونه برداری خوشه ای برداشت شد. روش طبقه بندی تحلیل خوشه ای برای تعیین گروه گونه های اکولوژیک استفاده شد. تنوع گونه ای از شاخص شانون - وینر محاسبه شد و رابطه بین تنوع گونه ای و پوشش سطح خاک به وسیله آنالیز رگرسیون بررسی شد. از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین ها استفاده و تعداد 224 گونه گیاهی در کل منطقه شناسایی شد. طبقه بندی پوشش گیاهی منتج به تشخیص سه گروه اکولوژیک با گونه های شاخصQuercus brantii ،Hordeum bulbosum  و Prangos ferulaceae شد. مقدار شاخص شانون - وینر برای گروههای سه گانه و کل منطقه به ترتیب برابر 1.89، 1.95، 1.50 و 1.85 به دست آمد. تنوع گونه ای با پوشش گیاهی کل و پوشش گیاهان علفی در تمام گروه ها و کل منطقه رابطه معنی دار داشت. بین تنوع گونه ای با پوشش گیاهان چوبی در گروه اول رابطه خطی منفی و در گروه سوم رابطه خطی مثبت مشاهده شد. تنوع گونه ای با سایر عوامل هیچ گونه رابطه معنی داری نداشت. همبستگی خطی مثبت تنوع با درصد پوشش گیاهی، در گروههای اکولوژیک و کل منطقه راهنمای بسیار با اهمیت و ارزنده برای مدیریت اکوسیستم است. باید برنامه ریزی ها و طرح ها برای حفظ پوشش گیاهی و در نتیجه حفاظت از تنوع گونه ای و بقای اکوسیستم های طبیعی سوق داده شوند.

خسارت هایی که دارواش های پاکوتاه به جنگل های سوزنی برگ و صنعتی جهان وارد آورده اند، محققان سراسر دنیا را بر آن داشته تا روش هایی برای ارزیابی شدت آلودگی و به تصویر کشیدن پراکنش مکانی و فضایی دارواش ها جهت مدیریت جنگل، حفظ حیات وحش و تنوع زیستی و افزایش دقت مطالعات دارواش ایجاد کنند. دو روش بررسی شدت آلودگی DMR و  BVRکه از متداول ترین روش های مطالعه ابتلا به دارواش در جهان است و نسبت به سایر روش ها آسان تر، کاراتر، معتبرتر و کم هزینه ترست، در این مقاله آورده شده است. جهت انجام مطالعه ابتلا به دارواش در پارک جنگلی نور و مقایسه دو روش نام برده، تعداد 30 پلات انتخابی 10 آری در مناطق آلوده پیاده شد. از آنجا که %94 گونه های آلوده در داخل پلاتها از گونه انجیلی بوده است، بنابراین تنها گونه انجیلی مورد ارزیابی قرار گرفت. از 329 انجیلی آلوده در کل پلاتها، 243 درخت به طور تصادفی مورد تجزیه تحلیل و مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که %67 درختان، با این دو روش رتبه یکسانی گرفتند و %31 آنها، DMR بیشتری داشتند. در کل نحوه اجرای روش DMR و دقت ارزیابی آن نسبت به BVR بهتر به نظر می رسید. بنابراین در توده هایی با درصد آلودگی فراوان، به لحاظ تعیین فشار دارواش بر اکوسیستم جنگل، ساختار توده، میزان تولید و رویش جنگل و حتی اثر بر زادآوری پایه های آلوده می توان از روش DMR در مطالعات استفاده کرد. همچنین بررسی آلودگی در بین سه بخش تاج نشان داد که شدت آلودگی در بخش فوقانی تاج، به ترتیب بیشتر از بخش های میانی و تحتانی بوده است که علت آن وابستگی انتشار بذر دارواش به مکان های نشستن و گشت و گذار پرندگان تغذیه کننده از میوه های دارواش است.

کربن عمده ترین عنصر گاز های گلخانه ای محسوب می شود که ترسیب آن توسط فرایند فتوسنتز و از طریق زیتوده گیاهی، ساده ترین و ارزان ترین راهکار ممکن برای کاهش سطح این گاز اتمسفری است. پوشش گیاهی با بافت چوبی توانایی ترسیب کربن بیشتری دارد و در مراتع خشک بیشتر شامل فرم رویشی بوته ای است. در این مقاله با هدف ارزیابی توان ترسیب کربن گونه های بوته ای غالب، بخشی از مراتع خشک گربایگان انتخاب شد. پس از تعیین منطقه معرف و محاسبه درصد تاج پوشش گونه های بوته ای، گونه های گل آفتابی (Helianthemum lippii (L.) Pers.)، سیاه گینه(Dendrostellera lessertii (Wikstr.) Van Tiegh.)  و درمنه دشتی (Artemisia sieberi Besser.) به عنوان گونه های غالب منطقه تعیین شدند. بر اساس روش آماری تعیین حجم نمونه گیری، تعداد 92 پایه از گونه گل آفتابی و 98 پایه از هر یک از گونه های سیاه گینه و درمنه دشتی به طور تصادفی انتخاب شدند و اندام های هوایی و زیرزمینی آنها به آزمایشگاه منتقل و ضریب تبدیل ترسیب کربن هر اندام گیاهی به صورت جداگانه توسط روش احتراق تعیین شد. نتایج آماری این بررسی نشان داد که میزان ترسیب کربن در سه گونه مذکور اختلاف معنی داری داشت(P<1%)  و گونه درمنه دشتی بیشترین توان ترسیب کربن در منطقه را داشت. همچنین ترسیب کربن در بین اندام های چهارگانه (برگ، شاخه، ساقه و ریشه) سه گونه مورد مطالعه، تفاوت آماری معنی داری را نشان داد(P<1%)  و ساقه های گیاهان بیشترین توان در ترسیب کربن و برگها کمترین توانمندی را داشتند.

جلبک های کفزی زیستگاههای مختلف (اپی فیتون، اپی لیتون و اپی پلون) در رودخانه گرگر (یکی از دو شاخه رودخانه کارون) از 11 ایستگاه به مدت یک سال (آذر 83 تا مهر 84) به صورت یک ماه در میان مطالعه شدند. این رودخانه پذیرنده انواع فاضلاب اعم از شهری، کشاورزی و پرورش ماهی است که در ماههای گرم سال پساب های کشاورزی و پرورش ماهی که حاوی مواد مغذی فراوان هستند بیشترین تخلیه را دارند. در فلور بررسی شده از 5 رده 24 جنس شناسایی شد. 12 جنس مربوط به دیاتومه ها، 4 جنس سیانوفیسه ها، 6 جنس کلروفیسه ها، 1 جنس زانتوفیسه ها و 1 جنس متعلق به دینوفیسه هاست در بستر اپی لیتیک، دیاتومه ها رده غالب بوده و بیشترین فراوانی متعلق به جنسNitzschia  است. در بستر اپی فیتون، سیانوفیسه ها رده غالب هستند که جنس غالب آنها Phormidium است. فراوان ترین جنس های مشاهده شده در فلور جلبکی Nitzschia, Spirogyra, Phormidium بودند. بیشترین فراوانی جوامع اپی لیتون، تعداد 282390 در سانتیمتر مربع در مرداد ماه و بیشترین فراوانی جامعه اپی فیتون، تعداد 167435 در سانتیمتر مربع در مهر ماه مشاهده شد. نتایج نشان داد که رشد جلبک ها به مواد مغذی، دمای بالا و سرعت جریان کم آب رودخانه بستگی دارد. فراوانی جلبک ها در ماههای گرم (از مرداد تا مهر) افزایش چشمگیری را نشان داد. بنابراین جوامع جلبکی به دلیل اینکه به طور دایم در محیط های آبی وجود دارند و در دوره ای کوتاه به دلیل تغییر شرایط محیطی بسرعت افزایش پیدا می کنند شاخص مفیدی برای پایش و بررسی تغییرات کیفیت آب، بویژه تغییرات ناشی از عوامل انسانی از قبیل مواد مغذی اند.

به منظور بررسی تغییرات فیزیولوژی و مورفولوژی نمونه های قارچی اکتومیکوریز(Hebeloma cylindrosporum) ، همزیست با درخت کاج (Pinus pinaster)، و نقش موثر آن در فرایند همزیستی، نمونه برداری از دو ایستگاه متفاوت ساحلی و جنگلی نزدیک شهر Bordeaux در جنوب غربی فرانسه در اکتبر 2003 انجام و نمونه ها به آزمایشگاه منتقل شد. در ابتدا کشت نمونه ها بر رویYMG صورت گرفت و پس از به دست آوردن نمونه های میسلیوم طبیعی دو هسته ای و نمونه های آزمایشگاهی حاصل از اختلاط نژاد نمونه های هاپلویید طبیعی، در آزمایشگاه، تغییرات رشد قطری در دو دمای 12 و 22 درجه سانتیگراد در فواصل زمانی 10، 13 و 16روز پس از کشت اولیه بررسی و مشاهده شد که در نمونه های ساحلی، آن هم فقط در دمای 12 درجه، تفاوت معنی داری از نظر میزان رشد قطری نسبت به نمونه های دیگر مشهود است. در ادامه، بررسی تغییرات رشد قطری، فنوتیپی، متابولیکی و مولکولی بر روی نمونه های موتان انجام شد. از میان 433 نمونه مورد بررسی، تنها یک مورد، در محیط کشت حاوی آمیدون و در حضور گلوکز، ترشح آمیلاز به عنوان ترکیب بازدارنده عمل می کند و همچنین در این بین، تنها در حضور ترکیباتی چون سولفیت، متیونین وسیستئین قادر به ایجاد میکوریز با میزبانش است. در نهایت، بررسی های مولکولی بر روی 10 نمونه از 433 موتان انجام شد که در این بین در 9 نمونه از موتان های مورد بررسی تنها یک کپی T-DNA به دست آمد. موتاسیون از طریق انتقال ژنتیکی T-DNA به وسیله باکتری فیتوپاتوژن (Agrobacterium tumefacies) موجب ایجاد فنوتیپ هایی می شود که می توانند نقش مفیدی در عملکرد همزیستی داشته باشند.

تالاب های استان های شمالی کشور همه ساله در فصل زمستان، پذیرای تعداد زیادی پرنده آبزی مهاجر هستند، بنابراین محل های مهمی برای زمستان گذرانی گونه های متعددی از این جانوران محسوب می شوند. به طور کلی با توجه به اهمیت ها و ارزش های ویژه بوم شناختی پرندگان آبزی در مناطق تالابی، از نتیجه مطالعات مربوط به جمعیت های گونه های مختلف پرندگان و تغییرات آنها می توان برای مدیریت چنین منطقه هایی بهره جست. در این بررسی 38 منطقه تالابی شامل خط ساحلی دریای خزر در هر 3 استان، 17 منطقه در گیلان، 7 منطقه در مازندران و 13 منطقه در گلستان مورد مطالعه قرار گرفته است. داده های مورد استفاده شامل آمار خام سرشماری های نیمه زمستانه مناطق تالابی مربوط به 5 ساله 78 تا 82 بوده است. طبق این داده ها، تالاب های 3 استان مورد اشاره، به طور متوسط در نیمه زمستان هر سال، پذیرای حدود 1507000 قطعه پرنده آبزی و کنارآبزی متعلق به 115 گونه بوده اند. بر این اساس، گروه غازها، قوها و اردک ها (با میانگین 787000 قطعه) حدود 52 درصد کل جمعیت پرندگان شمارش شده را به خود اختصاص داده اند. گونه چنگر (با میانگین 479835 قطعه) 3 استان در مجموع بیشترین فراوانی را داشته است. بیشترین میانگین تعداد پرندگان و نیز تعداد گونه ها در 5 سال مورد مطالعه، متعلق به استان مازندران (868549 قطعه در 96 گونه) بوده است. در سال 1382، با اینکه استان مازندران از جمعیت پرندگان آبزی و کنارآبزی بیشتری برخوردار بوده است، اما نسبت به 2 استان دیگر تنوع گونه ای کمتری داشته است. در این سال بیشترین تعداد گونه را استان گیلان و بیشترین تنوع گونه ای را طبق شاخص های مورد بررسی، استان گلستان داشته است. با توجه به معیارهای ویژه پرندگان که برای طبقه بندی ارزشی تالاب ها تعیین شده است، تالاب گمیشان و مجموعه تالابی انزلی بیشترین ارزش اکولوژیک (23 امتیاز) را کسب کرده اند.

با توجه به اینکه پرندگان از عناصر عمده اغلب اکوسیستم های جهان به شمار می روند، هدف از انجام این بررسی، شناسایی پرندگان پارک ملی بوجاق بوده است. به این دلیل پرندگان هفت بخش مختلف پارک ملی بوجاق با مساحت 3260 هکتار از پاییز 1383 تا شهریور 1385 به مدت 24 ماه بررسی شد. بر اساس نتایج به دست آمده، 234 گونه پرنده (46.6 درصد از پرندگان ایران) شناسایی شد که تالاب بوجاق با 137 گونه و بخش هایی از پهنه آبی دریای خزر در محدوده پارک با 19 گونه به ترتیب با بیشترین و کمترین تنوع گونه ای در بین زیستگاههای پارک ملی بوجاق بودند. متنوع ترین راسته ها به گنجشکسانان (Passeriformes) و آبچلیکسانان (Charadriiformes) و متنوع ترین تیره ها به مرغابیان(Anatidae)  و آبچلیکیان (Scoloacidae) تعلق داشتند. 4 راسته و 17 تیره فقط با یک گونه کمترین تنوع پرندگان منطقه بودند. تعداد 12 گونه از پرندگان شناسایی شده در فهرست کتاب سرخ گونه های در خطر انقراض I.U.C.N ثبت شده اند که 6 گونه در فهرست آسیب پذیر و 6 گونه نیز در فهرست پرندگان در معرض تهدید قرار دارند. پراکنش 31 گونه نیز برای اولین بار از منطقه گزارش شد. فون غنی پرندگان این محدوده، لزوم توجه روز افزون به پارک ملی بوجاق را یادآور می شود.

مطالعه ای به منظور بررسی رضامندی زیستگاه آهو (Gazella subgutturosa) در منطقه حفاظت شده کالمند - بهادران طی چهار فصل در سالهای 83-1382 انجام پذیرفت. در این مطالعه موقعیت جغرافیایی نقاط پراکنش گله های آهو توسط سیستم مکانیابی جهانی GPS ثبت شد. سپس این داده ها به جداول خصیصه ای در نرم افزارArc view  وارد شده و لایه های مربوط ایجاد شدند. نقشه های شیب، ارتفاع، تیپ های گیاهی، تراکم پوشش گیاهی، تیپ های خاک، منابع آبی، جاده ها، سکونتگاهها و مزارع کشاورزی برای محدوده زیستگاههای آهو در منطقه مورد مطالعه تهیه و رقومی شدند. این نقشه ها به همراه لایه های مشاهدات آهو در نرم افزارهای سامانه اطلاعات جغرافیایی Idrisi تجزیه و تحلیل شده و نقشه های رضامندی زیستگاه آهو در منطقه مورد مطالعه تهیه شد. آزمون کای اسکور نشان داد بین مشخصه های محیطی سابق الذکر و پراکنش آهو رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد آهوان در تمام فصول گرایش زیادی به مزارع کشاورزی اطراف دارند. طی این بررسی درصد رضامندی زیستگاههای آهو در منطقه حفاظت شده کالمند - بهادران به صورت: 11 درصد خوب، 40.3 درصد متوسط و 48.7 درصد ضعیف است.

همه اشکال متنوع حیات که دنیای پیرامون ما را تشکیل می دهند ارزش خاص خود را دارند. اگر چه برخی از جانداران نسبت به جانداران دیگر پیش تر شناخته شده اند، لیکن از بین رفتن حتی یک موجود زنده و به دنبال آن نقش اکولوژیکی گونه که ممکن است برای بشر ناشناخته باشد آثار نامطلوبی در تعادل طبیعت بر جای خواهد گذاشت. مهره داران کوچک جثه از جمله جوندگان و خزندگان جز این موجودات بحساب می آیند. کشور ایران در جنوب غرب آسیا با مناطق اکولوژیک ویژه و زیستگاه های متنوعی که دارد بیش از دویست گونه خزنده را در خود جا داده است که تنوع زیستی و ارزش های اکولوژیک آنها ناشناخته است. استان قم با مساحتی حدود 11238 کیلومتر مربع در ناحیه فلات مرکزی ایران واقع شده و به دلیل ویژگی های خاص ژئوگرافیکی و اقلیمی از تنوع زیستی چشمگیری برخوردار است. این پژوهش حاضر به منظور شناخت بیشتر شرایط زیستگاهی، بستر زیستی، عادات غذایی، وضعیت حفاظتی و تجزیه و تحلیل فون سوسماران استان قم از بهمن ماه سال 1384 با دو روش پیمایشی و تله گذاری آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد. نتایج حاصل نشان می دهد که 20 گونه سوسمار متعلق به 5 خانواده از 8 خانواده سوسمارهای ایران در منطقه زندگی می کند. علیرغم اینکه بیشتر وسعت استان در منطقه بیابانی و نیمه بیابانی قرار می گیرد اما به دلیل همجواری با دو رشته کوه زاگرس و البرز فون سوسمارهای آن به شدت تحت تاثیر این مناطق کوهستانی قرار می گیرد. بیشترین تعداد جنس و گونه مربوط به خانواده Agamidae است که شرایط آب و هوایی نسبتا گرم و خشک را ترجیح می دهند. بزمجه بیابانی از خانواده Varanidae، که گونه ای حفاظت شده و بزرگترین سوسمار موجود در ایران نیز محسوب می شود در منطقه وجود دارد. بررسی ها معلوم ساخته که سوسمارهای استان طیف وسیعی از زیستگاهها را با بسترهای متفاوت اشغال می کنند. همچنین ارزش حفاظتی اکثر سوسمارهای استان ناشناخته است و با توجه گسترش و توسعه روز افزون فعالیت های انسانی نیاز به مطالعه و توجه بیشتری دارد.

در این مطالعه، سن و رشد جمعیت های ماهی شاه کولی (Chalcalburnus chalcoides) در دو رودخانه هراز و شیرود از رودخانه های حوزه جنوبی دریای خزر مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع 704 نمونه شاه کولی از فروردین تا تیر ماه 1385 به وسیله تور سالیک صید و مورد بررسی قرار گرفت که بزرگترین نمونه صید شده، ماهی ماده ای پنجساله از رودخانه هراز به طول 251 میلیمتر و وزن 96 گرم بوده است. بیشترین فراوانی سنی در دو رودخانه در جنس نر در دو ساله ها، و در جنس ماده در سه ساله بوده است. میانگین طول و وزن در جنس نر و در سنین پایین در جمعیت شاه کولی های رودخانه شیرود تفاوت های معنی داری نشان داده (ANCOVA, P£0.05) ولی در جنس ماده، میانگین طول و وزن در سنین مختلف اختلاف معنی داری نشان نداد (ANCOVA, P³0.05). الگوی رشد فقط در شاه کولی های جنس ماده رودخانه هراز ایزومتریک بودن ولی در بقیه موارد الگوی رشد آلومتریک مثبت است. مشخصه های رشد معادله وان برتالانفی برای جمعیت های هراز و شیرود به ترتیب زیراست: (جمعیت هراز: جنس نر Lt=[405.9 (1-e-0.1(t+1.54))] و جنس ماده (Lt=[442.6 (1-e-0.1 (t+1.43))]، (جمعیت شیرود: جنس نر Lt=[359.5 (1-e-0.145 (t+1.002))] و جنس ماده (Lt=[446.7 (1-e-0.1 (t+1.6))]. در هر دو جمعیت طول بی نهایت در جنس ماده بیشتر از جنس نر بوده ولی آهنگ رشد نرها به طور نسبی بیشتر است.

روندهای امنیت ساز در دوران بعد از جنگ جهانی دوم، تحت تاثیر اندیشه های واقع گرایی قرار گرفت. این امر واکنشی نسبت به رویکردهای ایده آلیستی و نهادگرا محسوب می شد. مکتب انتقادی، مبادرت به نقد واقع گرایی کلاسیک و ساختاری نمود. نظریه پردازان جدید امنیت، بر موضوعات فراگیر و تهدیدات متنوع تاکید داشته و آنرا فراتر از رقابت کشورها می دانند. آنان بر این اعتقادند که موضوعاتی همانند گرم شدن کره زمین، فرسایش لایه ازن و سایر مسایل زیست محیطی در زمره تهدیدات آینده بشریت محسوب شده و کشورها با «تهدیدات مشترک» جدیدی روبرو ساخته است. تغییرات پارادایمیک در حوزه روابط بین الملل نشان می دهد که توسعه مفهوم امنیت به نحوی که تهدیدات و خطرات زیست محیطی را در برگیرد، به ظهور رویکردی بسیار فراگیر انجامیده است. تعیین هر گونه روند امنیت ساز براساس نشانه های تهدید شکل می گیرد. اگر نیروها و یا عناصر تهدیدکننده تغییر یابد، در آن شرایط روندهای جدیدی برای مقابله با تهدید ایجاد می شود. اولین نشانه تهدید امنیت زیست محیطی را می توان در محدودیت های استفاده از منابع دانست. در حال حاضر، در سطح جهان تغییراتی در ترکیب شیمیایی جو، تنوع ژنتیک گونه های ساکن در کره زمین، و چرخه مواد شیمیایی حیاتی در اقیانوس ها، جو، زیست کره در حال وقوع است که هم از نظر ابعاد و هم از نظر آهنگ، سابقه ای برای آن نمی توان یافت. بنابراین نظریه پردازان مکتب انتقادی این موضوع را مورد پرسش قرار می دهند که اگر امنیت سازی دارای اولویت های مختلفی است؛ بنابراین سلامتی و بقا جامعه انسانی چه جایگاهی دارد. این افراد نسبت به رشد سریع فعالیت های اقتصادی و عدم توجه سرمایه داری به روندهای زیست محیطی ابراز نگرانی کرده اند. تهدیدات ناشی از تولید فزاینده و توسعه سریع و همچنین منابع تجدیدناپذیر و منازعات منطقه ای از جمله تهدیدات اصلی در این زمینه به شمار می روند. بحران هویت اجتماعی ناشی از پناهندگی، مهاجرت و حاشیه نشینی که دلیل عمده آن را در دهه های اخیر می توان تخریب محیط زیست دانست موج جدیدی از نگرانی های دستیابی به امنیت پایدارجهانی را ایجاد نموده است. یکی دیگر از دلایل ظهور جنبش های اجتماعی در قالب مکتب انتقادی را می توان فقدان منابع اقتصادی ناشی از تخریب محیط زیست دانست. نظریه پردازان مکتب انتقادی تلاش دارند تا معناسازی جدیدی را برای موضوعات امنیتی ایجاد نمایند. آنان درصددند تا «تهدید مشترک جدید» را برجسته نموده و زمینه های همکاری متقابل را جهت نیل به ایجاد امنیت فراگیربا مفهوم جدیدش فراهم سازند.