نامه مفید
سال:1385 | دوره:12 | شماره:56 (نامه فلسفی) |تعداد مقالات:17

براساس دیدگاه پوزیتیویست های منطقی، دلیل عامل برای عملش علت آن عمل است و تبیین عمل با دلیل، تبیین علی و قانون مند است. از سوی دیگر، ویتگنشتاین و فیلسوفان هم مسلک او منکر علیت دلیل برای عمل هستند و معتقدند تبیین عمل با دلیل، صرفا تبیین عقلانی است، نه تبیین علی. نظریه علی عمل دیویدسن موضع میانه است، زیرا از یک سو، دلیل را علت عمل می داند و از سوی دیگر، منکر این است که رابطه ای قانون مند بین دلیل و عمل وجود داشته باشد. بنابر رای دیویدسن، تبیین عمل با دلیل هم تبیین عقلانی است و هم تبیین علی.

مرلو- پونتی مفهوم خدا را، به عنوان واجب الوجود، با مبانی فلسفی خویش ناسازگار می داند. از نظر او هیچ چیز در این عالم واجب و ضروری نیست و همین عدم ضرورت باعث می شود تا همه چیز تبیین نشده، مبهم و، در نتیجه، شگفت باشد. اما الهیات با فرض وجود یک موجود ضروری، یعنی خدا، همه چیز را تبیین می کند و شگفتی را نابود می سازد. همچنین، وجود خدا آزادی انسان را سلب می کند زیرا حضور موجود قادر مطلق و عالم مطلق، انسان را به یک شی فرو می کاهد و جایی برای فعالیت خلاق او باقی نمی گذارد. بدین ترتیب الهیات که به دنبال تبیین کردن و ضرورت بخشیدن به همه موجودات و رسیدن به یقین است در مقابل فلسفه قرار می گیرد که درپی حفظ عدم ضرورت، ابهام و شگفتی وجود است. از سوی دیگر اعتقاد به خدا اخلاق را ناممکن می سازد زیرا توسل به هر امر مطلق، از جمله خدا، منجر به اخلاقی می شود که مبتنی بر ارزش های مطلق است و این اخلاق شایسته خدایان است نه انسان ها. اخلاق بشری مبتنی بر ارزش های نسبی است. در ادامه مقاله نظر منتقدان مرلو- پونتی بیان می شود.

فلسفه هم سخنی مارتین بوبر شامل بحث در باب دو نسبت اساسی انسان با جهان است: یکی نسبت «من- آن» که جهان تجربه را بنا می کند و دیگری نسبت «من- تو» که جهانی را بنا می کند که بوبر آن را جهان نسبت می نامد. جهان تجربه، جهانی است که در آن انسان موجودات را به عنوان ابژه هایی تلقی می کند که باید آنها را در مورد تجربه و مورد استفاده قرار دهد و جهان نسبت، جهانی است که در آن انسان موجودات را به عنوان سوژه هایی تلقی می کند که باید با تمام وجود خود به درون نسبت هم سخنی با آنها وارد شود. در این مقاله به نقد و بررسی این دو نسبت اساسی می پردازیم.

حقیقت، همگام با وجود، محور اصلی فلسفه هایدگر است. او در این مبحث ابتدا به نقد دیدگاه سنتی و مابعدالطبیعی حقیقت، یعنی مطابقت معرفت و گفتار با واقعیت، اقدام می نماید و آن را برای توجیه معرفت انسان نسبت به اشیا و انتساب آن به واقعیت ناکافی می شمارد. سپس با ارایه تفسیری جدید از حقیقت، آن را ناپوشیدگی، ظهور و آشکاری معنا می کند. این تفسیر ریشه در برداشت یونانیان باستان از حقیقت دارد که با عبارت «الثیا» بیان می شده است. در این تفسیر، حقیقت با اموری چون دازاین، آزادی، ناحقیقت، پوشیدگی، خطا، ذات و وجود ارتباط می یابد که در این تحقیق به ترتیب از آنها بحث شده است. دازاین گشوده به عالم است و موجودات برای او ناپوشیده اند و این ارتباط در قلمروی گشوده که همان حقیقت است صورت می پذیرد. ذات حقیقت همان آزادی است که به معنای رها بودن موجود در قلمرو باز و آزاد بودن او برای نمایاندن خویش است. آزادی انسانی نیز به این معناست که انسان بگذارد موجودات باشند و آن گونه که هستند خود را نمایان کنند. ذات حقیقت همان ناحقیقت است. ناحقیقت هم به معنای پوشیدگی خود ناپوشیدگی با خودپوشانی آن و هم به معنای پوشیدگی موجودات ازدسترس انسان است. این پوشیدگی و ناحقیقت منشا خطاهای انسانی است. سرانجام، ذات حقیقت همان حقیقت ذات است که با وجود موجودات و تحقق آنها پیوند درونی دارد.

تقلید ازهوش انسانی با استفاده از علوم رایانه ای و فیزیکی هوش مصنوعی نام گرفته است. از میانه قرن بیستم که رایانه ها قابلیت های خود را به نمایش گذاردند برخی از دانشمندان درصدد برآمدند تا هوش و ذهن انسانی را با استفاده از ماشین تقلید نمایند. پشت چنین تلاش هایی دیدگاهی خاص در باب ذهن انسان نهفته است. در واقع هوش مصنوعی ریشه در فلسفه دوران مدرن داشته و بر بستر کلی تفکر در غرب اتکا دارد. هدف این مقاله آن است که نشان دهد اولا، هوش مصنوعی در بنیاد خود بر فلسفه مدرن که کوژیتو در بن آن قرار دارد متکی است. ثانیا، امکان و یا امنتاع دستیابی به قرائت افراطی از هوش مصنوعی براساس دستاوردهای اندیشه میشل فوکو و دیدگاه وی در باب کوژیتوی دوران مدرن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

در این سخنرانی سعی می کنم موضوع بحث انگیزی را که غالبا به عنوان (بحران اروپایی) مطرح می شود. با بسط نظریه فلسفی- تاریخی انسان اروپایی به شکل جدیدی مورد توجه قرار دهم. جهت بسط این موضوع می خواهم کارکردی ذاتی که فلسفه و انشعابات آن در علوم باید در این فرایند به کارگیرد را نمایان سازم، تا موضوع بحران اروپایی وضوح بیشتری پیدا کند.

کتاب فلسفه تحلیلی در قرن بیستم نوشته اورام استرول، دومین کتاب از این نویسنده است که با فارسی ترجمه شده است. کتاب نخست که آن را به همراه ریچارد پاپکین نوشته است، فلسفه به زبان ساده است که زنده یاد دکتر سید جلال الدین مجتبوی آن را به نام کلیات فلسفه ترجمه کرده و تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده است.

کتاب (راهنمای کمبریج درباره الهیات پسامدرن) ویراسته کوین وانهوزر که توسط انتشارات دانشگاه کمبریج در 2003 در کمبریج منتشر شده است دارای 295 صفحه به علاوه پانزده، صفحه پیش گفتار است. ویراستار این کتاب سعی نموده است مقالاتی را جمع آوری کند که در مجموع بتواند برای خواننده یک برداشت کلی از الهیات پسامدرن ارایه دهد. این کتاب در دو بخش اریه شده است در بخش اول انواع الهیات پسامدرن را با مقالاتی از نظریه پردازان پسامدرن ارایه نموده است. در بخش دوم مقالاتی در خصوص آموزه های مسیحی از منظری پسامدرن جمع آوری نموده است.

سزاوار است پیش از معرفی کتاب مختصری درباره نویسنده آن بنویسیم. ارنست گلنر (1995-1925)، فیلسوف، انسان شناس، جامعه شناس انگلیسی و از مدافعان سرسخت عقل گرایی انتقادی بود و همواره به جایگاه عقل در امور بشری توجه ویژه ای داشت. او در سنت فلسفه زبان ویتگنشتاین آموزش دید اما هیچ گاه با این سنت فکری مانوس نشد و در تمام عمر حرفه ای خویش از تالیف و تدریس گرفته تا فعالیت های سیاسی علیه استبداد نظری و نظام های بسته فکری از قبیل کمونیسم، روانکاوی، فلسفه زبان، نسبیت باوری و... مبارزه می کرد.

با نگاهی به آثار مارتین هایدگر به سهولت می توان مشاهده کرد که هراز گاه وی به هم سخنی با هگل می پردازد. اما به طور خاص از هایدگر سه کتاب مهم در مورد هگل در دست داریم: 1- مفهوم تجربه نزد هگل؛ هگل و یونانیان؛ 3- پدیدارشناسی روح هگل. از این میان کتاب های اول و سوم به زبان انگلیسی ترجمه شده اند. متن مورد نظر ما ترجمه انگلیسی کتاب (پدیدارشناسی روح هگل) است که توسط انتشارات دانشگاه ایندیانا در سال1988 به چاپ رسیده است. پیش از پرداختن به محتویات کتاب ضروری است به برخی مشخصات کتاب و مترجمان آن بپردازیم.

زمان چیست؟ به این پرسش نمی توان به آسانی پاسخ داد، چرا که حتی نمی توان به آسانی فهمید که آن چیست چه رسد به آنکه واژه هایی برای توضیح آن بیابیم. با این حال در گفتار ما هیچ واژه ای آشناتر از زمان نیست و آسان تر از آن تشخیص داده نمی شود (آگوستین، دفتر یازدهم، کتاب اعترافات) مساله ماهیت زمان همواره یکی از مسایل محوری و دغدغه های اصلی فلسفه بوده است.

امانوئل لویناس در سال تحصیلی (1929-1928) با شرکت در کلاس های ادموند هوسرل و مارتین هایدگر در دانشگاه فرایبورگ، یادداشت های تز دکترای خود را که سال بعد با عنوان (نظریه شهود در پدیدارشناسی هوسرل) منتشرشد، فراهم آورد. این کتاب اولین مدخل جدی بر این مکتب آلمانی برای خوانندگان فرانسوی زبان بود؛ با آنکه نزدیک به سی سال از انتشار (پژوهش های منطقی) هوسرل می گذشت، جامعه فکری فرانسوی شناخت بسیار محدودی از افکار این متفکر آلمانی داشت.

این کتاب معرفی و گزارشی جامع و همه جانبه از افکار و ایده های یکی از بزرگترین اندیشمندان و پدیدارشناسان قرن اخیر می باشد. نویسنده کتاب، پروفسور منفرد فرینگز ویراستار و سرپرست مجموعه آثار ماکس شلر، به مدت سه دهه تلاش کرده است تا جایگاه واقعی اندیشه ماکس شلر و تاثیر او بر اندیشه های اندیشمندان پس از وی در حوزه های مختلف را نشان دهد.

این کتاب حاوی مجموعه مقالاتی است که دریدا در فاصله سال های (1989-1997) نوشته است. هر چند در این میان تنها سه مقاله است که قبلا منتشر نشده ایت اما مقالات بر روی هم، کتاب واحدی را درباره (رلیجن) از نظر دریدا شکل داده است. کتاب با مقدمه ای مفصل از ویراستار آغاز می شود.

س.ماتزاوینوس استاد دانشگاه (ویتن/ هردکه) آلمان در دانشکده اقتصاد است که در آثار خود به برخی مفاهیم بنیادی علوم انسانی و اجتماعی پرداخته است. آثار او شامل (نظریه رقابت)، (افراد، موسسات و بازارها)، و کتاب اخیر وی یعنی (هرمنوتیک طبیعت گرایانه) است.

فلسفه و آینه طبیعت (1979)، اثر معروف فیلسوف آمریکایی، ریچارد مک کی رورتی (چهارم اکتبر 1931) است. در این کتاب رورتی کوشش می کند تا آنچه که به اصلاح مسایل فلسفی نامیده می شود را فسخ کند تا به حل آن بپردازد، وی با نشان دادن اینکه آنها در واقع شبه مسایلی هستند که تنها در بازی زبانی فلسفه تحلیلی وجود دارند، بیان می کند که اگر فلسفه ادعای سازندگی دارد باید از این شبه مسایل بگذرد.

قبل از بررسی اجمالی آثار فیلون باید به این سوال پاسح داد که اصولا در عصر حاضر آشنایی با آثار فیلون چه ضرورتی دارد، و به عبارت دقیق تر، آشنایی با افکار فیلون کدام یک از مشکلات مار را حل می کند، تحقیق درباره افکار فیلون و نیز آشنایی با آثار وی از جهات ذیل می تواند اهمیت داشته باشد: 1- آشنایی با دیدگاه هایی که در پایان دوره هلنیستی و آغاز دوره رومی به خصوص تاریخ رواقی گری، افلاطونی میانه و نوافلاطونی مطرح بوده است؛ 2- مطالعه دیاسپورا و آوارگی قم یهود در دوره باستان؛ 3- آثار فیلون یکی از منابع مهم پژوهش پیرامون کنیسه های دیاسپورا در دو قرن پیش از میلاد است که حاصل سفر او به رم می باشد.