پژوهش های انقلاب اسلامی
سال:1397 | دوره:7 | شماره:24 |تعداد مقالات:10

داعش از زمان ظهورش به طور مستمر از وجه تبلیغاتی خود به بهترین نحو به منظور دستیابی به اهداف خود استفاده کرده است. این وجه تبلیغاتی، شامل طیف وسیعی از ابزارها، شامل شبکه های اجتماعی، ویدئوهای اینترنتی و مجلات می-شود. به دلیل اهمیت وجه تبلیغاتی داعش، در این مقاله تلاش شده تا به این سوال اصلی پاسخ داده شود که، گفتمان حاکم بر ساختار تبلیغاتی داعش چیست و این گفتمان چگونه در نشریه «دابق»، جریان می یابد؟ برای یافتن پاسخ سوال اصلی، از روش تحلیل گفتمان به خصوص از نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهند که نخست، قابلیت دسترسی این گفتمان تبلیغاتی است که به سبب نامناسب بودن جهان اجتماعی برای انسان مسلمان و نیز بی روح شدن زندگی اجتماعی افزایش می یابد. ویژگی بارز دیگر در نظام معنایی تبلیغاتی داعش، عنصر خصومت است که دایره شمولش بسیار وسیع بوده و عامل اصلی در هویت یابی و نیز عمل دینی قرار می گیرد. همچنین از دیگر یافته های مقاله حاضر آن است که استعاری سازی در دنیای معاصر، سبب تحریک رادیکالیسم در مخاطبان تبلیغات داعش می شود. به طور کلی، در این مقاله با استنادهای متعدد به مجله دابق، ابعاد مختلف گفتمان حاکم بر ساختار تبلیغاتی داعش، مورد بررسی قرار گرفته اند.

تأثیرات اندیشه ی سیاسی مبارزه ای امام خمینی بر مراسم عزاداری محرم کمتر با توجه به خودِ مفهوم عزاداری مورد بررسی قرار گرفته است و بیشتر با نگرشی سیاسی تحلیل شده است. در پژوهش حاضر، ضمن تبیین اندیشه ی سیاسی امام خمینی در شروع حرکت مبارزه ای خود (خرداد 42)، نوع تأثیر این اندیشه در درونمایه و صورت بندی گونه های مختلف عزاداری در محرم سال 42 مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش از گونه مطالعه تاریخی-تطبیقی تفسیرگرا بود که مبتنی بر رهیافت های کیفی و مطالعه عمیق و همه جانبه ی تعداد محدودی از موارد استوار گردید. در یافته های پژوهش در زمینه ی درونمایه مشخص شد که استعاره ی «شاه، یزید زمان است» به عنوان کلیدی ترین مفهوم در مراسم عزاداری ارائه شده است. در زمینه ی صورت بندی نیز تغییرات در چهار دسته مورد بررسی قرار گرفت. در پایان ضمن تأیید پرسش اصلی پژوهش مبنی بر تأثیر اندیشه ی سیاسی بر مراسم عزاداری، مشخص شد که تغییرات مذکور در صورت بندی به هیچ عنوان به معنای عاری شدن عزاداری از ذات «عزادارانه » ی خود نبوده است.

تاریخ صفویه در ترویج سنتهای اعتقادی شیعه به ویژه سوگواری امام حسین (ع) تاثیر بسیاری داشته است، با توجه به سیاست مذهبی حکومت، مراسم سوگواری امام حسین (ع) بسیار باشکوه و آزادانه برگزار می گردید. هدف اصلی پژوهش، بازشناسی این مراسم ازنگاه ناظران اروپایی و در نتیجه تاثیر آن در انقلاب اسلامی است. لذا مسئله اصلی این است که مراسم سوگواری امام حسین (ع) درسفرنامه های اروپایی عصر صفوی چگونه انعکاس یافته و دیدگاه آنها چه بوده است؟ و تاثیرآن در انقلاب ما چه بوده است؟ در پی آن، این فرضیه طرح می گردد که سیاحان اروپایی به اهمیت و عظمت مراسم سوگواری محرم در نزد ایرانیان اشاره داشتهو گزارش های آن ها در این زمینه ترکیبی از اخبارصحیح و نادرست است. با بررسی سفرنامه های اروپاییان عصر صفوی می توان نتیجه گرفت گاه روح الحادی و مادیگراینه انان نیز هست که مراسم سوگواری امام حسین (ع) در عصر صفوی با حمایت دولت صفوی رشد و توسعه یافت و در عین حال با رسوم غیر مذهبی و خرافی نیز آمیخته گردید و به مرورشکل مذهبی گرفت. ایجاد همبستگی و استمرار فرهنگ دینی، وفاق اجتماعی، جامعه پذیری و بازیابی هویت دینی از کارکردهای مهم این مراسم می باشد.

«آموزه های اسلامی رهبری را به عنوان رکن جامعه اسلامی معرفی می کنند و به امت اسلامی دستور می دهند که در بحران ها به رهبری رجوع کرده و از توطئه دشمنان در امان بمانند. چندین دهه تجربه جمهوری اسلامی هم نقش امام خمینیv و مقام معظم رهبری در مدیریت بحران ها را به خوبی اثبات کرده است. همین امر موجب شده است دشمنان در صدد تضعیف قدرت نرم رهبری انقلاباسلامی برآمده و سعی کنند در اعتماد عمومی و مقبولیت ایشان تردید و میان ایشان وامت اسلامی فاصله ایجاد کنند. حال این سوال پیش می آید که وقتی دشمنان منزلت رهبری را هدف قرار داده و قدرت او برای کنترل و مدیریت بحران ها را تضعیف می کنند مردم چه تکلیفی دارند؟ به عبارت دیگر دفاع از جایگاه رهبر بر عهده کیست و با چه شیوه ای باید از آن دفاع شود؟ پژوهش حاضر روش هایی را که امروزه دشمنان برای تضعیف قدرت نرم رهبری اسلامی به کار می برند با شیوه هایی که دشمنان علیه انبیا به کار برده اند و در قرآن به آنها اشاره شده است مقایسه کرده و در نهایت نتیجه گرفت که شیوه های دشمنان علیه رهبران الهی از زمان های دور تاکنون در چارچوب های مشابهی قرار دارند. بر این اساس در پژوهش حاضر برای مقابله با توطئه تضعیف قدرت نرم رهبری، راهکارهایی را که قرآن برای دفاع از انبیا به کاربرده است مورد توجه قرار گرفتند. در نهایت این نتیجه به دست آمد که اولا بر اساس شیوه قرآنی تضعیف رهبری در هیچ شرایطی نباید بی پاسخ بماند و امت اسلامی مکلف به دفاع از جایگاه رهبری هستند، ثانیاً راهکارهای قرآنی مقابله با تضعیف قدرت نرم رهبری از ملاک واحدی تبعیت نمی کند، بلکه سبک قرآنی اقتضا می کند که در گام اول روش دشمن شناسایی و تحلیل شود و سپس شیوه ای هوشمندانه که با توطئه دشمن متناسب است برای دفاع از رهبری اتخاذ شود».

در سپهر سیاست بین الملل دوران حاضر که متکی بر کارکرد قدرت نرم و هوشمند است، قدرت های هژمونیک بین المللی سیاست های کارآمدی در حوزه نفوذ گذاری جدید اتخاذ کرده اند که موفقیت آن ها درگرو کسب توفیق در تغییر خط مشی حاکم بر حکومت های غیر وابسته و استحاله ی بنیان های فکری آن ها می باشد و تجلی گاه بنیادین آن ذیل فرایند نفوذ، به ویژه نفوذ سیاسی-اجتماعی ارزیابی می شود. در میان ساحات گوناگون مرتبط با نفوذ، استفاده هدفمند از دیپلماسی عمومی در راستای دستیابی به نفوذ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی واجد اهمیت بسزایی است. با عنایت به این مهم، مقاله حاضر می کوشد در سپهر اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری، از مجرای تبیین دیپلماسی عمومی و اعمال نفوذ میان واحدی، نشان دهد که نفوذ گفتمانی چگونه توسط دیپلماسی عمومی ایالات متحده و ذیل برنامه هایی نظیر فعالیت های اطلاع رسانی، برنامه های پخش رادیو و تلویزیونی بین المللی و اینترنتی، بهره گیری از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، برنامه آموزش زبان انگلیسی و بهره گیری از صنعت فیلم سازی هالیوود، طراحی و پیاده سازی می-شوند. نگاشته حاضر، در راستای اثبات این فرضیه که: «دیپلماسی عمومی یکی از مهم ترین راهبردها و ابزارهای پیاده-سازی نفوذ گفتمانی ایالات متحده در جمهوری اسلامی ایران می باشد»، با اتخاذ شیوه اسنادی و کتابخانه ای، از روش توصیفی-تحلیلی بهره می برد.

از آنجا که قدرت وامکانات فراوانی دراختیار کارگزاران است، واز طرفی اجازه دخالت در امور گسترده ای را نیز دارند، همین قدرت واختیار ممکن است بستر سوء استفاده را برای ایشان مهیا سازد. لذا ضرورت کنترل آنان اهمیت دارد، از سویی با مطرح شدن الگوی انقلاب اسلامی، این موضوع نیز اهمیت بیشتری یافته است. در این خصوص پرسش اصلی این است که، باتوجه به اصول امر به معروف ونهی ازمنکر، نظارت بر عملکرد کارگزاران توسط شهروندان در فقه چه جایگاهی دارد؟ در آیات قرآن بر اهمیت امر به معروف و نهی از منکر تاکید شده است، و شیوه حکومت پیامبرaو امام علیbموید این موضوع است مقاله حاضر می کوشد تا نظارت همگانی برعملکردکارگزاران بواسطه یکی از اهرم های اسلام (امر به معروف ونهی از منکر) برای مهار قدرت را تحلیل و تببین نماید. بنابراین برای دستیابی به پژوهش کاربردی از روش استنادی تحلیلی استفاده شده است.

در مورد ولایت فقیه در عصر غیبت از جهت نصب از سوی امام معصوم یا انتخاب از سوی مردم، دو دیدگاه مشهور مطرح است؛ غالب فقهاء دیدگاه نصب را مطرح کرده اند، دیدگاه انتخاب نیز از سوی بعضی از فقهاء مطرح شده است. در این مقاله در صدد اثبات فرضیه سومی هستیم که هم نصب عام فقیه از سوی امام و هم انتخاب از سوی مردم را مبنا قرار داده است. این دیدگاه مشروعیت دوگانه الهی – مردمی را از منظر فقه سیاسی توضیح می دهد، به طوری که نصب فقیه عادل از سوی امام معصوم با بیان شرایط صلاحیت حاکم، بدون تعیین فرد خاص، صورت گرفته است و بعد دو مشروعیت، ناشی از اراده الهی بر حاکمت مردم بر سرنوشت خویش و مکلف ساختن آنان به انتخاب فقیهی عادل از میان فقهای دارای شرایط انتصاب از سوی امام معصوم و اعلام رضایت نسبت به حاکمیت او و نصرت او در استقرار و انجام وظایف حاکم است. اکنون سؤال اساسی این تحقیق، این است که چگونه از نظر فقهی و مستندات کتاب و سنت مشروعیت الهی حاکم و مشروعیت مردمی قابل جمع است؟ دلایل آن چیست؟ با روش تحلیل محتوای کتاب و سنت و متون فقهی، با روش اجتهادی در صدد اثبات فرضیه بالا در چارچوب نظریه ولایت فقیه از منظر فقه سیاسی هستیم.

نظر به اینکه تحلیل و تفسیرهای صاحب نظران، ارزیابی آن ها از روند تحولات تاریخ را بیان می سازد و همچنین ادبیات تولیدشده در این زمینه در شکل گیری اذهان و باورهای جامعه، نقش و تأثیر بسزایی دارد؛ پرداختن به روایت های پژوهشگران از تاریخ معاصر مخصوصاً جنگ تحمیلی حائز اهمیت است؛ البته از سوی دیگر نیز باید توجه داشت که ماهیت پیچیده و لایه های پنهان تحولات جنگ به ویژه پذیرش قطعنامه 598، دیدگاه ها و پرسش های گوناگونی را به وجود آورده است. ازاین رو بررسی روایت های نقل شده از جانب مسئولان و محققان تاریخ، ارزش ویژه ای به خود گرفته است. در این پژوهش مسئله بنیادی و محوری، تحلیل روایت هایی است که درباره ی پذیرش قطعنامه در برهه ای از تاریخ جنگ، بیان شده است. یافته های تحقیق گویای آن است که روایت های مطرح شده در خصوص پذیرش قطعنامه 598 از سوی برخی مسئولان و جمعی از پژوهشگران به گونه ای ارائه شده است تا پذیرفتن قطعنامه را به نوعی تئوریزه نموده و آن را حرکت هوشمندانه مسئولان! تلقی نماید.

شبکه های ماهواره ای فارسی زبان همواره تولیدات فراوانی در زمینه های تاریخ سیاسی ایران منتشر می نمایند که هر کدام از آنها با سوء نیت، تحریف، جعل واقعیت های تاریخی و تصویرسازی های غیرواقع همراه هستند و تلاش دارند با بهره گیری از فنون و تکنیک های رسانه ایی، در اذهان مخاطبان خود شبهه افکنی، ظن و تردید ایجاد نمایند و بدین وسیله بتوانند تحولات سیاسی و اجتماعی ایران را منطبق با اهداف و سیاست های خود نشان دهند. در این زمینه، «مستند انقلاب57» یکی از تولیدات شبکه ماهواره ایی «من و تو» می باشد که تحریفات زیادی در آن وجود دارد. یکی از تحریفات مهم در این مستند تاریخی، تخریب چهره و شخصیت امام خمینیv می باشد و به همین دلیل، مقاله حاضر تلاش دارد با کاربست نظیر انگاره-سازی منفی و بهره گیری از روش تحلیل مضمون به این سوال اصلی پاسخ دهد که؛ تحریفات و انگاره های منفی «مستند انقلاب57» پیرامون شخصیت امام خمینیv شامل چه مواردی می شود؟ یافته های مقاله نشان می دهند که مستند فوق الذکر تلاش دارد شخصیت امام خمینیv ضد دموکراسی، مخالف پیشرفت و آبادانی کشور، سازش پذیر با قدرت های بزرگ، مخالف حقوق زنان. نشان دهد. این تصویرسازی منفی در خصوص شخصیت امام خمینیv با گزاره ها و ادبیات مختلفی انجام شده است که در این مقاله از طریق کدگزاری و شناسایی مضامین سازمان دهنده در متن مستند، تلاش می نمائیم تا تحریفات و انگاره های منفی را استخراج نمائیم.

در این مطالعه، با توجه به ماهیت بنیاد شهید و جامعه هدف آن، بر جنبه های فرهنگی سرمایه اجتماعی تاکید شده است. پژوهش حاضردر پی شناسایی عوامل زمینه ای مرتبط با توسعه سرمایه اجتماعی در بنیاد، از طریق اتخاذ یک رویکرد کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیری است. داده های میدانی مورد نیاز از طریق انجام 15 مصاحبه عمیق با گروه های مختلف آگاهی دهنده شامل؛ اعضای هیات علمی دانشگاه ها، مدیران ارشد بنیاد، افراد دارای سابقه همکاری موثر با بنیاد و افراد ایثارگر یا دارای ارتباط موثر با ایثارگران می باشند، جمع آوری شده است.، که با مراجعه به آنها و اعتمادسازی لازم، مصاحبه انجام شده است. آگاهی دهندگان مطالعه با استفاده از روش های تعمدی و گلوله برفی و به صورت هدفمند غیر احتمالی انتخاب شده اند. با تحلیل تماتیک داده های میدانی، تعداد 5 مضمون اصلی و 48 مضمون فرعی شناسایی شد که در این میان، مضامین اصلی شامل "بسترهای فرهنگی و اجتماعی"، "محیط ارتباطات بنیاد"، "ویژگی های جامعه هدف"، " مشارکت ایثارگران" و "هویت و منزلت ایثارگران" می باشد.