مجله علوم زراعی ایران
سال:1399 | دوره:22 | شماره:3 |تعداد مقالات:6

هدف از انجام این تحقیق، شناسایی لاین های امیدبخش جو آبی پرمحصول و دارای پایداری عملکرد در مناطق گرم ایران بود. در این آزمایش 17 لاین امیدبخش جو آبی همراه با دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در پنج ایستگاه تحقیقات کشاورزی؛ اهواز، داراب، زابل، گنبد و مغان به مدت دو سال زراعی (96-1394) در شرایط فاریاب مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر اصلی سال و برهمکنش سال در مکان و اثر سه گاانه سال در مکان در ژنوتیپ بر عملکرد دانه معنی دار بودند. برای شناسایی لاین های دارای پایداری عملکرد دانه از ضریب برتری لین و بینز و GGEبای پلات استفاده شد. نتایج نشان داد که کمترین مقادیر ضرایب برتری لین و بینز مربوط به لاین های 2، 3 و 9 بود و بر اساس نتایج تجزیه GGEبای پلات، دو مولفه اصلی اول (اثر اصلی ژنوتیپ) و دوم (برهمکنش ژنوتیپ در محیط) به ترتیب 40 و 24 درصد از تغییرات کل عملکرد دانه را توجیه کردند. بر اساس نتایج آزمایش دو محیط بزرگ و مجزا مشخص شدند. اولین محیط بزرگ واقعی شامل مناطق اهواز و داراب و دومین محیط بزرگ شامل مناطق زابل، گنبد و مغان بود. بر اساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین و پایداری عملکرد دانه، لاین 2 به عنوان لاین دارای سازگاری عمومی برای مناطق گرم کشور (شمال و جنوب) و لاین 3 به عنوان لاین دارای سازگاری خصوصی به مناطق گرم شمال کشور شناسایی شدند.

به منظور بررسی اثر نسبت های ردیف کاشت و روش های زراعی ایجاد هم زمانی گلدهی لاین های والدینی برای تولید بذر ذرت هیبرید سینگل کراس کرج 703، آزمایشی بصورت کرت های نواری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1394 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب کرمان، جیرفت انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل نسبت های ردیف کاشت والد پدری به والد مادری در سه سطح (4: 1، 4: 2، 6: 2) (به عنوان عامل عمودی) و روش های زراعی برای ایجاد هم زمانی گلدهی والدهای پدری و مادری در چهار سطح؛ 1-تغییر در زمان کاشت (کشت پایه پدری اول؛ زمانی که ریشه چه گیاهچه های لاین مادری به دو سانتی متر رسید و کشت پایه پدری دوم پس از سبز شدن گیاهچه های لاین مادری)، 2-تغییر در عمق کاشت (عمق کاشت پایه پدری اول شش سانتی متر، عمق کاشت پایه پدری دوم هشت سانتی متر و عمق کاشت پایه مادری در کلیه تیمارها چهار سانتی متر)، 3-هیدروپرایمینگ بذر والد مادری و 4-هیدروپرایمینگ بذر والد مادری + 10 درصد نیتروژن اضافی، (به عنوان عامل افقی) بودند. نتایج نشان داد که اثر نسبت های ردیف کاشت بر عملکرد بذر کاملا معنی دار، ولی اثر روش های ایجاد هم زمانی گلدهی غیر معنی دار بود. برهمکنش نسبت های ردیف کاشت و روش های ایجاد هم زمانی گلدهی بر عملکرد بذر معنی دار بود. بیشترین مقدار عملکرد بذر (3620 کیلوگرم در هکتار) از نسبت ردیف کاشت والد پدری به والد مادری 4: 2 در تیمار هیدروپرایمینگ+10 درصد نیتروژن اضافی بدست آمد که با تیمار 4: 2 و تفاوت در زمان کاشت و نیز تیمار 4: 2 و تفاوت در عمق کاشت (به ترتیب با عملکرد بذر 3590 و 3450 کیلوگرم در هکتار) تفاوت معنی داری نداشت. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش و با توجه به بافت خاک محل اجرای آزمایش و سهولت تنظیم دستگاه بذرکار، روش زراعی تغییر در عمق کاشت (عمق کاشت پایه پدری اول شش سانتی متر، عمق کاشت پایه پدری دوم هشت سانتی متر و عمق کاشت پایه مادری در کلیه تیمارها چهار سانتی متر) و نسبت های ردیف کاشت والد پدری به والد مادری 4: 2 برای منطقه جیرفت مناسب تر است.

به منظور ارزیابی تولید علوفه و نسبت برابری زمین در تیمارهای کشت مخلوط افزایشی و جایگزینی دو گیاه سورگوم علوفه ای و شبدر برسیم، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج طی سال های زراعی 1395 و 1396 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل هشت نسبت کشت مخلوط 75 درصد سورگوم + 25 درصد شبدر، 50 درصد سورگوم + 50 درصد شبدر و 25 درصد سورگوم + 75 درصد شبدر (به صورت جایگزینی)؛ 100 درصد سورگوم + 50 درصد شبدر، 50 درصد سورگوم + 100 درصد شبدر و 100 درصد سورگوم + 100 درصد شبدر (به صورت افزایشی) و کشت خالص سورگوم و کشت خالص شبدر برسیم بودند. در این تحقیق عملکرد علوفه خشک سورگوم و شبدر، عملکرد معادل سورگوم و شبدر، محتوای پروتئین خام، قابلیت هضم ماده خشک، عملکرد پروتئین خام، عملکرد ماده خشک قابل هضم و نسبت برابری زمین برای تولید علوفه خشک و پروتئین مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد معادل سورگوم، عملکرد معادل شبدر، پروتئین خام و ماده خشک قابل هضم (به ترتیب 37598، 17915، 3163 و 17754 کیلوگرم در هکتار) از تیمار 100 درصد شبدر + 100 درصد سورگوم به دست آمد. کشت مخلوط 100 درصد سورگوم + 50 درصد شبدر نیز با تولید 16455 کیلوگرم ماده خشک قابل هضم در هکتار در گروه برتر قرار گرفت. بالاترین نسبت برابری زمین برای تولید علوفه خشک و پروتئین (به ترتیب 61/1 و 71/1) در کشت مخلوط افزایشی 100 درصد شبدر + 100 درصد سورگوم به دست آمد. تیمارهای افزایشی 100 درصد شبدر + 50 درصد سورگوم و 50 درصد شبدر+100 درصد سورگوم نیز نسبت های برابری زمین بالایی داشته و در گروه برتر قرار گرفتند. بر اساس نتایج این آزمایش، کشت مخلوط افزایشی 100 درصد شبدر + 100 درصد سورگوم به عنوان تیمار برتر شناخته شده و جهت توسعه کشاورزی پایدار در تولید این دو گیاه علوفه ای مناسب تر است.

به منظور بهبود تحمل به تنش شوری در اکوتیپ های امیدبخش یونجه ایرانی شامل اکوتیپ های شورکات، قارقولوق، قره گوزلو، رهنانی، رودشت اصفهان و گاوخونی، یک برنامه گزینش دوره ای به مدت شش سال در ایستگاه های تحقیقات کشاورزی رودشت و کبوترآباد اصفهان طی سال های 1391 تا 1396 اجرا شد. پس از کاشت بذر اکوتیپ های یونجه در پاییز سال اول، بوته ها طی فصول بهار و تابستان سال بعد با آب شور (6 تا 15 دسی زیمنس بر متر؛ به صورت افزایش تدریجی شوری) آبیاری شده و در اواخر تابستان بر اساس خصوصیات فنوتیپی شامل تعداد ساقه در بوته، ارتفاع بوته، نسبت برگ به ساقه، حساسیت به آفات و بیماری ها ارزیابی و تک بوته های مطلوب از هر اکوتیپ گزینش و نشانه گذاری شدند. سال بعد از بوته های انتخابی هر اکوتیپ (پس از چین برداری بوته های انتخاب نشده) بذرگیری شده و بذرهای بوته های انتخابی هر اکوتیپ با هم مخلوط شدند. در این آزمایش 13 ژنوتیپ شامل شش اکوتیپ گزینش شده، شش اکوتیپ اولیه و رقم خارجی بولداگ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرارگرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده اکوتیپ های قره گوزلو انتخابی و رهنانی انتخاب شده به ترتیب با میانگین تولید 2/80 و 7/79 تن در هکتار علوفه تر و 4/19 و 4/19 تن در هکتار علوفه خشک و میانگین ارتفاع بوته 3/61 و 3/62 سانتی متر از تحمل به شوری بالاتری برخوردار بودند. در اکوتیپ های قره گوزلو انتخابی و رهنانی انتخابی محتوای پروتئین به ترتیب 3/19 و 7/19 درصد، نمره خواب زمستانه 5/9 و 5/5 و آلودگی به سرخرطومی 2/10 و 7/8 درصد بودند. بر اساس نتایج این آزمایش اکوتیپ های قره گوزلو انتخابی و رهنانی انتخابی متحمل به شوری شناخته شده و برای توسعه کشت در مناطق شور و استفاده در برنامه های اصلاحی جهت تولید ارقام سینتتیک، مناسب تشخیص داده شدند.

به منظور بررسی فراسنجه های (پارامترهای) ژنتیکی عملکرد دانه و اجزای آن، شش ژنوتیپ نخود در آرایش دای آلل کامل در سال 1386 در گلخانه های مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر تلاقی داده شدند. در ادامه، والدین و تلاقی های مستقیم و معکوس (36 تیمار) در یک آزمایش مزرعه ای قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در بهار 1396 در ایستگاه گریزه سنندج مورد ارزیابی قرار گرفتند. در طول فصل زراعی صفات گیاهی شامل تعداد روز از کاشت تا گلدهی، تعداد روز از کاشت تا رسیدگی، ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، امتیاز تحمل به خشکی، وزن 100 دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. ارزیابی جمعیت-های F1 و والدین و تجزیه دای آلل بر اساس روش اول مدل دوم گریفینگ انجام شد. نتایج نشان داد که درون والدین و ژنوتیپ-های F1 تفاوت بسیار معنی داری وجود داشت که نشان دهنده وجود تنوع وسیع ژنتیکی برای صفات مورد ارزیابی بود و مشخص شد که با استفاده از این خزانه ژنتیکی، امکان اصلاح صفات زراعی نخود وجود دارد. برای ارتفاع بوته، وزن 100 دانه و عملکرد دانه ترکیب پذیری خصوصی معنی دار بوده و نقش اجزای غیرافزایشی در توارث این صفات مشخص گردید. وراثت مادری نقش بالایی در توارث تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، امتیاز تحمل به خشکی و عملکرد دانه داشت. والدین ثمین و FLIP 96-154C به ترتیب بهترین ترکیب-پذیری عمومی را برای عملکرد دانه داشتند. بر مبنای نتایج ترکیب پذیری خصوصی، تلاقی Azad×FLIP 96-154C بهترین ترکیب شونده خصوصی برای عملکرد دانه و تعداد دانه در غلاف شناخته شد. بر اساس نتایج این تحقیق، در ژنوتیپ های نخود مورد ارزیابی از لحاظ ژن-های سیتوپلاسمی تنوع قابل ملاحظه ای وجود داشت که می توان از آن در اصلاح ارقام سازگار، پرمحصول و زودرس نخود استفاده کرد.

به منظور ارزیابی و انتخاب لاین های امید بخش سورگوم دومنظوره دانه ای-علوفه ای در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج به مدت دو سال زراعی (94-1393) اجرا شد. کرت های اصلی شامل سه تیمار آبیاری (آبیاری پس از 60، 120 و 180 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک کلاس A) و کرت های فرعی شامل 10 ژنوتیپ سورگوم (KDFGS4، KDFGS6، KDFGS9، KDFGS10، KDFGS12، KDFGS13، KDFGS14، KDFGS16، KDFGS20 و KDFGS21) بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر تیمارهای آبیاری بر ارتفاع بوته و عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد و بر عملکرد علوفه تر، عملکرد زیستی و وزن هزار دانه در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. بیشترین عملکرد علوفه تر و عملکرد علوفه خشک در تیمار بدون تنش حاصل شد. نتایج حاصل از تجزیه چند متغیره بای پلات و همبستگی شاخص ها با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش نشان داد که شاخص های MP، GMP و STI در پیش بینی عملکرد از اهمیت بیشتری برخودار بوده و با استفاده از این شاخص ها می توان ژنوتیپ های متحمل را گزینش کرد. بر اساس عملکرد دانه و عملکرد زیستی، ژنوتیپ های KDFGS16 (لاین 8)، KDFGS4 (لاین 1)، KDFGS20 (لاین 9) و KDFGS9(لاین 3) برتر بودند. بیشترین میزان ضریب همبستگی بین شاخص های تحمل در شرایط تنش و بدون تنش مربوط به شاخص هایMP، GMP، STI و YI بود. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه بای پلات و شاخص های برتر MP، GMP و STI، ژنوتیپ های KDFGS20، KDFGS13، KDFGS14، KDFGS21، KDFGS16 و KDFGS4 (به ترتیب لاین های 9، 6، 7، 10، 8 و 1) به عنوان لاین های متحمل به تنش خشکی شناسایی شدند.