پژوهشنامه اورمزد
سال:1400 | دوره:- | شماره:54 |تعداد مقالات:19

گرایش به مولانا بویژه مثنوی معنوی در روزگار معاصر و در سراسر گیتی تا بدان جا کشیده شده که جستار های گوناگون و دغدغه های معاصر نیز در اندیشه های مولانا بویژه در مثنوی کاویده شود. در این پژوهش تلاش شده تا دیدگاه های مولانا در باب زایش و رویش به معنی رها کردن گدشته و به حال متوجه شدن در مثنوی و بویژه در دفتر سوم بررسی و نمایانده شود. انبوهیِ پیشرفت ها و دشواری ها و مشغله های زندگی در روزگار معاصر، انسان را از غنیمت دانستن وقت، و درک نیروی حال، و ارزش در لحظه زیستن بازداشته است. از سویی انبوهی از کتاب ها درین باب در روانشناسی و ادبیات و میان رشته ای این دو جریان نوشته شده که بسیاری به فارسی برگردانده شده و بیش از ده ها بار تجدید چاپ شده اند. همه ی این ها حاوی نکته های ارزشمندی هستند که مولانا هفت قرن پیش در باب آن ها سخن گفته است. یکی ازاین ها جستار رویش و زایش است که درین مقاله بدان پرداخته شده است.

ادبیات پایداری همراه و همپای گونه های دیگر ادبیات بالنده و رشد کرده است. در هر دوره تاریخی که ظلم و ستمی بر مردم رفته، با واکنش آزادمران، پایداری و مقاومت در برابر بیگانگان شکل گرفته است این واکنش، ایستادگی و نبرد در متون نظم و نثر به نمایش و ثبت رسیده از اینرو این نوع ادبی مسبوق به سابقه است اما بیشتر در دوره معاصر بعنوان یکی از شاخه های جدید به ادبیات فارسی اضافه شده و در هر شهری از ایران، با توجه به 8 سال دفاع مقدس و دادن شهیدان، جانبازان و اسرا، شاعران به صورت حرفه ای و مناسبتی به این نوع ادبی روی آورده اند و سبب شده اند که به غنای ادبیات فارسی در این بخش افزوده شود. در این راستا زنان شاعر هرمزگانی در خصوص دفاع مقدس نیز به ثبت و بازتاب حماسه آفرینی رزمندگان و شهدای دفاع مقدس پرداخته اند که اعظم پشت مشهدی و خانم اطهر قوامی دارای کتب چاپ شده با عناوین «پلاک dj» و «عاشقانه روی مین» در این خصوص هستند. این مقاله با روش تحلیل محتوا و با ابزار کتابخانه به تحلیل این دو اثر رمی پردازد و مشخص می شود مضمون هایی که در سروده های آنان به کار رفته، بیشتر از اعتقادات مذهبی و تأثیرات باقی مانده از دوران انقلاب و دفاع مقدس سرچشمه گرفته اند.

کنایه، چالشی هنری و تصویری دوبعدی از زبان است که به شیوة دلالت التزامی معنی را به خواننده می رساند و سرفصل های پرداخته شده و درهم تنیده ای از مفاهیم را با خود حمل می کند. مقالة حاضر، می کوشد به روش تحلیل محتوایی(Content Analysis) و با نگاهی مجزا و غیر کلیشه ای، کنایه را در فضایی عاری از اصطلاحات تکراری بررسی نماید. اساس کار نویسندگان این نوشتار، بررسی شگردهای زبانی، هنری و دلالی کنایه با تکیه بر شاهنامة فردوسی است که گویای فرهنگ و خرد ایرانی در طول تاریخ به شمار می آید. نکتة اساسی در چنین نگاهی آن است که بایستی معانی اقتضایی و بطنی را از مدلول های مطابقه ای سخن و دلالت های محض تمییز داد و حضور آنها را در طول معانی ظاهری، حقیقتی غیر قابل اغماض به شمار آورد. برآیند بررسی های انجام یافته گویای این مطلب است که بخش عمده ای از معنی و مضمون متن، درون کنایه ها نهفته است و خواننده برای فعلیت بخشی به این معانی، نیاز به فهم فحوای کلام دارد؛ از این رو، اهمیت نقش خواننده در درک متن همگام با نقش مؤلف ظاهر می گردد. از همین رو، می توان گفت کنایه های شاهنامه، علاوه بر قوام بخشی معنایی، موجبات آفرینش فضای ادبی متناسب با ساختار حماسی کلام را میسر ساخته است.

ادبیّات معاصر ایران یکی از مقوله های بحث برانگیز و پر دامنه ی ادبیّات فارسی محسوب میشود. که دراین میان، شاخه ی داستانی آن جایگاه خاصّی یافته است. با وجود اینکه، شرایط سیاسی و اجتماعی همواره، در مسیر خلق و گسترش ادبیات داستانی، موانعی را ایجاد کرده است، اما داستان نویسان معاصر هیچ گاه، این موانع را جدّی نگرفته اند وبرای گذر از آنها زبان خاصّی را ابداع نموده اند. صادق هدایت از جمله ی این نویسندگان است. که بیش از دیگران اوضاع زمانه خویش را در آثارش منعکس نموده است. از دیگر سو هدایت به عنوان یکی از بزرگترین نویسندگان معاصر تأثیری ژرف بر جامعه ی آن روز ایران بر جای گذاشت که تأثیرات آن تا به امروز باقی مانده است. این مقاله می کوشد با رویکردی جامعه شناسانه به زندگی و شخصیّت و آثار هدایت بپردازد و دلایل درونی و بیرونی مرگ اندیشی او را مورد تجزیه و تحلیل قراردهد.

ادبیات عامیانه یا فولکور به آن دسته از ادبیات گفته می شود که بیشتر به گونه شفاهی از نسل های پیشین سینه به سینه به زمان ما رسیده است و درمیان توده مردم رواج دارد. و این موضاعات، شامل گویش، آداب و رسوم زندگی محلی، اصطلاحات و ضرب المثل های بومی است که فرهنگ اقوام مختلف را در طول تاریخ نگهداری و به دیگران معرفی می کند. یکی از قالب های پرطرفدارادبی درزبان فارسی داستان است. دراین پژوهش ابتداتعریف وتوضیح اجمالی درباره داستان وچگونگی پیوند آن باادبیات عامیانه ارائه می گردد. متن ومحتوای اصلی پژوهش مربوط به بررسی فولکوریاادب عامیانه درداستان های منیروروانی پوراست. که ایشان نویسنده ایست که او را با تبحرش در خلق فضا های بومی منحصربه داستان هایش بااستفاده ازویژگی های اقلیمی جنوب کشور می شناسند. جهانی سرشارازوهم وآکنده اززیبایی های نوشتاری که حاصل تردید بین دنیای زمینی وماورای طبیعی است. باتوجه به اینکه خانم روانی پوربه عنوان یک داستان نویس درپیشانی زنان جنوب ایران قراردارد، آثارایشان باتکیه به کاربردباور های عامیانه موردنقدوبررسی قرارگرفته است تابا این محک مردم پسندآزموده شوند.

آرایه های بیانی، بخشی از شیوه های زیبایی آفرینی سخن را تشکیل می دهند. از زمرة مهم ترین این آرایه ها یکی استعاره است و دیگری کنایه. مقالة حاضر به بررسی کاربرد استعاره و کنایه در امثال و حکم فارسی بر پایة امثال و حکم دهخدا پرداخته است. مبنای این مطالعه امثال و حکم منثور فارسی بوده است تا کاربرد طبیعی تر این دو آرایه در آن ها شناخته شود. دربارة جنبه های گوناگون امثال و حکم فارسی، از جمله جنبه های تاریخی و اجتماعی آن ها تاکنون تحقیقاتی صورت گرفته است، اما در بارة جنبه های زیبایی شناختی آن ها تحقیق خاصی به انجام نرسیده است و این مقاله کوشیده است این جنبه ها را در امثال و حکم دهخدا با بررسی کاربرد دو آرایة بیانی نامبرده روشن کند. نتیجة این مطالعه نشان می دهد که بسامد صنعت بیانی کنایه در امثال و حکم منثور دهخدا بیش از استعاره است و دلیل این امر را می توان نزدیکی ساختار کنایه و امثال و حکم دانست. به تعبیر دیگر، با این که صاحب نظران زبان شناسی شناختی، در بحث از کاربرد آرایه های ادبی در زبان متداول، بر کاربرد استعاره تحت عنوان استعاره مفهومی متمرکز بوده اند، به نظر می رسد کاربرد افزونتر کنایه در امثال و حکم، تداخل زبان ادبی و زبان عامه را بهتر نشان می دهد.

شاهنامه اصلی ترین سند هویت ملی ایرانیان است که فردوسی با تکیه بر روایات شفاهی و کتبی که از گذشتگان به ارث رسیده بود توانست در برخورد با بیگانگان هویت ملی ایرانیان را به تصویر بکشد و در این راه سختی های فراوانی را تحمل کردند. این اثر ماندگار، مورد توجه شاعران و نویسندگان بسیاری قرار گرفته است از جمله حافظ ابرو؛ در آن زمان که ترکان بر ایران تسلط کامل داشتند او توانست با تأثیرپذیری از شاهنامه، عناصر حماسی و اساطیری را در اثر تاریخی خود بکار ببرد او توانست ویژگی شاهان ایرانی را به شاهان تیموری نسبت دهد و همچنین شخصیت های آنها را با شخصیت های تاریخی و قهرمانی ملی حماسه تشبیه کند. و همچنین او توانست پند های حکیمانه و فلسفی خود را با پند های شاهنامه عجین کند و با لحن حماسی بیان کند و بدین صورت میدان های رزمی و حماسی را بوجود آورد و این گونه است که ابیات شاهنامه در زبده ی التواریخ حافظ ابرو نمودار شده است. در این تحقیق به بررسی افتراقات و تشابهات آثار حافظ ابرو با شاهنامه فردوسی پرداخته شده است.

جامعه شناسی ادبیات، یکی از نگرش های نوین به ادبیات است که می کوشد تفسیری علمی و عملی از آثار ادبی ارائه نماید بنابراین شعری که به مسائل جامعه شناسی بپردزارد و مضمون اجتماعی داشته باشد شعر اجتماعی است. یکی از امسائل اساسی شعر اجتماعی، پرداختن به رویکردهای انتقادی است؛ با این رویکرد شعر اجتماعی شعر شاعرانی است که به وضعیت اجتماعی و سیاسی جامعه خود معتض است. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی مسائل اجتماعی در دیوان شهریار و فروغ فرخزاد می باشد. نتایج نشان می دهد فرخزاد در شعرهای اجتماعی خود در برابر مقوله های اجتماعی عصرش واکنش نشان داده و توانست نابرابری های اجتماعی، تضادها، تباهی ها، استبدادها، فقر و بی عدالتی را با نمادگرایی و طنزپردازی بیان نماید. شهریار نیز با ساده گوئی به ایراد سخن برآمده از دل یا الهام شده پرداخته و هر یک از شعرهای او شأن نزول خود را دارد که با تحقیق و تأمل در آن به حالت های درونی و جهان بینی او پی می بریم و دیگر دستاورد حاصل از این بررسی این است که زندگی و اجتماع و انسان و عشق در کلام «شهریار» به هم گره خورده است زیرا جایی که با سوز دل از عشق اش یاد می کند و در فراق او اشک ریخته و خون جگر می خورد در واقع حال عاشقان را به تصویر می کشد و سخن از درد آنها می گوید و یا آنجا که به وصف طبیعت قلم برمی دارد در واقع به ترسیم فلاکت ها و فقرها و دردها در کنار طبیعت و خوشی می پردازد.

سنایی عارف است و در عرفان تصوف، تعصب و وابستگی به دین و مذهب خاصی دارد به صورتی که بدگمانی نسبت به دیگر ادیان و مذاهب جایی ندارد یعنی عارف به هیچ عقیدهای دشمنی ندارد به همین دلیل بحث دین و مذهب درباره عرفا و صوفیه نادرست است. شعر صوفیانه وسیله آرامش روح و روان جامعه است از کج روی ها و نابایستگی ها به دور است و آن را می توان مرحله تکامل یافتگی دینی و رفتاری اجتماع دانست در حالی که شعر تعلیمی غالبا فرد و تهذیب او را هدف می گیرد. سنایی در باب دین، انسان، زندگی اجتماعی و هزاران مسئله مهم معرفتی نظریات دارد.

مولوی به عنوان یکی از بزرگترین عارفان قرن هفتم قمری در آثارخود نشان می دهد که به فراوانی مراقبه را تجربه کرده است و به قولی در مراقبه اشعاری ماورایی سروده و دریافت هایی غیبی داشته است. گاهی چنان مست حق شده که خطورات قلبی عمیق می یابد و در دین اسلام، سیر و سلوک عرفانی جایگاه خاصی دارد که با شریعت در هم آمیخته است. بنابراین در پاسخ به این سوال پژوهش که: آیا جایگاه مراقبه در اشعار مولوی با جایگاه مراقبه درعرفان اسلامی یکی است؟ بنابراین در پژوهش حاضر مشخص گردید که مراقبه در اشعار مولوی هیچ گونه منافاتی با مفهوم مراقبه یامراقب درعرفان اسلامی ندارد بلکه زبان بیان مفهوم مراقبه در اشعار مولوی با عرفان اسلامی تفاوت دارد.

تصویر و توصیف سیمای معشوق، از مهم ترین موضوعات مطرح شده در شعر فارسی است. تصاویر و توصیفات هم به ترسیم عینی پیکر معشوق کمک می کند و هم نگرش شاعر و نگرش کلی جامعه و فرهنگیرا که شاعر در آن زیسته است، نشان می دهند. شعر عاشقانه بر سه محور اساسی عشق، عاشق و معشوق استوار است و در این میان معشوق محوری ترین شخصیت شعر عاشقانه می باشد به طوری که حضور پررنگ او را در هر دوره ای از شعر فارسی می توان مشاهده کرد. خواجوی کرمانی و وحشی بافقی از شاعران برجسته هستند. هدف از این پژوهش، بررسی تصاویر و توصیفات پیکر معشوق در اشعار دو شاعر معروف می باشد و نشان می دهد تا بدانیم از چه عناصری برای توصیف پیکر معشوق استفاده و چه صفت هایی برجسته شده است. با مقایسه ی اشعار دو شاعر مشخص می شود که هر شاعری پیکر معشوق را چگونه توصیف می کند. بعضی از شاعران توصیف را گسترده می کنند و گروهی دیگر کمتر از توصیف استفاده می کنند.

ضرب المثل های هر قوم و ملتی نمون های بارز و آشکار از فرهنگ، باور ها و آداب و رسوم آن قبیله و مردم هستند که قالبی تراش خورده و صیقل یافته به خود گرفته اند و آیین های تمام نما جهت معرفی آداب و رسوم ملت خویش هستند ضرب المثل های قوم بلوچ جلوه هایی بارز از فرهنگ بلوچی را شامل می شوند امانت داری و پذیرش ستمدیده به عنوان پناه که در زبان بلوچی به آن میارجلی گفته می شود در میان مردم بلوچ بسیار نمود دارد و جایگاه ویژ های در ضرب المثل این قوم اصیل و بزرگ دارد به گون های که آن ها برای حفاظت از میار و امانت خود حاضرند جان خویش را نیز سپر کنند این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخان های و فرهنگ شفاهی به تحلیل ضرب المثل های بلوچی درباره امانت داری پرداخته است عبارت های ضرب المثل ها به زبان و رسم الخط بلوچی است و جهت سهولت استفاده غیر بلوچ زبان ها از ضرب المثل های هر قوم و ملتی نمون های بارز و آشکار از فرهنگ، باور ها و آداب و رسوم آن قبیله و مردم هستند که قالبی تراش خورده و صیقل یافته به خود گرفته اند و آیین های تمام نما جهت معرفی آداب و رسوم ملت خویش هستند ضرب المثل های قوم بلوچ جلوه هایی بارز از فرهنگ بلوچی را شامل می شوند امانت داری و پذیرش ستمدیده به عنوان پناه که در زبان بلوچی به آن میارجلی گفته می شود در میان مردم بلوچ بسیار نمود دارد و جایگاه ویژ های در ضرب المثل این قوم اصیل و بزرگ دارد به گون های که آن ها برای حفاظت از میار و امانت خود حاضرند جان خویش را نیز سپر کنند این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخان های و فرهنگ شفاهی به تحلیل ضرب المثل های بلوچی درباره امانت داری پرداخته است عبارت های ضرب المثل ها به زبان و رسم الخط بلوچی است و جهت سهولت استفاده غیر بلوچ زبان ها از یافته های تحقیق به خط بین المللی فنوتیک آوا نویسی شده اند امانت داری و توجه به امانت که ازآن به عنوان میار جلی یا میار داری تعبیر می شود شالوده و خمیر مایه بسیاری از رفتار های اجتماعی قوم بلوچ در فعل و انفعالات به معضلات اجتماعی وجامعه شناختی در عصر کنونی و گذشته به ویژه در کمک به همنوعان آسیب دیده ودر حمایت و پشتیبانی از ستمدیدگان و زجر کشیدگان بوده است.

بزرگ علوی داستان سرای زندگی روشن فکران و مبارزان سیاسی است و داستان گیله مرد او که از مجموعه نامه ها انتخاب شده یکی از آثاری است که جنبه سیاسی دارد. در این پژوهش بر آنیم که تأثیر اندیشه ی سیاسی – اجتماعی این نویسنده را در مؤلفه های سبکی اثرش و این نمود را در سه حوزه ی زبانی، محتوایی و ادبی بررسی کنیم و علاوه براین تلمیحی به یکپارچگی اثر داریم. امید است بتوانیم پژوهشی کاراوقابل توجه ارائه دهیم.

شاهنامه ی فردوسی از جمله متون شاخص ادبیات فارسی است که در قالب داستان ها، مفاهیم آموزشی و اخلاقی را هم بیان می کند. از این روی برخی بخش های شاهنامه همچون متون ادب تعلیمی کاربرد آموزشی دارد. یکی از این بخش ها مجالس بزرگمهر در دوره ی پادشاهی نوشین روان است. مجلس گویی یکی از شیوه های پند و اندرز است که عموماً در دربار شاهان مورد استفاده بوده و در رأس آن فردی دانا حضور داشته که با نصایح خود حاضران را بهره مند می ساخته و این پندها برای بهره مندی دیگران ثبت می شده است. اندرزهای بزرگمهر با موضوع اخلاق فردی و اجتماعی، به صورت مدون و با استفاده از شگردهای سخنوری (که سخنش را تأثیرگذارتر می کند)، بیان می شود. در این مقاله محتوای مجالس بزرگمهر را با نگاهی توصیفی، تقسیم بندی و تحلیل کرده ایم. همچنین به بیان جایگاه آموزشی اخلاق آموزشی و آموزش اخلاق در شاهنامه پرداخته ایم.

موضوع اصلی این مقاله، بررسی تطبیقی مضامین رمان جای خالی سلوچ دولت آبادی و جلد اوّل و دوم رمان شازده حمام پاپلی یزدی است. بدین منظور ابتدا هر دو رمان را مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم. مجموعه مضامین موجود در اثر دولت آبادی، در هفت محور خلاصه شد: مضامین سیاسی-اجتماعی، اقتصادی، طبیعت گرایانه، تاریخی– جغرافیایی، تربیتی – اخلاقی، دینی و عاشقانه و در کتاب پاپلی یزدی در ده محور که عبارتند از: مضامین سیاسی-اجتماعی، اقتصادی، طبیعتگرایانه، تاریخی– جغرافیایی، تربیتی– اخلاقی، دینی، عاشقانه، آموزشی-علمی و فرهنگی، عارفانه و طنزآمیز. سپس درصدد برآمدیم تا فراوانی هر مضمون را در هر رمان مشخّص کنیم و در عین حال بسامد مضامین مشترک هر رمان را نیز ارائه دهیم. سپس به سراغ هر دسته از مضامین رفتیم و سعی کردیم با یافتن معیار های علمی، به بیان شباهت ها و تفاوت های مضمونپردازی هر نویسنده بپردازیم.

دست یابی انسان به مراتب والای انسانی که در واقع همان انسان ایده آل می باشد؛ از ایده آل های تمام بزرگان دین، دانشمندان و سخنوران است. علامه محمد اقبال لاهوری یکی از سخنوران نغز گفتاری است، که در این راستا، انسان ایده آل را با تکیه برکلام الهی و سیره نبوی و اهل بیت(ع) توصیف می کند و راه رسیدن به این مرتبه را توام با ویژگی هایی نظیر، خودشناسی، مناعت طبع، فقر و قناعت متعالی، توکل و تلاش، آزاد اندیشی، بزرگ منشی، بردباری و شهامت، الگوپذیری از بزرگان دین و کلام الهی، بیدار دلی، مطالعه و خلاقیت، دانش اندوزی، داشتن تکنولوژی و فناوری و به روز بودن برای سامان بخشی به خویش و پدیده های عالم تعقل همراه با تعشق در سایه حق و حقیقت و ویژگی هایی از این قبیل می داند. در این مقاله سعی شده است با تکیه بر اشعار مرحوم اقبال لاهوری؛ بهترین ویژگی های انسان ایده آل در راه رسیدن به این مرتبه مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.

بی شک، فرهنگ واژه ها، شاهنامه، فرهنگ نام های ایرانی، شاهنامه، فرهنگ پاک و بی آلایش شاهنامه، گنجینه ی واژه های سره ی فارسی، شاهنامه فردوسی است. شاهنامه سخن گرانب های فردوسی پر بار از واژه ها، ترکیبات زیبا و دلنشین است این بار به سراغ اعداد در این واژه نامه پارسی رفته ام. تا سفره گسترده ی واژه ها را بیشتر بررسی و در برابر شاهنامه دوستان و شاهنامه پژوهان بگسترم، که این واژه در شاهنامه چه جایگاهی دارد و کاربرد اعداد چگونه است. فردوسی به شکل های گوناگون و برای موضوعات متفاوت از اعداد در اشعار خود استفاده کرده است. اعداد اصلی، کسری، اعشاری و. . . در جای جای اشعار فردوسی دیده می شود. با بررسی و کاوش های بنده حقیر در حدود (2858) بیت اعداد در آن به کار رفته است. با ذکر نمونه هایی و ابیاتی از شاهنامه در این جستار سعی بر آن شده است که کاربرد آن بیشتر مورد بررسی قرار گیرد و مورد پسند دوستداران ادب و فرهنگ فارسی قرار گیرد.

حکیم سنایی غزنوی از شعرای بزرگ قرن پنجم و ششم است. با تحلیل و بررسی اشعار سنایی در می یابیم که بیشتر آثار وی از جمله: حدیقه الحقیقه و سیرالعباد الی المعاد، در شناخت اهل معرفت و توحید و اهل شریعت است. مولانا و دیگران سخنان وی را به استشهاد در مصنفات خود آورده اند. «توحید» اساسی ترین اصل تعلیمات انبیاء برای هدایت و شناخت انسان است و شالوده ی نظام اخلاقی اسلام بر آن استوار است. اگرچه همواره موضوعات عرفانی مورد توجه محققان و پژوهشگران زبان و ادب فارسی بوده است و توحید در متون عرفانی از قدیم تاکنون به اشکال مختلف مطرح شده و در اشعار شاعران نیز بازتاب هایی داشته است، اما در آثار سنایی که بنیانگذار ادبیات منظوم عرفانی است تا آنجا که تحقیق شده، مورد بررسی قرار نگرفته است و در این زمینه کتاب یا رساله ی مستقلی وجود ندارد. بنا به اهمیّت مسأله توحید در متون منظوم و منثور عرفانی، این مقاله بر آن است که توحید و جلوه های آن را در آثار سنایی (دیوان سنایی) بررسی نموده و به این نتیجه برسد که مطابق عقیده سنایی، ذات باری تعالی قابل اشارت نیست و نمی توان درباره آن چون چرا کرد یا درباره کیفیّت آن سخن گفت.

دیار کهن ایران زمین از دیرباز، خاستگاه تفکّرات عرفانی و تأمّلات اشراقی بوده است، یکی از اختران تابناک متصوّفه و از عارفان نام آور و صاحب اندیشه مولانا جلاالدّین محمّد بلخی می باشد و مثنوی وی از ذخایر ادبی است که کانون شگرف اشراق و الهام و سایر معانی ظریف و عرفانی است و دایره المعارف عرفان اسلامی و الگوی شعر کلاسیک و عارفانه عاشقانه می باشد که دارای ریشه های عمیق در فرهنگ و ادبیات ایرانی-اسلامی است. انسان از منظر قرآن تجلی گاه صفات خداوند است و همین امر به همین امر به هستی انسان شرافت می بخشد. هدف اصلی این مقاله سر چشمه ی رذالت های نفسانی انسان در مثنوی معنوی است. روش تحقیق به صورت توصیفی – تحلیلی است. نتایج حاکی از آن است مولانا، نفس را به دو معنای متفاوت به کار گرفته است، یکی ازآن دو معنا مورد مذمّت و در بردارنده ی صفات و ویژگی های ناشایست است و دیگری، لطیفه ای است که حقیقت و هستی(خود)انسان را تشکیل می دهد.