مرتع و آبخیزداری
سال:1399 | دوره:73 | شماره:4 |تعداد مقالات:16

سیل یک پدیده ی چند بعدی است و به دلیل داشتن ویژگی های همبسته ی متعدد، تجزیه و تحلیل تک متغیره نمی تواند دانش یکپارچه ای در مورد این پدیده ارائه دهد. در این مطالعه، از ساختارهای واین برای تجزیه و تحلیل چند متغیره ی ویژگی های سیل استفاده شد. به این منظور، هیدروگراف های 98 رویداد سیل ثبت شده در ایستگاه لندی در حوزه ی آبخیز بازفت در استان چهارمحال و بختیاری انتخاب شد و مشخصات سیلاب، از جمله دبی اوج سیل(p )، حجم سیل(V)، مدت زمان سیل (D) و زمان رسیدن به اوج (T) استخراج شد. سپس با آزمون کلموگرف-اسمیرنوف بهترین توزیع برازش یافته بر هر متغیر انتخاب شد. توزیع حاشیه ای منتخب شامل لوگ نرمال، جانسون اس بی و پیرسون نوع 5 به ترتیب برای دبی اوج سیل و حجم سیل، مدت زمان سیل و زمان رسیدن به اوج می باشد. در مرحله ی بعد، مفصل های سی-واین (C-Vine) و دی-واین (D-Vine) در دو شکل سه و چهار متغیره با ترکیب متغیر ایجاد شد. به این ترتیب که در سه متغیره، حجم و دبی اوج سیل در ترکیب ثابت و مدت زمان سیل یا زمان رسیدن به اوج متغیر در نظر گرفته شدند. در مفصل چهار متغیره نیز ترکیب های متفاوت از هر چهار متغیر استفاده شد. برای ترکیب این متغیرها، از مفصل های گامبل، فرانک، جو، کلایتون، گواسین و تی استیودنت استفاده شد. نتایج به دست آمده از مفصل، با مفصل تجربی آن ترکیب، مقایسه شد. نتایج نشان داد که بهترین ترکیب در هر دو مفصل سی واین و دی واین در مدل های سه گانه، ترکیب TPV با مقدار نش 913/0است و مفصل های گامبل و گواسین به عنوان بهترین مفصل در لبه ها شناخته شدند. در مورد ترکیب چهار متغیره، بهترین ترکیب سی واین PVTD و دی واین و PTVD با مقدار نش 989/0 شناخته شدند. مفصل های گامبل و گواسین در درختها دارای غالبیت می باشند. به طور کلی نتایج نشان داد که ساختارهای واین چهار متغیره از ساختارهای سه متغیره دارای همسبتگی بالاتری هستند.

به منظور کنترل و مدیریت صحیح طوفان های گرد و غبار، آگاهی از تغییرات زمانی-مکانی این پدیده و لزوم پیش بینی و مدل سازی آن با هدف شناخت دقیق تر رفتار طوفان های گرد و غبار نسبت به محرک های طبیعی و انسانی، امری ضروری است. با توجه به توسعه روز افزون فرامدل ها و ترکیب آن ها با الگوریتم های بهینه سازی به منظور مدل سازی و پیش بینی متغیرهای هواشناسی، در این پژوهش چهار الگوریتم بهینه سازی فراکاوشی ازدحام ذرات (PSO)، ژنتیک (GA)، کلونی مورچگان در محیط های پیوسته (ACOR) و تکاملی تفاضلی (DE) با مدل سیستم استنتاج تطبیقی فازی عصبی (ANFIS) ترکیب شد. عملکرد چهار مدل ترکیبی توسعه داده شده با مدل ANFISبرای پیش بینی متغیرهای فراوانی روزهای همراه با طوفان گرد و غبار (FDSD) در مقیاس فصلی در استان خوزستان در جنوب غربی ایران ارزیابی شد. بدین منظور از داده های ساعتی گرد و غبار و کدهای سازمان جهانی هواشناسی در مقیاس فصلی با طول دوره آماری 40 ساله (2019-1980) در هفت ایستگاه سینوپتیک استان خوزستان استفاده شد. نتایج شاخص های نیکویی برازش در مرحله آموزش و آزمایش نشان داد که اختلاف معنی داری بین روش ANFIS و سایر مدل های ترکیبی مورد استفاده وجود ندارد. مقادیر R و RMSE برترین مدل ترکیبی (ANFIS-PSO) به ترتیب از 88/0 تا 97/0 و 10/0 تا 19/0 و در مدل ANFIS به ترتیب از 83/0 تا 94/0 و 11/0 تا 21/0 متغیر بودند. همچنین نتایج نشان داد که ترکیب الگوریتم های بهینه سازی استفاده شده با مدل ANFIS نتایج مدل را نسبت به مدل انفرادی ANFIS به صورت معنی داری بهبود نمی بخشد.

براساس معیارهای شهری و مدیریت کلان شهرها، یکی از مسائل مهم، کنترل رواناب های سطحی و هدایت آن ها به سمت کانال های زهکشی می باشد. به این منظور و برای اطلاع از عکس العمل حوضه های آبخیز شهری و شبیه سازی پدیده ی بارش-رواناب در این حوضه ها، از مدل های نرم افزاری استفاده می شود. از این رو با توجه به اطلاعات کم بارش و رواناب، در حوضه های شهری، معمولاً این مدل ها بدون واسنجی و یا با واسنجی های غیر واقعی به کار گرفته می شوند که باعث می شود که نتایج از واقعیت دور باشد. در این تحقیق با استفاد از داده های واقعی ایستگاه هواشناسی شمال تهران و ایستگاه هیدرومتری مقصودبیک (رزگنده)، نرم-افزارSWMM مورد واسنجی و صحت سنجی قرار گرفت و پارامترهای ورودی به مدل، به دست آمدند. برای کالیبراسیون این مدل از سه رویداد بارندگی برای واسنجی مدل و از دو رویداد برای صحت سنجی آن استفاده شد. براساس اطلاعات به دست آمده از مقادیری شبیه سازی و مشاهداتی این رویداد های بارندگی، دبی بیشینه، حجم رواناب خروجی و زمان اوج سیلاب مورد مقایسه قرار گرفت. میزان RMSE برای هیدروگراف خروجی از حوضه ی زرگنده برای وقایع اول تا پنجم به ترتیب 05/0، 22/0، 4/0، 37/0 و 16/0 و ضریب NSC برابر با 91/0، 94/0، 93/0، 9/0 و 94/0 به دست آمد. همچنین میزان درصد اختلاف دبی بیشینه ی سیلاب، مدل سازی و مشاهداتی برای وقایع اول تا پنجم به ترتیب 33/7، 69/9، 8/5، 6/5، 93/9 و برای حجم رواناب این درصد اختلاف به ترتیب 82/8-، 08/3-، 8/8، 43/19-و11/5 به دست آمد. با توجه به این نتایج، عملکرد مدل SWMM در شبیه سازی رواناب های ناشی از بارندگی در این منطقه قابل قبول بوده و می تواند به جهت مدیریت و کنترل رواناب های شهری مورد استفاده قرار گیرد.

پدیده ی تغییر اقلیم یکی از چالش های مهم زیست محیطی قرن بیست و یکم به شمار می رود. بیشترین تأثیرات این پدیده شامل حال صنایع و بنگاه هایی مانند کشاورزی و شیلات می گردد که به منابع طبیعی وابسته می باشند. تاب آوری رویکردی کاربردی در جهت ایجاد سازگاری با این پدیده و ایجاد توسعه ی پایدار به شمار می آید. از آنجایی که شبکه ها و به ویژه شبکه های رسمی مانند شبکه ی نهادی، می تواند نقش اساسی در ایجاد و ارتقاء تاب آوری در برابر تغییر اقلیم ایفا کند، پژوهش حاضر با هدف تحلیل شبکه ی دست اندرکاران سازمانی در راستای ارتقاء تاب آوری در مواجهه با تغییر اقلیم انجام گرفته است. جامعه ی آماری پژوهش حاضر را کشاورزان خرده مالک شهرستان طارم استان زنجان تشکیل می دهند که به روش نمونه گیری شبکه ی خودمحور اعضای شبکه ی مورد بررسی انتخاب شدند. روش آماری غالب در این پژوهش، تحلیل شبکه و استخراج شاخص های شبکه در سطح کلان، میانی و خرد می باشد. براساس نتایج به دست آمده به ترتیب سازمان جهاد کشاورزی و بانک ها و مؤسسات اعتباری بیشترین نقش و مرکزیت درجه را در شبکه ی اطلاعات آموزشی و خدمات فنی ایفا می کنند. در شبکه ی تسهیلات مالی نیز به ترتیب بانک ها و مؤسسات اعتباری و سازمان جهاد کشاورزی رتبه های اول و دوم را در ارائه ی خدمات و مشاوره های مالی ایفا می کنند. نتایج نشان داد بسیاری از مؤسساتی که می توانند در زمینه ی تاب-آوری در برابر تغییر اقلیم نقش سازنده ای داشته باشند، از جمله صندوق بیمه ی محصولات کشاورزی در انزوا قرار دارند و به حاشیه رانده شده اند. از این رو پیشنهاد می گردد در پژوهش های آینده علل این امر مورد واکاری قرار گیرد و راهکارهای عملیاتی در جهت خارج شدن این مؤسسات از انزوا و ایفای نقش شان ارائه گردد.

مطالعه ی ویژگی های مهم خاک و پوشش گیاهی می تواند پتانسیل بالقوه ی مرتع را نشان دهد و تعیین وضعیت آن را میسر می سازد. از طرفی تأثیر گونه های گیاهی مختلف بر ویژگی های سطح خاک از جمله فرسایش، رسوب، رواناب، نفوذپذیری و سایر عوامل، متفاوت است. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف بررسی ویژگی های ساختاری و عملکرد فرم های رویشی مختلف بر شاخص های سطح خاک در حوزه ی آبخیز میان جنگل فسا انجام گردید. پس از اندازه گیری 11 عامل سطح خاک در سه ترانسکت 100متری، پتانسیل های عملکردی (پایداری، نفوذپذیری، چرخه ی ریزمغذی) با استفاده از روش تحلیل عملکرد چشم انداز، طبقه بندی شدند. همچنین خصوصیات ساختاری شامل تعداد لکه های گیاهی، طول و عرض لکه ها، درصد طول لکه در ترانسکت، شاخص سطح لکه ها و شاخص سازمان یافتگی ثبت گردید. نتایج نشان داد چهار لکه ی اکولوژیک درختچه، بوته، گندمی و علفی و فضای بین لکه ای خاک لخت و لاشبرگ در منطقه ی مورد مطالعه مستقر است. شاخص سازمان یافتگی و شاخص سطح لکه در منطقه ی مورد مطالعه به ترتیب 40/0 و 03/0 می باشد. لکه های گیاهی با فرم های مختلف رویشی اثر متفاوتی بر عملکرد اکوسیستم منطقه دارند. فرم رویشی درختچه ای دارای بیش ترین پایداری است که تفاوت معنی داری با سایر فرم های رویشی دارد. از نظر شاخص نفوذپذیری در منطقه ی مورد مطالعه، اختلاف معنی داری بین لکه های اکولوژیک با فرم های رویشی درختچه ای و گندمی وجود ندارد. در عناصر ریزمغذی خاک، بین لکه های اکولوژیک و میان لکه، اختلاف معنی دار وجود دارد. فرم رویشی درختچه ای دارای بیش ترین مقدار چرخه ی عناصر ریزمغذی است. به طور کلی، فرم رویشی شاخص گیاهان لکه ی اکولوژیک منطقه ی مورد بررسی، درختچه ای است. از این رو، به منظور کنترل بیولوژیک و اصلاح مراتع در منطقه ی میان جنگل فسا، کاشت پوشش گیاهی با فرم رویشی درختچه ای پیشنهاد می گردد.

از میان فاکتورهای مدل اصلاح شده جهانی فرسایش خاک (RUSLE)، فاکتور پوشش و مدیریت (فاکتور C) یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر میزان فرسایش خاک است. تعیین فاکتور C بر اساس روش های اصلی معرفی شده با توجه به فقدان اطلاعات دقیق در بسیاری از مناطق مشکل است. در این روش نقشه ی پوشش گیاهی می تواند در جهت برآورد فاکتور C مورد استفاده قرار گیرد، اما تهیه ی نقشه ی مناسب از درصد پوشش گیاهی در بسیاری از شرایط یک چالش است. درنتیجه در این مطالعه نقشه ی درصد تاج پوشش گیاهی تهیه شده با استفاده از الگوریتم نا پارامتریک k-NN، رگرسیون خطی و رگرسیون خطی گام به گام در حوضه ی آبخیز شیرین دره ی خراسان شمالی تهیه و مورد مقایسه قرار گرفت. در روش های رگرسیونی 17 شاخص گیاهی و محیطی تهیه و روابط آن ها بررسی شد. نتایج مقایسه ی نقشه های حاصل از 3 روش نشان داد که روش k-NN به دلیل دارا بودن بالاترین درصد صحت کلی (3/83 درصد) و ضریب کاپا (9/75 درصد) نسبت به دو روش رگرسیونی دیگر از نتایج مناسب تری برخوردار است، ازاین رو جهت تهیه ی فاکتور مدیریت و پوشش (C) مورداستفاده قرار گرفت. نتایج مطالعه نشان داد که روش نا پارامتریک k-NN دارای نتایج امیدوارکننده ای در جهت تهیه ی نقشه های درصد تاج پوشش گیاهی مراتع مناطق خشک و نیمه خشک است. در میان شاخص های گیاهی شاخص گیاهی NDVI بیشترین همبستگی (82/0) را با درصد پوشش گیاهی دارد. همچنین درروش k-NN معیار فاصله ی اقلیدسی در نقطه ی 9=k نسبت به دو معیار دیگر ماهالانوبیس و فازی نتایج مناسب تری دارد و می تواند نقشه درصد پوشش گیاهی را با دقت بالاتری برآورد نماید.

یکی از روش های مناسب جهت بررسی تأثیر عملیات حفاظت خاک و مدل سازی فرسایش آبی خاک، بررسی پایداری خاکدانه ها و تغییرات مکانی آن است. تحقیق حاضر با هدف مدل سازی پایداری خاکدانه ها و تغییرات مکانی آن ها در یک منطقه تحت عملیات درخت-کاری و کنتورفارو و منطقه ای مشابه و مجاور آن به عنوان منطقه ی شاهد در منطقه ی چاه ماری بهبهان در استان خوزستان انجام شد. تعداد 150 نمونه خاک از عمق 0تا 5 سانتی متری برداشته شد و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD) به روش الک خشک (MWDd) و الک تر (MWDw) تعیین گردید. برای تهیه ی نقشه ی توزیع مکانی MWD از تکنیک های نقشه برداری رقومی خاک (DSM) استفاده گردید. برای این منظور، متغیرهای محیطی دارای ارتباط با MWD از تصویر سنجنده ی لندست 8 و مدل رقومی ارتفاع (DEM) استخراج و به منظور برقراری ارتباط بین این متغیرها و MWD از مدل های شبکه های عصبی مصنوعی (ANN) و درخت رگرسیون (RT) استفاده گردید. نتایج نشان داد اقدامات کنترلی انجام شده در منطقه روی MWDd تأثیر معنی دار ولی روی MWDw تأثیر معنی داری نداشت. آنالیز همبستگی نشان داد بین پارامترهای استخراج شده از DEM با MWDw همبستگی معنی داری وجود نداشت ولی بین برخی پارامترهای استخراج شده از DEM با MWDd همبستگی معنی داری وجود داشت. همچنین همبستگی MWDd و MWDw با اکثر پارامترهای تصویر ماهواره ای معنی دار بود. کارآیی مدل های ANN و RT در تخمین MWDw نسبتاً بالا و تا حدودی مشابه ولی در تخمین MWDd کارآیی ANN بالاتر از RT بود. به طور کلی نتایج نشان داد روش های نقشه برداری رقومی رویکردی مناسب برای تخمین و پهنه بندی MWD می باشند.

پژوهش حاضر به منظور تعیین عوامل تأثیرگذار بر وقوع آتش سوزی ها در مراتع کوهستانی نازلوچای، به عنوان یکی از حوزه های آبخیز منتهی به دریاچه ی ارومیه، انجام شد. برای شناسایی و تعیین عوامل مؤثر، از تکنیک ارزیابی تصمیم گیری استفاده شد. در این ارتباط، درصد شیب، جهت شیب، ارتفاع، نوع (ریختار) پوشش گیاهی، تراکم گونه های غالب، درصد پوشش تاجی، جمعیت نیروی انسانی، مجاورت با جاده، مجاورت با مناطق مسکونی، مجاورت با زمین های کشاورزی، مجاورت با منابع آبی، نوع شغل مردم بومی و کاربری فعلی اراضی، به عنوان معیارهای تأثیرگذار و تأثیر پذیر، مد نظر قرار گرفت. با تشکیل ماتریس میانگین، محاسبه ی ماتریس تأثیر روابط مستقیم بی مقیاس شده، محاسبه ی ماتریس کل (ماتریس مجموع تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم) و محاسبه ی ماتریس میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری، ترتیب میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری هر یک از معیارهای ذکر شده، مشخص شد. بر مبنای نتایج، کاربری فعلی اراضی، بیشترین تأثیرپذیری (9308/3) و جهت شیب، کمترین تأثیرپذیری (0475/1) را بر پدیده ی آتش سوزی های منطقه داشت. ضمن اینکه کاربری فعلی اراضی و جمعیت نیروی انسانی، به ترتیب تعامل بیشتری با سایر عوامل آتش سوزی ها داشتند و وزن این عوامل بر وقوع پدیده ی آتش سوزی، بیشتر بود. بر اساس نتایج بردار ارتباط که معرف قطعیت یک معیار به عنوان معیار تأثیرگذار است، مجاورت با جاده (43/1) و ارتفاع (6/0)، بیشترین تأثیرگذاری را بر مجموعه عوامل دیگر در زمینه ی وقوع حریق در مراتع منطقه داشتند. نتایج حاصل، می تواند به کارشناسان منابع طبیعی، در تهیه ی نقشه های ریسک آتش سوزی، کمک کند تا مرحله ی پیشگیری حریق، آگاهانه تر و علمی تر انجام شود. هرچه اطلاعات ورودی نقشه های ریسک، دقیق تر باشد و تکنیک های تصمیم گیری چند منظوره قوی تری به کار برده شود، نقشه های ریسک دقیق تری تهیه می گردد.

رشد و عملکرد گیاهان در محیط تحت تأثیر تنش های محیطی زنده و غیر زنده متعدد و نیز خواب بذر محدود می باشد. شوری در خاک، یکی از تنش های مهم نواحی خشک و نیمه خشک است. خواب بذر یک سازوکار کلیدی جهت بقای گیاهان در محیط رشد طبیعی می-باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثر تیمارهای شستشوی بذر با اسید سولفوریک و آبیاری بذور با آب شور بر روی جوانه زنی بذور گیاه دارویی Zygophyllum fabago می باشد. با توجه به تحقیقات قبلی مرتبط، بدین منظور برای اعمال تیمار اسیدشویی سه غلظت 0، 10 و 20 درصد تهیه شد. برای تیمار شوری نیز چهار سطح: 0، 60، 90 و 120 میلی مول بر لیتر در نظر گرفته شد. آبیاری با اسپری آب پاش در مواقع لازم روی همه ی پتریدیش ها به طور مساوی صورت پذیرفت. شمارش بذرهای جوانه زده هر روز انجام شد و تا زمانی که در چند روز متوالی، افزایشی در تعداد بذر جوانه زده مشاهده نگردید، ادامه یافت. نتایج نشان داد تیمارهای اسید و شوری بر جوانه زنی بذر Z. fabago اثر معنی داری دارند. اثرات اصلی تیمارها بر سه پارامتر درصد، سرعت و زمان جوانه زنی در سطح یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل اسید و شوری نیز تنها در خصوص میزان سرعت جوانه زنی معنی دار بوده و برای دو پارامتر دیگر معنی دار نبوده است. مقایسه ی میانگین اثر اصلی سطوح مختلف تیمار اسید بر درصد جوانه زنی گیاه Z. fabago نشان داد تیمارهای غلظت اسید صفر و ده درصد با میزان 59 و 60 درصد مقدار بیشتری را دارد. در خصوص اثرات اصلی تیمار شوری نیز تیمار شوری صفر میلی مول بر لیتر دارای درصد جوانه زنی بیشتری با میزان 75 درصد است. پارامتر متوسط زمان جوانه زنی نتایج برعکس بوده و تیمارهای اسید 20 درصد و شوری 120 میلی مول بر لیتر با مقدار 4/7 و 9/7 دارای بیشترین مقدار نسبت به سایر تیمارها بوده است. درخصوص مقایسه ی میانگین حاصل از اثرات متقابل اسید و شوری نیز نتایج نشان داد بهترین ترکیب تیماری مربوط به اسید صفر درصد و شوری صفر و ده میلی مول بر لیتر می باشد. بنابراین گونه ی Z. fabagoبرایرشد بهینه ی خود نیاز به غلظت های پایین شوری و اسید سولفوریک دارد. از این رو از آن می توان برای اصلاح و احیای اکوسیستم های مرتعی با توجه به میزان شوری منطقه ی مورد نظر استفاده کرد.

جوانه زنی از مهم ترین مراحل رشد گیاهان است که ممکن است در محیط های طبیعی تحت تأثیر تنش های مختلفی قرار گیرد. این پژوهش با هدف بررسی اثرات نوع بستر کاشت و سطوح مختلف جیبرلیک و ایندول بوتریک اسید بر خصوصیات جوانه زنی بذر گونه ی Salvadora persica در سال 1398، با دو فاکتور بستر کشت در چهار نوع (1-پیت ماس، 2-کوکوپیت، 3-پیت ماس %50+ ماسه %50 و 4-کوکوپیت 50%+ ماسه 50%) و فاکتور دوم شامل جیبرلیک اسید (دو سطح 250 و 500 پی پی ام) و ایندول بوتریک اسید (دو سطح 250 و 500 میلی گرم بر لیتر) انجام شد. سپس آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه ی کاملاً تصادفی اثر دو فاکتور مذکور و آب مقطر به عنوان شاهد در سه تکرار بر جوانه زنی بذر و رشد اولیه ی گیاهچه ی گیاه Salvadora persica بررسی شد. نتایج نشان داد بستر کشت بر درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، ساقه چه، گیاهچه، وزن تر ریشه چه، وزن تر ساقه چه و شاخص بنیه ی بذر در سطح آماری یک درصد اثر معنی دار داشت. همچنین پیش تیمار بذور با هورمون های جیبرلیک و ایندول بوتریک اسید بر کلیه ی صفات مورد بررسی در این آزمایش اثر معنی دار در سطح یک درصد داشت. اثر متقابل نوع بستر و پیش تیمار با هورمون ها بر صفات درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، ساقه چه، گیاهچه و شاخص بنیه ی بذر اثر معنی دار در سطح یک درصد داشت و بر وزن تر ریشه چه و ساقه چه اثر معنی دار نداشت. به طوری که بیشترین درصد جوانه زنی در بستر کشت کوکوپیت و جیبرلیک اسید 250 پی پی ام برابر با 73 درصد حاصل شد. همچنین بالاترین طول گیاهچه در اثر کاربرد بستر پیت ماس و جیبرلیک اسید 250 پی پی ام برابر با 6/29سانتی متر به دست آمد. به طور کلی با توجه به اهمیت گونه ی Salvadora persica به لحاظ دارویی، صنعتی و حفاظتی پیشنهاد می شود از پیش تیمار بذر با جیبرلیک اسید 250 پی پی ام و بستر کشت ترکیبی کوکوپیت و ماسه برای تسریع در روند جوانه زنی و تولید نهال این گونه استفاده گردد.

رویکرد معیشت پایدار یکی از رویکردهای جدید در زمینه ی توسعه ی پایدار روستایی است که به منظور کاهش فقر و بهبود استانداردهای زندگی روستایی مورد توجه قرار گرفته است و عوامل مؤثر بر آن دارای اهمیت و نقش حیاتی می باشند. در این تحقیق نیز هدف، بررسی اثر طبیعت گردی بر معیشت پایدار روستایی در روستای پالنگان استان کردستان می باشد. جامعه ی آماری در این پژوهش تمام افراد بالای 20 سال ساکن در روستای مورد مطالعه بودند که تعداد 623 نفر را در بر گرفته است. نمونه گیری به روش تصادفی انجام شد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه ها 238 نفر انتخاب گردید. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود. پس از تأیید روایی پرسشنامه با نظر متخصصان و کارشناسان، پایایی کل با ضریب آلفای کرونباخ محاسبه که برابر 83/0 به دست آمد. تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS16. 0 انجام گرفت. نتایج آزمون t تک نمونه ای نشان داد که سرمایه های طبیعی، اجتماعی و انسانی تحت تأثیر طبیعت گردی در روستای پالنگان در وضعیت مناسبی نبودند، همچنین از دیدگاه روستاییان روستای پالنگان، طبیعت-گردی بر دارایی کل معیشتی تأثیر کمی گذاشته است اما بر سرمایه های مالی و فیزیکی تأثیر بهتری داشته و این تأثیر فقط در سرمایه ی معیشتی فیزیکی معنادار است. یافته های این تحقیق نشان داد که نیاز به بهبود وضعیت طبیعت گردی در منطقه ی مورد مطالعه به منظور دستیابی به معیشت پایدار وجود دارد و در این راستا مدیریت اصولی، مشارکت جامعه ی محلی و استفاده از پتانسیل های طبیعت گردی در روستای پالنگان راهگشا خواهد بود.

پروژه ی ترسیب کربن از جمله اقدامات مهم بین المللی مدیریت منابع طبیعی و کاهش تغییرات اقلیم در دو دهه ی اخیر است که به دنبال مشارکت جوامع روستایی در همه ی مراحل پروژه در جهت دستیابی به اهداف محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی و انسانی بوده است. از آنجایی که عوامل متعددی می توانند بر مشارکت ذی نفعان در فعالیت های پروژه ی ترسیب کربن مؤثر باشند، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی-اقتصادی مؤثر بر مشارکت خانوارهای روستایی استان قم با استفاده از روش شناسی پیمایشی با رویکرد توصیفی-همبستگی انجام شده است. نمونه ای متشکل از 265 خانوار از جامعه ی آماری 840 خانواری موجود در پنج روستای تحت انجام این پروژه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد و داده ها با به کارگیری روش مصاحبه ی ساختارمند و ابزار پرسشنامه گردآوری و با استفاده از نرم افزارهای SPSS22 و AMOS تحلیل شدند. نتایج نشان داد، مردم در سطوح پایین مشارکت اعم از مشورت کارشناسان با اعضای شورا و بزرگان روستا دخالت بالایی داده شده بودند، در حالی که در سطوح بالای مشارکت، همچون شروع خودجوش پروژه ها توسط مردم، آن ها نقش ضعیفی داشتند. متغیرهایی همچون سرمایه های اجتماعی مبتنی بر روابط و اعتمادهای درون جامعه و با کنشگران بیرونی و عضویت تشکل های روستایی، برنامه های ترویجی، اقدامات اجرا شده ی اصلاحی-احیایی، تنوع سازی کشاورزی و غیرکشاورزی پروژه ترسیب کربن، سطح اراضی باغی خانوارها، و سطح درآمد کشاورزی آن ها مهم ترین عوامل مؤثر بر مشارکت خانوارهای روستایی در پروژه ی ترسیب کربن مشخص شدند. ارتقای هر چه بیشتر سرمایه های اجتماعی با کمک برنامه های ترویجی، همچنین به کارگیری ترکیبی از اقدامات حفاظت گرا و تنوع ساز معیشت می تواند نه تنها مشارکت جوامع روستایی را در پروژه های مدیریت منابع طبیعی تقویت کند بلکه موفقیت آن ها را نیز بیشتر خواهد کرد.

سطح قابل توجهی از مراتع کشور در اثر عوامل مختلف از جمله بهره برداری های بی رویه، تغییرات اقلیمی و دیگر عوامل دچار تخریب شده و بخش مهمی از گیاهان مرتعی در معرض خطر قرار گرفته اند و یا جمعیت آن ها به شدت کاهش یافته است. برای ایجاد پایداری در این گونه مراتع، اصلاح و احیاء آن ها از طریق انتخاب گونه های مناسب و یافتن بهترین شیوه های کشت و استقرار از اولویت ویژه ای برخوردار است. از این رو در طرح تحقیقاتی علوفه قابل برداشت مراتع کشور، بذر مهم ترین جمعیت های چند ساله ی بوته ای قابل چرای دام، همراه با اکسشن های موجود آن ها، از مناطق مختلف مراتع استان کرمان در تاریخ های مناسب جمع آوری گردید. به منظور بررسی برخی از صفات مهم گیاهی جمعیت گونه های گیاهی از قبیل عملکرد علوفه، پوشش گیاهی و عملکرد بذر، آزمایشی با طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط مزرعه به مرحله ی اجرا درآمد و از صفات مورد نظر یادداشت برداری به عمل آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه ی میانگین ها با آزمون دانکن صورت پذیرفت. نتایج حاصله ی نشان داد که علی رغم وجود تفاوت هایی در صفات جمعیت های این گونه که ناشی از خصیصه ی جمعیت های گیاهان وحشی و تفاوت محیط رویشگاهی با محیط جدید بود، افزایش میزان عملکرد بذر پس از سازگاری با محیط جدید در تمامی اکسشن های مورد بررسی به طور معنی داری مشاهده گردید. به طور کلی از بین اکسشن های مورد مطالعه ی Fortuynia bongei در استان کرمان، از دیدگاه بالاترین عملکرد بذر و علوفه ی تولیدی، جمعیت جمع آوری شده از منطقه ی بم و از لحاظ بیشترین درصد پوشش، جمعیت جمع آوری شده از منطقه ی کوهپایه پیشنهاد می گردد.

امروزه پدیده ی گردوغبار به عنوان یکی از مهم ترین بلایای طبیعی در مناطق خشک و نیمه خشک شناخته می شود. به دلیل تأثیرات طولانی مدت این پدیده بر روی شاخص سلامت انسان ها از آن به عنوان یک بیماری مزمن یاد می کنند. به همین منظور مطالعه و شناسایی الگو ها و کانون های پدیده ی گردوغبار امری ضروری در مناطق خشک و نیمه خشک است. در این مطالعه به منظور شبیه سازی شار گسیل گردوغبار برای تعیین کانون های بحرانی داخلی و خارجی در فلات مرکزی ایران از مدل WRF-Chem، طرحواره ی فرسایش بادی GOCART و طوفان 29 الی 31 تیرماه 1394 استفاده گردید. نتایج نشان داد بیابان های عربی در عربستان سعودی، بیابان های کشور عراق و همچنین بیابان قرقوم در ترکمنستان و حوزه ی هیرمند در کشور افغانستان از مهم ترین کانون های بحرانی خارجی بوده که اتمسفر فلات مرکزی ایران را تحت تأثیر قرار می دهند. همچنین بیابان مرکزی (دشت کویر) به عنوان چشمه اصلی گردوغبار و قسمت های جنوبی حوزه ی لوت مرکزی و حوزه ی جازموریان به عنوان چشمه های داخلی گردوغبار شناسایی شده اند. همچنین نتایج نشان داد در حوزه ی لوت مرکزی به دلیل شرایط فرسایش پذیری مقدار شار گسیل گردوغبار µ g/m2. s6900 افزایش می یابد.

یکی از اصلی ترین علل تخریب مراتع و عدم مشارکت جوامع محلی در طرح های حفاظت از آن، عدم آگاهی و دانش کافی نسبت به جایگاه و ارزش کارکردهای غیر بازاری این اکوسیتم ها در رابطه با رفاه جوامع محلی بهره بردار است. هدف از این مطالعه بررسی ارزش آگاهی جوامع محلی از ارزش اقتصادی کارکرد ترسیب کربن به عنوان یکی از مهم ترین خدمات اکوسیستمی مراتع، در راستای افزایش مشارکت آن ها به منظور حفظ مراتع می باشد. به منظور تبیین نقش و ارزش آگاهی در افزایش مشارکت افراد در دو گروه شاهد (روستای چاقو) و آزمون (روستای گمرگان)، از روش ارزشگذاری مشروط و پرسشنامه انتخاب دوگانه-دوبعدی استفاده شد و تمایل به پرداخت جوامع محلی در حفظ مراتع اندازه گیری شد. نتایج نشان داد میان دو گروه تفکیک شده (آزمون و شاهد) اختلاف معنی داری از نظر میزان تمایل به پرداخت جهت حفاظت از مراتع وجود دارد؛ که این اختلاف تمایل به پرداخت نشان دهنده ی ارزش دقیق آموزش در افزایش تمایل به مشارکت جوامع محلی می باشد. به طوری که در گروه آزمون (گمرگان) متوسط تمایل به پرداخت افراد برابر با 84/89410 ریال و در گروه شاهد برابر با 88/32560 ریال در ماه می باشد. اختلاف تمایل به پراخت دو گروه برابر 12/57039 ریال است. همچنین متوسط تمایل به پرداخت سالیانه ی افراد در روستای آزمون و شاهد به ترتیب 6/2587230 و 05/1657100 ریال برآورد گردید. در نهایت پیشنهاد می گردد آگاهی بخشیدن به جوامع محلی منطقه ی مورد مطالعه (شهرستان ملارد) از فرآیند ترسیب-کربن و همچنین ارزش، نقش و جایگاه آن در رابطه با رفاه جوامع محلی به خصوص با توجه به آغاز اجرای طرح بین المللی تعمیم ترسیب کربن در این شهرستان در اولویت قرار بگیرد.

بررسی روند توسعه ی کشت محصولات بر اساس نیاز آبی در کنار آشکار سازی و پیش بینی تغییرات کاربری اراضی تصویر روشنی از وضعیت منابع آبی و تغییرات کاربری اراضی در اختیار برنامه ریزان قرار می دهد تا آگاهانه تر بتوانند در راستای حفظ منابع آب و خاک برنامه ریزی نمایند. از این رو، تحقیق حاضر با دو هدف کلی صورت پذیرفت. هدف اول، بررسی تغییرات کاربری اراضی در گذشته و پیش بینی آن در آینده با استفاده از مدل ساز تغییر زمین (LCM) و روش رگرسیون لجستیک بود. آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با به­ کارگیری تصاویر ماهواره Landsat و سنجنده های TM (تصویر سال 1369)، ETM+ (تصویر سال 1382) و OLI (تصویر سال 1398) انجام شد. هدف دوم مطالعه، بررسی روند توسعه ی محصولات کشاورزی از منظر نیاز آبی در سه دهه ی گذشته بود که بر اساس آمار و اطلاعات سازمان جهاد کشاورزی مورد بررسی قرار گرفت. مدل سازی نیروی انتقال براساس روش رگرسیون لجستیک و متغیرهای مدل رقومی ارتفاع (DEM)، شیب، جهت، زمین شناسی، فاصله از گسل، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه، فاصله از شهر، شاخص NDVI انجام گرفت و جهت پیش بینی تغییرات کاربری اراضی در دوره ی آتی، از زنجیره ی مارکوف استفاده گردید. همچنین با استفاده از آمار و اطلاعات سه دهه ی گذشته و اطلاعات سند ملی آبیاری کشور، روند تغییرات سطح زیر کشت محصولات زراعی عمده بر اساس نیاز آبی در دشت جیرفت مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج تغییرات کاربری اراضی حاکی از آن بود که بیشترین افزایش مساحت مربوط به اراضی کشاورزی با 444 کیلومتر مربع و بیشترین کاهش مساحت مربوط به اراضی مرتعی (404 کیلومترمربع) بوده است و تخریب اراضی مرتعی و بایر بیشتر در راستای تبدیل این اراضی به اراضی کشاورزی و اراضی مسکونی بوده است. همچنین نتایج حاصل از پیش بینی کاربری آینده 1410 با استفاده از مدل LCM نشان داد که در دوره ی زمانی مورد مطالعه (1410-1369) مساحت اراضی مسکونی و کشاورزی به ترتیب 9/54 و 69/667 کیلومتر مربع افزایش خواهند یافت. نتایج حاکی از آن بود که در سه دهه ی گذشته کشت محصولات زراعی با نیاز آبی بالا در دشت جیرفت توسعه ی بیشتری داشته است که با توجه به وضعیت بحرانی منابع آب در دشت جیرفت می تواند اثرات منفی برای اکوسیستم این دشت داشته باشد.