پژوهش های حبوبات ایران
سال:1398 | دوره:10 | شماره:1 |تعداد مقالات:15

از جمله روش های مطالعه وجود تنوع ژنتیکی میان گونه های گیاهی، استفاده از روش الکتروفورز پروتئین های بذر می باشد. استفاده از نشانگرهای پروتئینی در جداسازی ارقام نخود به عنوان یک منبع ارزشمند غذایی مهم است. الگوی پروتئین های ذخیره ای چهار رقم نخود (آرمان، هاشم، ILC-482 و آزاد) با روش SDS-PAGE بررسی شد. برای این منظور از ژل 5/12درصد پلی اکریل آمید استفاده گردید. نتایج الکتروفورز نشان داد که تفاوت الگوی پروتئینی ارقام مورد مطالعه بیشتر مربوط به باندهای پروتئینی موقعیت 17 و 25کیلودالتون است. بر اساس نتایج SDS-PAGE، به طور میانگین 75/28باند پروتئینی، در محدود 14 تا 100کیلودالتون شناسایی گردید. حضور باندهای پروتیئنی با وزن تقریبی 17کیلودالتون در الگوی پروتئینی ارقامILC-482، هاشم و آزاد می تواند به عنوان نشانگرهای پروتئینی برای این ارقام و باند پروتئینی 14کیلودالتون برای رقم آرمان معرفی شوند. دو رقم ILC-482 و آرمان و نیز هاشم، به ترتیب بیشترین و کمترین تعداد باند را داشتند و بیشترین فاصله ژنتیکی بین ارقام ILC-482 و آرمان مشاهده شد. ماتریس تشابه محاسبه و تجزیه خوشه ای بر اساس ضریب تشابه جاکارد به روش UPGMA انجام گردید. در رنگ آمیزی با کوماسی بلو دامنه ضرایب تشابه از 78/0 تا 87/0 متغیر بود. جهت تعیین همبستگی بین صفات زراعی و مولکولی از آزمون مانتل-هانزل (Mantel-Hansel) استفاده شد و همبستگی بین صفات زراعی در شرایط تنش خشکی و شرایط آبیاری تکمیلی با داده های مولکولی مشاهده گردید P<%5)). با بررسی شاخص های تنش خشکی و نتایج حاصل از بای پلات رقم آرمان به عنوان متحمل ترین رقم شناخته شد و در هر دو شرایط محیطی تنش خشکی و بدون تنش عملکرد بالاتری نسبت به سایر ارقام از خود بروز داد. همچنین تجزیه بای پلات نشان داد که شاخص های YI و HAM بهترین شاخص های تحمل به خشکی بودند.

به منظور بررسی تأثیر کود شیمیایی و زیستی نیتروژن در تاریخ های کاشت مختلف نخود (Cicer arietinum L. ) رقم آزاد، آزمایشی در سال زراعی 95-1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس انجام شد. تاریخ کاشت در دو سطح (15دی و 13بهمن ماه)، کود زیستی مزورایزوبیوم در دو سطح (تلقیح با کود زیستی مزورایزوبیوم و عدم تلقیح) و کود شیمیایی نیتروژن در چهار سطح (صفر، 20، 40 و 60کیلوگرم نیتروژن در هکتار با منشأ اوره) بود. نتایج نشان داد که عامل تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته، تعداد ساقه در بوته، تعداد غلاف و دانه در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک تأثیرگذار بود و مقدار آن ها در تاریخ 15دی بیشتر بود. تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک تحت تأثیر عامل کود نیتروژن و کود زیستی مزورایزوبیوم قرار گرفتند. کود زیستی مزورایزوبیوم تعداد دانه در بوته را نیز تحت تأثیر قرار داد. تیمارهای مصرف 60کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تلقیح با کود زیستی مزورایزوبیوم بیشترین مقدار صفات را به خود اختصاص دادند. عملکرد دانه در تاریخ کاشت 15دی ماه 8/16درصد بیشتر از 13بهمن ماه بود. با مصرف 60کیلوگرم نیتروژن در هکتار عملکرد دانه 57/9درصد نسبت به عدم مصرف افزایش یافت. تلقیح با باکتری عملکرد دانه را 48/7درصد افزایش داد. بنابراین استفاده از نیتروژن، تلقیح با باکتری و کاشت زودتر فرصت بهتری برای استفاده از منابع محیطی و نیتروژن برای گیاه فراهم کرد، به طوری که موجب افزایش رشد رویشی و به دنبال آن عملکرد دانه شد.

مصرف بی رویه کودهای شیمیایی به منظور افزایش تولیدات کشاورزی به ویژه در بخش زراعی، موجب صدمات زیست محیطی و اختلال در حاصلخیزی خاک می شود. به منظور بررسی تأثیر کودهای بیولوژیک و شیمیایی نیتروژنه بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های عدس، تحقیقی در سال زراعی 1394-1393 در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان انجام شد. این آزمایش در قالب فاکتوریل و بر مبنای طرح بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار با پنج تیمار کودی ( شاهد، سوپرنیتروپلاس، نیتروکسین، ریزوچک و کود شیمیایی نیتروژنه به عنوان استارتر) و سه رقم (بیله سوار و کیمیا، رقم محلی) اجرا شد. نتایج این تحقیق نشان داد که تیمار کودی تأثیر معنی داری از نظر تعداد روز تا 50درصد گل دهی، تعداد روز تا 50درصد غلاف دهی، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته، زیست تودة تولیدی و عملکرد دانه داشت. ارقام مورد مطالعه نیز از نظر تعداد روز تا 50درصد گل دهی، تعداد روز تا 50درصد غلاف دهی، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، زیست تودة تولیدی، تعداد دانه در غلاف، وزن100دانه و عملکرد دانه اختلاف معنی دار آماری داشتند. اثرات متقابل کود×رقم در صفات مورد بررسی معنی دار نشد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار مصرف کود ریزوچک و کمترین آن مربوط به تیمار شاهد (عدم مصرف کود) بود. افزون بر این، تیمار ریزوچک به ترتیب موجب افزایش 29، 16 و 49درصدی زیست توده، ارتفاع بوته و عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد شد. در بین ارقام مورد بررسی، رقم بیله سوار عملکرد بالاتری نسبت به عدس رقم محلی تولید کرد.

به منظور مقایسه دو شیوه کشت دیم و کشت با یک مرحله آبیاری تکمیلی بر عملکرد و کارآیی مصرف آب سه رقم نخود پژوهشی در سال 94-1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی رزوه (شهرستان چادگان-اصفهان) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو روش کاشت (دیم و کاشت با یک نوبت آبیاری) به عنوان کرت اصلی و سه رقم نخود (آزاد، هاشم و آرمان) به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. آزمایش به صورت کرت های خردشده با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. نتایج نشان دادند دو روش کاشت از نظر عملکرد، اجزای عملکرد و کارآیی مصرف آب با هم تفاوت معنی دار داشتند. رقم آزاد در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی به ترتیب با 7/605 و 8/899کیلوگرم در هکتار به طور معنی داری (در سطح احتمال 5 درصد) عملکرد بالاتری نسبت به دو رقم دیگر تولید نمود. صرف نظر از نوع رقم، شاخص برداشت در شرایط دیم نسبت به شرایط آبیاری تکمیلی افزایش معنی-داری نشان داد و رقم آزاد از بیشترین مقدار شاخص برداشت ( 5/34 درصد) برخوردار بود. سه رقم آزاد، هاشم و آرمان به ازای هر میلی متر آبیاری تکمیلی به ترتیب 88/5، 68/4 و 44/5کیلوگرم عملکرد اضافی (نسبت به شرایط دیم) تولید کردند. به طور خلاصه استفاده از رقم آزاد و انجام آبیاری تکمیلی نسبت به دو رقم دیگر نتایج بهتری دربرداشت.

به منظور بررسی اثر تنش کم آبی و تنظیم کننده های رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا رقم سان رایز آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقات هنرستان کشاورزی ارومیه در سال 1394 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل کم آبی در سه سطح (تنش شدید: آبیاری بعد از 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A، تنش ملایم: آبیاری بعد از 90 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A، و شاهد: آبیاری بعد از 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) به عنوان فاکتور اصلی و تیمار محرک رشد در پنج سطح (شاهد، پرایمینگ با آب مقطر، پرایمینگ با سالسیلیک اسید، محلول پاشی با سالسیلیک اسید، پرایمینگ و محلول پاشی با سالسیلیک اسید) به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج تجزیه واریانس بین صفات نشان داد که کم آبی و محرک رشد تأثیر معنی داری بر صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن100دانه و ارتفاع بوته داشت. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین (3362 کیلوگرم در هکتار) و کمترین (1864 کیلوگرم در هکتار) عملکرد دانه به ترتیب از تیمار آبیاری مطلوب و تنش خشکی شدید به دست آمد. تنش خشکی شدید در مقایسه با آبیاری مطلوب عملکرد بیولوژیک و وزن100دانه را به ترتیب به میزان 25 و 34 درصد کاهش داد. محلول پاشی و پرایمینگ با اسید سالسیلیک در مقایسه با تیمار شاهد (بدون پرایمینگ) عملکرد دانه و وزن100دانه را به ترتیب به میزان 50 و 70 درصد افزایش داد. تعداد غلاف در بوته نیز در شرایط آبیاری مطلوب در مقایسه با تنش خشکی شدید حدود 25 درصد و در شرایط محلول پاشی و پرایمینگ با اسید سالسیلیک در مقایسه با تیمار شاهد (بدون پرایمینگ) حدود 35 درصد افزایش یافت. با توجه به نتایج به دست آمده در این تحقیق، آبیاری بر اساس 60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و محلول پاشی و پرایمینگ با اسید سالسیلیک از طریق افزایش اجزای عملکرد دانه باعث افزایش عملکرد دانه لوبیا گردید.

زمان پایان بارندگی های بهاره در موفقیت زراعت دیم مؤثر است. دو راهکار اساسی (آبیاری تکمیلی و روابط قارچ-ریشه) برای بهبود عملکرد گیاهان زراعی با اثر هم افزایی در اعمال توأم آن ها وجود دارد. برای بررسی تلقیح میکوریزایی نخود دیم، آزمایشی دوساله به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 1393 و 1394 در مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان غربی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل زمان پایان بارندگی (20اردیبهشت ماه، سوم خردادماه و 17خردادماه)، تلقیح میکوریزا (شاهد و قارچ گونه Glomus intraradices) و آبیاری (دیم و یک نوبت آبیاری تکمیلی) بودند. تلقیح میکوریزایی تحت شرایط آبیاری تکمیلی باعث افزایش معنی دار عناصر فسفر، کلسیم و خاکستر بقایا، پتاسیم و پروتئین دانه نخود نسبت به کشت دیم شد. ادامه بارندگی تا 17خرداد، عملکرد بقایا (1451کیلوگرم در هکتار) و دانه (602کیلوگرم در هکتار) نخود در گیاهان میکوریزایی را تحت شرایط آبیاری تکمیلی نسبت به پایان زودهنگام بارندگی ها (20اردیبهشت ماه وسوم خردادماه) افزایش بیشتری داد. به طورکلی کیفیت بقایا و دانه نخود در کشت دیم با یک نوبت آبیاری بهبود یافت. تلقیح میکوریزایی صرفنظر از زمان پایان بارندگی در میزان بهبود کیفیت و عملکرد دانه (در آبیاری تکمیلی تا 20درصد و در کشت دیم تا 24درصد) مؤثر بود. نتایج نشان داد که دو راهکار آبیاری تکمیلی و تلقیح میکوریزایی روش های قابل اعتمادی برای دستیابی به عملکرد مطلوب درکشت دیم نخود می باشند.

کموکاین CCL21 از جمله کموکاین هایی است که خاصیت آنتی توموری دارد و در ایمونوتراپی بر پایه سیتوکنین ها بر علیه سلول های سرطانی مؤثر می باشد. با توجه به اهمیت فناوری جدید تولید پروتئین های نوترکیب در گیاهان، تولید پروتئین CCL21 نیز در گیاه نخود که دارای خواص آنتی توموری و ترکیبات معدنی و شیمیایی مناسب است، مورد توجه قرار گرفته است. در مطالعه حاضر از بیان موقت پروتئین CCL21 به روش آگرواینفیلتراسیون، برای تولید این پروتئین نوترکیب در گیاه نخود استفاده شده است. 72 ساعت بعد از آگرواینفیلتراسیون، نتایج آزمون های RT-PCR، Real time PCR، دات بلات، وسترن بلات و الایزا نشان داد که سازه ژنی طراحی شده در برگ های نخود با میزان بالایی در سطح رونویسی و ترجمه بیان شده است. بنابراین با استفاده از روش آگرواینفیلتراسیون و انتقال سازه بیانی CCL21، نتایج نشان داد که نخود می تواند گیاه مناسبی جهت تولید پروتئین های نوترکیب باشد.

نخود (Cicer arietinum) خود گرده افشان می باشد با تعداد کروموزم (16x=2n=2) که به عنوان مهمترین منبع پروتئین گیاهی در جهان شناخته شده است. پانزده ژنوتیپ نخود برای پارامترهای مختلف عملکرد در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه ارزیابی شدند. در این تحقیق صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد شاخه اولیه، تعداد شاخه ثانویه، تعداد کل غلاف در بوته، تعداد گره در ساقه، تعداد غلاف تک بذر، تعداد غلاف دو بذر، تعداد غلاف پوک، وزن دانه با پوسته غلاف، وزن دانه تک بوته، وزن صد دانه، وزن کل دانه با کاه، تعداد غلاف بارور، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن خشک ساقه تک بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد کاه، شاخص برداشت و تلاش زاد آوری ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس تغییرات بسیار معنی داری بین ژنوتیپ ها برای صفات وزن دانه در هر بوته، وزن صد دانه و تعداد غلاف در هر بوته نشان دادند. بر اساس نتایج مقایسه میانگین مشخص شد که ژنوتیپ های 8 G، 9G، 1G و6G به ترتیب دارای بالاترین عملکرد دانه هستند. نتایج همبستگی ساده، رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت نشان داد که وزن صد دانه، وزن غلاف (دانه + پوسته) و تعداد غلاف تک بذر بیشترین تاثیر را روی عملکرد بذر دارند. می توان نتیجه گیری کرد که ژنوتیپ های 8 Gو9G از نظر عملکرد دانه و بیولوژیکی بهترین هستند. همچنین وزن غلاف (بذر + پوسته)، وزن صد دانه و تعداد غلاف تک بذر شاخص های مناسبی برای عملکرد دانه بهتر در نخود می باشند.

کم آبی امروزه از مهم ترین عوامل محدودکننده عملکرد محصولات زراعی در نواحی خشک و نیمه خشک می باشد و کاهش رشد در اثر تنش خشکی به مراتب بیشتر از سایر تنش های محیطی است. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر ارقام لوبیا آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه گروه زراعت دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی در این آزمایش، رژیم رطوبتی در سه سطح (تأمین 100 درصد، 75 درصد و 50 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب نشان دهنده تیمار شاهد، تنش خشکی ملایم و تنش خشکی شدید) و سه رقم لوبیاچیتی شامل تلاش، خمین و صالح بودند. نتایج نشان داد اثر تیمار آبیاری و رقم بر ارتفاع بوته، وزن شاخساره، وزن ریشه، نسبت ریشه به شاخساره، محتوای آب نسبی، نشت الکترولیت ها، هدایت روزنه ای، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود. بیشترین وزن شاخساره و ریشه در بین رژیم های آبیاری از تیمار شاهد و از رقم تلاش به دست آمد. با کاهش مقدار آب مصرفی، در مرحله زایشی کلروفیل نیز کاهش یافت، به گونه ای که بیشترین مقدار کلروفیل در تیمار آبیاری کامل مشاهده شد. در بین ارقام نیز بیشترین میزان کلروفیل در رقم صالح مشاهده شد. محتوای آب نسبی در شرایط تنش خشکی متوسط 9/9 درصد و در شرایط تنش خشکی شدید 7/30 درصد نسبت به شاهد کاهش نشان داد. در بین ارقام نیز بیشترین مقدار آب نسبی در رقم صالح ثبت شد. کاهش میزان آب برگ همبستگی مستقیم با افزایش نشت الکترولیت ها داشت، به نحوی که در شرایط تنش خشکی متوسط نشت الکترولیت های غشاء، 24 درصد و در شرایط تنش خشکی شدید 37 درصد بود. کمترین میزان نشت در بین ارقام در رقم صالح مشاهده شد. کاهش مقدار آبیاری باعث شد هدایت روزنه ای در شرایط تنش خشکی متوسط و شدید به ترتیب 3/33-درصد و 3/53 درصد نسبت به شاهدکاهش یابد. رقم صالح در بین ارقام و آبیاری کامل در بین رژیم های آبیاری، بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. کاهش آب مصرفی باعث شد عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی متوسط و شدید به ترتیب 1/36 درصد و 6/71 درصد نسبت به تیمار بدون تنش خشکی کاهش یابد. رقم صالح از نظر صفاتی از جمله عملکرد دانه، محتوای آب نسبی، کلروفیل و هدایت روزنه ای نسبت به دو رقم دیگر برتری نشان داد. همچنین نشت الکترولیت ها نیز در این رقم کمتر از سایر ارقام بود و به نظر می رسد تحمل بیشتری به تنش خشکی داشته باشد.

این آزمایش به صورت کرت های خردشده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه ملی تحقیقات لوبیای کشور واقع در خمین با هدف ارزیابی بودجه انرژی شدت های مختلف مصرف نهاده در ارقام مختلف لوبیا اجرا شد. شدت های مختلف مصرف نهاده؛ شامل اکولوژیک، تلفیقی، کم نهاده، متوسط نهاده و پر نهاده به عنوان کرت های اصلی و ارقام مختلف لوبیا (لوبیا سفید رقم درسا، لوبیا قرمز لاین امید بخش Ks-31169، لوبیا چیتی رقم صدری) به عنوان کرت های فرعی آزمایش بودند. برای ارزیابی شاخص های انرژی ابتدا مجموع انرژی خروجی، مجموع انرژی ورودی، انرژی دانه، انرژی کاه اندازه گیری و سپس شاخص های کارآیی انرژی، انرژی خالص، انرژی مخصوص، فشردگی انرژی، شدت انرژی تولیدی، مصرفی و جاری ارزیابی شد. مقدار انرژی ورودی در نظام های زراعی اکولوژیک، تلفیقی، کم نهاده، متوسط نهاده و پرنهاده به ترتیب 14121، 32432، 24260، 37118 و 57390 مگاژول در هکتار و انرژی خروجی در نظام های زراعی اکولوژیک، تلفیقی، کم نهاده، متوسط نهاده و پرنهاده به ترتیب 40135، 51382، 33824، 46417 و 60142 مگاژول در هکتار تخمین زده شد. بیشترین کارایی انرژی و کارایی زیست محیطی انرژی کمکی مربوط به نظام اکولوژیک رقم صدری به ترتیب به میزان 3/3 و 5/3 بود، که در مقایسه با نظام پرنهاده رقم صدری به ترتیب 155 و 169 درصد افزایش کارایی داشته است. نتایج این مطالعه نشان داد باوجود کاهش شدت انرژی تولیدی و شدت انرژی مصرفی نسبت به سایر نظام ها باعث کاهش کل ارزش خدمات کشاورزی اکولوژیک می شود؛ اما حرکت به سمت کشاورزی پایدار خدمات غیر بازاری بیشتری همچون حفظ سلامت نظام تولیدی و تولید غذای سالم را در بر خواهد داشت.

کودهای آلی نظیر کمپوست می تواند نقش مهمی در رشد و تغذیه گیاهان ایفا کند و به نظر می رسد استفاده از این کود می تواند اثرات منفی ناشی از تنش های محیطی را کاهش دهد. در این راستا، به منظور بررسی اثر کود کمپوست بر خصوصیات فیزیولوژیکی، فتوسنتزی، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، محتوای پرولین و پروتئین محلول برگی گیاه عدس (رقم گچساران) در شرایط تنش کم آبی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط محیط گلخانه در سال 1395 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل پنج سطح از کمپوست و خاک (100: 0، 95: 5، 85: 15، 75: 25 و 65: 35 درصد وزنی) و سه سطح تنش کمبود آب بدون تنش (75 درصد ظرفیت زراعی)، تنش ملایم (50 درصد ظرفیت زراعی) و تنش شدید (25 درصد ظرفیت زراعی) بود. نتایج نشان داد که در شرایط بدون تنش استفاده از کمپوست در سطوح 25 و 35 درصد وزنی موجب افزایش معنی دار محتوای آب نسبی، پایداری غشاء سلول های برگی، کارآیی فتوسیستمII، فتوسنتز خالص، CO2 زیر روزنه، کارآیی مصرف آب، محتوای پروتئین و پرولین برگی، فعالیت آنزیم های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز در مقایسه با شاهد شد. در شرایط تنش آبی ملایم و شدید، استفاده از مخلوط کمپوست و خاک با نسبت درصد وزنی (65: 35) به ترتیب منجر به افزایش معنی دار محتوای آب نسبی (3/3درصد، 17/6درصد)، پایداری غشاء سلول (4/5درصد)، CO2 زیر روزنه (3/9درصد)، فتوسنتز خالص (3/65درصد، 77/58درصد)، کارآیی مصرف آب (13/12درصد، 47/22درصد)، محتوای پرولین (در شرایط تنش ملایم حدود 3درصد)، محتوای پروتئین کل (8/18درصد، 9/7درصد+)، فعالیت آنزیم های پراکسیداز (9/18درصد، 7/3درصد)، کاتالاز (در شرایط تنش ملایم حدود 7/3درصد) و سوپراکسیددیسموتاز (3/1درصد، 5/12درصد) نسبت به سطوح شاهد شد. بر طبق نتایج این مطالعه، استفاده از کود کمپوست به ویژه در سطح 35 درصد وزنی به منظور بهبود شرایط تنش آبی در کشت گلدانی گیاه عدس. توصیه می شود.

به منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای آن و همچنین مطالعه کارآیی جذب، مصرف و بهره وری نیتروژن دو رقم عدس دیم، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 95-1394 اجرا گردید. فاکتور اصلی این آزمایش سطوح مختلف کود نیتروژن از منبع اوره (0، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار) و فاکتور فرعی شامل دو رقم عدس دیم (بیرجند و رباط) بود. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد دانه در غلاف و وزن100 دانه به ترتیب در شرایط عدم کاربرد کود نیتروژن و رقم بیرجند و تیمار 40 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و رقم رباط حاصل شد. تیمار 40 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و رقم بیرجند حداکثر تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه (23/338 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک (68/3291 کیلوگرم در هکتار)، میزان نیتروژن زیست توده و کارآیی جذب نیتروژن را به خود اختصاص داد. بالاترین بهره وری نیتروژن بر اساس عملکرد دانه (39/3 کیلوگرم دانه برکیلوگرم نیتروژن خاک) و زیست توده (48/33 کیلوگرم ماده خشک بر کیلوگرم خاک) در شرایط عدم استفاده از کود نیتروژن و رقم بیرجند به دست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار 40 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و رقم بیرجند نداشت. با توجه به نتایج حاصله به منظور صرفه جویی در میزان مصرف کود و جلوگیری از تبعات منفی ناشی از زیادی مصرف آن، مصرف 40 کیلوگرم کود اوره در هکتار و استفاده از رقم بیرجند با رعایت تاریخ کاشت بهینه (با توجه به دیررس بودن آن) برای کشت عدس به صورت دیم در منطقه مورد مطالعه، مطلوب به نظر می رسد.

به منظور بررسی اثر کاربرد سطوح نیتروژن و نسبت های کشت مخلوط نخودفرنگی و کاهو، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی94-1393 اجرا گردید. عامل های مورد بررسی شامل نیتروژن خالص در سه سطح: صفر، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار و الگوی کاشت در نُه سطح: کشت خالص نخودفرنگی، کشت مخلوط جایگزین 33، 50 و 67 درصد کاهو، کشت مخلوط افزایش 33، 50، 67 و 100 درصد کاهو و کشت خالص کاهو بود. الگوی کاشت و نیتروژن اثر معنی داری بر ارتفاع، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن100دانه، عملکرد بوته، وزن غلاف در بوته، درصد پروتئین، درصد کربوهیدرات محلول دانه و عملکرد کل داشت. ارتفاع بوته در تیمار های افزایشی بیش از جایگزین و کشت خالص نخودفرنگی بود، اما تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن100دانه و وزن غلاف در بوته در تیمارهای جایگزین و خالص بیشتر از افزایشی بود. بین دو تیمار مصرف 25 و 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در مورد اکثر صفات تفاوت معنی داری مشاهده نشد. درصد پروتئین در تیمار کشت خالص نخودفرنگی و تیمار جایگزین 33درصد کاهو به جای نخودفرنگی بیش از سایر تیمارها بود. درصد کربوهیدرات محلول در تیمار مخلوط جایگزین 67درصد کاهو به جای نخودفرنگی و افزایش 67 و 100 درصد کاهو به نخودفرنگی بیش از سایر تیمارها بود. به هر حال، عملکرد بوته نخودفرنگی در تیمار جایگزین 67 درصد کاهو و 33 درصد نخودفرنگی و همچنین 50 درصد کاهو و 50 درصد نخودفرنگی به ترتیب با 25/30 و 44/27 گرم بیش از تیمارهای دیگر بود. در کلیه تیمارها و به خصوص تیمارهای کشت مخلوط افزایشی، افزایش عملکرد نسبت به کشت خالص نخودفرنگی مشاهده شد.

به منظور ارزیابی واکنش ارقام و برخی توده های محلی نخود دیم به تاریخ کاشت و تراکم بذر، آزمایشی به صورت کرت های دوبار خُردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی1395-1394 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق در مشهد به اجرا درآمد. تاریخ کاشت با دو سطح کشت در انتهای پاییز (انتظار) و کشت معمول کشاورزان (نیمه دوم اسفندماه) به عنوان کرت اصلی و پنج ژنوتیپ نخود شامل سه رقم جم، سارال و بینالود و دو توده محلی نیشابور و قوچان به عنوان کرت فرعی و دو تراکم بذر 40 و 50بذر در مترمربع به عنوان کرت فرعی-فرعی تیمارهای آزمایش بودند. میزان بارندگی طی سال زراعی انجام آزمایش 276میلی متر بود. نتایج نشان داد که از نظر بسیاری از صفات مورد بررسی از جمله وزن100دانه و عملکرد دانه اختلاف معنی داری بین تاریخ های کاشت و ژنوتیپ های نخود مورد بررسی وجود دارد. میانگین عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول 860 کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به میانگین عملکرد دانه در تاریخ کاشت دوم با 380 کیلوگرم در هکتار برتری قابل توجهی داشت. اثر متقابل تیمارهای مورد بررسی نیز بر تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، وزن100دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی دار بود. بر مبنای کمیت دانه تولیدی، ارقام سارال و جم و توده نیشابور به ترتیب با عملکرد دانه 1038، 900 و 908 کیلوگرم در هکتار برای کشت در شرایط انتظار و به ترتیب با 837درصد، 144درصد و 146درصد افزایش عملکرد نسبت به تاریخ کاشت دوم، بر سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند، اما چنانچه بازارپسندی نیز موردتوجه باشد، به علت ریز بودن دانه ها در توده نیشابور (وزن100دانه 7/17 گرم)، ارقام جم و سارال به ترتیب با وزن100دانه 9/25 و 8/26 گرم برای این تاریخ کاشت مناسب خواهند بود. بر اساس نتایج این مطالعه واکنش ارقام به تغییر تاریخ کاشت متفاوت بود، بنابراین در انتخاب رقم برای کاشت در هر منطقه، باید عادت رشدی و امکان تامین نیازهای اکولوژیکی آن رقم مدّنظر قرار گیرد. تراکم بذر تأثیر قابل توجهی بر صفات مورد ارزیابی نشان نداد.

به منظور بررسی کارآیی چند علف کش در تلفیق با کولتیواتورزنی بین ردیف ها جهت کنترل علف های هرز مزارع نخود، آزمایشی در سال زراعی94-1393 در استان کرمانشاه به صورت استریپ پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار به اجرا در آمد. عامل اصلی شامل عملیات کولتیواتور (کولتیواتورزنی و عدم کاربرد کولتیواتور) و عامل فرعی شامل کاربرد علف کش های پندی متالین، لینورون، پیریدیت، ایزوکسافلوتل، متری بیوزین و پاراکوآت به ترتیب به میزان های 82/0، 67/0، 5/1، 48/0، 42/0 و 05/0کیلوگرم ماده مؤثره در هکتار و شاهد دوبار وجین بودند. نتایج نشان داد که علف کش های پیریدیت و ایزوکسافلوتل به ترتیب با 78 و 75 درصد، بیشترین و لینورون و پاراکوات به ترتیب با 29 و 34 درصد، کمترین کنترل تراکم کل علف های هرز را داشتند. تیمارهای وجین + کولتیواتور، پیریدیت + کولتیواتور و پیریدیت، به ترتیب با 83/44، 46/44، 58/40 درصد افزایش، بیشترین عملکرد دانه نخود را به خود اختصاص دادند. همچنین تیمارهای ایزوکسافلوتل + کولتیواتور و ایزوکسافلوتل به ترتیب 18/37 و 34درصد عملکرد دانه نخود را افزایش دادند. نتایج نشان داد افزودن کولتیواتور به تیمارهای کاربرد علف کش های پیریدیت و ایزوکسافلوتل، تأثیر معنی دار آماری از نظر کاهش علف های هرز و افزایش عملکرد نخود نداشت. مناسب ترین تیمار در جهت افزایش عملکرد دانه نخود، کاربرد علف کش پیریدیت به میزان 5/1 کیلوگرم مؤثره در هکتار بود و کاربرد علف کش ایزوکسافلوتل از نظر عملکرد دانه، تعداد غلاف و وزن خشک بوته نخود اختلاف معنی دار آماری با علف کش پیریدیت داشت.