تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران
سال:1399 | دوره:18 | شماره:1 (پیاپی 35) |تعداد مقالات:8

کاهش بارندگی و وقوع خشکسالی با محدود کردن مهاجرت مانگروها به سمت خشکی، سبب افزایش آسیب پذیری این اکوسیستم ها نسبت به بالا آمدن سطح آب دریاها می شود. بنابراین پایش تغییرات گستره های رو به خشکی و دریای مانگروها می تواند اطلاعات ارزشمندی را در مورد میزان آسیب پذیری آنها به بالا آمدن سطح آب دریا ارائه دهد. هدف از پژوهش پیش رو بررسی روند تغییرات گستره های رو به خشکی و دریای مانگروها در طول سواحل استان هرمزگان است. بدین منظور، با استفاده از تصاویر ماهواره ای پوشش مانگروها در سه رویشگاه خمیر، تیاب و جاسک در سال های 1986، 1998 و 2016 نقشه سازی شد و تغییرات گستره رو به خشکی و رو به دریای رویشگاه ها در مقاطع زمانی ذکر شده بررسی گردید. نتایج نشان داد که در دوره زمانی پس از سال 1998 که منطبق با دوره های بلندمدت خشکسالی در سواحل جنوبی ایران است، از وسعت گستره های رو به خشکی مانگروها کاسته شده است (7/272 هکتار کاهش در رویشگاه خمیر) و یا آنکه روند توسعه گستره های رو به خشکی رویشگاه ها کاهش چشمگیری داشته است؛ به طوری که در رویشگاه های تیاب و جاسک میزان افزایش وسعت گستره رو به خشکی به ترتیب از حدود 463 و 165 هکتار در دوره پیش از سال 1998 به حدود 35 و 13هکتار در دوره پس از سال 1998 کاهش یافته است. در کنار تاثیر قابل توجه کاهش بارندگی، عوامل انسانی همانند چرای دام و تهیه چوب سوختی (بویژه در مانگروهای واقع در روبشگاه خمیر)، توسعه آبزی پروری و آلاینده ها نیز نقش موثری در پسروی این رویشگاه ها داشته اند.

هدف از این پژوهش پیش بینی و بررسی روند تغییرات کاربری اراضی در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ در استان ایلام با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست (تصاویر TMسال های 1363، 1378 و OLA سال 1393) است. پس از تصحیح هندسی و اتمسفریک در این تصاویر ماهواره ای، چهار کاربری زراعت، باغ، مرتع و جنگل در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد. برای طبقه بندی تصاویر ماهواره ای از مقایسه روش های حداکثر احتمال و نزدیکترین همسایه و برای شناسایی تغییرات کاربری از روش های مقایسه بعد از طبقه بندی، تفاوت شاخص پوشش گیاهی (NDVI) و تفاوت تجزیه مؤلفه های اصلی (PCA) استفاده شد. پیش بینی تغییرات کاربری در سال 1403 با استفاده از مدل تلفیقی سلولی خودکار و زنجیره مارکوف انجام شد. به طور کلی طبقه بندی تصاویر مورد استفاده با روش حداکثر احتمال صحت بیشتری را نسبت به روش نزدیک ترین همسایه ارائه کرده است. براساس نتایج طبقه بندی طی دوره 1393-1363 کاهش در سطح اراضی مرتعی و جنگل و افرایش در اراضی باغی و زراعی مشاهده شد. در روش مقایسه پس از طبقه بندی بیشترین تغییرات در طی دوره 1378-1363 مربوط به تبدیل جنگل به زراعت، در دوره 1393-1378 مربوط به تبدیل جنگل به مرتع بود. پیش بینی تغییرات برای سال 1403 نشان داد که اراضی زراعی 10/1 درصد، باغی 52/0 درصد افزایش و سطح مراتع و جنگل ها به ترتیب 76/0 درصد و 86/0 درصد کاهش می یابد. براساس نتایج استفاده از تصاویر لندست در تلفیق با مدل مارکوف در مدلسازی تغییرات کاربری اراضی از صحت و دقت بالایی برخوردار است و می تواند در تصمیم گیری و مدیریت منطقه مؤثر باشد.

اطلاع و آگاهی از نوع اقلیم هر منطقه اساس برنامه ریزی زیربنایی در تمام مسائل مربوط به آن منطقه است. باغ گیاه شناسی ملی ایران به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری کشور است. انجام تحقیقات گیاه شناسی و باغبانی، آموزش، ارتقای آگاهی های عمومی در زمینه منابع طبیعی و محیط زیست و ایجاد جاذبه طبیعت گردی و حفاظت از گونه های گیاهی بومی در خارج از رویشگاه اصلی از مهمترین اهداف ایجاد این باغ است. شناخت نوع اقلیم و تغییرات آن می تواند در حفظ و نگهداری و پایداری آن به عنوان یک باغ ملی موثر باشد. در این مطالعه به منظور تعیین نوع اقلیم باغ و تغییرات آن طی سه دهه از مدل ابداعی آشکارسازی تغییرات نوع اقلیم استفاده شده. برای این منظور از داده های دما و بارش ماهانه ایستگاه چیتگر و جهت تکمیل آن از شبکه داده های اسفزاری استفاده شد. نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه نوع اقلیم باغ از نیمه خشک به خشک تغییر یافته. و در مقیاس فصلی زمستان بیشترین تغییرات را داشته به طوری که نوع اقلیم آن از نیمه مرطوب به اقلیم مدیترانه ای تبدیل شده است. در مقیاس ماهانه بیشترین تغییرات مربوط به ماه مارس و سپس ماه فوریه می باشد. با توجه به اهمیت و تنوع گونه های موجود در باغ، به عنوان یک سرمایه ملی، تداوم این تغییرات ممکن است در آینده حیات بسیاری از جوامع گیاهی موجود در آن را با خطر جدی انقراض مواجه کند.

در این پژوهش با نگرش به اهمیت آتش سوزی ها در ناحیه رویشی زاگرس، داده های زمانی و مکانی آتش سوزی در عرصه های طبیعی استان کرمانشاه مربوط به سال های 2002 تا 2018 با استفاده از داده های آتش فعال سنجنده MODIS استخراج شد. سپس فراوانی رخدادهای آتش سوزی با توجه به فیزیوگرافی منطقه مورد مطالعه در طبقات مختلف شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع بررسی شد. براساس نتایج بدست آمده، بیشترین و کمترین فراوانی رخدادهای آتش سوزی در محدوده جنگل ها به ترتیب در طبقات شیب 30-15 درصد و بیش از 80 درصد مشاهده شد. در مراتع نیز بیشترین و کمترین فراوانی رخدادها در طبقات شیب 15-0 درصد و نیز بیش از 80 درصد مشاهده شد. در مورد تاثیر ارتفاع از سطح دریا بر رخدادهای آتش سوزی، در جنگل های این منطقه بیشترین فراوانی این رخدادها در طبقات ارتفاعی 1500-1000 و 2000-1500 متر و کمترین فراوانی مربوط به طبقات ارتفاعی 500-115 و 2500< متر بود. در مراتع نیز بیشترین فراوانی رخدادهای آتش سوزی مربوط به طبقات ارتفاعی 1500-1000 و 2000-1500 متر و کمترین فراوانی مربوط به طبقه ارتفاعی 2500< متر بوده است. همچنین مشاهده شد که فراوانی رخدادهای آتش سوزی در جهت-های جغرافیایی شمالی و جنوبی به طور چشمگیری بیشتر از جهت های شرقی و غربی بود. نتایج این پژوهش بر این تاکید دارد که علاوه بر نوع فیزیوگرافی منطقه، فراوانی رخدادهای آتش سوزی به طور معنی داری وابسته به مساحت هر یک از شکل های فیزیوگرافی است که این موضوع می تواند در برنامه ریزی های مدیریت آتش سوزی اهمیت بسزایی داشته باشد.

در طی نمونه برداری حشرات مناطق مختلف کشور که با هدف جمع آوری و شناسایی سرخرطومی های جنگل ها و مراتع کشور در سال های 1372-1392 انجام گرفت، تعداد 32 گونه متعلق به 22 جنس شناسایی شدند که 5 گونه شامل Dorytomus ictor (Herbst, 1795)، D. melanophthalmus (Paykull, 1792)، Mogulones mendax (Schultze, 1898)، Paramecops sinaitus (Pic, 1930) و Polydrusus mollis (Stroem, 1768) برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. این نمونه ها در کلکسیون حشرات موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور نگهداری می شوند. در طی نمونه برداری حشرات مناطق مختلف کشور که با هدف جمع آوری و شناسایی سرخرطومی های جنگل ها و مراتع کشور در سال های 1372-1392 انجام گرفت، تعداد 32 گونه متعلق به 22 جنس شناسایی شدند که 5 گونه شامل Dorytomus ictor (Herbst, 1795)، D. melanophthalmus (Paykull, 1792)، Mogulones mendax (Schultze, 1898)، Paramecops sinaitus (Pic, 1930) و Polydrusus mollis (Stroem, 1768) برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. این نمونه ها در کلکسیون حشرات موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور نگهداری می شوند. در طی نمونه برداری حشرات مناطق مختلف کشور که با هدف جمع آوری و شناسایی سرخرطومی های جنگل ها و مراتع کشور در سال های 1372-1392 انجام گرفت، تعداد 32 گونه متعلق به 22 جنس شناسایی شدند که 5 گونه شامل Dorytomus ictor (Herbst, 1795)، D. melanophthalmus (Paykull, 1792)، Mogulones mendax (Schultze, 1898)، Paramecops sinaitus (Pic, 1930) و Polydrusus mollis (Stroem, 1768) برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. این نمونه ها در کلکسیون حشرات موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور نگهداری می شوند.

در سطح وسیعی از مراتع کشور، خشکی هوا و کمبود رطوبت وجود دارد که می توان با استفاده از برخی عملیات مکانیکی رطوبت خاک را در نقاط خاصی از مرتع افزایش داد. هدف در این تحقیق اثر عملیات ذخیره نزولات هلالی آبگیر و ابعاد آن بر احیای پوشش گیاهی و خاک مراتع دشت ریحان شهرستان راور (کرمان) می باشد. بدین منظور نمونه برداری به روش تصادفی در هلالی آبگیر کوچک، هلالی آبگیر متوسط، هلالی آبگیر بزرگ و منطقه بین هلالی انجام شد. در داخل هر پلات فهرست گونه های موجود، درصد تاج پوشش، تولید و تعداد پایه های گیاهی اندازه گردید و در هر ترانکست یک پروفیل خاک زده شد و نمونه برداری از عمق 30 سانتی متر اول خاک صورت پذیرفت و داده ها با استفاده از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون دانکن در نرم افزار SPSS21 آنالیز گردید. نتایج نشان داد که تراکم، تولید و درصد پوشش گیاهی در چهار سایت با هم تفاوت معنی داری (p <0/05) داشته اند. ببیشترین درصد پوشش و تولید در هلالی آبگیر با ابعاد بزرگ وجود داشت اما تنوع و غنا در چهار سایت مطالعاتی تفاوت معنی داری نداشتند. بر اساس شاخص یکنواختی نیز شاخص یکنواختی سیمپسون و ویلسون تفاوت معنی داری (p <0/05) داشته اند که بیشترین یکنواختی در هلالی آبگیر کوچک می باشد. مواد آلی و کربن آلی خاک هلالی آبگیر بزرگ افزایش معنی_داری داشته است. به طور کلی با توجه به حساسیت بالای اکوسیستم های مرتعی در مناطق خشک و نیمه خشک با احداث هلالی آبگیر در ابعاد بزرگ می توان باعث افزایش پوشش گیاهی در عرصه شد.

مدیریت جنگل تاثیر مهمی برای بستر رشد قارچ های چوب زی دارویی، خوراکی و سمی یعنی خشکه دار افتاده می-گذارند. با شناسایی قارچ های خوراکی کشت و پرورش برخی از آنها، نقش مهمی در تامین نیاز غذایی جامعه، قارچ های دارویی در حفظ سلامت و درمان بسیاری از بیماری ها و قارچ های سمی در کاهش مشکلات حاصل از مسمومیت تاثیر دارد. هدف از این پژوهش شناسایی قارچ های چوب زی بر روی خشکه دار افتاده و تقسیم بندی آنها از لحاظ دارویی، خوراکی و سمی و بررسی میزان حجم خشکه دار در جنگل های داربکلا مازندران می باشد. این تحقیق در جنگل آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری دارابکلا ساری انتخاب و بعد از انجام جنگل گردشی های مقدماتی نمونه برداری از خشکه دارهای افتاده انجام گردید. شناسایی قارچ ها در آزمایشگاه قارچ شناسی از طریق مرفولوژی و استخراج دی ان ای ناحیه ITS nrDNA با استفاده از زوج آغازگر های ITS1 و ITS4 تکثیر و توالی یابی شد و با نرم افزار Bio edit اصلاح و در NCBI مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در جنگل مورد مطالعه 37 گونه شناسایی شدند که از این 70 درصد قارچ ها خاصیت دارویی، 22 درصد خاصیت خوراکی و 8 درصد خاصیت سمی داشتند. نتایج نشان داد که ترتیب قارچ های Trametes versicolor، Lenzites betulinus، Daldinia concentrica، Pleurotus ostreatus، Ganoderma lucidum و Fomes fomentarius بیشترین فراوانی را بر روی خشکه دار افتاده راش داشته اند. برای مدیریت خشکه دارهای افتاده موجود در یک اکوسیستم جنگل به منظور افزایش تنوع قارچ های دارویی و خوراکی پیشنهاد می شود که خشکه دار افتاده در جنگل حفظ شوند.

دیاتومه ها متنوع ترین جلبک های تک سلولی هستند که حاوی رنگیزه های فوکو گزانتین، کلروفیل a و c هستند. این گروه به عنوان جلبک ها، گروه آغازین زنجیره غذایی در اکوسیستم های آبی به حساب می آیند. با وجود این، گونه ای از آنها با نام علمی Didymosphenia geminata (Lyngbye) M. Schmidt به عنوان گونه مهاجم در آمریکای شمالی، اروپا، نیوزیلند و استرالیا شناخته شده است که مشکلات زیست محیطی زیادی به بار آورده است. در بررسی انجام شده در خصوص شناسایی فلور دیاتومه های رودخانه کرج، حضور این گونه در ایستگاه پایین دست سد کرج به عنوان گونه غالب با فراوانی 10% در دی ماه 1390 مشهود بود. غالبیت این گونه در رودخانه زنگ خطری برای اکوسیستم رودخانه کرج به حساب می آید. از این رو به منظور حفاظت از اکوسیستم رودخانه کرج، انجام برنامه های پایش به صورت سالیانه ضروری است که در صورت مشاهده شیوع بالای گونه در سالهای دیگر، باید تدابیری در خصوص پاکسازی گونه از این رودخانه صورت پذیرد.