راهبردهای توسعه روستایی
سال:1398 | دوره:6 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

اتخاذ استراتژی های کارآمد پایدارسازی برای جنبه های مختلف تولید، توزیع و مصرف رسالت اصلی متولیان امور توسعه روستایی است. هدف این تحقیق مطالعه میزان تاب آوری و انعطاف پذیری روستاهای دهستان چشمه سرا ازنظر تولید، توزیع و مصرف در بخش های مختلف اقتصادی و تبیین نقش سازمان فضایی عناصر در تاب آوری آن است. روش تحقیق حاضر اکتشافی و از نوع توصیفی-تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی و میدانی بوده است. روش نمونه گیری نیز به صورت ساده تصادفی و حجم نمونه(320 نفر) با استفاده از روش آماری کوکران انجام شده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از روش های آماری در محیط SPSS و GIS انجام شد. نتایج رگرسیون فضایی حاکی از ارتباط بین تاب آوری و عناصر سازمان فضایی دارد. ارتباط تاب آوری با لکه ها و شبکه ها بالاست. روستاهایی که اراضی مناسب تری داشتند، تاب آوری بالاتری را نیز تجربه کردند و تنها تعداد معدودی از روستاها چنین حالتی نداشتند و کمترین ارتباط نیز مربوط به سازمان فضایی جمعیت با تاب آوری است. در مورد شبکه ها وضعیت نوسان زیادی داشته است. به طوری که روستاهای علی کندی و ایل بلاغی که بالاترین وزن را در شبکه های ارتباطی داشتند دارای تاب آوری پایینی می باشند. به همین دلیل ضریب محلی آن از 3/0 تا7/0 در نوسان بوده است. به طورکلی نتایج نشان از ارتباط معنی دار بین عناصر سازمان فضایی و با تاب آوری است. ضرایب محلی تخمین زده شده برای آن ها 85/0است که نشان از ارتباط بالای تمام روستاهاست. تقویت کیفیت شبکه های ارتباطی، ایجاد مشاغل کوچک روستایی و خانگی شامل، تولید عرقیات، خشکبار، خشک کردن میوه سبزی، تولید لبنیات که باعث نگهداشت جمعیت روستایی شود، می توان تاب آوری روستاها را افزایش دهد.

مدیریت صحیح آب در تاکستان ها باعث استفاده بهینه از منابع آب، خاک، کود و تولید محصولاتی با کمیت و کیفیت بالا می شود. لذا هدف این پژوهش بررسی تصمیم پذیرش نوآوری بکارگیری آبیاری مناسب در تاکستان های انگور توسط انگورکاران شهرستان خرمدره می باشد، تا از طریق استفاده بهینه از آب ضمن صرفه جویی در مصرف آن محصولات بهتر و با کیفیت تری تولید شود. این پژوهش با استفاده از یک پیمایش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. داده ها از طریق مصاحبه های ساختارمند با انگورکاران با کمک ابزار پرسشنامه گردآوری گردید. نمونه ای متشکل از 260 نفر از جامعه 3942 نفری انگورکاران شهرستان خرمدره با استفاده از یک روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب گردیدند. نتایج مقایسه فرایند تصمیم پذیرش (دانش، قصد ونیت (نگرش) و رفتار) بکارگیری آبیاری مناسب در بین سه گروه نشان­ داد که این اختلاف هم بین افراد گروه 1 (غیر تحت پوشش) با گروه 2 (افراد تحت پوشش طرح طوبی87-1380) و گروه 3 (تحت پوشش طرح توسعه باغ ها سالهای 90-1388) وجود دارد و هم بین افراد گروه 2 با گروه 3 وجود دارد. به طور کلی میانگین رتبه ای دانش، قصد و نیت و رفتار انگورکاران گروه 3 نسبت به دو گروه 1 و 2 بیشتر شده است و میانگین گروه 2 نیز نسبت به گروه 1 بالاتر است. در نتیجه دانش، قصد و نیت و رفتار پذیرش آبیاری مناسب در بین گروه 3 بالاتر می باشد، پس طرح اصلاح و بهبود باغ های انگور موجب بالا بردن تصمیم پذیرش آبیاری مناسب توسط انگورکاران شهرستان خرمدره شده است.

خشکسالی از نظر گستره و حجم خسارات اقتصادی که بر جای می گذارد، جزء پرمخاطره ترین بلایای طبیعی محسوب می شود که خسارات جبران ناپذیری را بر بخش کشاورزی و منابع آب کشور وارد می سازد. این تحقیق، با هدف بررسی راهکارهای مدیریت آب توسط کشاورزان کوچک مقیاس در شرایط خشکسالی در مناطق روستایی استان اصفهان انجام شده است. از نظر ماهیت از نوع پژوهش های کمی، ازنظر میزان کنترل متغیرها از نوع غیرآزمایشی و ازنظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی بوده و به روش توصیفی-همبستگی انجام شده است. جامعه آماری شامل تمامی کشاورزان کوچک مقیاس استان اصفهان بودند که در شرایط خشکسالی قرار داشتند. بر اساس برآورد مرکز آمار ایران تعداد کل بهره برداران خرد و دهقانی استان اصفهان حدود 166030 نفر است. حجم نمونه در این گروه با استفاده از جدول مورگان و به روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب به تعداد 394 نفر تعیین گردید. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه بوده است. نتایج نشان داد که کشاورزان کوچک مقیاس از روش های گوناگونی جهت مدیریت آب در مقابله با خشکسالی استفاده می کنند که طی تحلیل عاملی در سه دسته راهکارهای مدیریت آبیاری و انتقال آب، مدیریت زراعی-فنی مناسب در مزرعه و مدیریت اطلاعات و سرمایه اجتماعی تلخیص شدند. لذا پیشنهاد می شود اقدامات لازم بلحاظ تصویب قوانین بهره برداری بهینه آب، برگزاری دورهای های آموزشی متناسب، جلب سرمایه گذاری های خصوصی در راستای توسعه زیرساخت های مورد نیاز آبیاری نوین صورت گیرد.

گردشگری روستایی می تواند به مانند یکی از گزینه های مناسب برای درآمدزایی و ایجاد شغل و تحولات و دگرگونی های مثبت روستاها درنظر گرفته شود. با توجه به این مهم پژوهش حاضر در پی شناخت توانمندیهای روستای نمونه گردشگری میمند و تدوین برنامه استراتژیک گردشگری با استفاده از مجموعه عوامل درونی (قوت، ضعف) ومجموعه عوامل بیرونی( فرصت، تهدید) می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی می باشد. گردآوری اطلاعات و داده های مورد نیاز به روش بررسی های اسنادی و کتابخانه ای و مطالعات میدانی صورت گرفته و برای تحلیل اطلاعات با بهره گیری از تکنیک SWOT نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای گردشگری تجزیه و تحلیل شده و استراتژی های ممکن جهت توسعه گردشگری منطقه تدوین شده است. یافته های حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که در این روستا 9 قوت، 7 ضعف داخلی، در عین حال 8 فرصت و5 تهدید بیرونی دارای تاثیر عمده بر کارکردهای گردشگری روستا می باشد. نتایج ارزیابی های حاصل از مدل راهبردی SWOT نشان می دهد که در بین عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر توسعه گردشگری میمند، T4, O8, W4, S4, به ترتیب دارای امتیاز وزنی، 39/0، 51/0، 6/0، 72/0 بوده و امتیاز نهایی ماتریس ارزیابی عوامل درونی (21/3) و بیرونی (26/3) نشان می دهد که در مجموع شرایط منطقه مورد مطالعه از نظر امتیازهای گردشگری در شرایط مطلوب قرار دارد. استراتژی های منتج از راهبردSWOT نشان داد که راهبرد تهاجمی(SO) با امتیاز 41/3 به عنوان اولین الویت و راهبردهای(ST) با امتیاز 29/3، (WO) با امتیاز 17/3، (WT) با امتیاز 05/3 به ترتیب در اولویتهای بعدی برنامه ریزی گردشگری میمند می باشند.

توسعه گردشگری روستایی می­ تواند فرصت­ هایی نظیر رشد اقتصادی، توسعه فرهنگی-اجتماعی، بهبود کیفیت زندگی و حفظ منابع طبیعی، فرهنگی و محیط­ زیست را برای جوامع روستایی به ارمغان ­ آورد. در این راستا، شناسایی روستاهای مستعد و برنامه­ ریزی برای توسعه گردشگری در این مناطق ضروری است. در این پژوهش روستاهای دارای جاذبه گردشگری شهرستان لاهیجان در استان گیلان شناسایی شد و رتبه­ بندی این روستاها برمبنای هشت معیار و 30 زیرمعیار و اطلاعات جمع­ آوری شده از سازمان مدیریت و برنامه­ ریزی استان گیلان در سال 1397 صورت گرفت. به منظور تعیین وزن شاخص­ های مورد استفاده، نظر 10 نفر از کارشناسان و خبرگان حوزه گردشگری با استفاده از الگوهای رهیافت­ های تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل سلسله مراتبی فازی، تجزیه و تحلیل شد. پس از شناسایی 10 روستای شاخص گردشگری در سطح شهرستان لاهیجان، برای اولویت بندی این روستاها از روش­ های ارزیابی نسبت تجمعی، ارزیابی مجموع حاصل ضرب کلی وزنی و راه­ حل سازش ترکیبی استفاده شد. نتایج حاصل از تعیین وزن معیارها نشان داد که معیارهای ویژگی های طبیعی روستا و اقتصادی به ترتیب دارای بالاترین و پایین ترین اهمیت می­ باشند. براساس نتایج حاصل از سه رهیافت اولویت­ بندی، روستای شیخانور با جاذبه های گردشگری بقعه ی شیخ زاهد گیلانی و غار شیخانور، رتبه اول را در میان روستاهای مورد بررسی به خود اختصاص داد. توسعه زیرساخت­ ها و زیربناهای گردشگری در روستاهای هدف گردشگری شهرستان لاهیجان براساس اولویت ارائه شده در پژوهش حاضر می­ تواند مساعدت بخش گردشگری به اقتصاد شهرستان را بهبود دارد.

هدف تحقیق حاضر بررسی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر برندسازی محصولات کشاورزی (مورد مطالعه: محصول سیب زمینی) در شرکت های تعاونی روستایی استان اصفهان است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش در دسته ی تحقیقات پیمایشی قرار می گیرد. جامعه آماری شامل شرکت های تعاونی روستایی استان اصفهان به تعداد 150 شرکت که در سال 1397 انجام گرفت و از این تعداد، مطابق با جدول کرجسی-مورگان، 110 شرکت به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه استاندارد 44 پرسشی است که میزان آلفای کرونباخ برای این پرسشنامه برابر با 78/0 می باشد. در این تحقیق از نرم افزار Spss، آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون برای تجزیه و تحلیل داده­ های جمع­ آوری شده استفاده گردید. همچنین از آزمون فریدمن برای رتبه بندی عوامل مؤثر بر برندسازی محصولات کشاورزی در قالب سه دسته دولت، تولیدکننده و مصرف کننده در نمونه مورد مطالعه استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که عوامل مؤثر بر برندسازی به ترتیب دولت، تولیدکننده و مصرف کننده این محصول می باشد. نتایج آزمون رگرسیون به ترتیب حاکی از تأثیر 32، 24 و 22 درصدی نقش دولت، تولیدکننده و مصرف کننده بر برندسازی محصول سیب زمینی می باشد. از عوامل مؤثر مربوط به دولت می توان به اهرم های حمایتی دولت، اعطای تسهیلات و الزام به برندسازی محصولات کشاورزی اشاره نمود. همچنین نتایج نشان داد که عوامل مؤثر بر برندسازی از منظر تولیدکنندگان شامل آگاهی به برندسازی با تأثیر مثبت و قیمت تمام شده محصول سیب زمینی و هزینه های ایجاد نام تجاری، تأثیر منفی را بر برندسازی محصول دارند. علاوه براین مصرف کننده نهایی نیز با مولفه های کیفیت و نوع بسته بندی با تأثیر مثبت و تک فروشی محصول و قیمت با تأثیر منفی در برندسازی محصول سیب زمینی مؤثر است.

در فرآیند توسعه روستایی هر چند ارتقاء کلیه مناطق روستایی مهم است، ولی توجه به نواحی محروم و کمتر برخوردار در راستای تأمین نیازهای اساسی آنها و تعدیل تفاوت آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است. نخستین گام در فرآیند برنامه ریزی و توسعه مناطق روستایی، شناخت امکانات و تعیین میزان برخورداری سکونتگاه ها از امکانات مختلف توسعه است. به همین منظور هدف از پژوهش حاضر تحلیل و رتبه بندی سطوح توسعه و شناخت برخوردارترین و محروم ترین دهستان ها در سطح شهرستان بویراحمد است. پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت و روش توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق دهستان های از شهرستان بویراحمد است. به منظور ارزیابی و رتبه بندی سطوح توسعه دهستان ها 38 شاخص بر اساس داده های فرهنگ آبادی های سال 1395 شهرستان تنظیم شد. این متغیرها با استفاده از روش آنتروپی شانون وزن دهی شدند و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک Topsis استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که دهستان ها از نظر برخورداری از شاخص های توسعه در سطوح متفاوتی قرار دارند. به گونه ای که از نه دهستان، یک دهستان در طبقه نسبتا توسعه یافته، سه دهستان در طبقه در حال توسعه و پنج دهستان دیگر در طبقه نسبتا محروم از توسعه قرار دارند. برای بهبود و ارتقای وضعیت توسعه دهستان ها پیشنهاد شد که در راستای دستیابی به تعادل در مناطق روستایی شهرستان نوعی سیاست عدم تمرکز در ارائه خدمات روستایی مورد توجه مسئولین شهرستان قرار گیرد.

پژوهش ­ حاضر به بررسی ارزیابی پایداری توسعه گردشگری در روستاهای نمونه گردشگری شهرستان نور با استفاده از روش شناسی توصیفی-تحلیلی، پیمایشی پرداخته است. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق را روستاهای هدف و نمونه گردشگری شهرستان نور است. منطقه مورد مطالعه (روستاهای هدف و نمونه گردشگری شهرستان نور) دارای 14روستا و 1574 خانوار می باشد که بر اساس فرمول کوکران 310 سرپرست خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. اطلاعات گردآوری شده براساس آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده از آزمون اسپیرمن و مدل بارومتریک بررسی شده اند. هدف این تحقیق پاسخگویی به این پرسش که ارزیابی پایداری اجتماعی-فرهنگی، توسعه گردشگری در روستاهای هدف و نمونه گردشگری شهرستان نور به چه صورت است بدین منظور پژوهش حاضر با توسعه روش عملی به ارزیابی وضعیت پایداری گردشگری و نقش هر عامل در یک محدوده زمانی (بهار و تابستان 97) پرداخته است. نتایج بدست آمده از تحقیقات میدانی و ارزیابی شاخص های مذکور در سطح روستاهای شهرستان نور، بیانگر این مطلب است که رابطه ی معنی­ داری بین توسعه گردشگری و پایداری روستاهای هدف و نمونه گردشگری شهرستان نور در ابعاد اجتماعی فرهنگی وجود دارد. همچنین ابعاد اجتماعی-فرهنگی بامیانگین 488/0 از سطح پایداری متوسط برخوردار است.