سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی
سال:1395 | دوره:7 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

در این تحقیق به منظور تخصیص اراضی برای توسعه اکوتوریسم از روش ارزیابی چند معیاره مبتنی بر فرآیند تحلیل شبکه ای و منطق فازی استفاده گردید. معیارهای اکولوژیکی شامل خاک، اقلیم، منابع آب، زمین شناسی و فیزیوگرافی و معیارهای اقتصادی و اجتماعی شامل کاربری اراضی، فاصله از جاده، فاصله از اراضی ساخته شده، فاصله از جاذبه های دیدنی و فاصله از امکانات گردشگری شناسایی و به روش فازی کمی شدند. جهت تهیه نقشه کاربری اراضی از داده های سنجنده OLI ماهواره لندست 8 استفاده شده است. عملیات برداشت زمینی در تیر 1394 انجام شد. سپس اقدام به رتبه بندی عوامل موثر در تخصیص اراضی به اکوتوریسم با استفاده از روش فرآیند تحلیل شبکه ای گردید. در آخرین گام با استفاده از عملگر ترکیب خطی وزنی (WLC) کلیه لایه های اطلاعاتی در محیط ArcGISÒ10.1 تلفیق شدند و نقشه نهایی توان توسعه اکوتوریسم تهیه گردید. به منظور صحت طبقه بندی به صورت تصادفی 20 درصد از واحدهای همگن دارای قابلیت برای اکوتوریسم در عرصه بررسی و مشخص گردید که 94 درصد از واحدهای شناسایی شده به تفکیک توان طبقات با شرایط طبیعی سرزمین انطباق دارد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که معیارهای اکولوژیکی مجموعا 0.64 از وزن نهایی را به خود اختصاص داده و این نشانه دخالت بیشتر معیارهای اکولوژیکی در ایجاد قابلیت برای اکوتوریسم می باشد. همچنین از کل سطح عرصه 75.2درصد دارای توان برای توسعه اکوتوریسم و 24.8 درصد از سطح منطقه فاقد توان می باشد. از مناطق باقابلیت قابل قبول ازنظر کاربری اکوتوریسم، حدود 30.32 درصد از سطح منطقه دارای توان زیاد می باشد. استفاده توام از منطق فازی و روش ANP در تعیین ارجحیت و وزن معیارها نسبت به یکدیگر شرایط منطقی تر و انعطاف پذیرتری را برای ارزیابی به روش WLC فراهم می کند.

توسعه گیاهان بومی یکی از راهکارهای احیاء مراتع تخریب شده می باشد. گاوزبان خارک دار (Anchusa strigosa) یکی از گونه های مرتعی شهرستان دزفول و گونه ای دارویی و صادراتی است. با توجه به تخریب این گونه، تحت تاثیر چرای مفرط و تخریب مراتع، می توان با ملاحظه خواهش های اکولوژیکی گونه مذکور، اقدام به توسعه رویشگاهی آن نمود. هدف از این تحقیق تعیین رویشگاه بالقوه برای توسعه گونه گاوزبان خارک دار با توجه به معیارهای اقلیمی، خاکی و توپوگرافی با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی و تحلیل سلسله مراتبی می باشد. برای این منظور در سال 1394 از داده های مکانی حضور گونه به عنوان مکان های بالفعل برای رویش استفاده شد. بخشی از اطلاعات رویشگاهی این گونه با استفاده از مطالعات زمینی و برداشت نقاط حضور آن استخراج شد. بدین ترتیب که ابتدا نقشه نقطه ای مناطق حضور بر اساس بازدید میدانی تهیه و سپس اطلاعات بیوفیزیکی رویشگاه های فعلی استخراج شد. جهت تکمیل اطلاعات فوق، خواهش های اکولوژیک گونه مذکور استخراج و با اطلاعات زمینی تلفیق شد. نقشه شش معیار در محیط ArcGISÒ10.1 تهیه، طبقه بندی و استانداردسازی شد. ازآنجاکه وزن لایه های مذکور یکسان نیست، جهت اولویت بندی مناطق مستعد رویشگاهی از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی جهت وزن دهی استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد از کل مساحت 464547.3 هکتاری منطقه، 31 درصد رویشگاه خوب، 38 درصد رویشگاه متوسط، 7 درصد جزء رویشگاه های ضعیف تا خیلی ضعیف می باشد. درواقع مقدار مساحت مناطق رویشگاهی مناسب برای رشد و استقرار این گونه 349909.2 هکتار است. همچنین از نتایج تحقیق استنباط می شود که بارندگی بیشترین وزن و شیب کمترین وزن را دارد که نشان داد که معیار بارندگی مهم ترین و شیب بی اهمیت ترین برای رشد این گونه است.

بیابان زایی پدیده ای است که براثر فرایندهای اقلیمی و فعالیت های بشری در مناطق خشک و نیمه خشک رخ داده و سبب کاهش توان تولیدی اکوسیستم و زوال پتانسیل اراضی می گردد. در این پژوهش، پتانسیل بیابان زایی حوزه آبخیز جازموریان با استفاده از مدل حساسیت تخریب اراضی (ESAs) مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور، ابتدا نقشه واحدهای کاری با استفاده از روش طبقه بندی بیشترین شباهت از تصاویر چند طیفی سنجنده OLI ماهواره لندست 8 (سال 2015) استخراج گردید. سپس در هر واحد کاری، شاخص های مربوط به هر یک از معیارهای اقلیم، خاک، پوشش گیاهی و مدیریت بر اساس روش شناسی مدل و نظر کارشناسی ارزش گذاری شد و از میانگین هندسی شاخص های مربوط به هر یک از معیارها، وضعیت بیابان زایی بر اساس آن معیار و از میانگین گیری هندسی معیارها، نقشه وضعیت فعلی بیابان زایی ترسیم گردید. نتایج حاصل از ارزیابی، دامنه ارزش ESAs به دست آمده را در محدوده 1.46 تا 1.72 برآورد نمود که بیانگر پتانسیل بحرانی بیابان زایی در منطقه می باشد، به طوری که 3136 و 12299 کیلومتر از وسعت منطقه، به ترتیب در طبقه بحرانی (C2) و (C3) طبقه بندی شده است. اراضی شور و رسی (1.83= ESAI)، پلایا (1.78= ESAI) و نواحی ارگ و تپه ماسه ای (1.72= ESAI) بیشترین امتیاز را کسب نموده اند که نشان از حساسیت بالای این نواحی به بیابان زایی می باشد. همچنین دو معیار کیفیت اقلیم و مدیریت بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده اند، لذا در اولویت قرار دادن این معیارها و افزایش سهم آن ها در خصوص ارائه مدل های منطقه ای و روش های ارزیابی بیابان زایی در منطقه و تدوین برنامه های مدیریتی بیابان زدایی، از ضرورت بیشتری برخوردار است.

تحقیق حاضر با هدف مدلسازی و تهیه نقشه پیش بینی گونه گون سفید Astragalus gossypinus با استفاده از روش رگرسیون لجستیک و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی در مراتع ییلاقی منطقه بلده نور استان مازندران انجام شد. برای دستیابی به این هدف نقشه متغیرهای محیطی به در محیط ArcGISÒ9.3 در اندازه سلولی 10×10 تهیه گردید. 80 سایت به عنوان مکان های حضور و غیاب گونه با روش نمونه برداری طبقه بندی – تصادفی ثبت گردید. در هر سایت اطلاعات مربوط به حضور و غیاب گونه و متغیرهای محیطی ثبت و ارتباط بین پراکنش گونه و عوامل محیطی با استفاده از دو روش رگرسیون لجستیک و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی تعیین و نقشه پیش بینی پراکنش گونه گون سفید تهیه گردید. نتایج حاصل از مدل رگرسیون لجستیک نشان داد که ارتفاع، اسیدیته خاک، کربن آلی خاک و دما در مرطوب ترین و خشک ترین فصل عوامل مهم تاثیرگذار بر پراکنش این گونه می باشد. بر اساس نتایج این مدل تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی، متغیرهای جهت جغرافیایی، میزان شن و مواد خنثی شده خاک، بارندگی در فصل بارش و دما در سردترین فصل به عنوان متغیرهای محیطی تاثیرگذار مورد استفاده قرار گرفتند. مقادیر شاخص های کاپا و سطح زیرمنحنی پلات های ROC به ترتیب برابر 0.42 و 0.78 برای مدل رگرسیون لجستیک و 0.84 و 0.92 برای مدل تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی می باشد که دلالت بر دقت بالاتر مدل پروفیلی نسبت به مدل متمایزکننده گروهی در منطقه مورد مطالعه می باشد.

در مسائل مدیریت منابع آب زیرزمینی ارزیابی آسیب پذیری آبخوان ها به منظور حافظت از این منابع در برابر آلودگی، از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راه کارهای مهم و اولیه برای جلوگیری از آلودگی آب های زیرزمینی، شناسایی مناطق آسیب پذیر آبخوان و استفاده از نتایج آن برای مدیریت کاربری اراضی است. در این تحقیق، آسیب پذیری آبخوان آبرفتی دشت رامهرمز در برابر آلودگی، به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل دراستیک ارزیابی شده است. در مدل دراستیک نقشه هفت خصوصیات هیدروژئولوژیکی موثر بر آلودگی آب های زیرزمینی (عمق تا سطح ایستابی، تغذیه خالص آبخوان، محیط آبخوان، محیط خاک، توپوگرافی، منطقه غیراشباع و هدایت هیدرولیکی) با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی با یکدیگر ترکیب، و نقشه آسیب پذیری آبخوان تهیه گردید. تلفیق لایه ها با سه روش دراستیک- دراستیک، دراستیک- فرآیند سلسله مراتبی و فرآیند سلسله مراتبی- فرآیند سلسله مراتبی انجام شد. از داده های نیترات برای صحت سنجی مدل به دست آمده، استفاده گردید. نتایج نشان می دهد که قسمت وسیعی از دشت دارای آسیب پذیری کم تا متوسط بوده و تنها قسمت های جنوب شرق دارای آسیب پذیری زیاد می باشد. همچنین نتایج دو روش دراستیک- دراستیک، دراستیک- فرآیند سلسله مراتبی نسبت به روش فرآیند سلسله مراتبی- فرآیند سلسله مراتبی جواب های بهتری را در منطقه موردمطالعه داشته اند. مقادیر همبستگی میان شاخص کیو (Q) و غلظت نیترات در روش های دراستیک- دراستیک، دراستیک- فرآیند سلسله مراتبی و فرآیند سلسله مراتبی- فرآیند سلسله به ترتیب 0.97، 0.96 و 0.81 به دست آمد که تاییدی بر نتایج حاصل شده است.

با توجه به وجود ناهمگنی زیاد در خصوصیات سطح زمین ازجمله تنوع در نوع پوشش سطح، شرایط توپوگرافی متنوع و قرارگیری در موقعیت های جغرافیایی مختلف، بررسی ارتباط دما و شار تابش خالص سطح با خصوصیات ذکرشده از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی ارتباط بین دما، تابش خالص سطح با خصوصیات بیوفیزیکی و کاربری اراضی منطقه می باشد. برای این منظور، از تصویر ماهواره ای لندست 8، محصول بخارآب مودیس و نقشه مدل رقومی ارتفاع شهرستان ساری استفاده گردید. جهت محاسبه دمای سطح از الگوریتم تک کاناله، شار تابش خالص از الگوریتم سبال کوهستانی، استخراج خصوصیات مختلف سطح از شاخص های تسلد کپ (TCT) و برای تهیه نقشه کاربری اراضی منطقه از تلفیق روش های طبقه بندی بیشترین شباهت و درخت تصمیم گیری استفاده شد. نتایج نشان داد که شار تابش خالص با پارامترهای NDVI، سبزینگی و رطوبت ارتباط مستقیم و با پارامترهای NDBI، آلبیدو، روشنایی و دمای سطح ارتباط معکوس با میانگین ضریب همبستگی 0.8 دارد. ضریب همبستگی ارتباط بین شاخص های رطوبت، سبزینگی و روشنایی و تابش خالص سطح 0.94 می باشد. اراضی ساخته شده با میانگین 600.38 w/m2 دارای کمترین و اراضی جنگل با میانگین 759.5 w/m2 دارای بیشترین شار تابش خالص در منطقه است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که استفاده از داده های سنجش ازدور همراه با در نظر گرفتن شاخص های TCT مربوط به خصوصیات بیوفیزیکی سطح برای ارزیابی دما و شار تابش خالص منطقه بسیار مفید می باشد.

هدف این تحقیق، شناسایی سطح زیر کشت محصول زعفران در شهرستان تربت حیدریه با استفاده از تصاویر ماهواره ای 8- Landsat با استفاده از روش های طبقه بندی شبکه عصبی مصنوعی، ماشین های بردار پشتیبان، فاصله ماهالانوبیس، حداقل فاصله، حداکثر احتمال، متوازی السطوح برای تهیه نقشه پوشش و استفاده از شاخص های گیاهی نرمال شده تفاضل پوشش گیاهی (NDVI) و شاخص پوشش گیاهی با انعکاس خاک (SAVI) در دوره اوج سبزینگی زعفران با بررسی تقویم زراعی آن است. برای تهیه داده های میدانی، مختصات و کلاس پوششی 2587 نقطه (1463 نمونه آموزشی و بقیه آزمایشی)، از مناطق با شعا ع حداقل 30 متر پوشش یکسان، در تاریخ های 5 بهمن ماه 1393 و 19 اردیبهشت ماه 1394 توسط GPS ثبت گردید. همچنین، آمارهای وزارت جهاد کشاورزی در سال زراعی 93-92 جهت ارزیابی نتایج استفاده شد. دو معیار ضریب کاپا و صحت کلی، برای ارزیابی نتایج استفاده گردید. سطح زیر کشت زعفران در طبقه بندی ماشین های بردار پشتیبان با صحت کلی 95% و ضریب کاپای 90% به عنوان بهترین روش رویکرد اول، در مقایسه با آمارهای جهاد کشاورزی خطایی حدود 18% داشت. اما استفاده از NDVI به عنوان بهترین روش برآورد سطح زیر کشت زعفران در رویکرد دوم، نشان دهنده سطح 7118 هکتار بود که در مقایسه با آمار جهاد کشاورزی (7550 هکتار)، خطای 5.7 درصدی را نشان می داد. بنابراین نتایج این تحقیق نشان دهنده کارایی مناسب شاخص های گیاهی زمانمند در برآورد سطح زیر کشت زعفران با توجه به فنولوژی آن بود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.