ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال:1396 | دوره:6 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

زمینه: امروزه رتبه بندی جوامع و کشورها بیشتر بر پایه تولید دانش است که ریشه در خلاقیت افراد دارد. از دیدگاه مازلو، خلاقیت را می توان به معنای بروز خویشتن به عنوان یک شخص خاص تعبیر کرد که به کمک حل خلاقانه مساله می توان آن را به بهترین روش افزایش داد.هدف: پژوهش با هدف تعیین ارتباط بین مهارت حل مساله و خلاقیت، با واسطه گری خودکارآمدی تحصیلی انجام شد.روش پژوهش: پژوهش از لحاظ هدف تحقیق، کاربردی و از نظر روش، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانشجویان شهر دوشنبه بودند که در سال تحصیلی 2013-2014 مشغول به تحصیل بودند. جهت انتخاب نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد و به منظور برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و تعداد 250 نفر برآورد شد. تکنیک جمع آوری داده ها سه پرسشنامه استاندارد مهارت حل مساله هپنر و پیترسون (1982)، خلاقیت عابدی (1983) و خودکارامدی تحصیلی اون و فرانمن (1998) است.یافته ها: یافته ها حاکی از آن بود که مدل علی مفروض از براش خوبی برخوردار بوده و در مجموع متغیرهای پژوهش 32 درصد از واریانس خلاقیت دانشجویان را تبیین نمود.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که مهارت حل مساله علاوه بر تاثیر مستقیم بر خلاقیت به صورت غیرمستقیم نیز از طریق خودکارآمدی تحصیلی بر خلاقیت دانشجویان تاثیر دارد بدین معنی که خودکارآمدی تحصیلی می تواند در رابطه بین مهارت حل مساله و خلاقیت، نقش میانجی داشته باشد.

هدف: هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی نقش سه کارکردهای اجرایی به روز رسانی، بازداری و تغییرپذیری و خلق مثبت و منفی با میزان خلاقیت است.روش: این پژوهش در مقوله طرح های توصیفی (همبستگی) قرار دارد. تعداد 120 نفر از دانشجویان، ابتدا پرسش نامه مقیاس عاطفه مثبت و منفی و آزمون خلاقیت تورنس فرم ب را تکمیل نمودند، سپس توسط آزمون های نرم افزاری کارکردهای اجرایی در فضای روان سنجی مورد سنجش قرار گرفتند.یافته ها: یافته ها نشان داد افزایش خلق مثبت با خلاقیت (تفکر واگرا) ارتباط مثبت دارد و خلق منفی با خلاقیت ارتباط منفی دارد. بعلاوه نشان داده شد که در خلق مثبت به روز رسانی بیشترین سهم را پیش بینی مولفه های خلاقیت بازی می کند، بازداری تنها در تولید ایده های بدیع (ابتکار) و نه سیالی و بسط ایده ها نقش دارد اما تغییرپذیری قادر به پیش بینی هیچ کدام از مولفه های خلاقیت نیست.نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داده است که خلق مثبت نسبت به خلق منفی منجر به تسهیل عملکرد خلاق می شود. خلق مثبت با بهبود حافظه کاری و پردازش های بالا-پایین تفکر خلاق را بهبود می بخشد و بازداری تنها در مرحله ابتکار یا تولید ایده ها نقش دارد. می توان از این پژوهش استنباط کرد که تفکر خلاق تنها یک فرآیند فکری خود انگیخته و یا هیجانی صرف نیست و به فعالیت های بالا-پایین کنترل شده نیز بستگی دارد.

زمینه: یکی از مفاهیم نوظهور در ادبیات «آسیب شناسی پدیده های ارتباطی» مفهوم «نوموفوبیا» یا بی موبایل هراسی است. تحقیقات حاکی از آن است که اغلب مردم بدون موبایل نمی توانند به زندگی ادامه دهند و بیش از نیمی از کاربران موبایل از نوعی بیماری روانشناختی با نام «نوموفوبیا» یا بی موبایل هراسی رنج می برند. هدف: در این پژوهش سعی ما بر این است تا به بررسی این پدیده نوظهور در جامعه ایرانی و با تمرکز بر کلانشهر تهران بپردازیم.روش: جامعه آماری این پژوهش کلیه شهروندان کلانشهر تهران بوده که در نهایت 250 نفر به عنوان نمونه نهایی انتخاب و به صورت پیمایش پرسشنامه محور مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این پژوهش منظور از الگوی مصرف رسانه ای، میزان مصرف شهروندان تهرانی از ابعاد مختلف تلفن همراه بوده است.نتیجه گیری: نتایج تحلیل دیتا در این پژوهش نشان از وجود یک ارتباط منطقی میان الگوی مصرف و احساس بی موبایل هراسی داشته است.

هدف: هدف اصلی این تحقیق، بررسی اثرات هیجانات خودآگاه (غرور، شرم، گناه) بر سطح خلاقیت دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد است.روش تحقیق: این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش، پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد می باشند که 272 پرسش نامه به روش نمونه گیری تصادفی جمع آوری شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه می باشد و از پرسش نامه ای با طیف 5 گزینه ای لیکرت که شامل 40 سوال بود استفاده شده است. روایی محتوا از طریق پیش آزمون و تست خبرگان انجام گرفت. روایی سازه از طریق تحلیل عاملی تاییدی مورد برسی قرار گرفت. به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ و ضریب پایایی مرکب استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل یابی معادلات ساختاری و حداقل مربعات جزئی استفاده شد.یافته ها: نتایچ حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق نشان داد که غرور اصیل به میزان 0.346، غرور عصبی به میزان 0.195-، احساس شرم به میزان 0.177- و احساس گناه به میزان 0.204 بر خلاقیت دانشجویان اثر دارد که با توجه با این که عدد معناداری برای هر چهار ضریب خارج از بازه 1.96± است می توان هر چهار فرضیه تایید می شوند.نتیجه گیری: بر اساس یافته های به دست آمده می توان گفت که غرور اصیل و احساس گناه رابطه معنادار و مثبتی با سطح خلاقیت دارند درحالی که غرور عصبی و احساس شرم رابطه معنادار و منفی با خلاقیت دارند.

زمینه: در عصر دانایی، دانش و مدیریت آن یکی از ضروریات اصلی سازمان های آموزشی است. در این فرآیند مدیران نقشی اساسی به عهده دارند.هدف: بررسی رابطه بین مهارت های سه گانه مدیریتی و مدیریت دانش با نقش میانجی تفکر خلاق در میان مدیران و دبیران نواحی شش گانه آموزش و پرورش شهر اصفهان در سال تحصیلی 94-95.روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل مدیران و دبیران دبیرستان های متوسطه دوم است. روش نمونه گیری، تصادفی طبقه ای متناسب با حجم و برای محاسبه حجم نمونه ها از فرمول کوکران و جداول مورگان استفاده شده است. 185 نفر از مدیران به پرسشنامه استاندارد تفکر خلاق تورنس با ضریب پایایی 88. و 370 نفر از دبیران به پرسش نامه های محقق ساخته مدیریت دانش و مهارت های مدیریتی براساس نظریه نونوکا وتاکوچی ونظریه رابرت کاتز با ضریب پایایی 97. و97. پاسخ دادند. داده ها با استفاده از روش های آماری و مدل سازی معادلات ساختاری توسط نرم افزارهای spss و لیزرل مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: بین مهارت های مدیریتی و مدیریت دانش درسطح p<0.05 رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و از بین متغیرهای مورد مطالعه در رگرسیون بهترین پیش بینی کننده مدیریت دانش در گام اول مهارت انسانی، در گام دوم مهارت فنی و در گام سوم مهارت ادراکی بوده است. در رابطه مدیریت دانش و مهارت های مدیریتی تفکر خلاق نقش میانجی دارد. شاخص های ارزیابی برازش مدل، مانند GFI وRMSR نشان دهنده برازش مناسب الگوی مفهومی پژوهش هستند.نتیجه گیری: اجرای سیستم مدیریت دانش نیازمند داشتن مهارت های مدیریتی ازسوی مدیران است. در این فرآیند ویژگی تفکر خلاق می تواند نقش میانجی ایفا نماید.

زمینه: خلاقیت عاملی موثر و کلیدی در حوزه فعالیت های علوم اجتماعی، روانشناسی و آموزش و پرورش است. در دنیای متمدن امروز، بقا و موفقیت فعالیت های بشری در حوزه های مختلف به خلاقیت در آن حوزه بستگی دارد. عوامل متعددی بر خلاقیت اثرگذار است که سرمایه روانشناختی و انگیزه پیشرفت از جمله آن عوامل هستند.هدف: هدف این از پژوهش، شناسایی رابطه بین سرمایه روانشناختی با خلاقیت دانشجویان با توجه به نقش میانجی گری انگیزه پیشرفت است.روش: این تحقیق از نظر هدف کاربردی، از نظر امکان کنترل متغیرها شبه آزمایشی و از نظر شیوه گردآوری داده ها میدانی است. برای تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها از میانگین و انحراف معیار، و برای تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها از روش تحلیل مسیر استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، 640 تن دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی سمنگان در سال تحصیلی 1395-1396 بوده اند که تعداد 240 تن از آنان از طریق فرمول کوکران به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی به عنوان حجم نمونه پژوهش انتخاب و پرسشنامه های مربوطه را تکمیل نمودند. ابزار جمع آوری داده ها شامل پرسش نامه های سرمایه روانشناختی لوتانز، انگیزه پیشرفت هرمنس و خلاقیت عابدی است. پایایی پرسش نامه ها در حد قابل قبولی به دست آمد.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن بود که: 1-چهار مولفه سرمایه روانشناختی (امیدواری، تاب آوری، خودکارآمدی و خوش بینی) به طور مثبت و معناداری با انگیزه پیشرفت در ارتباط بودند. 2-انگیزه پیشرفت اثر مثبت و معناداری بر خلاقیت داشت. 3- سرمایه روانشناختی با وساطت انگیزه پیشرفت بر خلاقیت اثر مثبت غیر مستقیم داشت.نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش نتیجه گرفته می شود که دانشگاه ها با بالا بردن سرمایه روانشناختی در دانشجویان می توانند موجب بالا رفتن انگیزه پیشرفت و در نتیجه خلاقیت آنان شوند و فرآیند پیشرفت و بهره وری جامعه را تسهیل نمایند.

زمینه: امروزه سازمان ها با درک اهمیت خلاقیت سازمانی توجه روزافزونی به آن داشته اند به طوری که مقالات زیادی در مجلات پیرامون موضوع خلاقیت سازمانی دیده می شود.هدف: این پژوهش با هدف سنجش اثربخشی آموزش مبتنی بر حل مساله خلاق (CPS) بر تفکر خلاق کارکنان موسسه اعتباری کوثر انجام شده است.روش: این پژوهش به صورت طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری تمامی کارکنان موسسه اعتباری کوثر بودند که 27 نفر از آنها به روش نمونه در دسترس انتخاب و با جایگزینی تصادفی در یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار داده شدند. ابزار لازم برای اجرای این پژوهش آزمون بازپاسخ محقق ساخته یادگیری تاب آوری سازمانی بود. نمره تاثیر این آزمون با استفاده از نظر گروهی از افراد جامعه هدف محاسبه شد که نشان دهنده روایی صوری آن است. روایی محتوایی با استفاده از نظر متخصصان موضوعی و اساتید روان شناسی و با روش CVRمعادل 0.87 به دست آمد و پایایی مصححان نیز به ترتیب برای سیالی 0.89، بسط 0.83، انعطاف پذیری 0.84 و ابتکار 0.80 به دست آمد. برای اجرای پژوهش از یک طرح درس 5 جلسه-ای برای آموزش به وسیله CPS استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که آموزش مبتنی بر CPS بر مولفه های تفکر خلاق به صورت کلی تاثیرگذار است (P<0.05). همچنین تاثیر تکنیک CPS بر افزایش تمامی مولفه های تفکر خلاق فراگیران به صورت مجزا به جز مولفه بسط معنادار است (P<0.05)البته مولفه بسط نیز با اختلاف ناچیز (0.059) معنادار نشده است.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش با استفاده از تکنیک های موجود در روش CPS می-توان توانایی حل مساله خلاق فراگیران را افزایش داد.

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی رابطه بین سبک های تصمیم گیری مدیران با خلاقیت و مدیریت مشارکتی در مدارس متوسطه اول شهرستان سنندج است.روش: روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه مدیران مقطع متوسطه اول شهرستان سنندج است که حجم نمونه آماری 78 نفر است. ابزار گردآوری اطلاعات این پژوهش شامل سه پرسش نامه: سبک های تصمیم گیری هادی زاده مقدم و طهرانی (1387) و مدیریت مشارکتی مقیمی (1381) و خلاقیت صنعتی زاده (1389) است. برای تجزیه و تحلیل داده ها، متناسب با سوالات تحقیق از روش آماری توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون ضریب همبستگی، رگرسیون گام به گام) استفاده شده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که از بین مولفه های سبک های تصمیم گیری، بین مولفه های عقلانی و آنی با خلاقیت رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. همچنین یافته ها نشان داد که فقط مولفه شهودی با مدیریت مشارکتی رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین بین خلاقیت و مدیریت مشارکتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.نتیجه گیری: نتایج یه دست آمده نشان دادند که مولفه های عقلانی و آنی پیش بینی کننده بهتری برای خلاقیت بودند و همچنین مولفه شهودی پیش بینی کننده بهتری برای مدیریت مشارکتی است.

هدف: پژوهش حاضر، به بررسی تاثیر اثربخشی راهبرد یاددهی- یادگیری نقشه مفهومی در تدریس علوم بر مولفه های خلاقیت دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرستان پلدشت در سال تحصیلی 93-94 پرداخته است.روش: این پژوهش، از نوع تحقیقات شبه آزمایشی بوده و طرح پژوهشی مورد استفاده در این پژوهش، طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه های مقایسه است. جامعه آماری در این تحقیق، دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرستان پلدشت در سال تحصیلی 94-93 که تعداد آن 703 نفر (374 نفر دانش آموز پسر و 329 دانش آموز دختر) است. حجم نمونه با استفاده از جدول بارتلت، 104 نفر تعیین و به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای اندازه گیری خلاقیت دانش-آموزان، از پرسشنامه خلاقیت تورنس شامل 60 گویه و 4 مولفه استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه، توسط سه نفر از صاحب نظران تایید و پایایی درونی با ضریب آلفای کرونباخ، 0.78 بدست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از نرم افزار SPSS18 انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش های آماری توصیفی و نیز استنباطی شامل مانکوا (UNIANCOVA) استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که که بین گروه آزمایش و کنترل، از لحاظ خلاقیت و مولفه های سیالی، ابتکار و بسط تفاوت معنادار وجود دارد اما در مولفه ی انعطاف تفاوت معنادار بین گروه آزمایش و کنترل یافت نشد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد استفاده از راهبرد یاددهی- یادگیری نقشه مفهومی در تدریس علوم بر افزایش خلاقیت و افزایش مولفه های سیالی، ابتکار و بسط موثر است اما بر مولفه انعطاف تاثیری ندارد. همچنین، میانگین بعد انعطاف در پسران بیشتراز دختران است.