راهبرد فرهنگ
سال:1394 | دوره:8 | شماره:29 |تعداد مقالات:7

یکی از مسائلی که همواره در اجرای طرح های اقتصادی وجود دارد، تبعات اجتماعی و فرهنگی همراه آنها است. ارزیابی های اجتماعی در دهه های اخیر به صورت جدی در دنیا مطرح شده ولی ارزیابی فرهنگی هنوز در گام های آغازین راه است. در این پژوهش با استفاده از جستجوی کتابخانه ای و مصاحبه و استفاده از روش طوفان مغزی در جلسات کارشناسی با حضور نخبگان علمی و اجرایی، فرایند ارزیابی طراحی و ارائه خواهد شد. برای این منظور با طراحی و پیشنهاد شاخص های فرهنگی ـ اجتماعی بومی، زمینه ای برای محاسبه و وزن دهی و برآوردسازی فرهنگی ـ اجتماعی برای هر طرح فراهم می شود و با ارائه روشی آماری برای تلفیق نتایج گزارش امکان سنجی در زمینه های توجیه اقتصادی و میزان برآورد الزامات فرهنگی و اجتماعی در طرح ها، روشی عملیاتی برای ارزیابی فرهنگی اجتماعی ارائه خواهد شد. نتایج حاکی از آن است که برخی از پروژه هایی که در ارزیابی اقتصادی توجیه دارند، در مجموع با ارزیابی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی توجیه اجرایی پیدا نخواهند کرد و بالعکس.

مقاله حاضر می کوشد، چشم اندازهای فرانظریه پردازی را ایضاح و اهمیت مطالعات فرانظری و پارادایم شناسی را در کارآمدتر ساختن نطریه های جامعه شناسی در بستر جامعه ایرانی تحلیل نماید. پرسش اصلی مقاله این است که عوامل پراکندگی و جمع ناپذیری نظریه های جامعه شناسی کدام اند و چگونه می توان آنها را مرتفع نمود؟ «توجه به تاثیرات حاصل از عوامل فرهنگی، اجتماعی، روان شناختی و فکری در تکوین آراء جامعه شناختی»، «نقد مقومات بنیادین سازنده نظریه های جامعه شناسی» و «تعمیق گفتمان فرانظریه پردازی» از اهم محورهای اساسی در پاسخ نظری به سوال مذکور است. به استناد یافته های مقاله، در جریان اصلی جامعه شناسی حد یقف فرانظریه پردازی غالبا محدود به مرزهای «عقل خودبنیاد» و تعینات آن در زیست جهان مدرن می باشد، به طور متقابل، در فرانظریه پردازی مبتنی بر هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی برخاسته از متافیزیک توحیدی، متعاقب تعاریف «عقلی و وحیانی» از علم، مضیقه های نظری حاصل از تلقی سکولار از جامعه، انسان و معرفت، برطرف و زمینه مناسب برای گذار از تشتت های فعلی در نظریه های جامعه شناسی و رسیدن به وحدت نظری در سطح مفروضات بنیادین سازنده نظریه ها تامین می گردد.

به کارگیری روش پژوهش اسنادی یکی از ویژگی های عمده روش شناختی در پژوهش های علوم انسانی، به ویژه مطالعات جامعه شناختی با برد کلان، به شمار می رود. استفاده نظام یافته و هدف مند از روش اسنادی، مستلزم آگاهی از زمینه معرفت شناختی و جنبه های تکنیکی آن است. منابع و اسناد مطالعاتی به مثابه ابزاری برای پی بردن به معانی، مقاصد و انگیزه های کنش های عاملان اجتماعی و اطلاع از پدیده های اجتماعی تلقی می شوند. این مقاله تلاش می کند تا امکان معرفی روش اسنادی را فراتر از یک تکنیک صرف با شفاف سازی جایگاه این روش در میان روش های پژوهشی مشابه فراهم نماید. از این رو، علاوه بر بیان انواع، ویژگی ها، کاربردها، شاخصه های تکنیکی و اعتبار روش اسنادی، نحوه اجرای آن در پنج مرحله نظام مند با ارائه مثالی درباره تاثیرات مدرن شدن بر تغییرات خانواده ایرانی، به عنوان مورد مطالعاتی و به منزله راهنمایی عملی، معرفی شده است.

استنباط اصول و روش های تعامل با دیگری براساس مبانی انسان شناختی مکتب اسلام، هدف اصلی مقاله حاضر است و برای نیل به این هدف، روش استنتاج منطقی مورد استفاده قرار گرفته است. درباره موضوع تعامل با دیگری، تاکنون رویکردهای مختلفی از قبیل رویکرد جامعه مدنی، دیگرگرایی لویناس و عدم خشونت معنوی به منصه ظهور رسیده اند. در مقابل این رویکردها، رویکرد دیگرگرایی اعتدالی براساس آموزه های اسلام قابل طرح است. سوال این است که آیا با نظر به رویکرد دیگرگرایی اعتدالی و مبانی انسان شناختی مکتب اسلام می توان اصول و روش های متفاوتی را برای چگونگی ارتباط با سایرین استنباط نمود؟ به منظور پاسخ به این سوال، ابتدا مبانی انسان شناختی اسلام براساس قرآن کریم و تفسیر المیزان مورد بررسی قرار گرفته اند و سپس براساس آن، اصول و روش هایی برای چگونگی تعامل مناسب با دیگری ارائه شده است. برخی از مبانی انسان شناختی مکتب اسلام عبارتاند از کرامت رحمانیه، حب ذات متعالی و عقلانیت. همچنین برخی از اصول و روش های تعامل با دیگری عبارتاند از تکریم انسان، گفتگو، نوع دوستی، بخشایش درحین قدرت، داشتن سعه صدر برای گفتگو، داشتن رقت قلب و دوری از خشونت.

شناخت های فرزندپروری در فرهنگ های مختلف تا حدی متقاوت است. یکی از اجزای مهم این شناخت ها، ارزش های فرزندپروری است. هدف این پژوهش بررسی ارزش های فرزندپروری مادران کودکان 3 تا 5 ساله است. پژوهش حاضر، مطالعه ای کیفی از نوع پدیدارشناسی است. این پژوهش با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و نمونه گیری هدفمند انجام گرفته است. 15 مادر دارای کودک 3 تا 5 ساله ساکن در شهر تهران، دیدگاه های خود را پیرامون ارزش های فرزندپروری به بحث گذاشتند. مکالمات ضبط و سپس با استفاده از روش کلایزی مورد تحلیل قرار گرفت. طی این پژوهش، پنج مضمون اصلی که هرکدام حاوی مضامین فرعی متعددی می باشند استخراج شد. مضامین اصلی عبارتاند از: در نظر دیگران مقبول بودن، داشتن ارزش های انسانی، جایگاه خاص برای والدین قائل بودن، داشتن گرایش های مذهبی و به ارزش های فرهنگی باور داشتن. در زمینه علت اهمیت ارزش های بیان شده، پاسخ های مادران حول دو محور «تنها نماندن» و «آرامش در زندگی» بود. به نظر می رسد مادران اعتقاد دارند اگر فرزندان شان دارای ارزش های مورد نظر باشند، در زندگی شان آرامش را تجربه کرده و تنها نخواهند ماند.

به رغم رشد چشمگیر پژوهش ها در عرصه های گوناگون، کم توجهی به اخلاق پژوهش در مقاطع تحصیلی و درجات علمی بالا مشاهده می شود. بر این اساس پژوهش حاضر به توصیف تجربیات اساتید و دانشجویان از توجه به اخلاق پژوهش می پردازد تا تصویر روشنی از سوء رفتارها و عوامل زمینه ساز تخلفات در حوزه پژوهش های آموزش عالی ارائه نماید. پژوهش حاضر به شیوه کیفی و پدیدارشناسی با نمونه گیری هدفمند و به وسیله مصاحبه ژرف نگر با 19 نفر از اساتید و دانشجویان دکترای انجام گرفت. مصاحبه ها ضبط شدند و به روش استرابرت و کارپنتر (2003) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. جهت افزایش دقت و استحکام، بررسی دقیق و مشاهده مداوم در تمام مراحل پژوهشی، نظرات تکمیلی همکاران و مرور و بازنگری دست نوشته ها توسط مشارکت کنندگان مدنظر قرار گرفت. یافته های حاصل از تجربیات اساتید و دانشجویان در خصوص اخلاق پژوهش در شش مضمون اصلی «سوء رفتارها در پژوهش»، «فشارهای محیطی»، «ویژگی های فردی»، « فقدان مدیریت و راهنمایی»، «نظام آموزشی» و «عواقب و پیامدها» و چندین مضمون فرعی خلاصه گردید. یافته های حاصل از مطالعه می تواند تصویری روشن از تجربه اساتید و دانشجویان از اخلاق پژوهش ارائه نماید.

مساله اصلی نوشتار حاضر شناسایی ارزش ها، نگرش ها و کنش های نسل جوان دانشجو در شیوه های همسرگزینی و روابط پیش از ازدواج و واکاوی میزان همسویی ارزش ها، نگرش ها و کنش های مذکور با نسل پیشین است. روش تحقیق کمی و پیمایشی است که باتوجه به عمق و حساسیت موضوع مطالعه، مطالعات اکتشافی و مصاحبه های کیفی عمیق، پیش زمینه طرح ریزی و اجرای پیمایش قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش دانشجویان دانشگاه های استان خراسان رضوی اند که بااستفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 1400 نفر به عنوان حجم نمونه درنظر گرفته شده اند. یافته های مطالعه حاضر موید تفاوت های بین نسلی و درون نسلی درمورد ارزش های همسرگزینی و رابطه با جنس مخالف است. دانشجویان به طور مشهودی تمایل دارند، همسرشان را خودشان انتخاب کنند. نزدیک به یک سوم نسل جوان دوستی دو جنس مخالف را نمی پذیرند که این نسبت در نسل قبل حدودا دو برابر (3.57 درصد خانواده های آنان) است. نیمی از جوانان با شرایط خاص و بقیه به راحتی این روابط را می پذیرند که بررسی های عمیق تر نشان داد این نسبت ها هم موید تفاوت های بین نسلی و هم درون نسلی در مورد این موضوع است. نتایج در خصوص نوع رابطه با جنس مخالف حاکی از شکاف و قطبی شدن ارزشی در نسل جوان دانشجو است. همچنین تفاوت معنی دار بین نسلی نیز در این مورد وجود دارد. 40 درصد از جوانان دانشجو، علاوه بر نگرش مثبت به دوستی با جنس مخالف، این دوستی را در عمل تجربه کرده اند.