مدیریت مخاطرات محیطی
سال:1397 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

توجه به مسئله ی فرار افراد در هنگام مخاطرات، از نکات مهم و اساسی در طراحی ساختمان های بلند است. فرار افراد که به امنیت آنها نیز مربوط می شود، ارتباط مستقیم با ویژگی های جمعیت شناختی (جنس، سن، اطلاع از وقوع آتش سوزی و آشنایی با علائم خروج) دارد. این تحقیق با هدف اصلی دستیابی به رابطه ی میان مؤلفه های جمعیت شناسی با ادراک خطر افراد گرفتارشده در حریق در ساختمان های بلند اداری به منظور کاهش مخاطرات ناشی از حریق و افزایش امنیت آنها انجام پذیرفت. روش تحقیق از نوع ترکیبی بود و ضریب تعیین (R2) آن از تحلیل نرم افزار SPSS 22، از طریق آزمون های تی مستقل و آنالیز واریانس به دست آمد. دامنه ی تحقیق شامل هشت ساختمان بلند اداری در معرض حریق در بین سال های 1395-1390 در تهران با حجم نمونه ی 245 نفر از افرادی بود که در حریق گرفتار شده یا از آن گریخته بودند. براساس نتایج این تحقیق، مؤلفه های جمعیت شناسی در ارتباط با مؤلفه های ادراک خطر افراد گرفتارشده در حریق دارای سطح معناداری بوده] 05/0[sig ≤ و قابل پیش بینی است. در نهایت مشخص شد که خانم ها، افراد 30-20 ساله و افرادی که علائم خروج را کاملاً می شناسند، بیشترین رابطه را با ادراک خطر دارند. همچنین در طبقه ی آتش و کل ساختمان بیشترین رابطه با ادراک خطر متعلق به افرادی بود که سروصدای راهرو سبب اطلاع آنها از آتش سوزی شد. آموزش افراد و شناساندن علائم خروج اعم از تابلوها و صدای آژیر به ساکنان ساختمان های بلند، سبب ارتقای ادراک خطر و امنیت جسمانی افراد و در نتیجه کاهش مخاطرات آتش سوزی می شود.

شهر، فضای جغرافیایی پیچیده ای است که همه ی اجزای آن به صورت سامانمند در ارتباط نزدیک با یکدیگر عمل می کنند؛ چنانکه اختلال در هر یک از اجزای این سیستم سبب اشکال در کل آن می شود. علاوه بر آن، با تغییرات جهانی در وضعیت آب وهوا و گسترش فرایند شهری شدن، فراوانی و شدت بحران های طبیعی و خسارات ناشی از آن، به طور چشمگیری روند افزایشی یافته است. آب گرفتگی معابر، یکی از بحران های طبیعی در بسیاری از شهرهای امروزی ایران است که به علت شدت آن و زمان کم برای واکنش، چالش های زیادی را ایجاد کرده است. اولویت بندی مناطق مختلف حوضه های آبخیز شهری به لحاظ حد آسیب پذیری آب گرفتگی به هدفمندتر شدن طرح های شهری و اثربخشی مؤثر آنها در توسعه ی پایدار شهری کمک خواهد کرد. در این پژوهش با استفاده از مدل AHPFuzzy مبتنی بر تحلیل آماری، شاخص های جغرافیایی (جوّی، طبیعی و انسانیِ) مؤثر بر کم و کیف آب گرفتگی معابر در مناطق چهارگانه ی شهر کرمان در طول سال های 1391 تا 1395 شناسایی شد. داده های شرایط جوّی مانند بارش از اداره ی کل هواشناسی استان کرمان و داده های عوامل محیطی و انسانی مانند شیب و شکل آبراهه ها از مرکز آمار و اطلاعات شهرداری کرمان تهیه شد. بخش دیگری از اطلاعات مربوط به نظر کارشناسان، با پرسشنامه گردآوری شد. سپس با استفاده از ArcCN-Runof در محیط ArcGIS. نقشه های خطر رواناب در مناطق چهارگانه ی شهر ترسیم و در نهایت به شکل تحلیلی-توصیفی با هم مقایسه شد. نقشه ی پراکنش فضایی ارتفاع رواناب زیرحوضه ها و تعیین آب گرفتگی معابر در سطح مناطق مختلف شهر کرمان نشان داد که منطقه ی 3 بیشترین خطر آب گرفتگی معابر را در سطح شهر دارد.

در سال های اخیر، با افزایش جمعیت و توسعه ی روزافزون صنعت، بیشتر منابع آب جهان، اعم از رودخانه ها، دریاچه ها و آب های زیرزمینی آلوده شده اند؛ این امر سبب ایجاد مسائل و مشکلات بهداشتی چشمگیری برای انسان و سایر موجودات زنده شده است. در صورت ادامه ی این وضعیت، بشر با بحران کمبود آب و مخاطرات جبران ناپذیر مواجه خواهد شد. کنترل پیوسته ی منبع آلاینده، سبب جلوگیری از آلودگی آب می شود. با اجرای اقداماتی پیش از وقوع با هدف کاهش مخاطرات محیطی، می توان هزینه های تحمیل شده را به شدت کاهش داد و بحران را مدیریت کرد. مهم ترین راه حفظ کیفیت منابع آب و کنترل آن، تدوین قوانین و استانداردهای مناسب و سختگیرانه و برنامه ریزی برای اجرای صحیح آن است. کیفیت آب رودخانه ها باید به صورت مستمر پایش شود، چراکه برخی صنایع به دلیل وجود محدودیت ها، اغلب به صورت نامحسوس و ناگهانی آلاینده ای با غلظت زیاد را وارد رودخانه می کنند. تعیین زمان و مکان آلاینده ای که در گذشته رها شده است، می تواند در محافظت از رودخانه ها بسیار کمک کننده باشد. هدف اصلی این تحقیق، شناسایی مکان منبع آلاینده در رودخانه بدون داشتن هیچ گونه اطلاعات پیشینی از منبع در چارچوب کاملاً ریاضی است. مزیت مدل بازگشتی ارائه شده آن است که تنها با برداشت منحنی غلظت-زمان از دو نقطه ی بالادست و پایین دست منبع آلاینده، می توان مکان منبع را با بیشترین دقت به دست آورد. پس از به دست آوردن مکان منبع، شدت منبع آلاینده بازیابی می شود. این تحقیق، ضریب های جریان خطا را بررسی کرده است تا خطای حاصل در نتایج شناسایی مکان و بازیابی شدت منبع آلاینده مشاهده شود. نتیجه نشان داد که این مدل به خطای ضریب ها حساس نیست. صحت سنجی بین حالت دقیق و نتایج حاصل از مدل معکوس با دقت مناسبی قابل قبول بود.

آدمیان در زندگی خود با بحران های محیطی و غیرمحیطی بسیاری مواجه اند؛ مسائل درونی، وجودی و عاطفی جزو مخاطرات غیرمحیطی است. چنین مخاطراتی از عوامل اساسی رنج به شمار می روند؛ روان شناسان، فیلسوفان و عارفان به این مسائل می پردازند و پاسخ های متعددی نیز برای رهایی از آنها در پیش می نهند. مولانا عارف مسلمان و کی یر کگور متأله مسیحی، هر دو در تأملات دقیق خود، به بحران درونی و وجودی انسان پرداخته اند و درصدد ارائه ی چاره ای برای آن برآمده اند که با توجه به اهمیت مسئله، بررسی آن مهم می نماید. در این مقاله در پی تبیین دیدگاه آنها در خصوص ماهیت مخاطره ی وجودی انسان بوده ایم و راهی را که برای مقابله با این بحران بنیادین تدارک دیده اند، تحلیل کرده ایم. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با رویکرد مقایسه ای است. به این صورت که ابتدا ماهیت بحران وجودی از دیدگاه هر دو اندیشمند را بررسی و سپس راهکار آنها برای رهایی از آن را تحلیل کرده ایم و در خصوص هر یک از این دو موضوع، به نقاط اشتراک و افتراق نیز توجه نشان داده ایم. این بررسی نشان می دهد که مولانا و کی یر کگور مخاطره ی اصلی انسان را دوری روح انسان از ساحت نامتناهی دانسته و تنها امکان رهایی را روی آوری صحیح به خداوند تلقی کرده اند. همچنین هر دو اندیشمند، بحث هایی را به بیان اقسام روی آوری به خداوند اختصاص داده و با نقد دیدگاه های نابسنده، در نهایت روی آوری صحیح را ایمانی شورمندانه، فردگرا، انفسی و قمارگونه تعریف کرده اند. در طول تحقیق، اشاراتی نیز به دیدگاه این دو متفکر درباره ی مخاطرات محیطی شده است که (به خصوص در نگاه مولوی) از نظر علّی، ارتباط تنگاتنگی با بحث منشأ مخاطره ی وجودی دارد.

وقوع مخاطرات طبیعی از جمله سیل و زلزله در سکونتگاه های انسانی آسیب های جبران ناپذیری در پی دارد. از این رو در زمینه ی کاهش تأثیرات آن، توجه به رویکرد تاب آوری مطرح شده است. پژوهش حاضر در پی سنجش و ارزیابی تاب آوری سکونتگاه های روستایی دهستان حومه ی شهرستان لامرد است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات به دو صورت اسنادی و میدانی (پرسشنامه) جمع آوری شد. جامعه ی آماری پژوهش، روستاهای واقع در دهستان حومه ی شهرستان لامرد بود. 14 روستای دارای 20 خانوار و بیشتر به عنوان نمونه انتخاب شد و براساس روش کوکران، 355 سرپرست تعیین و به شیوه ی تصادفی ساده به تعداد خانوارهای روستایی توزیع و تکمیل شد. یافته های آزمون تی تک نمونه ای، نشان دهنده ی تاب آوری کم روستاهای تحت پژوهش است، به گونه ای که شاخص اجتماعی با میانگین 08/3 در بیشترین حد قرار دارد و شاخص های اقتصادی، زیرساختی و مدیریتی-نهادی به ترتیب پایین تر از حد میانگین آزمون (عدد 3) قرار دارند. در مرحله ی بعد با استفاده از مدل تحلیل مسیر به بررسی تأثیر هر یک از شاخص های چهارگانه بر تاب آوری سکونتگاه ها پرداخته شد و مشخص شد که شاخص های اقتصادی و مدیریتی-نهادی به ترتیب با داشتن ضریب 361/0 و 282/0 بیشترین و کمترین ضریب تأثیر را در میزان تاب آوری سکونتگاه های روستایی دارند. در پایان پژوهش به منظور تاب آور کردن روستاها، راهبردهای راهگشا متناسب با یافته های پژوهش ارائه شد.

یکی از راهبردهای پایدارسازی محیط، ارزیابی محیط های انسانی آسیب پذیر در برابر انواع مخاطرات محیطی است. در این تحقیق به منظور بررسی حد تأثیر خشکسالی های اقلیمی بر تشدید جابه جایی تپه های ماسه ای در بند ریگ کاشان ابتدا با استفاده از شاخص های خشکسالی (SPI، PNPI، RIA و Z score) به پایش خشکسالی منطقه در یک دوره ی 30 ساله پرداخته شد و در مرحله ی بعد با بررسی میزان ارتباط آن با فراوانی توفان های ماسه از طریق تحلیل های آماری مشخص شد که همبستگی مثبتی بین وقوع خشکسالی های اقلیمی و مخاطرات ماسه های روان دیده می شود. در انتها به منظور ارزیابی پایداری سیستم های روستایی، واکنش های این مناطق در سطوح تعادل، آستانه های بحران، مخاطرات و بلایا در برابر توفان های ماسه ای حاصل از خشکسالی بررسی شد. نتایج مطالعه به کمک نقشه ی خطرپذیری هجوم توفان های ماسه ای، بیانگر سطوح مخاطرات در سیستم های روستایی منطقه ی تحقیق است (روستاهای آران و بیدگل در سطح مخاطرات و کاشان و ابوزیدآباد در سطح تعادل و آستانه ی بحران)؛ بنابراین می توان گفت این نتایج بهره گیری از دانش بومی به منظور رفتارشناسی تپه های ماسه ای و خشکسالی های شدید در برخی سال ها را آشکار کرده است.

پژوهش حاضر، ویژگی هایی را معرفی کرده است که سازمان ها بتوانند از آن طریق، خود را برای موقعیت های چالشی و مخاطرات آماده کنند. این پژوهش از نوع تفسیری و رویکرد آن کیفی و راهبرد آن، رویکرد داده بنیاد مبتنی بر رویکرد ظاهرشونده ی گلیزری است. جامعه ی تحت مطالعه، شرکت های تولیدی فعال در صنعت ساختمانِ استان مازندران بودند. در این زمینه، با مدیران مجرب و خبره که فرآیندهای تاب آوری را ادراک کرده بودند و درباره ی آن، آگاهی لازم و کافی داشتند، مصاحبه های عمیقی صورت گرفت. نتایجِ حاصل از تحلیل مصاحبه ها و کدگذاری در دو مرحله ی کدگذاری حقیقی و نظری نشان داد که ابعاد تاب آوری شامل ضربه گیری، سازگاری با تغییر، بقای سازمان در مخاطرات، حفظ موقعیت قابل قبول در بحران، رهبری بازار هنگام بحران، تجربه ی رشد، توان مالی مناسب هنگام بحران، توانایی بازیابی بهتر، افزایش تنوع تولیدی هنگام تهدیدهای محیطی، رضایت ذی نفعان هنگام بحران، پویایی سازمان، مثبت اندیشی و اعتبار و شهرت برند بود. در مجموع با توجه به ابعاد تاب آوری سازمانی در این پژوهشِ بومی، تاب آوری سازمانی دارای ویژگی هایی است که مدیران صنعت را تشویق می کند برای مقابله با مخاطرات محیطی و چالش های بیرونی و درونی، به این شاخص ها دست پیدا کنند. بنابراین مدیران باید برای هرچه بهتر شدن وضعیت سازمان هنگام بحران ها، به این ویژگی ها اهمیت دهند و برای دستیابی به آنها تلاش کنند.