فقه پزشکی
سال:1398 | دوره:11 | شماره:38-39 |تعداد مقالات:7

زمینه و هدف: یکی از مسایل مستحدثه پزشکی در حوزه مباحث درمان ناباروری در جهان کنونی، مساله اهدای اسپرم و ذخیره سازی و بهره برداری از آن می باشد. بانک های اسپرم که به منظور نگهداری و ذخیره سازی اسپرم مردان ایجاد می شود، این امکان را فراهم کرده تا جهت درمان ناباروری زوجین و حتی بچه دارشدن در آینده دور زمانی که قدرت جنسی مردان به افول کشیده شده کمک به سزایی نماید. مواد و روش ها: این پژوهش با روش تحلیلی به دنبال بررسی همه جانبه ابعاد فقهی بانک اسپرم مانند احکام مختلف تکلیفی و وضعی مرتبط با این موضوع همچون جواز ذخیره سازی اسپرم برای استفاده خود شخص از آن در آینده و یا باروری همسر او بعد از مردن وی از منظر فقه پویای امامیه می باشد. استفاده از اسپرم های ذخیره شده در بانک اسپرم برای زوجین نابارور و اهدای اسپرم به دیگران، خرید و فروش اسپرم ها و انتساب طفل متولدشده به صاحب اسپرم از دیگر مباحث مورد بررسی در این پژوهش می باشد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که ذخیره سازی اسپرم برای استفاده خود شخص در ایام حیاتش اشکالی ندارد، ولی بعد از مردن او چون علقه زوجیت منتفی می گردد، تزریق اسپرم به رحم همسرش جایز نیست. همچنین استفاده از اسپرم اجنبی و اهدای اسپرم به دیگران حرام است و در هر صورت، طفل متولدشده از این راه به صاحب اسپرم اصلی انتساب خواهد داشت. همچنین نسبت به خرید و فروش اسپرم اشکالات متعددی وجود دارد و بهترین راه، اخذ پول در مقابل رفع ید از حق اختصاص نسبت به اسپرم می باشد.

زمینه و هدف: در طی قرون اخیر که هیپنوتیزم کشف گردیده، آرای مختلفی در مورد ماهیت آن صادر شده است. گروهی از فقیهان بر این باورند که هیپنوتیزم از مصادیق سحر است و عده دیگری آن را یک مساله نوپدید می دانند. با توجه به برداشت متفاوت فقیهان از ماهیت هیپنوتیزم، احکام مختلفی در مورد آن صادر شده است و تاکنون پژوهشی در مورد ارزیابی دلایل قایلین به نوپدیدبودن هیپنوتیزم ارایه نشده است. مواد و روش ها: در این مطالعه، ماهیت هیپنوتیزم و وجوه تمایز و شباهت های آن با سحر مورد بررسی قرار گرفت و پس از آن، ادله فقهی صاحبان نظر در مورد نوپدیدبودن استفاده از هیپنوتیزم ارایه شد و سپس این دلایل مبتنی بر اسلوب توصیفی تحلیلی، مورد واکاوی و نقد قرار گرفت. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که هرچند مستحدثه دانستن مساله هیپنوتیزم وجه دارد، اما نویسندگان مقاله بر این باور صحه می گذارند که هیپنوتیزم، نوعی سحر کلامی است که هیپنوتیزور، به وسیله آن، کنترل ذهن انسان را به دست می گیرد. بنابراین حکم اولیه استفاده از هیپنوتیزم، حرام بودن آن است.

زمینه و هدف: یکی از بارزترین مصادیق خسارت معنوی، نقص در زیبایی است که تاثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی بزه دیده دارد. با وجود اشارات متون قانونی ایران نسبت به لزوم جبران خسارات معنوی، وحدت رویه ای میان آرای قضایی ناظر به چگونگی جبران خسارت نقص زیبایی و میزان تاثیر مولفه های آن، همچون از دست دادن آرامش روحی، موقعیت اجتماعی، کار، ازدواج و. . . وجود ندارد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر به روش تحلیلی توصیفی و به استناد منابع کتابخانه ای انجام شده است. در این پژوهش برآنیم که پس از بررسی منابع فقهی و استخراج مواردی که فقیهان مسلمان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، مساله خسارت ناشی از سوختگی را مورد بحث قرار داده اند، امکان جبران تمامی خسارت های مادی و معنوی ناشی از آن را با استفاده از ابزار «ارش» ارزیابی کنیم. یافته ها: از آنجا که از طرفی «ارش» به عنوان یک سازه فقهی ناظر به جبران خسارت، از نظر شرایط و میزان، فاقد همبستگی با دیه است و خسارت ناشی از سوختگی نیز تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی بزه دیده دارد، بزه کار موظف است افزون بر پرداخت دیه در صورتی که موجب دیه تحقق پیدا کند تمام خسارت های مادی و معنوی ناشی از سوختگی بزه دیده را از جمله هزینه های درمان و ترمیم زیبایی، روان درمانی و مشاوره، از دست رفتن فرصت اشغال و ازدواج، فروپاشی یا تزلزل خانواده و مانند آن ها را جبران کند. روش محاسبه خسارت و چگونگی پرداخت آن بر عهده کارشناسان حوزه سلامت است.

زمینه و هدف: «پسوریازیس» نوعی بیماری مزمن پوستی است که سبب بروز پلاک های نقره ای روی پوست شده، قسمت های مختلف بدن به ویژه سر و صورت را درگیر می کند. از آنجا که این بیماری می تواند بر استحکام روابط زناشویی اثر بگذارد، در این پژوهش بر آن هستیم به واسطه شباهت زیاد آن با بیماری پیسی، امکان عیب دانستن این بیماری و فسخ نکاح به واسطه آن را بر اساس مبانی فقه اسلامی بررسی کنیم. مواد و روش ها: پژوهش حاضر، پژوهشی تحلیلی توصیفی است که با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. ابتدا بر اساس یافته های پزشکی، بیماری «پسوریازیس» و شباهت آن با بیماری «پیسی» بررسی شده، سپس امکان جواز فسخ نکاح به واسطه بروز بیماری «پسوریازیس» از نظر مبانی فقه امامیه تحلیل شده است. یافته ها: از آنجا که در متون دینی علت جواز فسخ نکاح در بیماری «پیسی»، انزجار مردم از فرد بیمار دانسته شده و این علت در بیماری «پسوریازیس» نیز وجود دارد، حکم جواز فسخ نکاح به بیماری «پسوریازیس» نیز قابل تعمیم بوده، در صورت بروز این بیماری در یکی از زوجین، طرف دیگر می تواند قرارداد نکاح خود را با او فسخ کند.

زمینه و هدف: یکی از مسایل نوپدید در علم پزشکی «درمان های بیهوده» می باشد و از عناوینی است که به هر صورت مشمول احکام وضعی یا تکلیفی شرع اسلام می گردد، اما یافتن حکم شرعی آن به دلایل گوناگون در عمل با صعوبت رو به روست، زیرا از طرفی در مرحله نخست، توافق بر مفهومی مورد قبول دانش و اخلاق پزشکی به سادگی میسر نمی باشد و از طرف دیگر بر فرض اتفاق نظر بر تعریف، استنباط حکم شرعی آن با توجه به ملازمات و تبعات جسمی و روحی برای بیمار و وابستگان وی و همینطور با لحاظ منبع تامین هزینه های مرتبط بیمار یا بیت المال با چالش هایی مهم رو به رو می باشد. مواد و روش ها: این پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی تلاش می کند پس از کشف مفهوم مورد اتفاق برای آن؛ از میان دو نظریه حرمت قطع درمان یا وجوب قطع درمان، بر اساس دلایل شرعی، نظریه درست تر را برگزیند. نتیجه گیری: دلایل شرعی به حرمت قطع درمان و وجوب استمرار آن اشعار داشته و اگر بتوان آن را مصداق روشن لهو و لغو دانست، می توان به جواز یا حتی وجوب قطع درمان حکم داد به شرط آنکه درمان بیهوده را مصداق لهو و لغو دانست.

زمینه و هدف: جنینی که به شیوه معمول به وجود می آید، مشمول احکامی نظیر حرمت سقط است. فقیهان اتفاق نظر دارند که سقط جنین جرم محسوب می شود و بسته به مدتی که نطفه (زیگوت) وارد رحم مادر گشته و مراحل طی شده، مجرم باید دیه بپردازد. این پژوهش بر آن است که امکان سرایت احکام مربوط به سقط جنین طبیعی بر جنینی که در لوله های آزمایشگاهی تولیدشده را بر اساس منابع و مستندات فقهی مورد بررسی قرار دهد. مواد و روش ها: مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای اعم از حقیقی و سایبری، به نگارش درآمده، بدین ترتیب که ابتدا کلیه دلایلی که در منابع فقهی امامیه در زمینه سقط جنین قابل استناد بوده، طرح و آنگاه به روش تحلیلی سعی شده تا امکان سرایت احکام سقط جنین طبیعی به سقط جنین آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا چون مهم ترین مستند احکام مزبور، روایاتی هستند که حرمت سقط جنین را بیان می کنند، این روایات مورد مداقه قرار گرفته و با بررسی واژه جنین در آن ها و همچنین طریقیت یا موضوعیت داشتن نحوه شکل گیری آن، امکان شمول روایات نسبت به جنین های آزمایشگاهی سنجیده می شود. نتیجه گیری: بررسی های صورت گرفته بیانگر آن است که میان فقیهان در زمینه سلب حیات جنین های تولیدشده از راه لقاح غیر طبیعی، دو نظریه جواز و عدم جواز مطرح شده که از نقد و بررسی مستندات دو نظریه چنین برمی آید که دلایل قول به عدم جواز سلب حیات، از اتقان و استحکام بیشتری برخوردار است. بنابراین در حکم سلب حیات فرقی میان جنین آزمایشگاهی و طبیعی وجود ندارد و همانطور که سقط جنین های تشکیل شده به صورت طبیعی، جایز نیست، انعدام جنین های آزمایشگاهی نیز دارای همین حکم بوده، مگر آنگه در موارد خاص عناوین ثانوی به نحو دیگری اقتضا نماید.

زمینه و هدف: با توجه به اصل عدم ولایت بر دیگری، هیچ یک از زوجین نمی توانند دیگری را وادار به پذیرش نقش پدری و مادری کند یا با ممانعت از بارداری تجربه احساس پدری و مادری را از شخص بگیرد، در این میان تبیین فقهی حدود اختیارات زوجه برای ممانعت از بارداری علی رغم میل زوج به داشتن فرزند، با توجه به حقوق و اختیاراتی که زن نسبت به بدن خود دارد و از طرف دیگر تکالیفی که در جایگاه زوجه نسبت به همسرش خواهد داشت، می تواند یکی از محورهای تعیین کننده در روشن نمودن حدود اختیارات زوج برای الزام زوجه به بارداری باشد. همچنین به دنبال تعیین موارد جواز شرعی ممانعت زوجه از بارداری، تعریف ضمانت های اجرایی مناسب برای حمایت از زوجه می تواند از جهت تعیین نحوه احقاق حقوق او در این موضوع دارای اهمیت باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی در جهت بررسی موارد جواز شرعی ممانعت زوجه از بارداری و ضمانت های اجرایی مناسب برای حمایت از او در مقوله ممانعت از بارداری نگاشته شده، با استفاده از روش کتابخانه ای دیدگاه فقها و ادله ایشان در ممانعت زوجه از بارداری مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه گیری: زوجه در مواردی که اقدام به ممانعت باعث لطمه به حق تمتعات همسرش نشود، بارداری برای زوجه دارای عذر شرعی ضرر و حرج باشد و ضمن ازدواج حق استیلاد شرط نشده باشد، مجاز است تا از بارداری خود ممانعت کند، هرچند همسر علاقمند به فرزند آوری باشد. در این شرایط ضمانت اجرایی زوجه در قالب حق سقط، حق عقیم سازی، حق طلاق حرجی قابل بررسی است و حتی در صورتی که اجبار زوجه برای بارداری با سوءرفتار همراه باشد، ضمانت اجرایی پیش گفته در قالب حق دعوای نشوز زوج و تعزیر حاکم قابل پیگیری خواهد بود.