نشریه علوم (دانشگاه خوارزمی)
سال:1391 | دوره:12 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

در این پژوهش، نقش فرایندهای فیزیکی موثر در تکوین سنگ های آذرین از جمله کینتیک تبلور (هسته بندی و رشد بلورها)، دینامیک سیستم های ماگمایی (مانند اختلاط و جریان های همرفتی) و فرایندهای تعادلی مانند درشت شدگی بافتی بر اساس آرایش فضایی و اندازه بلورها بررسی شده است. به این منظور، الگوی توزیع فضایی بلورهای پلاژیوکلاز، آمفیبول و کوارتز به صورت کمی در مجموعه ای از سنگ های میکرودیوریت- کوارتزدیوریتی منطقه بررسی شده واقع در 120 کیلومتری جنوب خاوری بیرجند اندازه گیری شده اند. سپس با تلفیق پژوهش های سنگ نگاری کمی و کیفی در مورد تاثیر عوامل مختلف در آرایش پلاژیوکلازها و نحوه تشکیل بافت و فرایندهای فیزیکی حاکم بر تشکیل این سنگ ها بحث شده است. ویژگی های هندسی 3098 بلور در 8 مقطع میکروسکوپی از این سنگ ها از جمله طول، عرض و مکان مرکز بلورها اندازه گیری شد. سپس با استفاده از روش فاصله نزدیک ترین همسایه و با کمک نرم افزارهای BigR و ArcGIS، مقادیر R به عنوان نمادی کمی از الگوی توزیع فضایی بلورها، اندازه گیری و داده ها در نمودار R در برابر درصد زمینه ترسیم شدند. محاسبات و نمودارها نشان می دهند که الگوی توزیع فضایی بلورهای پلاژیوکلاز، آمفیبول و کوارتز به صورت خوشه ای است. میزان خوشه بندی پلاژیوکلازها در مقاطع متفاوت است و متناسب با تغییرات اندازه و شکل بلورها تغییر می کند که حاکی از نقش فرایندهای مختلف از جمله هسته بندی ناهمگن، درشت شدگی بافتی و روی هم رشدی بلورها است.

مجموعه سنگ های آتشفشانی- رسوبی شمال شهرکرد، به صورت کمربندی با راستای شمال باختری- جنوب خاوری، در شمال شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری و در بخش مرکزی پهنه سنندج سیرجان استقرار یافته است. سنگ های آذرین موجود در این ناحیه به دو بخش عمده ماگمایی و آذر آواری تفکیک شده که گروه اول شامل سنگ های آتشفشانی خاصه بازالت، بازالت آندزیتی و آندزیت و سنگ های نیمه عمیق به ویژه دولریت و میکرودیوریت بوده و سنگ های آذرآواری نیز غالبا «توف، توفیت، لاپیلی توف و آگلومرا به سن ژوراسیک فوقانی و فاز کوهزایی کیمرین میانی می باشند که در محیط تکتونیکی جزایر قوسی تشکیل شده اند. تمامی واحدهای سنگ شناسی تحت تاثیر محلول های ماگمایی قلیایی با (pH=8-9) و حرارت 226 (در پهنه آرژیلیک حد واسط) تا 300 درجه سانتیگراد (در رگه های کوارتز- اپیدوت) در فشار حدود 200 بار متحمل درجاتی از دگرسانی شده اند و پهنه های سریسیتیک - آرژیلیک حدواسط و پروپیلیتیک (کلریتی) را تشکیل داده اند (دگرسانی فراگیرانتخابی). به علاوه حفرات و شکاف ها با کانی های ثانویه ای همچون کوارتز، اپیدوت، کلریت و کلسیت (دگرسانی غیرفراگیر) پر شده اند. بررسی تغییرات جرم در سنگ های پهنه های دگرسانی نشان دهنده کاهش جرم در نتیجه دگرسانی است که نرخ آن از دگرسانی سریسیتیک به آرژیلیک متوسط و تا کلریت فزونی می یابد. تهی شدگی شدید از Na2O و غنی شدگی از CaO درپهنه کلریتی، غنی شدگی تا 100 درصد ازMgO  و تهی شدگی شدید از K2O،Na2O  در پهنه سریسیتیک و تهی شدگی ازK2O ، Na2O،FeO  در پهنه آرژیلیک حدواسط از شاخص های کلیدی تشخیص پهنه های دگرسانی فسیل می باشند.

معدن چاه سوار آغا از مجموعه معادن سنگ چینی نیریز فارس، از مراکز مهم اقتصادی این استان می باشد. در سال های اخیر ریزش ها و ناپایداری های رخ داده در محدوده این معدن سبب گردیده تا نقش ساختارهای زمین ساختی و تنش های برجا در منطقه مورد توجه قرار گیرد. از این رو بررسی نقش ساختارهای زمین ساختی از قبیل شکستگی ها و گامه های تنش برجا و تاثیر آنها بر ناپایداری دیواره شمالی این معدن هدف اصلی این پژوهش باشد. در این راستا با بررسی های صحرایی و اندازه گیری مشخصات هندسی شکستگی ها از قبیل شیب و جهت شیب درزه ها، تعداد نسل های پرشدگی و نوع پرشدگی و پردازش آنها در نرم افزار DIPS 5.1، سعی در تحلیل ساختارهای زمین ساختی و دست یابی به گامه های تنش برجا شده است.با توجه به نتایج بدست آمده، وجود دو گامه تنش برجا در محدوده معدن قابل اثبات است- گامه تنش رهایی از فشارش با روند N250 سبب بازشدن برخی از درزه های قدیمی و ایجاد درزه های جوان در منطقه شده است. این فاز تنش، در اثر باربرداری از معدن ایجاد شده است.- تنش کششی موضعی: مشاهدات صحرایی نشان از خزش و جابجایی در دیواره شمالی در امتداد N152 دارد، به گونه ای که بردار جابجایی آن سبب ایجاد کشش در محدوده در امتداد N270 و بازشدن شکستگی های با شیب 90 درجه شده است. علت این خزش، تنش قائم حاصل از وزن آوارهای بالای دیواره شمالی است که بر طبقات پایینی وارد شده و سبب خزش توده سنگ بر روی مهدرزه با مشخصات N152/ 50NE در امتداد N150 می شود.

بهینه سازی تولید از میادین هیدروکربوری از دغدغه های اصلی مدیریت مخازن نفت و گاز است. یکی از این تکنولوژی ها، تکنولوژی چاه هوشمند است که در دهه اخیر توسعه یافته است. از جمله چالش های مهم این تکنولوژی، تنظیم بهینه شیرهای کنترلی هوشمند است. در این مقاله بر مبنای نتایج حاصل از شبیه ساز مخزن (Petrel & Eclipse)، رفتار چاه هوشمند بررسی شده است، بدین منظور از روش های طرح آزمایش تاگوچی و سطح رویه پاسخ برای مدل سازی و تعیین ارتباط تنظیمات شیرهای کنترلی هوشمند با سطح تولید استفاده شده است. سپس از الگوریتم های بهینه سازی برنامه ریزی غیرخطی با هدف تعیین تنظیمات بهینه شیرهای کنترلی به منظور بیشینه کردن تولید نفت و کمینه کردن عوامل ناخواسته (آب و گاز) به کار گرفته شده است.

مجموعه گرانیتوئید آلوت در بخش شمال غرب پهنه سنندج - سیرجان قرار گرفته است. این مجموعه از سه واحد سنگ شناختی اصلی تشکیل شده که عبارتند از توده های مونزوگرانیتی تا گرانودیوریتی (SiO2=65–77 wt%) که بیش ترین رخ نمون را در این مجموعه دارند، واحد کوارتز دیوریت تا تونالیت(SiO2=52–63 wt%)  که به صورت دو استوک نفوذی در این مجموعه دیده می شوند و توده های گرانیتوئید میلونیتی شده که به صورت چندین رخ نمون در ناحیه برونزد دارند. مجموعه نفوذی آلوت، از لحاظ ژئوشیمیایی، متاآلومین تا اندکی پرآلومین، متعلق به سری کالک آلکالن تا تحولی پتاسیم پایین و گرانیتوئیدهای نوع I است و خصوصیات ژئوشیمیایی توده های نفوذی در حواشی فعال قاره ایی را نشان می دهد (برای مثال تهی شدگی واضح از (Nb، Ti،P   (Sr وشواهد ژئوشیمیایی مربوط به واحد کوارتزدیوریت تا تونالیت نشان می دهد که ذوب پوسته تحتانی مافیک تحت تاثیر مذاب های گوشته ای مهم ترین عامل در به وجود آمدن ماگمای کوارتز دیوریتی بوده است. هم چنین ذوب سنگ های متاسدیمنتری (حاوی کانی های آب دار مانند بیوتیت) در فشارهای نسبتا پایین را می توان به عنوان منشا احتمالی ماگمای مولد واحد مونزوگرانیتی تا گرانودیوریتی در نظر گرفت. وجود آنکلاوهای دانه ریز مافیک دلالت بر اختلاط ناقص ماگمای مافیک و فلسیک برای تشکیل ماگمای مولد توده های گرانودیوریتی تا گرانیتی در منطقه بررسی شده دارد.

توده های نفوذی بارور و نابارور با سن الیگو- میوسن و ترکیب کانی شناسی مشابه در کمربند مس پورفیری کرمان تفاوت های زمین شیمیایی مهمی را از لحاظ عناصر فرعی و خاکی نادر آشکار کردند. توده های نفوذی بارور به بهترین نحوی با ویژگی هایی مانند مقادیر اندک اکسید منگنز (درصد وزنی (MnO£0.1، ایتریوم (ppm 18≥Y)، عناصر با میدان پایداری زیاد (HFSE£∑100ppm) و عناصر خاکی نادر سنگین (Yb£1.9ppm) و مقادیر زیاد استرانسیوم Sr/Y³30, (406-1015 ppm)، تفریق شدید از عناصر خاکی نادر (La/Yb³20) و هم چنین بی هنجاری مثبت یورپیوم ((Eu/Eu*³1 از توده های نابارور با ویژگی های (Sr/Y£30, Eu/Eu*<1, La/Yb<15, Sr=184-576ppm, Y=12-50 ppm, MnO£0.1wt%) تفکیک گردیدند. این ویژگی ها به عنوان شاخص ماگماهای آب دار و اکسیدان معرفی شدند که می تواند ناشی از شرایط متفاوت شکل گیری آن ها در مقایسه با ماگماهای نابارور باشد. طبق پژوهش حاضر، برخی نمودارهای تفکیک کننده که می توانند به عنوان ابزاری برای شناسایی توده های نفوذی بارور، جایی که این توده ها با توده های نفوذی نابارور همراه هستند، در دیگر مکان های مس خیز ایران استفاده شوند عبارتند از La/Yb, La/Yb-SiO2, Sr/Y-Y, Sr/Y-SiO2 MnO-Y, ∑HFSE-Y و.Eu/Eu*-SiO2

میدان نفتی پازنان در 150 کیلومتری جنوب خاور اهواز، جنوب خاور میدان آغاجاری و در منطقه فروافتادگی دزفول واقع شده است. رخنمون سطحی این میدان را سازند آغاجاری تشکیل می دهد و سازند آسماری مهم ترین سنگ مخزن در این میدان می باشد که به هفت لایه مخزنی تقسیم شده است. در این پژوهش بر اساس اطلاعات زیر سطحی و با بهره گیری از روش های تحلیلی زیرسطحی مناطق با توسعه شکستگی بالا در این تاقدیس مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می رسد که تاقدیس نفتی پازنان یک چین نامتقارن است که یال جنوب باختری آن شیب زیاد دارد و در قسمت های میانی ساختار که خمش محوری (طولی) بارز است، مستعد مناطق با شکستگی بالا است. تحلیل هندسی این ساختار نشان می دهد که یال جنوب باختری در بیشتر نواحی و یال شمال خاوری در نواحی مرکزی به عنوان بخش هایی از ساختار با تراکم بالای شکستگی هستند. خمش محوری (طولی) تاقدیس پازنان ناشی از رشد و گسترش تاقدیس های مجزا و به هم آمیختن آن ها، پهنه برشی حاصل از عمل کرد گسل های پی سنگی و ساختارهای راستا لغز قدیمی و می باشد.