تولید فرآوری محصولات زراعی و باغی
سال:1399 | دوره:10 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی کمیت و کیفیت علوفه در کشت مخلوط سویا با سورگوم، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال زراعی 1395 اجرا شد. فاکتور اول شامل الگوهای مختلف کشت در هشت سطح (کشت خالص سویا با تراکم های 40 و 50 بوته در متر مربع، کشت خالص سورگوم با تراکم های 10 و 15 بوته در متر مربع و کشت مخلوط دو گیاه با تراکم های ذکر شده) و فاکتور دوم شامل عدم کاربرد و کاربرد تلفیقی کودهای زیستی نیتروکسین (Azotobacter chroococcum و Azospirillum brasilense) و باکتری های حل کننده فسفات (Pseudomonas flurescence) بودند. نتایج نشان داد بیشترین (25/59 تن در هکتار) و کمترین (7/7 تن در هکتار) میزان عملکرد کل علوفه خشک به ترتیب در کشت های مخلوط سویا (50 بوته در متر مربع)+ سورگوم (15 بوته در متر مربع) تلقیح شده و کشت های خالص سویای تلقیح نشده با تراکم 40 بوته در متر مربع حاصل شد. همچنین، بیشترین و کمترین میزان خاکستر علوفه (ASH)، ماده خشک قابل هضم (DDM) و انرژی ویژه شیردهی (NEL) به ترتیب در کشت مخلوط سویا (50 بوته در متر مربع)+ سورگوم (10 بوته در متر مربع) و کشت خالص سورگوم با تراکم 15 بوته در متر مربع به دست آمد. بیشترین میزان دیواره سولی (NDF) و دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF) در کشت خالص سورگوم با تراکم 15 بوته در متر مربع تلقیح نشده، حاصل شد. علاوه بر این با کاربرد کودهای زیستی میزان پروتیین خام (CP)، DDM، ماده خشک مصرفی (DMI) و NEL علوفه به ترتیب 6/29، 1/71، 3/29 و 2/72 درصد نسبت به شاهد افزایش معنی دار پیدا کردند. همچنین، بیشترین میزان نسبت برابری زمین (LER) و شاخص سودمندی مالی مخلوط (MAI) در کشت مخلوط سویا (50 بوته در متر مربع)+ سورگوم (15 بوته در متر مربع) به دست آمد. به طور کلی بر اساس شاخص های کمی و کیفی ذکر شده می توان کشت مخلوط سویا (50 بوته در متر مربع)+ سورگوم (15 بوته در متر مربع) و سویا (50 بوته در متر مربع)+ سورگوم (10 بوته در متر مربع) را به عنوان تیمارهای برتر معرفی کرد.

به منظور مطالعه اثر پلیمر سوپرجاذب شیمیایی و کود دامی بر ویژگی های نانوایی ارقام گندم در شرایط مختلف کم آبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 97-1396 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی (ساعتلو) اجرا شد. فاکتورها شامل آبیاری در دو سطح شرایط مطلوب و تنش آبی، کود در چهار سطح سوپرجاذب شیمیایی 200 کیلوگرم در هکتار، کود گاوی 40 تن در هکتار، مصرف توام آنها و شاهد (عدم کاربرد سوپرجاذب و کود دامی) و ارقام گندم آبی شامل میهن، حیدری و زرینه بود. صفات عملکرد دانه، رطوبت دانه گندم، وزن هکتولیتر، رطوبت آرد، درصد خاکستر، گلوتنین، گلیادین، گلوتن خشک، شاخص گلوتن، درصد پروتیین دانه، عدد زلنی، عدد فالینگ و عملکرد پروتیین دانه بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد تاثیر تنش خشکی، سوپرجاذب و رقم بر صفات مورد بررسی معنی دار بود. مقادیر عملکرد دانه، عملکرد پروتیین، رطوبت آرد، گلوتنین، گلوتن خشک، شاخص گلوتن و عدد زلنی در شرایط تنش خشکی کاهش و عدد فالینگ، محتوای پروتیین دانه و گلیادین افزایش یافت. مصرف سوپرجاذب شیمیایی و کود دامی سبب افزایش عملکرد دانه، عملکرد پروتیین و شاخص گلوتن شد. بیشترین عملکرد دانه (6636/7 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد پروتیین (1093/79 کیلوگرم در هکتار) و کمترین وزن هکتولیتر (75/81 کیلوگرم در 100 لیتر) از رقم میهن به دست آمد. بیشترین عدد زلنی از رقم زرینه (26/35 درصد) در شرایط کاربرد توام کود دامی و سوپرجاذب شیمیایی و رقم حیدری (26/32 درصد) در شرایط کاربرد کود دامی حاصل شد. بیشترین عدد فالینگ از رقم حیدری (461/50 ثانیه) و کمترین عدد فالینگ نیز از رقم زرینه (443/73 ثانیه) حاصل شد. بالاترین میزان همبستگی بین صفات میزان گلوتنین با شاخص گلوتن (0/97) مشاهده شد. به منظور تعدیل کاهش عملکرد دانه و پروتیین در تنش خشکی و بهبود ویژگی های نانوایی مانند گلوتن خشک، عدد فالینگ، گلوتنین و شاخص گلوتن در ارقام گندم، استفاده از کود دامی و سوپرجاذب موثر است.

کاملینا (. Camelina sativa L) از دسته گیاهان زراعی یکساله است که برای تولید روغن از دانه آن استفاده می شود. به منظور مطالعه برخی صفات رشدی و عملکردی گیاه کاملینا (. Camelina sativa L) تحت تاثیر کودهای زیستی و شیمیایی نیتروژن، فسفر و گوگرد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1395 در مزرعه ای واقع در کازرون اجرا شد. تیمارها شامل کود زیستی بارور 2 حاوی باکتری حل کننده فسفات (باکتری P seudomonas putida Strain 13P و Pantoea agglomerans Strain 5P) به عنوان عامل اول در دو سطح (مصرف و عدم مصرف) و کود شیمیایی به عنوان عامل دوم شامل تیمارهای شاهد، کودهای نیتروژن، فسفر، گوگرد به تنهایی و دو مقدار در حد توصیه شده (به ترتیب 200، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) و 30 درصد کمتر از حد توصیه شده بودند. نتایج نشان داد مصرف کود زیستی بر صفات ارتفاع بوته و تعداد دانه در خورجین و تعداد خورجین در بوته، وزن هزار دانه و شاخص برداشت معنی دار بود ولی تعداد شاخه فرعی، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار نبود. مصرف کود شیمیایی و نیز اثر برهم کنش تیمارهای کودهای شیمیایی همراه با کود زیستی بر همه صفات گیاه کاملینا معنی دار بود. کاربرد تلفیقی کودهای زیستی با کود شیمیایی نیتروژن+ فسفر+ گوگرد نسبت به شاهد باعث افزایش 50/58 درصدی ارتفاع بوته، 26/7 درصدی تعداد شاخه فرعی، 29/8 درصدی تعداد دانه در خورجین، 86/85 درصدی عملکرد دانه، 63/58 درصدی عملکرد بیولوژیک و 32/36 درصدی شاخص سطح برداشت شد. مصرف نیتروژن نسبت به شاهد بر تعداد خورجین در بوته 27/84 درصد و مصرف نیتروژن همراه با گوگرد بر وزن هزار دانه نسبت به شاهد 54/54 درصد افزایش نشان داد. با توجه به نتایج آزمایش بهترین تیمار کودی برای گیاه کاملینا، ترکیب کود شیمیایی حاوی نیتروژن، فسفر و گوگرد به همراه مصرف کود زیستی توصیه می شود.

اهلی سازی و انتخاب طی دوران تکاملی، سطح تنوع ژنتیکی را در جو کاهش داده است. تلاقی های بین گونه ای یکی از ارزشمندترین روش ها برای بازگرداندن بخشی از تنوع از دست رفته است. این مطالعه با هدف بررسی تنوع ژنتیکی و غربالگری لاین های مطلوب برای تحمل به کم آبی در نسل F3 حاصل از تلاقی یک رقم زراعی (ریحان 03) با دو نمونه جو وحشی اسپانتانیوم (HSP45 و HSP21) انجام شد. بدین منظور 162 لاین (81 لاین از هر تلاقی) در سه محیط عدم تنش، تنش کم آبی متوسط و تنش کم آبی شدید برای عملکرد، صفات فنولوژیک و مورفولوژیک ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که در هر دو جمعیت بیشترین و کمترین میزان تنوع به ترتیب مربوط به تعداد دانه در سنبله و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک بود. نتایج مقایسه دو جمعیت نشان داد که در محیط تنش متوسط نتاج حاصل از تلاقی جو اهلی با جو وحشی HSP45 میانگین صفات ارتفاع بوته و وزن صد دانه کمتر از جمعیت HSP21 بود و در بقیه صفات تفاوتی نداشت. در محیط تنش شدید نتاج حاصل از تلاقی رقم ریحان 03 با جو وحشی HSP45 میانگین صفات طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه افزایش معنی داری و برای صفت وزن صد دانه کاهش معنی دار نسبت به جمعیت دیگر داشت. نتایج ضرایب همبستگی در نتاج حاصل از تلاقی با هر دو والد HSP21 و HSP45 در تنش متوسط و تنش شدید مشخص کرد که بین عملکرد دانه و صفات ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، شاخص تحمل به کم آبی (STI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه در نتاج حاصل از تلاقی جو اهلی با والد وحشی HSP21 در شرایط عدم تنش و تنش کم آبی متوسط به ژنوتیپ 584 و در تنش کم آبی شدید به ژنوتیپ 592 و بیشترین عملکرد دانه در نتاج حاصل از تلاقی جو اهلی با والد وحشی HSP45 در سه محیط رطوبتی به ترتیب در ژنوتیپ های 689، 671 و 715 بود. با بهره گیری از ترسیم نمودار بای پلات و غربالگری ژنوتیپ ها با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی، لاین های پرتولید در هر دو محیط عدم تنش و کم آبی برای استفاده در مطالعات بعدی شناسایی شدند.

به منظور بررسی اثر مدیریت تغذیه با مصرف زیولیت بر کارایی مصرف کود و بهره وری آب دو رقم ذرت در شرایط کم آبیاری، آزمایشی در سال های 1394 و 1395 در موسسه تحقیقات خاک و آب کشور به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح؛ آبیاری کامل و کم آبیاری (70 درصد آبیاری کامل) به عنوان عامل اصلی و ترکیب فاکتوریل پنج سطح کودی (شیوه رایج زارعین منطقه، شیوه رایج به علاوه 10 تن در هکتار زیولیت از منبع کلینوپتیلولیت، شیوه توصیه شده، شیوه توصیه شده به علاوه 10 تن در هکتار زیولیت از منبع کلینوپتیلولیت، شاهد بدون مصرف کود) و دو رقم ذرت (دیررس (سینگل کراس 704) و زودرس (سینگل کراس فجر) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که کم آبیاری باعث کاهش عملکرد دانه ارقام ذرت شد (17 و 20 درصد به ترتیب در ارقام فجر و 704). شیوه مصرف کود بر کلیه صفات گیاهی مورد ارزیابی این پژوهش اثر معنی دار داشت. در شرایط کم آبیاری بیشترین عملکرد دانه ارقام ذرت از تیمار کود توصیه شده + زیولیت حاصل شد (ارقام 704 و 260 به ترتیب 7934/3 و 7793/8 کیلوگرم در هکتار) که نسبت به تیمار کود توصیه شده + زیولیت در شرایط آبیاری کامل به ترتیب 7 و 15 درصد کاهش داشت. نتایج این آزمایش نشان داد که با مدیریت مناسب کودی همراه با مصرف 10 تن در هکتار زیولیت، با صرفه جویی 30 درصد در مصرف آب آبیاری (2100 مترمکعب در هکتار)، می توان عملکرد دانه مناسبی به دست آورد.

به منظور بررسی اثر نیتروژن و تداخل علف های هرز بر رشد و عملکرد چغندرقند، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1390 در منطقه حنا (سمیرم، اصفهان) اجرا شد. تیمارها شامل چهار سطح نیتروژن خالص از منبع اوره (صفر، 210، 150، 70 کیلوگرم در هکتار) به عنوان فاکتور اصلی و تداخل علف هرز در مراحل رشدی چغندرقند (6-8-10-12برگی و تمام مراحل رشد) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر بر هم کنش نیتروژن و علف هرز بر ویژگی های کمی و کیفی چغندرقند (عملکرد ریشه و قند) در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. با افزایش سطح نیتروژن از 150 به 210 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، قند ملاس، سدیم و نیتروژن مضره به طور معنی داری به ترتیب به میزان 7/48، 24/26 و 21/09 درصد افزایش و درصد قند ناخالص، ضریب قلیاییت، درصد قند قابل استحصال نیز به طور معنی داری به ترتیب به میزان 3/09، 8/18، 4/78 درصد کاهش یافتند. بیشترین افزایش وزن تر کل، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، کل ماده خشک و عملکرد ریشه (به ترتیب 2/10، 2/18، 1/55، 1/73 و 1/33 برابر) در بالاترین سطح نیتروژن (210 کیلوگرم در هکتار) و حضور علف هرز در مرحله شش برگی در مقایسه با عدم مصرف نیتروژن به دست آمد. کاهش مدت زمان رقابت علف هرز و یا وجین علف هرز در مرحله شش برگی چغندرقند به همراه افزایش نیتروژن تا سطح 150 کیلوگرم در هکتار منجر به کاهش تداخل علف هرز و اثرات سوء نیتروژن بر ویژگی های کیفی و نیز افزایش عملکرد ریشه چغندرقند شد.

در راستای تحقق تولید غذای سالم و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی، مصرف کودهای آلی در کشت وکار گیاهان از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. به منظور بررسی اثر غلظت و زمان های مختلف محلول پاشی هیومیک اسید بر ویژگی های فیزیولوژیک و ویژگی های کیفی تریتیکاله، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال زراعی 97-1396 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل زمان محلول پاشی در چهار سطح به عنوان عامل اصلی (پنجه زنی، ساقه رفتن، ظهور برگ پرچم، گرده افشانی) و غلظت هیومیک اسید در چهار سطح به عنوان عامل فرعی (صفر، 200، 400 و 600 میلی گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد که محلول پاشی در مراحل برگ پرچم و گرده افشانی بیشترین تاثیر را بر صفات فیزیولوژیک داشت. غلظت 600 میلی گرم در لیتر هیومیک اسید بیشترین میزان کلروفیل b، شاخص سطح برگ و شاخص سبزینگی و غلظت 400 میلی گرم در لیتر بیشترین میزان کلروفیل a را به خود اختصاص داد. بیشترین آهن دانه (40/44 میلی گرم در کیلوگرم) مربوط به تیمار زمان پنجه زنی و غلظت 200 میلی گرم در لیتر بود. بیشترین منگنز دانه (30/73 میلی گرم در کیلوگرم) به محلول پاشی در زمان ساقه رفتن و غلظت 200 تعلق داشت. بیشترین عملکرد پروتیین (745/65 کیلوگرم در هکتار) از محلول پاشی غلظت 200 میلی گرم در لیتر هیومیک اسید در مرحله برگ پرچم به دست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که با محلول پاشی هیومیک اسید می توان ویزگی های کیفی و تجمع عناصر ریزمغذی اندام هوایی و دانه تریتیکاله را بهبود بخشید.

امروزه استفاده از اطلاعات ماهواره ای و تکنولوژی سنجش از دور به عنوان ابزاری کارآمد در بیشتر کشورهای جهان به منظور بررسی، شناسایی و مدیریت منابع زمینی و در کشاورزی دقیق به صورت گسترده مطرح است. از جمله مواردی که اطلاعات ماهواره ای می تواند به عنوان تامین کننده اطلاعات پایه و به هنگام برای استفاده در برنامه ریزی مورد توجه قرار گیرد تهیه نقشه های پوشش گیاهی، برآورد اراضی آبیاری و تعیین برخی از شاخص های بیولوژیک به ویژه در برآورد سطح زیر کشت محصولات عمده کشاورزی است. در این پژوهش با استفاده از داده های لندست 8، پنج شاخص گیاهی رایج شامل (DVI, NDVI, NIR, PD321, SAVI) به منظور برآورد زی توده و میزان عملکرد ذرت بررسی شد. منطقه مورد مطالعه دشت فراهان واقع در استان مرکزی است و نمونه برداری های زمینی در پنج مزرعه در پنج بازدید متناظر با تاریخ های گذر لندست 8 از منطقه انجام گرفت. نتایج بیانگر همبستگی بالای شاخص NDVI برای بازدیدهای اول، شاخص PD321 برای بازدید دوم، NIR برای بازدید سوم، DVI برای بازدید چهارم و در نهایت SAVI برای بازدید پنجم به ترتیب برابر با 0/73، 0/58، 0/67، 0/62 و 0/73 است. در ضمن در اوایل کشت ذرت علوفه ای که پوشش گیاهی کم است، شاخص NDVI با ضریب همبستگی قابل قبولی (0/75)، زی توده را برآورد کرد، ولی در آخرین بازدید که پوشش گیاهی به حداکثر خود رسید، این شاخص SAVI بود که با ضریب همبستگی بالایی (0/73)، زی توده را برآورد کرد. نتایج پژوهش بیانگر دقت قابل قبول روش استفاده شده بود. دقت این روش برای دوره های میانی رشد بهتر از دوره های ابتدایی رشد گیاهان است. پس توصیه می شود که به جای استفاده از یک شاخص گیاهی برای کل دوره رشد از شاخص مطلوب برای آن مرحله از رشد گیاه استفاده شود.

به منظور بررسی تاثیر آبیاری تکمیلی و نانواکسید آهن بر عملکرد، برخی صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک گندم در شرایط دیم، آزمایشی در سال 1395 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل سطوح آبیاری (آبیاری تکمیلی در مراحل آبستنی و خوشه دهی و عدم آبیاری یا کشت دیم) و کاربرد نانواکسید آهن در چهار سطح (عدم کاربرد نانواکسید آهن به عنوان شاهد و محلول پاشی 0/3، 0/6 و 0/9 گرم در لیتر نانواکسید آهن) بود. مقایسه میانگین ها نشان داد کاربرد 0/9 گرم بر لیتر نانواکسید آهن در شرایط دیم محتوای پرولین، قند محلول و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت (پراکسیداز، کاتالاز و پلی فنل اکسیداز) را به ترتیب 129/89، 168/76، 27/64، 94/2 و 31/71 درصد نسبت به عدم کاربرد نانواکسید آهن در شرایط آبیاری در مرحله آبستنی افزایش داد. همچنین یک افزایش حدود 75/89 و 38/43 درصدی به ترتیب در محتوای پروتیین برگ و عملکرد دانه در کاربرد 0/9 گرم در لیتر نانواکسید آهن و آبیاری تکمیلی در مرحله آبستنی نسبت به عدم محلول پاشی در شرایط دیم وجود داشت. به نظر می رسد کاربرد نانواکسید آهن و آبیاری تکمیلی می تواند به واسطه بهبود صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک، عملکرد دانه گندم تحت شرایط دیم را افزایش دهد.

این آزمایش به منظور ارزیابی میزان انتقال مجدد ماده خشک به دانه در ارقام پاییزه کلزا در واکنش به تنش خشکی، به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه شهر قدس در سال زراعی1391-1390 انجام شد. تیمارهای آبیاری شامل شاهد (آبیاری بر اساس 80 میلی متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A) و تنش خشکی (قطع آبیاری از مراحل 50 درصد ساقه دهی، گل دهی و خورجین دهی به بعد) و ارقام شامل سه رقم کلزای پاییزه (GKH2005، Opera و SLM046) بودند که به ترتیب در کرت های اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب افزایش معنی دار انتقال مجدد و کارایی انتقال مجدد و کاهش کمیت های صفات زراعی نظیر تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه های فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن، شاخص برداشت و تلاش بازآوری (نسبت اندام زایشی به زیست توده) شد. بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای قطع آبیاری از ساقه دهی، گل دهی و خورجین دهی در رقم GKH2005 به ترتیب به میزان 1058، 1409 و 2099 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد که این موضوع با بالاتر بودن میزان انتقال مجدد و کارایی انتقال مجدد و تولید تعداد زیادی خورجین در شاخه های فرعی مرتبط بود. نتایج کلی این پژوهش نشان داد که انتقال مجدد زیاد و کارامد از جمله مهم ترین سازوکارهای تحمل به تنش خشکی در گیاه کلزا است.