تنش های محیطی در علوم زراعی
سال:1397 | دوره:11 | شماره:4 |تعداد مقالات:26

آگاهی از تنوع ژنتیکی موجود در ارقام اهلی و خویشاوندان وحشی یک گونه گیاهی، در به کارگیری آن ها در برنامه-های اصلاحی از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از اراضی زیر کشت گندم در ایران در مناطق خشک قرارگرفته و اینکه گونه های گیاهی با راهبرد های مختلفی ازجمله تغییر در آنزیم های آنتی اکسیدانی، خود را با تنش های محیطی وفق میدهند، لذا مطالعه هرچه بیشتر در رابطه با شناسایی گونه های مقاوم و نیز شناخت نوع سازوکار تحملی آن ها امری ضروری است. ازاین رو و به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر محتوای رنگیزه های فتوسنتزی، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در پنج گونه اجدادی و تکامل یافته گندم از جنس Aegilops و Triticum، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سه سطح آبیاری نرمال (100 درصد ظرفیت زراعی)، تنش متوسط (50 درصد ظرفیت زراعی) و تنش شدید (25 درصد ظرفیت زراعی) اجرا گردید. با مقایسه میانگین داده ها بیشترین میزان فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز و گایاکول پراکسیداز طی تنش شدید به ترتیب با میزان افزایش 80، 34، 84 و 29 درصدی نسبت به عدم تنش مشاهده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که گونه های T. aestivum و T. urartu ازنظر فعالیت SOD، گونه Aegiliops tauschii ازنظر CAT، گونه T. durum ازنظر APX و گونه Ae. speltoides ازنظر GPX به دلیل بیشترین افزایش فعالیت آنزیم های ذکرشده در هر دو تنش متوسط و شدید جزء گونه های کاندید برای اصلاح به تحمل خشکی با مکانیسم آنتی اکسیدانی مربوطه محسوب می شوند. مقدار کلروفیل کل در شرایط تنش متوسط و شدید به ترتیب کاهش 11. 5 و 66 درصدی داشت، بااین وجود در دو گونهAegiliops speltoides و T. durum کمترین میزان کاهش نسبت به شرایط نرمال مشاهده شد. میزان کارتنوئید با افزایش شدت خشکی کاهش یافت، اما این کاهش در گونه T. durum رخ نداده بلکه با شدت تنش بر میزان کارتنوئید که یک آنتی اکسیدان غیرآنزیمی نیز محسوب می شود افزوده شد.

به منظور بررسی اثر تغییرات صفات فنولوژیک و تخصیص مواد فتوسنتزی در شرایط متفاوت رطوبتی بر عملکرد دانه گندم نان، 148 لاین اینبرد نوترکیب گندم نان به همراه والدین (Yecora Rojo و No. 49) در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار و در شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله سنبله دهی در دو سال زراعی 93 و 94 در دو مکان مورد ارزیابی قرار گرفتند. تحت شرایط نرمال رطوبتی بالاترین مقدار وراثت پذیری عمومی و خصوصی برای تخصیص مواد فتوسنتزی به ساقه به ترتیب با مقادیر 84. 61 و 42. 30 درصد و در شرایط قطع آبیاری برای روز تا سنبله دهی با مقادیر وراثت پذیری عمومی و خصوصی 90. 86 و 45. 43 درصد برآورد شد. بالاترین بازده گزینشی در هر دو شرایط مربوط به صفات عملکرد دانه، روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، طول دوره پر شدن دانه، تخصیص مواد فتوسنتزی به ساقه و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی بود. تحت شرایط نرمال رطوبتی و قطع آبیاری عملکرد دانه با روز تا سنبله دهی تخصیص مواد فتوسنتزی به ساقه و سنبله و میزان انتقال مجدد همبستگی مثبت و معنی دار و با نسبت تخصیص مواد فتوسنتزی به سنبله و ساقه همبستگی منفی و معنی دار نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون و علیت در شرایط نرمال صفات تخصیص مواد فتوسنتزی به ساقه، سهم انتقال مجدد در عملکرد دانه، میزان انتقال مجدد، نسبت تخصیص ساقه به سنبله و تخصیص مواد فتوسنتزی به سنبله (0. 87=R2) و در شرایط قطع آبیاری صفات سهم انتقال مجدد در عملکرد دانه و انتقال مجدد (0. 86=R2) در توجیه تغییرات عملکرد دانه اثر معنی دار داشتند.

تنش های محیطی از قبیل تنش کم آبی یکی از موانع اساسی در تولید محصولات زراعی در بسیاری از نقاط جهان خصوصاً مناطق خشک و نیمه خشک نظیر ایران محسوب می شوند. دربین گیاهان زراعی متنوع، حبوبات اهمیت بسیار مهمی در تأمین غذای بشر دارد. این گروه از گیاهان دارای ارزش غذایی زیادی بوده و از مهم ترین منابع غذایی سرشاراز پروتئین می باشند. در این مطالعه شش رقم عدس (سبز قزوین، توده محلی اسدآباد، توده محلی کرمانشاه، کیمیا، بیله سوار و گچساران) در مزرعه آموزشی-تحقیقاتی دانشگاه پیام نور اسدآباد، در سال زراعی 96-1395 با آرایش کرت های خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردید. تنش خشکی در چهار سطح نرمال، تنش خشکی بعد از گلدهی، تنش خشکی بعد از نیام دهی و شرایط کاملاً خشک به عنوان عامل اصلی و شش رقم عدس به عنوان سطوح عامل فرعی در نظر گرفته شدند. عملیات برداشت پس از رسیدگی با حذف اثر حاشیه صورت گرفت. صفات موردمطالعه شامل عملکرد دانه، وزن صد دانه، تعداد دانه در بوته، تعداد نیام در بوته، ارتفاع گیاه در مرحله نیام دهی، ارتفاع در مرحله برداشت، طول نیام، عرض نیام، طول برگچه، تعداد دانه در نیام، وزن خشک تک بوته، محتوای آب برگ، محتوای کلروفیل گیاه در طی مراحل رشدی، صفات فنولوژیک روز از سبز شدن تا گلدهی و روز از سبز شدن تا نیام دهی بودند که از روش های استاندارد برای اندازه گیری آن ها استفاده شد. در بخش دوم برای مطالعه تنوع مولکولی به کمک پروتئین های دانه عدس، پروتئین های ذخیره ای دانه ارقام مذکور با بافر استخراج، استخراج شدند. سپس الکتروفورز با استفاده از روش SDS-PAGE انجام پذیرفت. تجزیه خوشه ای با استفاده از الگوی پروتئینی دانه ژنوتیپ های موردمطالعه و اختصاص داده های صفر (عدم حضور باند پروتئینی) و 1 (حضور باند پروتئینی) با کمک نرم افزار NTSYS نگارش 2. 02 e توسط روش UPGMA انجام گردید. جهت مطالعه همسویی و مقایسه نتایج داده های مورفولوژیکی (زراعی) و داده های مولکولی از آزمون مانتل-هانزل (Mantel-Haenszel) توسط نرم افزار XLSTAT, 2017 استفاده شد که همبستگی معنی داری در سطح احتمال 5 درصد بین صفات زراعی در شرایط طبیعی با داده های مولکولی مشاهده گردید. همبستگی معنی دار بین صفات زراعی در شرایط تنش خشکی و داده های مولکولی مشاهده نگردید. بر اساس آزمون مقایسه میانگین، ژنوتیپ های گچساران و کیمیا به ترتیب دارای عملکرد مطلوب تری نسبت به سایر ژنوتیپ ها بودند.

با توجه به کمبود آب و مصرف زیاد آب در هیبریدهای دیررس ذرت، بررسی رشد، عملکرد و مصرف آب در هیبریدهای این گیاه ضروری می باشد. از این رو به منظور بررسی اثرات کم آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد هیبریدهای ذرت دانه ای، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار، طی دو سال زراعی 4-1393 اجرا شد. کرت های اصلی به سطوح آبیاری (100، 80 و 60 درصد نیاز آبی) و کرت های فرعی به هیبریدهای ذرت (شامل دو هیبرید دیررس(KSC705, KSC704)، دو هیبرید متوسط رس (KSC500, KSC400) و دو هیبرید زودرس((DC370, KSC260) تخصیص داده شدند. نتایج نشان داد که عملکرد و اجزای عملکرد همه هیبریدها در مواجهه با شرایط کم-آبی، به طور معنی داری کاهش یافت، به طوری که در سال اول در هیبرید KSC705 (دیررس) و هیبرید KSC400 (متوسط رس)، کاهش آبیاری از 100 به 60 درصد نیاز آبی، کاهش حدود 20 درصدی عملکرد را به دنبال داشت. در صورتی که در هیبرید زودرس کاهش آبیاری از 100 به 60 درصد نیاز آبی کاهش چندانی در عملکرد ایجاد نکرد. در سال دوم کاهش آبیاری از 100 به 60 درصد نیاز آبی در هیبرید KSC705 (دیررس)، KSC400 (متوسط رس) و DC370 (زودرس) به ترتیب منجر به کاهش 24، 28 و 24 درصدی عملکرد شد. برتری عملکرد در هیبریدهای دیررس متاثر از برتری صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد ردیف بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن 300 دانه، شاخص برداشت و عملکرد زیست توده بود، با وجود این با اعمال کم آبیاری شدید، این برتری در بین هیبریدها معنی دار نبود. لذا به نظر می رسد که بتوان هیبریدهای دیررس را برای مناطق بدون محدودیت آب و هیبریدهای متوسط رس را برای شرایط با محدودیت آب استفاده کرد.

جو یکی از سازگارترین غلات است که در شرایط آب و هوایی مساعد، در خاک حاصلخیز که قابلیت نگهداری آب در آن زیاد باشد کشت می گردد. این گیاه نسبت به گندم در برابر خشکی مقاوم تر است، پدیده خشکی در ایران یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده تولیدات زراعی است. اعمال تنش کم آبی به شدت اجزای عملکرد و عملکردهای بیولوژیک و دانه را کاهش می دهد. استفاده از نانو کودها منجر به افزایش کارایی استفاده از عناصر غذایی، مدیریت صحیح مصرف کود و کاهش تعداد دفعات کاربرد کود می شود. بدین منظور آزمایشی به صورت کرت های خردشده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل کاربرد کود نانو کلات آهن و منگنز دارای 11 سطح به ترتیب شامل غلظت یک در هزار کود نانو کلات آهن، سه در هزار کود نانو کلات آهن، یک و نیم در هزار نانو کلات منگنز، سه در هزار کود نانو کلات منگنز، یک در هزار کود نانو کلات آهن و یک و نیم در هزار کود نانو کلات منگنز، یک در هزار کود نانو کلات آهن و سه در هزار کود نانو کلات منگنز، یک و نیم در هزار کود نانو کلات منگنز و سه در هزار کود نانو کلات آهن، سه در هزار کود نانو کلات آهن و سه در هزار کود نانو کلات منگنز، بدون محلول پاشی (شاهد)، محلول پاشی آب خالص، سه در هزار کود میکرو آهن و سه در هزار کود میکرو منگنز، به عنوان فاکتور فرعی و رژیم های آبیاری در سه سطح بدون تنش (50% آب قابل استفاده مزرعه)، کم آبی در مرحله رویشی (30% آب قابل استفاده مزرعه در مرحله رویشی) و کم آبی در مرحله زایشی (30% آب قابل استفاده مزرعه در مرحله زایشی بود، به عنوان فاکتور اصلی بودند. نتایج نشان داد که محلول پاشی سطوح مختلف نانو کلات آهن و منگنز در مراحل رویشی و زایشی موجب افزایش میزان عملکرد و اجزای عملکرد خصوصاً در مرحله ی رویشی شد، حال آنکه تیمار شاهد (بدون محلول پاشی) کمترین میزان عملکرد و اجزای عملکرد را داشت. همچنین اثرات متقابل نانو کلات آهن و منگنز و سطوح مختلف تنش کمبود آب بر کلیه صفات اندازه گیری شده به جز شاخص برداشت معنی دار بود. درنهایت نتایج نشان داد که تنش کم آبی در مرحله زایشی و رویشی موجب کاهش و استفاده از نانو ذرات موجب افزایش میزان عملکرد و اجزای عملکرد می گردد؛ بنابراین، عوارض جانبی ناشی از کمبود آب می تواند در این منطقه و مناطق مشابه با محلول پاشی نانو کلات آهن و منگنز کاهش یابد.

به منظور تعدیل اثرات کمبود رطوبت خاک بر عملکرد و اجزاء عملکرد گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در شرایط آب و هوایی اهواز به مورداجرا گذاشته شد. عامل اول رژیم آبیاری بر اساس تشتک تبخیربه صورت 60 (عرف منطقه)، 90 و 120 میلی متر و عامل دوم شامل کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی و زیستی پتاسه درچهار سطح به صورت کاربرد: کود شیمیایی سولفات پتاسیم (شاهد)، کاربرد 75 درصد سولفات پتاسیم+ پتابارور2، کاربرد 50 درصد سولفات پتاسیم + پتابارور2 و کاربرد 25 درصد سولفات پتاسیم + پتابارور2 بود. نتایج نشان داد بین سطوح مختلف رژیم آبیاری تفاوت معنی دار ازنظر تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت مشاهده شد. تأثیر کاربرد توأم کودهای شیمیایی و زیستی به جز شاخص برداشت بر سایر صفات معنی دار بود. اثر متقابل بین رژیم آبیاری و مصرف توأم کودهای شیمیایی و زیستی بر عملکرد دانه و عملکرد زیستی معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه متعلق به آبیاری بر اساس 60 میلی متر تبخیر و کاربرد 75 درصد سولفات پتاسیم+ پتابارور2 با 5971 کیلوگرم در هکتار و کمترین مقدار به تیمار آبیاری بر اساس 120 میلی متر تبخیر و کاربرد 25 درصد سولفات پتاسیم+ پتابارور2 با 2081 کیلوگرم در هکتار تعلق داشت. درصد افزایش عملکرد دانه در تیمار کاربرد 75 درصد سولفات پتاسیم + پتابارور2 در مقایسه با تیمار شاهد، 12. 3 درصد بود. نتایج نشان داد کاربرد باکتری مذکور همراه با کاربرد کود شیمیایی توانست رشد گندم را تحت تأثیر قرار دهد. از طرفی با توجه به اینکه در هر سه رژیم آبیاری عملکرد دانه در شرایط 75 درصد سولفات پتاسیم+ پتابارور2 نسبت به تیمار عدم استفاده از کودهای زیستی (شاهد) افزایش معنی دار داشت، لذا این ترکیب کودی را می توان در شرایط تنش رطوبتی و بدون تنش رطوبتی در منطقه توصیه کرد.

به منظور بررسی تأثیر نیتروژن و آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود رقم آزاد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه گنبدکاووس در سال زراعی 95-1394 اجرا گردید. عامل نیتروژن در سه سطح شامل عدم مصرف نیتروژن، مصرف 25 و 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و عامل آبیاری در سه سطح شامل بدون آبیاری، آبیاری تکمیلی در مرحله گل دهی و آبیاری تکمیلی در دو مرحله گل دهی و پر شدن دانه بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیش ترین عملکرد دانه و پروتئین از تیمار مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن به ترتیب با 3346 و 793. 8 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. حداقل عملکرد دانه و پروتئین نیز مربوط به تیمار عدم مصرف نیتروژن به ترتیب با 1880 و 412. 9 کیلوگرم در هکتار بود. بیش ترین عملکرد دانه و پروتئین از تیمار آبیاری در مرحله گل دهی + پر شدن دانه به ترتیب با 2923 و 649. 7 کیلوگرم در هکتار و حداقل عملکرد دانه و پروتئین از تیمار عدم آبیاری به ترتیب با 2199 و 515. 9 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. آبیاری در مرحله گل دهی + پر شدن دانه بیش ترین مقدار اجزای عملکرد را تولید کرد. مصرف نیتروژن تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن 100 دانه، عملکرد دانه، وزن خشک بوته، درصد پروتئین و عملکرد پروتئین را افزایش داد. بیش ترین درصد پروتئین با 23. 72 درصد به تیمار مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار تعلق داشت. کم ترین درصد پروتئین با 22. 03 درصد از تیمار عدم مصرف نیتروژن به دست آمد که با تیمار مصرف 25 کیلوگرم نیتروژن در هکتار اختلاف معنی داری نداشت.

به منظور بررسی اثر گوگرد و تیوباسیلوس بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام لوبیا در شرایط تنش کم آبی آزمایشی در بهار سال 1395 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. در این پژوهش سه رقم لوبیا (درسا، اختر و صدری)، چهار سطح کودی (شاهد، کود گوگردی به مقدار 300 کیلوگرم در هکتار، باکتری تیوباسیلوس و کود گوگردی + تیوباسیلوس) و تنش کم آبی (شاهد، قطع آبیاری از زمان گلدهی و پر شدن نیام) موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد تفاوت معنی داری میان ارقام لوبیا، سطوح کودی و مراحل قطع آبیاری وجود داشت. مقایسه میانگین اثرات متقابل نشان داد تنش کم آبی به ویژه قطع آبیاری از مرحله گلدهی موجب کاهش صفات شاخص برداشت، عملکرد دانه، بیوماس کل، وزن صد دانه، تعداد کل نیام و تعداد نیام پر و در مواردی موجب افزایش مقاومت روزنه ای و کلروفیل گردید، درحالی که قطع آبیاری از مرحله پر شدن نیام تأثیر منفی کمتری بر صفات فوق داشت. با کاربرد باکتری تیوباسیلوس به ویژه همراه با گوگرد از اثرات منفی تنش آبی کاسته شد. درحالی که با افزایش طول دوره تنش میزان تأثیر مثبت باکتری به همراه گوگرد نیز کمتر شد. اعمال باکتری تیوباسیلوس به همراه کود گوگردی در خاک های با اسیدیته قلیایی می تواند جهت افزایش تحمل ارقام لوبیا به تنش کم آبی مفید باشد.

کمبود آب خاک ازجمله عواملی است که بر عملکرد و کارکرد فیزیولوژیکی ماش، تأثیر بسزایی دارد. لذا به منظور بررسی مقادیر رطوبت خاک بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام ماش آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در بهار سال 1394 به اجرا درآمد. تیمارهای رطوبتی خاک شامل: 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی مزرعه در عامل اصلی و ارقام ماش (ازبکستانی، پرتو، هندی و لاین های B73-726 و A73-726) به عنوان عامل فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف خشکی، رقم و اثرات متقابل آن ها بر ویژگی های فنولوژیک برحسب درجه روزرشد از کاشت تا ظهور جوانه گل، از کاشت تا رسیدن اولین نیام، از کاشت تا رسیدگی کامل و از ظهور جوانه گل تا رسیدگی کامل و عملکرد و اجزای آن مثبت و معنی دار بود. لاین A73-726 دارای کوتاه ترین و رقم ازبکستانی بیشترین طول دوره رشد در بین ارقام و لاین های موردبررسی بودند. لاین A73-726 بیشترین طول دوره رشد زایشی را در بین ارقام و لاین های موردبررسی دارا بود. از طرفی رقم ازبکستانی باوجود طولانی بودن طول دوره رشد، کوتاه ترین دوره رشد زایشی را دارا بود. نتایج نشان داد که لاین A73-726 در تمام سطوح رژیم رطوبتی اعمال شده دارای بیشترین و رقم ازبکستانی کمترین عملکرد دانه و شاخص برداشت را دارا بودند، بیشترین همبستگی عملکرد دانه به ترتیب با تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک، تعداد شاخه اصلی در بوته و طول غلاف مشاهده شد.

کمبود آب از مهم ترین عوامل محدودکننده تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا ازجمله ایران است. جهت بررسی شاخص های حساسیت به تنش ارقام ذرت تحت شرایط تنش آبی و کاربرد اسید سالیسیلات، آزمایشی در سال زراعی 1390 به صورت کرت های دو بار خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تنش رطوبتی به عنوان عامل اصلی در سه سطح شامل آبیاری بر اساس نیاز آبی گیاه (شاهد)، آبیاری به میزان 80 درصد نیاز آبی گیاه، آبیاری به میزان 60 درصد نیاز آبی گیاه در کرت های اصلی و ارقام مختلف ذرت به عنوان عامل فرعی در سه سطح (S. C 370, Apex, S. C 704) در کرت های فرعی و تیمار محلول پاشی اسید سالیسیلیک به عنوان عامل فرعی فرعی در دو سطح، عدم مصرف و مصرف 300 میلی گرم بر کیلوگرم در هکتار در کرت های فرعی فرعی قرار گرفتند. صفاتی مانند ارتفاع ساقه، طول پانیکول، تعداد بلال در مترمربع، ارتفاع بلال از سطح زمین، بیوماس علوفه، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین بهره وری (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف تنش رطوبتی بر صفاتی مانند تعداد بلال در مترمربع و بیوماس علوفه معنی دار بود. صفات ارتفاع ساقه، طول پانیکول، ارتفاع بلال از سطح زمین و بیوماس علوفه نیز تحت تأثیر ارقام مختلف ذرت قرار گرفتند. رقم S. C 704 ازنظر شاخص های حساسیت به تنش (0. 85)، میانگین بهره وری (42. 65)، میانگین هندسی بهره وری (42. 46)، شاخص عملکرد (1. 20) و شاخص پایداری عملکرد (0. 82) نسبت به سایر ارقام از برتری محسوسی برخوردار بود.

به منظور بررسی اثر نانو کلات آهن، سنتز شیمیایی و سنتز سبز نانو ذرات نقره بر فعالیت آنزیمی، پروتئین کل و درصد پارتنولید گیاه بابونه کبیر تحت تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا شد. تیمارها شامل فاکتور اول یعنی تنش کم آبی در دو سطح (عدم تنش و تنش ملایم یعنی پنجاه درصد ظرفیت زراعی) و فاکتور دوم شامل محلول پاشی نانو ذرات در سه سطح نانو کلات آهن با نسبت دو در هزار میلی لیتر، نانو ذرات نقره سنتز شیمیایی و سنتز سبز با غلظت 30 پی پی ام و یک سطح محلول پاشی با آب مقطر به عنوان شاهد بود. جهت بررسی فعالیت آنزیم های کاتالاز، پلی فنول اکسیداز، پراکسیداز، گایاکول پراکسیداز و پروتئین کل بعد از اعمال آخرین محلول پاشی، نمونه برداری از برگ های کاملا جوان و گسترده انجام و موردسنجش قرار گرفت. برای اندازه گیری درصد پارتنولید عصاره گیاه از دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)استفاده شد. نتایج نشان داد که تغذیه برگی نانو ذرات و تنش کم آبی منجر به افزایش فعالیت آنزیم های اکسیدانی، پروتئین کل و درصد پارتنولید در مقایسه با تیمار شاهد گردید. می توان اظهار داشت محلول پاشی نانو نقره سنتز شیمیایی تحت تنش کم آبی باعث افزایش آنزیم های اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز (به ترتیب 3. 4266 و 0. 28730 واحد در گرم وزن تر در دقیقه) و نانو کلات آهن در شرایط تنش کم آبی باعث افزایش آنزیم گایاکول پراکسیداز و آنزیم پلی فنل اکسیداز (به ترتیب 0. 5452 و 1. 2373 واحد در گرم وزن تر در دقیقه) شده است. همچنین میزان پروتئین کل با محلول پاشی نانو نقره سنتز شیمیایی و نانو کلات آهن بدون اعمال تنش کم آبی و عملکرد اقتصادی گیاه بابونه کبیر (مقدار پارتنولید) با محلول پاشی نانو نقره سبز تحت تنش کم آبی افزایش یافته است. به طورکلی می توان بیان کرد که گیاه دارویی بابونه کبیر با دارا بودن سیستم آنزیمی قدرتمند و تولید آنزیم های اکسیداتیو در سطوح بالا، می تواند رادیکال های آزاد را از بین برده و شرایط ادامه حیات را در شرایط تنش رطوبتی فراهم کند.

رازیانه (Foeniculum vulgare L. )، یکی از مهم ترین گیاهان خانواده چتریان است که اسانس آن در صنایع مختلف آرایشی و بهداشتی مورداستفاده قرار می گیرد. با هدف ارزیابی محلول پاشی هیومیک اسید و تنش رطوبتی در مراحل رشد زایشی سه بوم گونه ی رازیانه، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. سطوح مختلف تنش رطوبتی (آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله ی گلدهی، قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه) و محلول پاشی هیومیک اسید (عدم محلول پاشی و محلول پاشی 400 میلی گرم در لیتر) به صورت فاکتوریل در کرت های اصلی و بوم گونه (اصفهان، همدان و بوشهر) در کرت های فرعی بررسی شدند. صفات موردمطالعه شامل تعداد گره، قطر ساقه، طول میانگره دوم، تعداد چتر در ساقه ی اصلی و فرعی، عملکرد دانه، درصد اسانس، عملکرد و راندمان آبیاری تولید اسانس بود. نتایج نشان داد که تنش رطوبتی اثر کاهشی بر صفات موردمطالعه داشت. محلول پاشی هیومیک اسید طول میانگره و تعداد چتر در شاخه فرعی را افزایش داد. همچنین بیشترین عملکرد دانه مربوط به بوم گونه ی بوشهر با 1720. 12 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین تعداد چتر در ساقه ی اصلی و شاخه های فرعی هر دو از بوم گونه ی بوشهر حاصل شد ضمن اینکه بیشترین چتر در شاخه های فرعی در آبیاری کامل (61. 58 عدد) به دست آمد. بیشترین میزان درصد اسانس نیز در آبیاری کامل و در بوم گونه ی اصفهان (3. 8 درصد) حاصل شد. بالاترین عملکرد و راندمان اسانس در بوم گونه ی بوشهر و در شرایط آبیاری کامل و محلول پاشی هیومیک اسید حاصل شد. به طورکلی نتایج نشان داد که در شرایط آبیاری کامل، بوم گونه ی بوشهر به جهت دارا بودن عملکرد بالاتر، درصد و عملکرد اسانس بالا به همراه محلول پاشی هیومیک اسید بهترین بوم گونه بود. همچنین در شرایط تنش رطوبتی در هر دو مرحله ی گلدهی و پر شدن دانه بوم گونه ی بوشهر و اصفهان هر دو با محلول پاشی هیومیک اسید راندمان آبیاری تولید اسانس بالاتری داشتند.

هدف انجام این آزمایش بررسی تغییرات عملکرد بوته، اسانس و برخی ویژگی های فیزیولوژیک برگ دو اکوتیپ گیاه داروئی زوفایی به اعمال تنش رطوبتی بود. آزمایش در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در دو سال (1395 و 1396) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام انجام گرفت. کرت های اصلی شامل سه سطح تنش رطوبتی (آبیاری نرمال، تنش ملایم و تنش شدید) و کرت های فرعی دربرگیرنده فاکتور فرعی شامل دو اکوتیپ گیاه زوفایی بود. نتایج آزمایش نشان داد که سطوح مختلف تیمارهای تنش رطوبتی بر صفات موردبررسی ازجمله عملکرد خشک برگ و بوته، درصد و عملکرد اسانس، شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته و رنگیزه های فتوسنتزی تأثیر معنی داری داشت. به طوری که افزایش فاصله آبیاری از آبیاری نرمال تا تنش شدید سبب کاهش معنی دار تمامی صفات مذکور شد. بیشترین عملکرد خشک برگ، بوته، شاخص سطح برگ و کلروفیل a در تیمار آبیاری نرمال و بیشترین میزان درصد و عملکرد اسانس، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید در تیمار تنش ملایم حاصل گردید. با توجه به یافته های آزمایش اکوتیپ ملکشاهی ازنظر عملکرد خشک برگ و بوته، درصد و عملکرد اسانس نسبت به اکوتیپ سومار برتری داشت. نتیجه بررسی دوساله آزمایش نشان داد که طی سال دوم به دلیل افزایش ارتفاع و شاخص سطح برگ بوته ها، میانگین صفاتی از قبیل عملکرد خشک برگ و بوته و عملکرد اسانس 1. 7 درصد نسبت به سال اول آزمایش افزایش نشان داد. ازآنجاکه دو اکوتیپ مورد آزمایش در طبیعت به صورت خودرو بوده و با شرایط اقلیمی ناپایدار و نامنظم بارشی سازگاری یافته اند، بنابراین اعمال آبیاری منظم در کشت آن ها به صورت زراعی در مقایسه با ایجاد محدودیت آبی ملایم موجب پاسخ منفی این گیاه ازنظر درصد و عملکرد اسانس و سایر خصوصیات رشدی می گردد که در مدیریت زراعی آن باید در نظر گرفته شود.

به منظور ارزیابی قدرت رقابتی تاج خروس وحشی، تاج خروس سفید و خلر تحت تنش خشکی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار با استفاده از آزمایش هایی با سری های جایگزینی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل دو سطح تنش آب (80 و 50 درصد ظرفیت زراعی آب خاک)، نسبت های مختلف تداخل علف هرز با خلر (تاج-خروس سفید + تاج خروس وحشی-خلر) شامل (100-0، 75-25، 50-50، 25-75 و 0-100 درصد) و هم چنین نسبتهای مختلف تداخل بین دو علف هرز (تاج خروس سفید– تاج خروس وحشی) شامل (0-100، 50-50 و 100-0) بود. برای تحلیل نتایج از شاخصهای عملکرد نسبی گونه ها و کل، شاخص شدت رقابت نسبی و شاخص غالبیت استفاده شد. نتایج نشان داد که ماده خشک تولیدی خلر، تاج خروس وحشی و تاج خروس سفید با کاهش محتوای آب خاک از 80 به 50 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب 33، 30 و 12 درصد کاهش یافت. هم چنین مشاهده شد که رقابت در بین این سه گیاه از نوع برون گونه ای بوده و بر هر سه گیاه اثر منفی داشته است. اگرچه شاخص غالبیت نشان از مغلوب بودن خلر در بیشتر نسبت های کاشت داشت اما با افزایش میزان تنش خشکی، به علت رقابت برون گونه ای علف های هرز، رقابت بین علف های هرز و خلر به کمترین میزان خود رسیده است که این موضوع باعث افزایش قدرت رقابتی خلر در برابر علف های هرز، تحت تنش خشکی شده است.

آب در مناطق خشک و نیمه-خشک بعضاً شور بوده و از کیفیت پائینی برخوردار است، بنابراین گیاهان ممکن است تحت تأثیر توأمان شوری و خشکی قرار گیرند. این پژوهش جهت بررسی واکنش عملکرد گندم و کاه تحت شرایط توأم دو عامل آب و شوری در آبیاری بارانی بر روی گندم رقم بک کراس روشن 6611، با استفاده از دو خط آبیاری بارانی عمود بر هم، در قطعه زمینی به ابعاد 32´ 32 متر در غرب شهرستان بیرجند در خاکی با بافت شنی لومی انجام شد. زمین آزمایش، محل تلاقی دو خط لاین سورس (تک شاخه ای) عمود بر هم بود که از آبپاش های یک خط، آب شیرین (EC = 1. 5 dS/m) و از آبپاش خط دیگر آب شور (EC = 5. 5 dS/m) پخش می شد. پنج نوع تابع تولید شامل خطی ساده، کاب داگلاس، درجه دوم، لیتی و دینار و متعالی بر اساس تحلیل تابع تولید آب_شوری و با استفاده از داده های مزرعه ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پیش بینی عملکرد گندم و کاه تحت تأثیر شرایط توأم خشکی و شوری با تابع کاب داگلاس از توابع دیگر بهتر است. نتایج مقایسه نسبت نرخ جایگزینی نشان داد که امکان جایگزینی دو عامل شوری و مقدار آب برای حصول به وزن دانه و کاه یکسان وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از آن نشان داد که در عملکردهای پایین تر، اثر مقدار آب بر کاهش محصول بیش از اثر شوری است.

اگرچه کشت روناس (. Rubia tinctorum L) با هدف استخراج ترکیبات مفید در ریشه آن در بسیاری از مناطق شور بخصوص در مناطق پسته کاری معمول بوده است، بااین حال تحقیقات اندکی بر روی جنبه های زراعی آن ازجمله روش های مناسب کاشت انجام شده است. این تحقیق به منظور بررسی روش های مختلف کاشت روناس و مقایسه آن با روش سنتی، به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار طی سال های 94-1390 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق اجرا گردید. تیمارهای موردنظر شامل روش سنتی (کاشت به صورت کپه ای با ماسه بادی)، کاشت به صورت کپه ای با خاک، کاشت بالای پشته، کاشت در محل داغاب، کاشت ته جوی و کاشت به صورت خطی بود. مقدار بذر مصرفی برای تمام تیمارها 300 کیلوگرم در هکتار بود و آبیاری با آب شور 10 دسی زیمنس بر متر انجام گرفت. در انتهای سال سوم در اواخر شهریورماه ریشه های روناس از خاک خارج و پس از خشک شدن وزن آن ها تعیین گردید. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد تر و خشک ریشه مربوط به روش کاشت خطی (به ترتیب 18. 52 و 4. 98 کیلوگرم در متر مربع) و کمترین آن مربوط به روش کاشت روی پشته (به ترتیب 1. 13 و 0. 34 کیلوگرم در متر مربع) بود. این امر به دلیل بالاتر بودن تراکم بوته و پایین تر بودن شوری خاک در روش کاشت خطی نسبت به روش کاشت بالای پشته بود. درمجموع، کاشت روناس به طریق خطی عملکرد خشک ریشه را به میزان 2. 5 برابر نسبت به روش کاشت سنتی افزایش داد. بیشترین مقدار کارایی مصرف آب (0. 79 کیلوگرم بر متر مکعب) نیز از روش کاشت خطی حاصل گردید. به نظر می رسد کاشت روناس به روش خطی در شرایط شور، بتواند ضمن بهبود عملکرد ریشه و کارایی مصرف آب، موجب کنترل مطلوب تر شوری خاک نیز گردد.

به منظور مطالعه عملکرد دانه، انتقال مجدد و شاخص سطح برگ تریتیکاله در واکنش به کاربرد کودهای بیولوژیک و نانواکسید روی در شرایط شوری خاک، آزمایشی در سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای موردبررسی شامل شوری خاک در چهار سطح (عدم اعمال شوری، شوری 20، 40 و 60 میلی مولار)، کاربرد کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد، کاربرد میکوریز، کاربرد توأم باکتری های سودوموناس و ازتوباکتر، کاربرد توأم میکوریز و باکتری های محرک رشد) و محلول پاشی با نانواکسید روی در سه سطح (عدم مصرف، مصرف 0. 4 و 0. 8 گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد با افزایش شوری عملکرد و شاخص سطح برگ کاهش ولی انتقال مجدد از کل اندام هوایی و ساقه افزایش یافت. مقایسه میانگین ها نشان داد بالاترین عملکرد دانه و حداکثر شاخص سطح برگ در حالت کاربرد توأم میکوریز و باکتری های محرک رشد، محلول پاشی 0. 8 گرم در لیتر نانواکسید روی و عدم اعمال شوری به دست آمد. بیش ترین انتقال مجدد از ساقه و کل اندام هوایی در حالت شوری 60 میلی مولار، عدم کاربرد کودهای بیولوژیک و عدم محلول پاشی به دست آمد. اعمال شوری 20، 40 و 60 میلی مولار، عملکرد دانه را به ترتیب 8. 9، 22. 1 و 32. 3 درصد کاهش داد و استفاده توأم کودهای بیولوژیک و نانواکسید روی به ترتیب 40. 1، 49. 7 و 40 درصد از این کاهش عملکرد را جبران کردند.

شوری یکی از مهم ترین عوامل محیطی محدودکننده رشد و حاصلخیزی گیاه در سراسر جهان است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر سطوح مختلف شوری و اصلاح کننده های آلی بر برخی شاخص های رشدی، میزان جذب عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم و میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز در گیاه همیشه بهار (Calendula officinalis L. ) بود. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی شامل پنج سطح از مواد اصلاحی (شاهد (بدون مواد اصلاح کننده)، نیم و یک گرم عصاره جلبک دریایی در یک لیتر آب، 20 درصد حجمی گلدان کود گاوی کاملاً پوسیده و 20 درصد حجمی گلدان کود ورمی کمپوست) و سه سطح شوری خاک (3. 5، 7. 5 و 10. 5دسی زیمنس بر متر) با سه تکرار در گلخانه به اجرا درآمد. در این آزمایش بستر بدون کود به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش سطح شوری، شاخص های رشدی و غلظت عناصر غذایی به طور معنی داری کاهش یافت. بیشترین سطح برگ، ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک شاخساره و ریشه و غلظت عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در گیاهانی که با کود گاوی در هدایت الکتریکی (EC) برابر با 3. 5 دسی زیمنس برمتر تیمار شده بودند، به دست آمد. مواد آلی در خاک به طور معنی داری خصوصیات رشدی همیشه بهار را در مقایسه با شاهد افزایش دادند. به دلیل غنی بودن کود گاوی از عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم گیاهان تیمار شده با آن در مقایسه با سایر تیمارها خصوصیات رشدی بهتری نشان دادند. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص شد که اگرچه همیشه بهار در حالت عادی قادر به تحمل شوری تا 7. 5دسی زیمنس برمتراست اما در صورت استفاده از بستر کشت مناسب آستانه تحمل گیاه تا 10. 5 دسی زیمنس برمترافزایش خواهد یافت. همچنین مشخص شد که در میان تیمارهای موردبررسی، کود گاوی بهتر از بقیه توانست پایداری گیاه را در برابر شوری افزایش دهد و موجب بهبود خصوصیات رشدی آن گردد.

هرچند کشت پاییزه باقلا موجب بهره گیری مؤثر از نزولات آسمانی، نیاز کمتر به آبیاری و بهبود عملکرد دانه آن نسبت به کشت بهاره می شود، اما وجود تنش سرما در این فصل به عنوان یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده رشد در این گیاه محسوب می شود. به همین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در دو توده باقلا (بروجرد و نیشابور) در دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. گیاهان در مرحله چهار تا شش برگی به مدت یک ساعت در هریک از دماهای موردنظر (صفر، 4-، 8-، 12-، 16-، 20-، 24-درجه سانتی گراد) توسط فریزر ترموگرادیان تحت تنش قرار گرفتند. بیست و یک روز بعد، درصد بقاء و برخی از خصوصیات مربوط به رشد مجدد مانند ارتفاع ساقه، تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ، ساقه، مجموع اندام های هوایی و ریشه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر دما بر درصد بقاء و سایر صفات رشد مجدد گیاه پس از اعمال تنش معنی دار بود؛ اما اثر توده و برهمکنش توده و دما بر درصد بقاء معنی دار نبود. به طوری که با کاهش دما درصد بقاء و سایر صفات رشد مجدد گیاه کاهش یافتند. این کاهش از دمای 12-درجه سانتی گراد شدیدتر بود و در دمای 16-درجه سانتی گراد منجربه مرگ تمام گیاهان شد. توده نیشابور تقریباً در تمام صفات رشد مجدد در محدوده دمایی صفر تا 12-درجه سانتی گراد با کاهش بیشتری نسبت به توده بروجرد مواجه شد. به این صورت که سطح برگ در بوته 24 سانتی متر مربع و وزن خشک برگ، ساقه، اندام های هوایی و ریشه به ترتیب 25، 30، 27 و 23 درصد کاهش داشت که مبین حساسیت بیشتر آن است. بین ارتفاع ساقه و سطح برگ گیاه با وزن خشک اندام های هوایی (به ترتیب **0. 98 =r و ** 0. 96 =r) و ریشه (به ترتیب **0. 96 =r و ** 0. 91 =r) همبستگی مثبت و معنی داری مشاهده شد؛ که نشان دهنده تغییرات همسو و هماهنگ بین دو صفت مذکور با وزن خشک گیاه است.

به منظور بررسی اثر ترکیبات مقاومت به سرما بر میزان رنگ دانه های کلروفیل، هدایت الکتریکی، وزن خشک و طول گیاهچه در گیاه کدو (Cucurbita moschata L. ) تحت تنش سرما، آزمایشی در سال 1396 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه، به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه ی بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل محلول پاشی 0. 25، 0. 5 میلی مولار اسیدسالیسیلیک، آرمان 3(با غلظت 1: 20 لیتر در لیتر) و آب مقطر (به عنوان شاهد)، فاکتور دوم تنش دمایی (سرما) شامل دماهای 1-، 1، 3، 5 و 7 درجه سانتی گراد بود. صفات موردبررسی شامل کلروفیل، شاخص کلروفیل، میزان نشت یونی، وزن خشک گیاهچه (وزن خشک ریشه و اندام هوایی)، طول گیاهچه (ریشه و بخش هوایی) بود. نتایج نشان داد، در تیمار دما و در دمای 1-درجه سانتی گراد میزان کلروفیل b، شاخص کلروفیل، وزن گیاهچه، طول گیاهچه نسبت به شاهد (7 درجه سانتی گراد) به ترتیب %48، 47%، 45% و 25% کاهش یافت. اثر متقابل تنش سرما و محلول پاشی در کلروفیل a، نشت یونی و وزن خشک ریشه معنی دار بود. با اعمال تنش دمایی میزان نشت الکترولیت افزایش و محتوی کلروفیل کاهش یافت، اما اعمال ترکیبات مقاومت به سرما از طریق حفظ محتوی کلروفیل و غشا سلولی، شدت واکنش های تخریبی را کاهش داد.

اگرچه کشت زودهنگام محصولات بهاره برای استفاده از شرایط معتدل بهاری و همچنین رشد رویشی مناسب اهمیت زیادی دارد ولی وجود دماهای پایین در ابتدای دوره رشد ممکن است رشد گیاه را با تنش سرما مواجه نماید. این آزمایش به صورت فاکتوریل شامل شش غلظت متیل جاسمونات (صفر، 1، 5، 50، 100 و 150 میکرومولار) و سه سطح دما (8، 11 و 14 درجه سانتی گراد) در قالب طرح کاملاً تصادفی در شرایط کنترل شده در دانشگاه شهرکرد در سال 1395 اجرا شد. در روز یازدهم صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین طول ریشه چه در غلظت 50 میکرومولار متیل جاسمونات و دمای 11 درجه سانتی گراد با 55. 6 درصد افزایش نسبت به شاهد حاصل شد. در دمای 8، 11 و 14 درجه سانتی گراد بذرهایی که با متیل جاسمونات تیمار نشده بودند فاقد ساقه چه بودند. در دمای هشت درجه سانتی گراد، غلظت پنج میکرو مولار بیشترین طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن خشک ساقه چه را داشت. در بین تیمارهای متیل جاسمونات، بیشترین میزان فعالیت آنزیم های گایاکول پراکسیداز و کاتالاز نیز در غلظت پنج میکرومولار مشاهده شد. در دمای 11 درجه سانتی گراد، غلظت پنج میکرومولار به علت افزایش طول ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، میزان فعالیت آنزیم کاتالاز نسبت به سایر غلظت ها برتری داشت و ازلحاظ طول ریشه چه و فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز در رتبه دوم قرار گرفت. در دمای 14 درجه سانتی گراد، غلظت 50 میکرومولار دارای بیشترین وزن خشک ریشه چه، وزن خشک ساقه چه و میزان فعالیت آنزیم های سوپراکسیددیسموتاز، گایاکول پراکسیداز و کاتالاز بود. در دمای 14 درجه سانتی گراد، بیشترین میزان طول ساقه چه و شاخص بنیه بذر در پنج میکرومولار مشاهده شد و از این لحاظ غلظت 50 میکرومولار در رتبه دوم قرار گرفت. به طورکلی نتیجه گیری می شود که کاربرد متیل جاسمونات باعث افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و درنتیجه تحمل گیاهچه کدوی پوست کاغذی به تنش دمای پایین می شود.

برای ارزیابی قابلیت آزمون تنش اسمزی در پیش بینی وضعیت سبز شدن گیاهچه های عدس در مزرعه، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در قالب دو آزمایش جداگانه در آزمایشگاه و مزرعه در دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. در آزمایشگاه، آزمون تنش اسمزی به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل هشت توده بذر عدس (محلی 1389، محلی 1393، قزوین 1389، قزوین 1393، بیله سوار 1389، بیله سوار 1393، کیمیا 1389 و کیمیا 1393) و چهار سطح تنش اسمزی (صفر، 3-، 6-و 9-بار) بودند. در مزرعه نیز هشت توده بذر عدس در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند و خصوصیات درصد سبز شدن نهایی، میانگین سبز شدن روزانه، متوسط زمان لازم برای سبز شدن و سرعت سبز شدن گیاهچه اندازه گیری شدند. نتایج آزمون اسمزی نشان داد که با کاهش پتانسیل اسمزی، ویژگی های مرتبط با درصد و سرعت جوانه زنی، طول و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه کاهش یافتند. همبستگی بین صفات اندازه گیری شده در دو آزمون مزرعه ای و تنش اسمزی نشان داد که درصد سبز شدن گیاهچه در مزرعه بالاترین همبستگی را با صفت های متوسط جوانه زنی روزانه و درصد گیاهچه نرمال در آزمون تنش اسمزی در پتانسیل 6-بار (به ترتیب با ضرایب 0. 634 و 0. 689) داشت. سرعت سبز شدن گیاهچه در مزرعه نیز بالاترین همبستگی را با صفات متوسط جوانه زنی روزانه، سرعت جوانه زنی و درصد گیاهچه نرمال در آزمون تنش اسمزی با پتانسیل 6-بار (به ترتیب با ضرایب همبستگی 0. 753، 0. 765 و 0. 667) داشتند. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش به نظر می رسد که از آزمون تنش اسمزی در پتانسیل اسمزی 6-بار می توان برای پیش بینی سبز شدن گیاهچه عدس در مزرعه استفاده نمود.

این پژوهش با هدف برآورد دماهای کاردینال و تعیین اثر دما و پتانسیل اسمزی بر جوانه زنی بذرهای گلرنگ (رقم گلدشت) در آزمایشگاه زراعت دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان، در سال 1395 انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارها شامل هفت سطح دمایی (5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی گراد) و پنج سطح پتانسیل اسمزی (صفر، 0. 2-، 0. 4-، 0. 6-و 0. 8-مگاپاسکال) بود. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که سطوح مختلف پتانسیل اسمزی، دما و برهمکنش آن ها بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه تأثیر معنی داری (0. 01≥ P) داشت. مقایسه میانگین نشان داد که با کاهش پتانسیل اسمزی، درصد جوانه زنی و دامنه دمایی مطلوب جوانه زنی بذرهای گلرنگ کاهش یافت. همچنین کاهش پتانسیل اسمزی سبب کاهش سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه در تمامی تیمارهای دمایی شد، به گونه ای که بالاترین سرعت جوانه زنی (19. 8 بذر در روز) و شاخص بنیه (1. 96) به ترتیب در تیمار شاهد در دماهای 20 و 25 درجه سانتی گراد مشاهده شد. همچنین برای توصیف رابطه بین سرعت جوانه زنی و دما از مدل های بتا، درجه دوم، منحنی، دندان مانند و دوتکه ای استفاده شد. بر اساس معیارهای سنجش مدل، مدل های درجه دو و دوتکه ای به ترتیب با ضریب تبیین 0. 82 و 0. 96 برتر بودند. بر این اساس دماهای کاردینال شامل دمای کمینه بین 2. 2 تا 4. 2 درجه سانتی گراد، بهینه بین 23. 15 تا 23. 98 سانتی گراد و بیشینه جوانه زنی بین 42. 2 تا 43. 89 سانتی گراد برآورد شد. بر اساس نتایج، از مدل های برتر و پارامترهای برآورد شده آن ها می توان در مدل های سبز شدن گیاهچه در مزرعه استفاده کرد.

این تحقیق در سال 1393 به منظور بررسی عکس العمل هیبریدهای منوژرم چغندرقند تولیدشده در شرایط آب و هوایی مختلف به تنش خشکی و مقایسه هیبریدهای حاصل از تلاقی لاین های مختلف چغندرقند تحت شرایط آب و هوایی متفاوت ازنظر جوانه زنی و رشد گیاهچه در آزمایشگاه تکنولوژی بذر اداره اصلاح و تهیه بذر چغندرقند اردبیل تحت شرایط آزمایشگاهی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، انجام گردید. فاکتورهای آزمایش شامل بذر هیبرید های چغندرقند متشکل از 20 سطح (هیبریدهای حاصل از تلاقی 4 پایه پدری SHR. 1-P. 12، F-8662، FC709-2/24 وS1-88227 و 5 پایه مادری 436×7112، SB36×7112، 231×261، SB37×28874 و 419×SB36 که در دو منطقه ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل و ایستگاه تحقیقات کشاورزی مطهری (کمال آباد) واقع در کرج تولیدشده بود) و پتانسیل مختلف اسمزی با پنج سطح (0، 2-، 4-، 6-و 8-بار) بودند. در این تحقیق مؤلفه های جوانه زنی (حداکثر، سرعت و زمان تا شروع جوانه زنی)، درصد بذر سبز شده، درصد گیاهچه غیرنرمال، طول ریشه چه و هیپوکوتیل و وزن خشک گیاهچه بررسی شدند. نتایج آزمایش نشان داد که تأثیر منطقه تولید بذر، تنش خشکی و همچنین تفاوت هیبریدهای مختلف چغندرقند بر روی درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، زمان تا شروع جوانه زنی، درصد بذر سبز شده، درصد گیاهچه های غیرنرمال، طول ریشه چه، طول هیپوکوتیل و وزن خشک گیاهچه معنی دار است. علیرغم اینکه در بذرهای تولیدی در ایستگاه کرج درصد جوانه زنی به مراتب پایین تر بود ولی نکته مهم و قابل توجه در این تحقیق این بود که سرعت جوانه زنی در بذرهای تولیدی در ایستگاه تولید بذر کرج نسبت به بذرهای تولیدشده در اردبیل بیشتر بود. با کاهش پتانسیل آب درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، درصد سبز شدن، طول ریشه چه و هیپوکوتیل و وزن خشک گیاهچه در بذرهای هیبریدهای مختلف تولیدشده در هر دو منطقه کاهش یافت و زمان تا شروع جوانه زنی و درصد گیاهچه های غیر نرمال افزایش یافت. ولی مقدار کاهش در بذرهای حاصل از مناطق مختلف تولید بذر متفاوت بود و در بذرهای تولیدشده در اردبیل مقدار کاهش در مؤلفه های جوانه زنی و رشد گیاهچه نسبت به بذرهای تولیدشده در کرج کمتر بود؛ بنابراین بذرهای تولیدشده در منطقه کرج در مرحله جوانه زنی نسبت به تنش خشکی از حساسیت بیشتری برخوردارند. در بین بذر هیبریدهای تولیدشده در هر دو منطقه، هیبرید 7112*436×SHR01-P. 12 بیشترین و هیبرید 419*SB36×S1-88239 کمترین درصد جوانه زنی را داشتند و هیبرید 261*231×SHR01-P. 12 و 28874*SB37×SHR01-P. 12 به ترتیب از بیشترین و کمترین سرعت جوانه زنی برخوردار بودند.

به منظور بررسی اثر نوع پرایمینگ بذر بر برخی خصوصیات جوانه زنی، مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ریحان تحت تنش شوری، دو آزمایش مجزا به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه و گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. فاکتور اول پرایمینگ بذر در چهار سطح (نیترات پتاسیم 3 درصد به مدت 6 ساعت، اسید سالسیلیک 0. 5 میلی مولار به مدت 12 ساعت، هیدروپرایمینگ با آب مقطر به مدت 24 ساعت و بذور بدون پرایمینگ) و فاکتور دوم سه سطح تنش شوری با استفاده از کلرید سدیم (0، 50 و 100 میلی مولار) بودند. بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار پرایمینگ با آب مقطر ثبت شد. وزن تر و خشک گیاهچه، طول ساقه چه و ریشه چه نیز تحت تأثیر پرایمینگ قرار گرفت. در آزمایش گلدانی صفات رویشی گیاه با افزایش میزان تنش شوری کاهش معنی داری نشان دادند. همچنین، بیشترین میزان کلروفیل a برگ در گیاهان بدون تیمار شوری (شاهد) و تنش شوری 50 میلی مولار در گیاهان حاصل از بذور پرایم شده با آب مقطر به ترتیب به میزان 7. 21 و 6. 33 میلی گرم/گرم وزن تر برگ به دست آمد. بالاترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره برگ (80. 66 درصد) و فنل کل (0. 87 میلی گرم/گرم وزن تر) در گیاهان حاصل از بذور پرایم شده با آب مقطر به ترتیب تحت تنش شوری 50 و 100 میلی مولار مشاهده شد. علاوه بر این، بالاترین محتوای رطوبت نسبی برگ (71. 55 درصد) در گیاهان حاصل از بذور پرایم شده با نیترات پتاسیم در شرایط بدون تنش شوری مشاهده شد. به طورکلی نتایج نشان داد در شرایط تنش شوری متوسط (50 میلی مولار) و بدون تنش (شاهد)، هیدروپرایمینگ بذر سبب بهبود صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی ریحان گردید.

به منظور مطالعه اثر مدت زمان پیش سرمایی بر روی ویژگی های جوانه زنی بذر ارقام سویا، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با پنج سطح پیش سرمایی (شاهد، 10، 20، 30 و 40 روز) و سه رقم (CLEAN، JK و LINFORD) در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه محقق اردبیلی در سال 92 با سه تکرار به اجرا درآمد. نتایج نشان داد که اثر متقابل تیمارهای آزمایشی بر روی همه صفات مورفولوژیکی جوانه زنی در سویا به جز وزن خشک ساقه چه معنی دار بود. بلندترین ساقه چه به طول 20. 22 سانتی متر ازرقم کلین با 30 روز پیش سرمایی به دست آمد. با افزایش مدت زمان پیش-سرمایی درصد و سرعت جوانه زنی افزایش یافت و بیشترین درصد جوانه زنی از تیمار 40 روز پیش سرمایی در رقم لینفوردبه مقدار 100 درصد به دست آمد. بیشترین وزن خشک ریشه چه از رقم لینفورد با 30 روز پیش سرمایی به میزان 0. 2050 گرم به دست آمد. افزایش مدت زمان پیش سرمایی موجب افزایش مقدار استفاده از ذخایر بذر گردید و بیشترین مقدار استفاده از ذخایر از رقم کلین با 40 روز پیش سرمایی به مقدار 2. 082 گرم بر گرم به دست آمد. صفت درصد جوانه-زنی با صفات سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه و مقدار استفاده از ذخایر بذر همبستگی مثبتی در سطح احتمال یک درصدداشت.