پژوهش های ماهی شناسی کاربردی
سال:1397 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

گونه های ماهی یک زیستگاه خاصی که نیازهای زیست محیطی آن را فراهم می کند را ترجیح می دهد، از این رو درک استفاده از زیستگاه و ترجیحات آن ها برای حفاظت و مدیریت کارا بسیار مهم است. این مطالعه برای ارزیابی زیستگاه انتخابی سگ ماهی جویباری Paracobitis hicanica، ماهی بومی رودخانه زرین گل انجام گرفت. نمونه برداری از 12 ایستگاه در طول رودخانه در فصل بهار 1395 صورت گرفت. بدین منظور متغیرهای محیطی از جمله عمق، عرض رودخانه، ارتفاع از سطح دریا، سرعت جریان آب، ساختار بستر و شیب رودخانه به همراه فراوانی ماهی مورد نظر در ایستگاه های نمونه برداری بررسی شد. طبق نتایج بدست آمده، زیستگاه انتخابی ماهی مورد مطالعه در رودخانه زرین گل در ارتفاع 810-250 متر، شیب 9 تا 5/26 درصد، سرعت جریان 4/0 تا 1 متر بر ثانیه، عرض 5/1-5/8 متر و عمق 1/0-6/0 متر است. بیشترین شاخص انتخاب زیستگاه در ارتفاع 490-570 متر، شیب 5/16 تا 19 درصد، سرعت جریان 7/0 تا 8/0 متر بر ثانیه، عرض 3/4-7/5 متر و عمق 1/0-2/0 متر با بسترهای قلوه سنگی بوده است. این مطالعه استفاده از زیستگاه مناسب و عوامل محیطی تاثیرگذار بر توزیع سگ ماهی جویباری در رودخانه زرین گل را فراهم می کند.

به منظور بررسی تنوع زیستی ماهیان رودخانه لاویج و رابطه آن با عوامل محیطی، نمونه برداری در دی ماه 1395 در کل رودخانه (20 کیلومتر) به فاصله 700 تا 1000 متر از هم و با استفاده از دستگاه الکتروشوکر انجام شد. نتایج نشان داد که ماهیان صید شده از 6 گونه باربوس (Luciobarbus capito)، سگ ماهی (Paracobitis sp. )، گاوماهی (Ponticola cyrius)، سیاه ماهی (Capoeta capoeta)، ماهی خیاطه (Alburnoides eichwaldii) و ماهی سفید رودخانه ای (Squalius cephalus) بودند. در ایستگاه های 1 و 2 بدلیل ارتفاع زیاد و در ایستگاه های 13، 16 و 17 بدلیل دست کاری های انسانی هیچ نمونه ای صید نشد و در ایستگاه های 21 و 22 بیشترین تعداد نمونه صید شد. بررسی شاخص های زیستی نشان داد که بیشترین مقدار تنوع شانون در ایستگاه 22 (34/1) و کمترین مقدار این شاخص در ایستگاه های 3، 4 و 5 (صفر) که فقط از گونه Luciobarbus capito نمونه هایی، مشاهده شد که این ایستگاه ها بالاترین مقدار شاخص غالبیت سیمپسون را داشتند. با توجه به نسبت فراوانی گونه ها و نمونه های صید شده در ایستگاه ها، ایستگاه 10 بیشترین میزان غنای گونه ای را نشان داد. همبستگی اسپیرمن بین شاخص های فراوانی و تنوع با پارامترهای محیطی نشان داد که شاخص تنوع شانون با نیترات، آمونیوم و هدایت الکتریکی در سطح 5 درصد همبستگی معنی داری داشته است. براساس نتایج تحلیل افزونگی تغییرات پارامترهای محیطی بر فراوانی گونه های مختلف موثر بوده به طوری که فراوانی ماهی خیاطه تا حدود زیادی تحت تاثیر تغییرات دما و میزان آمونیوم می باشد. همچنین شاخص های شانون، پیلو و تاحدی مارگالف نشان دهنده ی تغییرات بالای این شاخص های زیستی در رودخانه لاویج هستند که بطور نسبی با تغییرات غلظت نیترات و آمونیوم در این رودخانه همبستگی مستقیمی دارند. با توجه به بررسی مقطعی این مطالعه، احتمالا اطلاعات کاملی از نظر وضعیت ماهیان رودخانه لاویج ارائه نمی کند اما می تواند دیدگاه کلی از نظر وضعیت ماهیان اصلی رودخانه به یک اکولوژیست ارائه نماید.

قزل آلای خال قرمز ماهی آسیب پذیر از آزادماهیان بوده و در بالادست اغلب آبهای شیرین حوزه ایرانی دریای خزر منجمله رودخانه های حویق، شفارود، تنکابن و لار انتشار دارد. این بررسی از زمستان 1388 تا پاییز 1389 و با هدف آشنایی با عادت تغذیه ای این ماهی و تغییرات آن در رودخانه ها، فصول سال و اندازه ماهی صورت گرفت و از دستگاه الکتروشوکر، تور پرتابی و قلاب دستی جهت صید ماهیان استفاده شد. ماهیان مورد بررسی دارای اوزان 87/1 تا 9/893 (میانگین 80/89± 40/71) گرم، طول کل 46 تا 462 (میانگین 94/64± 00/161) میلیمتر و سن +0 تا +7 (3 ساله ها غالب) بودند. میانگینهای شاخص های شدت تغذیه (IF) 07/327± 16/344، پری لوله گوارش (GSI) 58/5± 17/7 و طول نسبی لوله گوارش (RLG) 10/0 ± 89/0 برآورد گردید که با استفاده از آزمون کروسکال-والیس بین رودخانه ها از نظر این شاخص ها و طول و وزن نمونه ها اختلاف آماری مشاهده گردید. شاخص تهی بودن لوله گوارش (CV) نیز صفر (0) تعیین گردید. در لوله گوارش قزل آلای خال قرمز مناطق مطالعاتی 56 خانواده از 20 راسته جانوری شامل شکم پایان، دوکفه ای ها، زالوها، کرمهای کم تار، ناجورپایان، جورپایان، قاب بالان، دوبالان، یکروزه ها، نیم بالان، پرده بالان، پروانه ها، مگالوپترا، سنجاقکها، جوربالان، بهاره ها، بال موداران، عنکبوتهای آبی، کلیسرداران و آزادماهی شکلان مشاهده شد که دوبالان، قاب بالان و بال موداران بترتیب با 12، 7 و 6 خانواده، بیشترین تنوع را در محتویات غذایی قزل آلای خال قرمز دارا بودند. نتایج بررسی کنونی نشان داد که تغییرات اولویت غذایی بر حسب ایستگاه، فصل، سن و جنسیت ماهیان اندک می باشد بطوری که خانواده های Chironomidae، Simuliidae و Baetidae در تمامی رودخانه ها، Heptageniidae در 3 رودخانه و Tipulidae در رودخانه شفارود بعنوان طعمه اصلی بودند. همچنین خانواده Baetidae در 4 فصل، Chironomidae در 3 فصل، Simulidae و Hydropsychidae در 2 فصل و Heptageniidae و Tipulidae در یک فصل سال غذای ترجیحی بودند. خانواده های Chironomidae و Baetidae در تمامی گروه های سنی مورد مطالعه و خانواده های Heptageniidae و Simuliidae هر کدام در دو گروه سنی به عنوان غذای اصلی میباشند و تفاوتی بین دو جنس نر و ماده از این نظر مشاهده نشد.

آلودگی های دریایی یکی از معضلات عمده سلامت ماهیان و انسان می باشد. یکی از این عناصر آلوده کننده کادمیوم می باشد که نقش بسزایی در ایجاد آلودگی های دریایی دارد. لذا در این مطالعه به بررسی اثر سمیت تحت کشنده یون کادمیوم بر میزان بیان ژن سیتوکروم P450 (ژن حساس به آلودگی) در بافت های کبد و آبشش بچه ماهی کپورمعمولی در شرایط آزمایشگاه پرداخته شد. پس از قرارگیری بچه ماهی کپور معمولی در مجاورت کادمیوم با غلظت (LC 501/0) نمونه گیری در روز های 1 و 7 و 14 از کبد و آبشش انجام شد و میزان بیان ژن P450 در این بافت ها با روش PCR-Real-time مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد کادمیوم به طور معنی داری (05/0>p) بیان ژن P450 در بافت کبد را افزایش داد و بیان ژن P450 در آبشش در روز اول و چهاردهم در مواجهه با کادمیوم به طور معنی داری (05/0>p) افزایش داشت. میزان نسبی بیان این ژن در کبد در مواجهه با کادمیوم در مقایسه با آبشش در روز چهاردهم به طور معنی داری (05/0>p) بالاتر بود. کادمیوم بیان ژن P450 را در این بافت ها افزایش داد.

تامین غذای کارآمد از مهمترین عوامل موفقیت در معرفی ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) به سیستم آبزی پروری است. بدین لحاظ جهت بررسی تاثیر مقدار پروتیئن و روی جیره بر رشد و بازماندگی این گونه، تعداد 360 قطعه بچه ماهی سفید با میانگین وزن اولیه 05/0± 56/0 گرم در 12 آکواریم با حجم آب 60 لیتر ذخیره سازی شدند. بچه ماهیان به مدت 83 روز با 4 جیره آزمایشی حاوی سطوح مختلف پروتئین (36 و 44 درصد) و روی (50 و 200 میلی گرم بر کیلو گرم غذا) تغذیه گردیدند. نتایج نشان داد که شاخص های رشد و بازماندگی بچه ماهیان سفید به طور معنی داری تحت تاثیر مقادیر مختلف پروتئین و روی در جیره قراگرفت. بچه ماهیان تغذیه شده با جیره حاوی 44 درصد پروتئین و 005/0 درصد روی بالاترین افزایش وزن (06/0± 79/0)، درصد افزایش وزن (7/8± 88/154) و نرخ رشد ویژه (04/0± 13/1) را بروز دادند، ولی بیشترین میزان بازماندگی در تیمار غذایی حاوی 36 درصد پروتئین و 02/0 روی (00/0± 67/96 درصد) مشاهده گردید. با افزایش سطح پروتئین در جیره مقدار پروتئین کل بدن افزایش پیدا کرد. درکل بچه ماهیان سفید تغذیه شده با جیره حاوی 44 درصد پروتئین و 50 میلی گرم روی در کیلو گرم غذا بر اساس معیار های رشد و ترکیب بدن پاسخ نسبتا بهتری را نشان دادند.

در این تحقیق اثرات استفاده از عصاره ریشه گیاه سنبل الطیب (Valeriana officinalis) در آب، در طول مدت حمل و نقل، روی فاکتورهای کیفی آب، برخی فاکتورهای بیوشیمیایی خون و درصد بقا در ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور 24 کیسه پلاستیکی که 12 کیسه فاقد عصاره (گروه A یا شاهد) و 12 کیسه دیگر حاوی آب با 50 میلی گرم عصاره در لیتر (گروه B) بود ماهی دار شدند. مدت زمان حمل و نقل 16 ساعت در نظر گرفته شد. هر 4 ساعت 3 کیسه از هر یک از گروه های A و B به صورت تصادفی انتخاب شده و مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در کل دوره آزمایش، اختلاف معنی داری از نظر pH، اکسیژن محلول، میزان آمونیاک و دمای آب بین گروه های A و B مشاهده نشد (05/0> P). سطح گلوکز و کورتیزول سرم خون در کل دوره آزمایش در گروه B به طور معنی داری کمتر از گروه A بود (05/0< P). همچنین درصد بقا در گروه B به طور معنی داری بیشتر از گروه A مشاهده شد. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از عصاره ریشه گیاه سنبل الطیب می تواند در کاستن استرس در ماهی قزل آلای رنگین کمان نقش موثری داشته باشد. بنابراین استفاده از عصاره این گیاه در آب، در خلال حمل و نقل ماهی پیشنهاد می شود.

شوری از عوامل محیطی مهم و تاثیر گذار بر ماهیان بوده و برای بررسی تاثیر جوانب مختلف افزایش شوری محیط، تعیین میزان بیشینه تحمل ماهی به شوری مهم است. در مطالعه حاضر میزان تحمل شوری بچه ماهیان هامون ماهی (Schizothorax zarudnyi) در شرایط آزمایشگاهی به روش انتقال مستقیم و تدریجی به شوری های بالاتر (5/2، 5، 10، 11، 12، 13، 14، 15 و g/L20) مطالعه شد. هم چنین رفتار، تغییرات هیستوپاتولوژی بافت آبشش و سلول های کلراید در ماهی ها مطالعه شد. در ادامه ماهی ها در شوری g/L 10 به مدت 20 روز پرورش داده شدند و در پایان دوره پرورش میزان رشد و شاخص های خونی نمونه ها سنجش شد. میزان غلظت نیمه کشنده (LC50) نمک خوراکی 24، 48، 72 و 96 ساعته به ترتیب g/L 44/11، g/L 72/10، g/L 52/10 و g/L 52/10 تعیین شد. انتقال تدریجی ماهیان به شوری های بالاتر منجر به افزایش تحمل شوری بچه ماهیان به میزان g/L 13 شد. بیش ترین تغییر مشاهده شده در بافت آبشش شامل جدا شدگی اپی تلیوم (65%) و کم ترین تغییر مشاهده شده نکروز (14%) بود. هم چنین تعداد سلول های کلراید پس از قرار گیری بچه ماهیان در غلظت LC50 به میزان 16% بیشتر شد. تغییر معنی دارای در میزان رشد، پروتئین کل، AST و ALP و کورتیزول در ماهیان پرورش یافته در آب شیرین و شور مشاهده نشد، در حالی که میزان گلوکز و تری گلیسرید اختلاف معنی داری را نشان دادند. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان دهنده امکان پرورش هامون ماهی در شوری g/L 10 می باشد، اما با توجه به رشد کم این ماهی در دوره پروش (در آب شور و شیرین) نیاز به مطالعات تکمیلی برای پرورش این ماهی است.

هدف از مطالعه حاضر، مقایسه شاخص های خونی و بیوشیمیایی کپور معمولی (Cyprinus carpio) تغذیه شده با سطوح مجزا و توام مولتی آنزیم های تجاری است. تعداد 96 قطعه ماهی کپور معمولی با وزن 56/2 ± 06/13 گرم و طول متوسط 34/1 ± 25/9 سانتی متر در شش تیمار شامل شاهد (بدون مکمل آنزیمی)، 1000 و 1500 میلی گرم مکمل آنزیمی کومبو، 1000 و 1500 میلی گرم مکمل آنزیمی ناتوزایم و تیمار ترکیبی 1000 میلی گرم کومبو + 1000 میلی گرم ناتوزایم به 12 وان با تراکم 8 عدد توزیع شدند. در پایان 8 هفته دوره تغذیه، نمونه برداری از خون جهت سنجش پارامترهای خونی انجام شد. نتایج نشان داد که در فاکتورهای وزن نهایی، درصد افزایش وزن بدن و ضریب تبدیل غذایی اختلافات معنی دار آماری بین تیمارها مشاهده گردید (05/0(p<. اکثر تیمارهای آزمایشی افزایشی (05/0(p< را در تعداد گلبول های قرمز، مقادیر هماتوکریت و هموگلوبین، تعداد گلبول های سفید (به استثنای ناتوزایم 1500 میلی گرم) و تعداد لنفوسیت نسبت به شاهد داشتند. بیشترین تعداد لنفوسیت در ناتوزایم 1000 میلی گرم و کومبو 1500 میلی گرم رویت گردید که با بقیه تیمارها اختلاف معنی داری نشان داد (05/0(p<. بیشترین میزان تری گلیسیرید در تیمار ناتوزایم 1000 میلی گرم ثبت شد که با تیمارهای شاهد و ترکیبی اختلاف معنی دار آماری داشت (05/0(p<. تفاوت هایی بین سطوح آنزیم های کبدی در تیمارها وجود داشت (05/0(p<. بیشترین مقادیر آنزیم آمیلاز در کومبو 1500 میلی گرم و آنزیم های پروتئاز و لیپاز در کومبو 1000 میلی گرم مشاهده گردید که با بقیه تیمارها اختلاف معنی دار نشان دادند (05/0(p<. بر طبق نتایج، مولتی آنزیم های ناتوزایم و کومبو می توانند در بهبود شاخص های خونی و بیوشیمیایی بچه ماهیان کپور موثر باشند.

مطالعه حاضر با هدف بررسی عملکرد رقم بندی در بچه ماهیان چالباش (Acipenser gueldenstaedtii) در دو گروه وزنی 33/20± 245 و 58/23± 490 گرم در مجموع به تعداد189 قطعه صورت گرفت. بدین منظور ماهیان پس از سازگاری با محیط به سه گروه آزمایشی کوچک (Small)، بزرگ (Large) و ترکیبی از هر دو گروه وزنی کوچک وبزرگ (Mixed(Sand l /M) ) با سه تکرار تقسیم شده و غذای تجاری (Ex-s4mm) و بر حسب اشتها سه بار در روز به مدت 8 هفته و اندازه گیری فاکتورهای رشد هر دو هفته یک بار انجام شد. نتایج نشان داد که در بیوماس اولیه، درصد بقاء و شاخص وضعیت بین دو گروه از ماهیان رقم بندی شده با ماهیان مخلوط رقم بندی نشده (p>0. 05) روشنی مشهود است؛ حال آنکه در شاخص های وزن کسب شده، درصد افزایش وزن، گرم رشد روزانه، رشد ویژه، ضریب تبدیل غذایی و بیوماس نهایی و دیگر شاخص ها بین تمامی گروه های آزمایشی (p<0. 05) برقرار بوده و تیمار ماهیان مخلوط از ضریب تبدیل غذایی مطلوبتری نسبت به سایر گروه های آزمایشی بر خوردار است. لذا از آنجا که اصلی ترین هدف رقم بندی در آبزی پروری بهبود ضریب تبدیل غذایی و بیوماس نهایی است علیرغم افزایش بیوماس در ماهیان رقم بندی شده سایز کوچک تیمار رقم بندی نشده شرایط مطلوبتری داشته و به منظور کاهش استرس ناشی از رقم بندی و هزینه های کارگری در پرورش بچه تاس ماهیان در وزن های مورد مطالعه رقم بندی الزامی نیست.