بلورشناسی و کانی شناسی ایران
سال:1393 | دوره:22 | شماره:4 |تعداد مقالات:16

فاز ابر ساختاری ارتورمبیک II (OII) در نمونه های چند بلوری YBCOx با استفاده از فناوری تابش سینکروترونی با تفکیک بالا (HRPD) وبه صورت آزمایش درجا در دمای 300oC دیده شد. از پالایش ریتولد برای تحلیل الگو های پراش از نمونه های تهیه شده تحت فشار جزیی اکسیژن مناسب استفاده شده است. مطالعه ما نشان می د هد که پس از جذب اکسیژن نمونه دچار انتقال فاز ساختاری از تتراگونال به فاز ابرساختار OII در ضریب اکسیژن x»0.6 می گردد. مطابق با مطالعه قبلی ما این انتقال فاز از قاعده تراز گیبس برای انتقال فاز مرتبه اول پیروی می کند. شواهد مبنی بر وجود فاز ابر ساختاری OII غالب در نمونه های پودری در دمای 300oC می تواند تصحیح قابل توجهی در نمودار فاز ساختاری YBCOx بشمار آید که از موضوعات مورد بحث و سابقه دار بوده و از نظر کاربردی مورد توجه می باشد. متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

تک بلورهای ترکیب باز شیف 2-فنول به کمک روش تبخیر آهسته حلال در دمای اتاق رشد داده شدند. ساختار بلوری این ترکیب به کمک تکنیک پراش پرتو ایکس تعیین شد. این ترکیب به صورت سیستم مونوکلینیک و گروه فضایی P21 با دو مولکول با تقارن مجزا متبلور می شود. پیوند هیدروژنی درون مولکولی O-H…N باعث ایجاد حلقه 6 ضلعی در هر مولکول می شود. برهم کنش های بین مولکولی C-H…O سبب اتصال مولکول ها به یک دیگر در یک شبکه سه بعدی می شوند. متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

یک ترکیب تیوسمی کربازون جدید از واکنش اسنافتوکینون و تیوسمی کربازید به نسبت مولی 1:1 در متانول مطلق در 70oC به دست آمد. ساختار بلوری این ترکیب «اسنافتن کینون تیو سمی کربازون مونو متانول» از طریق تکنیک بلورشناسی با پراش پرتو ایکس تعیین شد. این ترکیب در سیستم مونوکلینیک و گروه فضایی P21/c متبلور می شود. داده های ساختار بلوری این ترکیب به شرح زیر است: A=7.0384(14) Å, b=14.202(3) Å, c=14.270(3) Å, b=104.26(3)o. مقدار R نهایی برای 2422 بازتاب مستقل 0.0738 است. پیوندهای هیدروژنی درون و بیرون مولکولی در این سیستم بلوری وجود دارد. متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

منطقه مورد مطالعه در 110 کیلومتری شمال شرق مشهد و 40 کیلومتری جنوب شرق فریمان قرار گرفته است. این منطقه بخشی از زون ایران مرکزی به شمار می رود و در بر گیرنده سنگهای دگرگونی می باشد که سنگ اولیه آنها شامل ترکیبات پلیتی، کربناتی و کوارتز فلدسپاتی است. دگرگونی در منطقه مورد مطالعه از نوع مجاورتی در مقیاس ناحیه ای فشار پایین- حرارت بالا پیشنهاد شده است. بر اساس مطالعات سنگ شناختی در منطقه مورد مطالعه دگرگونی در حد بخش فوقانی رخساره آمفیبولیت می باشد. بر اساس سه مجموعه کانی شناختی، سه زون در این منطقه شامل زون های آندالوزیت- کردیریت، آندالوزیت- سیلیمانیت و سیلیمانیت- پتاسیم فدسپار تشخیص داده شده است. میزان حداکثر دما و فشار دگرگونی با استفاده از نرم افزار ترموکالک به طور میانگین 664 درجه سانتیگراد و 2.5 کیلوبار فشار محاسبه شده است. بر اساس حداکثر فشار محاسبه شده (2.5 کیلوبار) عمق 7.8 کیلومتربرای دگرگونی تخمین زده می شود. متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

در جنوب شرق کمربند ماگمایی ارومیه- دختر، شمال غرب شهرستان شهر بابک، بیش از 20 توده نفوذی از نوع تونالیت تا گرانودیوریت با سن الیگو-میوسن به درون سنگ های آتشفشانی ائوسن نفوذ کرده اند. این سنگ ها دارای بافت ریز دانه ای پورفیری و درشت بلورهای شامل پلاژیوکلاز (An21-An44) با ساختار منطقه بندی شده عادی و معکوس، آمفیبول از نوع مگنزیوهورنبلند و شرماکیتی و بیوتیت است که در یک زمینه ریز بلور متشکل از کانی های، کوارتز، فلدسپار قلیایی و کانی های کدر قرار گرفته اند. فلدسپار قلیایی این سنگ ها از نوع آنورتوز (Ab73.3-An15.8-Or11) تا ارتوز (Ab73.3-An15.8-Or11) است. بر اساس میزان آلومینیوم موجود در آمفیبول، هورنبلندهای توده های نفوذی فوق در گستره فشار 2 تا 5.5 کیلوبار (معادل عمق 8.3 تا 22 کیلومتر) و گستره دمایی 707 تا 793 درجه سانتیگراد متبلور شده اند. نتایج فوق نشانگر تبلور آمفیبول در دماها و اعماق متفاوت است. بر اساس داده های ژئوشیمیایی، توده های نفوذی فوق از نوع آهکی- قلیایی بوده و در یک حاشیه فعال قاره ای تشکیل شده اند.

بررسی شیمی کانی های اسپینل و الیوین موجود در سنگ های پریدوتیتی افیولیت شمال غرب پیرانشهر، حاکی از وجود دو نوع پریدوتیت در این منطقه است. رده بندی این پریدوتیت ها بر اساس شیمی اسپینل های موجود در ترکیب این سنگ هاست. میانگین عدد کروم (Cr#[(100*Cr/(Cr+Al)]) و عدد منیزیم (Mg#[(100*Mg/(Mg+Fe)]) در دونیت ها برابرند با 0.63 و 0.51. این اعداد در هارزبورژیت به ترتیب برابر با 0.33 و 0.67 و در سرپانتینی تعداد کروم برابر با 0.45 و عدد منیزیم برابر 0.55 می باشد. نسبت کروم به آلومینیوم (Cr/Al) کانی اسپینل، در دونیت ها، برابر با 1.6 است. ولی این نسبت در هارزبورژیت ها و سرپانتینیت ها به ترتیب برابرند با 0.49 و 0.81 است. استفاده از شیمی کانی های الیوین و اسپینل، نشانگر تشکیل پریدوتیت های پیرانشهر (به سن کرتاسه بالایی) در دو محیط زمین ساختی مختلف اند. نمودارهای جدا کننده محیط زمین ساختی برای دونیت ها محیط ابرفرورانشی از نوع پیش قوس و برای هارزبورژیت ها و سرپانتینیت ها، ویژگی های پریدوتیت های آبیسال را از خود نشان می دهند. وجود این دو نوع پریدوتیت با موقعیت زمین ساختی مختلف در منطقه پیرانشهر قابل مقایسه با پریدوتیت های افیولیت عمان در ادامه جنوب شرقی کمربند افیولیتی زاگرس- عمان هستند.

در شمال غرب ایران، بیرون زدگی های متعددی از سنگ های لامپروفیری به صورت دایک و سیل حضور دارند. این لامپروفیرها به دو نوع غنی از میکا و غنی از آمفیبول قابل تقسیم اند. لامپروفیرهای غنی از آمفیبول شامل فنوکریست های آمفیبول، شبه ریخت اولیوین، کلینوپیروکسن در زمینه ای از فلدسپار و شیشه دگرسان شده هستند. لامپروفیرهای غنی از میکا شامل فنوکریست های میکا، کلینوپیروکسن هستند که در زمینه ای از فلدسپار و شیشه قرار دارند. ترکیب بلورهای آمفیبول بیشتر کرسوتیتی، میکاها فلوگوپیتی و کلینوپیروکسن ها از نوع دیوپسید- سالیت هستند. کلینوپیروکسن های لامپروفیرهای غنی از آمفیبول در مقایسه با لامپروفیرهای غنی از میکا حاوی اکسید آلومینیوم بالایی هستند. بر اساس ترکیب کانی ها، ماگمای به وجود آورنده لامپروفیرهای مورد بررسی میزان گریزندگی اکسیژن بالایی داشته و این ماگما در عمق کم دستخوش تبلور بخشی شده است. بر اساس کانی شناسی، لامپروفیرهای غنی از میکا دارای ماهیت آهکی- قلیایی و از نوع مینت بوده و لامپروفیرهای غنی از آمفیبول ماهیت قلیایی و از نوع کامپتونیت هستند. لامپروفیرهای غنی از میکا از یک گوشته لیتوسفری غنی شده در اثر عوامل فرورانشی و حاوی فلوگوپیت و یا آمفیبول پتاسیم دار در یک محیط کوهزایی ایجاد شده اند. لامپروفیرهای غنی از آمفیبول احتمالا از یک گوشته لرزولیتی حاوی کانی های آبدار منشاء گرفته اند.

توده گرانیتوئیدی سفیدکوه در باختر شهرستان نهبندان، استان خراسان جنوبی واقع شده و از دیدگاه زمین شناسی ایران در بخش خاوری پهنه لوت قرار دارد. این توده دارای طیف ترکیبی گرانیت (مونزو- سینوگرانیت)، گرانودیوریت و تونالیت بوده و دارای برونبوم های ریزدانه فلسیک با کانی شناسی مشابه توده اصلی است که ترکیب کانی های اصلی آن کوارتز، پلاژیوکلاز، میکروکلین، ارتوز و بیوتیت است که به منظور تعیین شیمی کانی ها و دماسنجی با ریزپردازش الکترونی (EPMA) آنالیز شدند. پلاژیوکلازها در توده گرانیتوئیدی اغلب دارای ترکیب آندزینی و گاهی آلبیتی و در برونبوم ها بیشتر آندزینی هستند، مقدارآنورتیت پلاژیوکلازها از بخشهای مرکزی به حاشیه کاهش نشان می دهد که بیانگر منطقه بندی عادی در آنهاست. فلدسپات های قلیایی برونبوم ها در گستره سانیدین و در توده گرانیتی در گستره ارتوز قرار میگیرند. بیوتیت های گرانیت ها از نوع اولیه ماگمایی، آهن دار و در گریزندگی پایین اکسیژن و شرایط احیایی تشکیل شده اند در حالی که بیوتیت های برونبوم ها در گریزندگی بالای اکسیژن، شرایط اکسایش تشکیل و از نوع منیزیم دار و اولیه ماگمایی می باشند. زمین دماسنجی فلدسپات ها و بیوتیت ها در دمای بین 500 تا 750 درجه سانتیگراد برای واحد گرانیتی و دمای 650 تا 950 درجه سانتیگراد را برای برونبوم ها نشان می دهند. بررسی های شیمی کانی ها نشان میدهد که گرانیتها (ماگمای پرآلومین) و برونبوم ها از یک ماگمای آهکی- قلیایی وابسته به حواشی فعال قارهای تشکیل شده اند.

در این کار، خواص ساختاری و مغناطیسی ترکیب های LaMn1-xCoxO3 (x=0.0, 0.25, 0.5, 0.75, 1.0) بررسی شدند. بررسی های ساختاری نمونه ها با استفاده از پراش پرتو X، شاهدی برای یک ساختار لوزی رخ با گروه فضایی R-3c است. افزایش خیلی کم حجم شبکه ای برای مقادیر x£0.5 پیشنهاد می کند که جانشینی Co در شبکه به صورت Co+2 صورت گرفته است درحالی که کاهش شدید حجم x>0.5 دال بر این است که جانشینی Co در شبکه به صورت Co+3 صورت گرفت. نتایج اندازه گیری های مغناطیسی، برهم کنش فرومغناطیسی شدید Mn+4-Co+2 در گستره تراکم (0.0<x£0.5) را نشان می دهند درحالی که برهم کنش پادفرومغناطیسی Co+3-Co+2 و Mn+3-Co+3 بتدریج در تراکم های بالاتر Co جایگزین می شود.

در این بررسی خاستگاه رسوبی متاپلیت های اسلاملو در شمال غرب ایران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج آنالیز شیمی سنگ کل این متاپلیت ها حاکی از غنی بودن این سنگ ها از آهن و آلومینیوم بوده و کانی گارنت (آلماندن) فراوانی مدی بالایی دارد. در نمونه های پرسیلیس آلومینیوم کم بوده و در نتیجه فراوانی مدی کانی هایی نظیر کردیریت و آلومینوسیلیکات ها پائین است. موقعیت متاپلیت های اسلاملو در نمودار های سازگاری AFM تقریبا مشابه است لذا با ترکیب شیمیایی یکسان، دما و فشار در تشکیل پاراژنزهای مختلف، متغیرهای اصلی بوده اند. سنگ رسوبی پروتولیت از نوع شیل آهنی و گریوک بوده است. با توجه به محتوای بالای آهن و آلومینیوم این نمونه ها از نوع لاتریت اند. شاخص های PIA، CIA و CIW حاکی از شدت بسیار بالای هوازدگی خاستگاه آذرین است. این مساله باعث بالا بودن محتوی آلومینیوم در این سنگ ها شده است. بر اساس اکسیدهای عناصر اصلی محیط زمین ساختی تشکیل سنگ آذرین مولد متاپلیت های اسلاملو حاشیه فعال قاره بوده و این به معنی تشکیل رسوب های سازند روته که پروتولیت دگرگونی است در محیط حاشیه فعال نیست.

تعداد 50 چاهک به روش دستی در منطقه ای در جنوب غرب مروست در آبرفت ها حفاری شده اند. مقدار مونازیت در این نمونه ها از 50 تا 525 گرم در تن به روش کانی سنگین به دست آمده است. تجزیه نمونه های متمرکز مونازیت و نمونه های آبرفت به روش ICP-MS و بهنجارسازی برخی از داده ها با مقدار عناصر در پوسته فوقانی و کندریت، نشان داد که مونازیت مروست از همه عناصر نادر خاکی به ویژه عناصر نادر خاکی سبک غنی شدگی دارد. سنگ مادر مونازیت شیل های سیاه تریاس بالایی است که به طور متناوب با ماسه سنگ های آهکی، آهک و گاه کنگلومرا قرار گرفته اند و گرهک های مونازیت به صورت پراکنده در شیل ها دیده شده اند. هوازدگی و فرسایش چنین سنگ هایی سبب آزاد شدن دانه های مقاوم تر مونازیت و تمرکز آن ها در رسوب های دشت جوان و رودخانه ای شده است. نقشه های هم عیار مونازیت در عمق های مختلف از عمق 1 تا 6، متری نشان داد که شدیدترین و گسترده ترین بیهنجاری ها در عمق یک متری است و با افزایش عمق شدت و گسترش بیهنجاری ها کاسته شده است، به طوری که عمیق ترین بیهنجاری، 5 متر ضخامت دارد. همچنین با یک مقایسه ساده بین حضور بیهنجاری و عمق سنگ کف (یا ضخامت آبرفت) استنباط شده است که حضور و عمق بیهنجاری ارتباط مستقیمی با ضخامت آبرفت و یا عمق سنگ کف دارد.

برای شناسایی و جدایی انواع دولومیت های سازند پادها در شمال و جنوب بلوک طبس، سه برش چینه شناسی که دارای بیشترین مقدار دولومیت هستند، انتخاب و نمونه برداری شدند. بررسی های سنگ نگاری و ژئوشیمیایی سبب شناسایی سه نوع دولومیت اولیه (PD)، جانشینی (RD) و رگه و حفره پرکن (VD) شده است. دولومیت های PD ریز بلور، بی شکل، دارای بافت روزنه دار و دارای ساخت هایی همچون لامیناسیون موازی، ترک های گلی و ساخت های استرماتولیتی و تی پی بوده و بعلاوه از لومینسانس تیره یا سرخ تیره برخوردارند. دولومیت های RD بیشتر به صورت جانشین در زمینه میکریتی و گاهی خرده های فسیلی مشاهده شده و به صورت دانه شکری و نیمه شکل دار و دارای لومینسانس نارنجی تا سرخ هستند. دولومیت های VD اغلب درشت بلور و شکل دار بوده و بر اساس شدت لومینسانس از شش پتروتیپ تشکیل شده اند. آنالیزهای ژئوشیمیایی دولومیت های PD و RD نشان دهنده گستره های مشابه بوده که بازتاب دهنده شرایط تشکیل تقریبا یکسان برای آن هاست. بررسی دمای تشکیل این دولومیت ها با استفاده از ایزوتوپ اکسیژن، به ترتیب گویای دمای 44 و 59 درجه سانتیگراد است. مدل دریایی و عمق تدفین بسیار کم محتمل ترین مدل برای تشکیل دولومیت های PD و RD است. دولومیت های VD دارای سبکترین ایزوتوپ اکسیژن بوده و بر این اساس دمای تشکیل آن ها 82 درجه سانتیگراد محاسبه شده است. بررسی سیالات درگیر در این دولومیت ها نیز دمایی برابر با 83 درجه سانتیگراد را نشان می دهد. مدل تدفینی محتمل ترین مدل دولومیتی شدن برای تشکیل دولومیت های VD برآورد شده است.

سری های سنگی مافیک الترامافیک کومولایی منطقه سلیمانیه (شرق سبزوار) شامل یک دنباله شامل گابرونوریت ها، آمفیبول گابرو نوریت ها، گابروهای پگماتیتی، لوکوگابرونوریت ها، نوریت ها، دیوریت ها و آمفیبول پریدوتیت ها هستند. اسپینل موجود در آمفیبول پریدوتیت های منطقه سلیمانیه دارای عدد کروم (Cr#) بین 0.45 تا 0.44 بوده و در الیوین گابرونوریت ها دامنه تغییرات Cr# بین 0.44 تا 0.42 تغییر می کند. از نظر ژئوشیمیایی نمونه های مورد بررسی با عدد منیزیم متغیر (65-50 درصد) مشخص می شود. اکسید تیتان نمونه های سنگی مورد بررسی پایین، و نشان دهنده سرشت بونینیتی (تا تولئیت بسیار تهی شده جزایر قوسی) ماگمای مادر آنهاست. نمونه های مورد بررسی دارای الگوی مسطح تا تهی شده در عناصر نادر خاکی سبک (نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین) هستند. غنی شدگی در عناصر LILE و تهی شدگی در عناصر HFSE از ویژگی سنگ های گابرویی این منطقه است که نشان دهنده تشکیل آن ها در محیط های وابسته به فرورانش است. در مقایسه با گابروها، گدازه های افیولیت های سبزوار دارای سرشت آهکی- قلیایی بوده و همانند گابروها یک محیط فرورانش برای پیدایش آن ها پیشنهاد می شود.

آتشفشان های پلیو-کواترنر در شمال شرق قروه (کردستان) در کمربند آتشفشانی قروه- تکاب، در پهنه همدان- تبریز جایگزین شده اند. ترکیب این سنگ های آتشفشانی بازالت تا اولیوین بازالت است. تجزیه ریز پردازش الکترونی پیروکسن ها حضور یک نوع پیروکسن یعنی دیوپسید با ترکیب [Fs 2.65-6.42 En 40.44-50.47 Wo 45.97-53.14] و با عدد منیزیمی 98- 84 را نشان می دهد. زمین دماسنجی بلورهای پیروکسن دمای 800 تا 1300 درجه سانتی گراد را معلوم می دارد. توزیع Al در موقعیت چاروجهی و هشت وجهی کلینوپیروکسن ها حاکی از تبلور این کانی از یک ماگمای آبدار با فشار بخارآبی کمتر از 10 درصد، در فشاری متوسط تا کم و عمقی برابر 30-18 کیلومتری است. محتوای Fe3+ کلینوپیروکسن ها معرف بالا بودن فشار بخشی (گریزندگی) اکسیژن در محیط تبلورشان است.

هاله مجاورتی اسلاملو در شمال شهرستان اشنویه آذربایجان غربی، شامل هورنفلس های رسی، آهکی سیلیکات ها و مرمرهای کلسیتی-دولومیتی است. متاپلیت ها حاوی پورفیروبلاست های کلریتوئید، گارنت، کردیریت، آندالوزیت و بلورهای ریز سیلیمانیت و در برخی نمونه ها هرسی نایت و گرافیت هستند. مهمترین ویژگی هاله مجاورتی اسلاملو، وجود بافت های واکنشی شاخص در هورنفلس های رسی است که بر اساس همین بافت ها واکنش های رخ داده در این سنگ ها استخراج شده اند. روابط بافتی و پاراژنتیک بین کانی ها حاکی از بالا بودن درجه خروج از حالت تعادل (Overstepping) در هاله مجاورتی اسلاملو بوده است. بر اساس پتروژنتیک گرید ترسیمی با نرم افزار ترموکالک، حداقل دمائی که بالاترین زون هاله مجاورتی اسلاملو (زون گارنت-کردیریت-سیلیمانیت) تحمل کرده است حدود 700 درجه سانتی گراد در فشار 2 کیلوبار ارزیابی شده است.

در این پژوهش انباشت غیرعادی عناصر کمیاب و نادر خاکی در زغال های جهان و ایران بررسی شده است. در این مقاله تعداد 4 نمونه زغال از معدن زغالسنگ زیر زمینی کارمزد تهیه شد و به روش ICP-MS برای بررسی توزیع عیار عناصر نادر خاکی و به روش SEM برای بررسی کانی شناسی، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد انباشت برخی عناصر کمیاب در حوزه های زغالی ایران به مراتب بیشتر از زغالسنگ های چین، آمریکا، اغلب زغالسنگ های جهان و میزان کلارک آن است. در منطقه کارمزد میانگین انباشت عناصر نادر و شاخص دورنمایی به ترتیب 378.21 گرم برتن و 0.48 به دست آمد. همچنین مقدار 16.35 نسبت عناصر نادر سبک به سنگین، بیانگر یک غنی شدگی در گروه عناصر نادر سبک است. خاستگاه انباشت این عناصر در حوزه زغالی کارمزد از نوع کلاستوژن و وابسته به سقوط و لیچ شدگی مواد پیروکلاستیک سرشار از عناصر نادر خاکی سبک است. در حال حاضر ذخایر معمول عناصر نادر در جهان در حال اتمام هستند، لذا می توان این فلزات گرانبها را در مراحل مختلف گسترش نهشته های زغالی (روباره برداری، معدن کاری زغال، احتراق زغال و پس از اتمام ذخیره زغال این معادن) بازیابی کرد.