زیست شناسی دریا (بیولوژی دریا)
سال:1397 | دوره:10 | شماره:40 |تعداد مقالات:8

ریزجلبک ها از منابع ارزشمند متابولیت های ثانویه با فعالیت های زیستی متنوع هستند. از بین ترکیبات زیست فعال مختلف، آلکالوئیدها به دلیل داشتن خواص دارویی منحصربه فرد توجه زیادی را به خود جلب کرده اند. روش های مختلفی جهت بررسی حضور آلکالوئید در منابع طبیعی وجود دارد. هدف از این مطالعه، مقایسه حساسیت روش های مایر و واگنر با روش بروموکروزول گرین جهت ردیابی اولیه آلکالوئیدها در ریزجلبک ها بود. برای این منظور، عصاره متانولی اسپیرولینا پلاتنسیس به عنوان مدل ریزجلبکی تهیه گردید. با استفاده از دو روش استاندارد (مایر و واگنر) و روش رنگ سنجی بروموکروزول گرین، حضور آلکالوئیدها در این ریزجلبک بررسی شد. سپس کروماتوگرافی لایه نازک برای تأیید حضور آلکالوئیدها اجرا شد. محتوای آلکالوئید کل نیز با استفاده از روش تیتراسیون اسید-باز اندازه گیری شد. نتیجه ی ارزیابی عصاره متانولی اسپیرولینا پلاتنسیس برای حضور آلکالوئیدها توسط معرف های استاندارد، منفی بود؛ اما روش بروموکروزول گرین و کروماتوگرافی لایه نازک حضور آلکالوئید در ریزجلبک را نشان داد. میزان آلکالوئید کل به دست آمده از روش تیتراسیون اسید-باز، 4/11 میلی گرم به ازای هر گرم وزن خشک ریز جلبک محاسبه شد که در مقایسه با مقدار به دست آمده از روش بروموکروزول گرین در سطح 05/0 P< تفاوت معنی داری وجود نداشت. درمجموع این مطالعه نشان داد که روش بروموکروزول گرین به دلیل سادگی، عدم نیاز به تجهیزات گران قیمت و به خصوص حساسیت بالا، روش بهتری برای تعیین حضور آلکالوئیدها در زیست توده ریز جلبک ها است.

هدف از این مطالعه تعیین تغییرات شاخص های طول، وزن، ضریب چاقی و ضریب چاقی نسبی ماهی سفید (Rutilus kutum) در فصول و اعماق مختلف در سواحل شرقی دریای خزر در منطقه گهرباران بود. در این مطالعه از سه روش صید پره ریز چشمه، دام گوش گیر و پره صیادی طی ماه های آذر 1392 الی تیرماه 1393 استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده مقدار b در رابطه بین طول چنگالی و وزن ماهی سفید برابر 0003/3 محاسبه شد که با عدد 3 اختلاف معنی داری نداشته (05/0P>) و دارای رشد ایزومتریک بود. ماهیان ریز در پره ریز چشمه و ماهیان درشت در پره صیادی صید شدند. میانگین طول و وزن ماهی سفید در پره ریز چشمه، دام گوش گیر و پره صیادی دارای اختلاف معنی داری بودند (001/0P<). میانگین ضریب چاقی در ماهیان صیدشده از سه روش صید مذکور به ترتیب 20/0± 30/1، 17/0± 38/1 و 13/0± 29/1 و ضریب چاقی نسبی به ترتیب 19/0± 30/1، 17/0± 37/1 و 13/0± 29/1 برآورد شد که بین آن ها اختلاف معنی داری مشاهده گردید (001/0P<). همچنین بین میانگین ضریب چاقی و ضریب چاقی نسبی در رده های طولی و فصول مختلف نیز اختلاف معنی داری وجود داشت (001/0P<). با توجه به میانگین ضریب چاقی نسبی می توان نتیجه گیری نمود ماهیان این منطقه شرایط تغذیه ای و رشد خوبی داشتند.

دریاچه سد مارون با وسعتی معادل با گنجایش 1200 میلیون مترمکعب آب و طولی معادل 30 کیلومتر در دره های رشته کوه زاگرس و به فاصله 19 کیلومتری شمال شرقی بهبهان واقع شده است. در این پژوهش تغییرات کمی و کیفی فیتوپلانکتون های این منطقه به مدت یک سال (بهار تا زمستان 1395) موردبررسی قرار گرفت. خصوصیات فیزیکوشیمیایی آب نظیر دما، اکسیژن محلول، pH، EC و TDS نیز در هر بار نمونه برداری در 5 ایستگاه اندازه گیری شد. در این مطالعه 42 جنس از فیتوپلانکتون ها متعلق به 5 شاخه دیاتومه ها (Bacillariophyta)، جلبک های سبز (Chlorophyta)، جلبک های سبز-آبی (Cyanophyta)، دینوفلاژله (Pyrrophyta) و اوگلنوفیتا (Euglenophyta) شناسایی شدند. فراوانی سالانه فیتوپلانکتونی 6261± 34765 سلول در لیتر بود. شاخه Bacillariophyta با میانگین تراکم 765± 15465 عدد در لیتر و فراوانی 48/44 درصد و شاخه Pyrrophyta با میانگین تراکم 478± 550 عدد در لیتر و فراوانی 58/1 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین تراکم و فراوانی سالیانه فیتوپلانکتونی را به خود اختصاص دادند که در مقایسه با سایر شاخه ها دارای اختلاف معنی دار بودند (05/0˂ P). از نظر شاخص تنوع زیستی شانون، سیمپسون و یکنواختی بین ایستگاه ها اختلاف معنی داری مشاهده نشد (05/0˃ P) ولی بین فصول موردبررسی اختلاف معنی دار وجود داشت (05/0˂ P). بیشترین میزان شاخص تنوع شانون و سیمپسون در فصل پائیز و کمترین میزان آن در فصل تابستان مشاهده شد ( پائیز 8/2 و 92/0، تابستان 1/1 و 46/0) که احتمالاً به دلیل دمای بالا، کاهش سطح آب و تبخیر زیاد در این فصل از تنوع گونه ای فیتوپلانکتون ها کاسته شده است. نتایج نشان داد که بین تراکم فیتوپلانکتون ها و فاکتورهای مورد بررسی همبستگی منفی وجود دارد ولی ارتباط معنی داری بین آن ها وجود ندارد. بیشترین همبستگی منفی به ترتیب بین pH و TDS با فراوانی فیتوپلانکتون ها مشاهده شد. دریاچه سد مارون از لحاظ تراکم فیتوپلانکتونی غنی نبوده که احتمالاً به دلیل خالی شدن مقدار زیادی از آب سد در هر سال به منظور کشاورزی و وجود چند گونه ماهی در آب دریاچه می باشد.

در این تحقیق ژلاتین از پوست فیل ماهی پرورشی در شرایط مختلف pH (3، 5، 7 و 9) استخراج و به منظور تولید فیلم مورداستفاده قرار گرفت. ارزیابی اثر pH بکار رفته در استخراج ژلاتین بر خواص فیلم ها، آزمون های فیزیکی، مکانیکی، نوری و طیف سنجی مادون قرمز و سنجش تغییرات گرمایی-وزنی فیلم های مربوطه انجام شد. بر اساس نتایج در این تحقیق بالاترین میزان استحکام کششی در فیلم های با pH برابر 7 و ازنظر کشسانی، بیشترین میزان در pH 5 مشاهده شد. حلالیت و تورم پذیری فیلم های تولیدی به ترتیب در pH 7 و pH5 کمترین میزان را داشتند که بیانگر مقاومت نسبتاً بهتر آن ها به آب در مقایسه با سایر فیلم ها بود. ازنظر نفوذپذیری به بخارآب مناسب ترین حالت در pH 7 مشاهده شد. خواص نوری و شفافیت فیلم ها به طورکلی اختلاف معنی داری با یکدیگر نشان ندادند. نتایج حاصل از طیف سنجی مادون قرمز نیز بیانگر این بود که فیلم تولیدشده در شرایط خنثی pH 7 نسبت به pH های بالاتر و پایین تر به دلیل فرآیندهای تخریبی کمتر محتوای مارپیچ سه گانه سبب بهبود خواص مکانیکی آن ها در مقایسه با سایر فیلم ها شده است. به طورکلی می توان عنوان کرد که از بین فیلم های تولیدشده، فیلم های حاصل از pH برابر 7 ازنظر خواص مکانیکی و پایداری در برابر آب نسبت به فیلم های تهیه شده در سایر pH ها مناسب تر بودند. همچنین پایداری حرارت فیلم های تولیدی در pH 7 نسبت به pH 5 بالاتر بود که این پدیده را می توان به اثر تخریبی pH اسیدی استخراج نسبت داد.

تنوع و فراوانی لارو حشرات خانواده شیرونومیده در مصب رودخانه سفیدرود (حوضه جنوبی دریای خزر) به منظور تعیین تنوع و الگوی پراکنش و چگونگی ارتباط آن ها با شرایط محیطی بررسی شد. نمونه برداری از رسوبات بستر طی یک سال به صورت دو ماه یک بار، از آبان ماه 1393 تا شهریورماه 1394 با استفاده از نمونه بردار چنگکی (Grab) مدل Van Veen (با سطح مقطع 03/0 مترمربع) انجام شد. نمونه برداری در سه ایستگاه (1S در رودخانه، 2S در مصب و 3S در دریا) با سه تکرار انجام شد. متغیرهای آب شامل دما و شوری و متغیرهای رسوب شامل دانه بندی و مواد آلی کل (TOM) اندازه گیری شد. در این تحقیق، 11 جنس متعلق به 3 زیر خانواده Chironominae (5 جنس)، Orthocladinae (5 جنس) و Tanypodinae (1 جنس) شناسایی شدند. حداکثر میانگین فراوانی مربوط به جنسProcladius در ایستگاه 1S، در اسفندماه (165 ± 300 تعداد در مترمربع) و حداقل آن مربوط به جنس Paratendipes در ایستگاه 2S، در شهریورماه (6 ± 11 تعداد در مترمربع) بود. نتایج حاصل از پراکنش زمانی نشان داد که بیشترین و کمترین میانگین فراوانی لاروهای شیرونومیده به ترتیب در اسفندماه (75 ± 149 تعداد در مترمربع) و تیرماه (6/14 ± 6/25 تعداد در مترمربع) بود و اختلاف معنی داری داشت (05/0P<). پراکنش مکانی این لاروها در بین ایستگاه های موردبررسی اختلاف معنی داری را نشان داد (05/0P<). به طوری که ایستگاه رودخانه (5/52 ± 8/96 تعداد در مترمربع) فراوانی بیشتری نسبت به ایستگاه مصب (8/27 ± 6/54 تعداد در مترمربع) و ایستگاه دریا (0 ± 0 تعداد در مترمربع) داشت. در ایستگاه دریا (3S) نمونه ای از لاروهای شیرونومیده مشاهده نشد. همبستگی معنی داری (05/0P<) بین فراوانی لاروهای شیرونومیده با عوامل محیطی آب (دما و شوری) و رسوب (دانه بندی و مواد آلی کل) مشاهده نشد. در بین عوامل محیطی موردبررسی، شوری آب و جنس رسوبات بستر بیشترین تأثیر را در پراکنش و فراوانی لاروهای شیرونومیده داشته ا ند.

به دلیل اثرات جانبی ناشی از مصرف ضد اکسیدان های مصنوعی و همچنین افزایش روزافزون مقاومت باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها، شناسایی ترکیبات ضد اکسیدانی و ضد میکروبی با منشأ طبیعی موردتوجه فراوان قرارگرفته است. لذا مطالعه حاضر به منظور ارزیابی فعالیت ضد اکسیدانی و ضد-باکتریایی عصاره آبی جلبک قهوه ای Nizimuddinia zanardini انجام شد. عملیات نمونه برداری در زمستان 1393 از منطقه کانی قشم صورت گرفت. بررسی فعالیت ضد اکسیدانی با آزمون های اثر مهارکنندگی رادیکال هیدروکسیل، توانایی کلاته کنندگی یون آهن و فعالیت ضد اکسیدان کل انجام شد. فعالیت ضد-باکتریایی عصاره روی 4 سویه باکتری بیماری زا از قبیل: Escherichia coli، Salmonella typhimurium، Bacillus cereus، Staphylococcus aureus به روش انتشار از دیسک موردبررسی قرار گرفت و نتایج آن با آنتی بیوتیک های استاندارد مقایسه گردید. نتایج نشان داد، فعالیت ضد اکسیدان کل (71/3± 42/70 میلی گرم/گرم)، توانایی مهار رادیکال هیدروکسیل (63/7± 66/81 درصد) و توانایی کلاته کنندگی یون آهن (39/0± 24/76 درصد) در جلبک موردمطالعه، بالابود. باکتری Staphylococcus aureus از بیشترین حساسیت با قطر هاله عدم رشد 74/0± 62/12 میلی متر نسبت به عصاره آبی N. zanardini برخوردار بود، به طوری که نسبت به آنتی بیوتیک تجاری آموکسی سیلین اختلاف آماری معنی داری داشت (05/0p<). باکتری Escherichia coli نیز بیشترین مقاومت را از خود نشان داد. طبق نتایج این مطالعه، جلبک قهوه ای N. zanardini می تواند به عنوان یک منبع بالقوه از ترکیبات ضد-اکسیدانی و ضدباکتریایی در صنایع غذایی و پزشکی مورداستفاده قرار گیرد.

ماهی کفال طلایی (Liza auratus) یکی از باارزش ترین ذخایر ماهیان استخوانی حوزه جنوبی دریای خزر می باشد. به طورکلی هدف از انجام این مطالعه تعیین فاکتورهای خونی، بیوشیمیایی و ایمنی کفال-طلایی در سنین و جنس های مختلف می باشد. جهت انجام این تحقیق در فصل صید سال 1394 از سواحل بندر انزلی 200 عدد ماهی کفال طلایی از سنین و جنس های نر و ماده نمونه برداری شد. میانگین وزن کل و طول کل آن ها به ترتیب 60/82 ± 10/270 و 38/3 ± 67/32 بود. پس از صید، ماهیان در دودسته جنس نر و ماده و در 5 رده سنی (3، 4، 5، 6 و 7) تقسیم شدند و سپس از ماهیان خون گیری شد. نتایج نشان داد که بین جنس نر و ماده ازنظر تمام فاکتورهای خونی، بیوشیمیایی و ایمنی اختلاف معنی دار وجود نداشت (05/0P>). در بین سنین مختلف تنها در میزان MCV، نوتروفیل و لنفوسیت اختلاف معنی دار آماری مشاهده شد (05/0P<) و در سایر فاکتورها اختلاف ها معنی دار نبودند (05/0P>). به طورکلی می توان گفت که در ماهی کفال طلایی جنسیت تأثیر معنی داری بر فاکتورهای خونی، بیوشیمیایی و ایمنی نداشته، درحالی که سن ماهی فقط در برخی فاکتورهای خونی اثر می گذارد که می تواند تحت تأثیر فعالیت های فیزیولوژیک بدن و حتی محیط باشد.

این تحقیق باهدف تعیین اثر انجماد در دمای 18-درجه سانتی گراد بر کیفیت شیمیایی و بار میکروبی بافت خوراکی ماهی گوازیم دم رشته ای انجام پذیرفت. بدین منظور، تعداد 24 قطعه ماهی با میانگین وزنی و طولی 3/23 ± 660 گرم و 65/1 ± 31 سانتی متر در پاییز 1394 از بازار ماهی فروشان بندر بوشهر تهیه و به مدت 180 روز در سردخانه نگهداری گردید. شاخص های شیمیایی نمونه ها (شامل پروتئین خام، چربی خام، خاکستر، رطوبت، pH، مجموع ازت فرار و پراکسید) و بار میکروبی (شمارش کلی باکتری ها) به صورت دوره ای در انتهای هرماه انجام شد. داده ها با روش های آماری و با استفاده از نرم افزار SPSS (ویرایش 18) آنالیز و نتایج موردبررسی و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج این تحقیق، مقادیر پروتئین خام، چربی خام، خاکستر و رطوبت در نمونه تازه به ترتیب 20/0 ± 80/15، 21/0 ± 27/4، 54/0 ± 63/1 و 77/0 ± 64/78 درصد تعیین شد که این مقادیر بعد از 180 روز نگهداری در سردخانه به ترتیب به 23/0 ± 50/15، 06/0 ± 07/4، 19/0 ± 79/2 و 56/0 ± 32/77 درصد تغییر یافت. همچنین میزان pH، مجموع ازت فرار و پراکسید در نمونه تازه به ترتیب 04/0 ± 90/6، 22/0 ± 78/13 میلی گرم ازت در 100 گرم گوشت و 09/0 ± 91/0 میلی اکی والان پراکسید بر کیلوگرم چربی تعیین شد که این مقادیر بعد از 180 روز نگهداری در سردخانه به ترتیب به 15/0 ± 82/7، 31/0 ± 17/17 میلی گرم ازت در 100 گرم گوشت و 11/0 ± 99/1 میلی اکی والان پراکسید بر کیلوگرم چربی تغییر یافت. بر اساس آنالیز میکروبی، میزان شمارش کلی باکتری ها در نمونه تازه (log CFU/g) 13/0 ± 11/3 می باشد که این مقدار بعد از 180 روز نگهداری در سردخانه به (log CFU/g) 11/0 ± 56/3 تغییر یافت. با توجه به نتایج به دست آمده و مقایسه با استاندارد ها، بافت خوراکی ماهی گوازیم دم رشته ای بعد از 180 روز نگهداری در فریزر دارای کیفیت قابل قبولی بود.