جغرافیایی فضای گردشگری
سال:1399 | دوره:9 | شماره:34 |تعداد مقالات:8

شهرک های گردشگری به عنوان نوع خاصی از تلاش های بشر در سال های اخیر برای تلفیق اسکان و گذران فراغت، نیاز جدیدی را در عرصه نظریه و عمل برنامه ریزی شهرها به وجود آورده اند. در گونه شناسی برنامه ریزی، هنوز یک اجماع کلی بر رده بندی این نوع خاص به وجود نیامده است؛ لذا در این نوشتار تلاش بر این خواهد بود تا بررسی نظریههای مطرح در برنامهریزی به صورت عام و برنامهریزی شهری و گردشگری به صورت اخص، به یک رویکرد نظری در رابطه با نظریهی برنامهریزی شهرکهای گردشگری منجر گردد. از سوی دیگر با اولویت دادن به مسائل کالبدی و اجتماعی موجود در شهرکهای گردشگری، به دلیل رابطهی متقابل کالبد و اجتماع، با استفاده از یک زمینهی تحقیقی از این گونه موارد در شهرها، تلاش شده است تا جهتگیری کلی به سمت و سوی «برنامهریزی کالبدی-اجتماعی» شهرکهای گردشگری باشد. در ادامه برای ایجاد ارتباط میان کالبد و روابط اجتماعی در شهرکهای گردشگری، فرآیند تبدیل احساس محیط به کنش اجتماعی در محیط کالبدی مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت با ملاک قرار دادن شهرک گردشگری امیرکبیر در شهر اراک، یافته های پژوهش در خصوص ارتباط کالبد شکل گرفته و اجتماع حاضر در این نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است. برای به سامان رسیدن این پژوهش که از نوع بنیادی و با هدف تبیین راهکارهای اجرایی انجام شده است، از روش «توصیفی-تحلیلی» در کنار جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای استفاده شده است. در پایان نیز اطلاعات جمع آوری شده با «مشاهده مشارکت آمیز» محقق به صورت «قیاسی» به سنجش گذاشته شده است.

شهر لاهیجان به عنوان مرکز شهرستان، از نظر تاریخی و جاذبه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و همچنین فرصت های بی شمار طبیعی گردشگری تاریخی، تفریحی و طبیعت گردی می تواند تبدیل به یک قطب گردشگری منطقه ای و حتی فرامنطقه ای گردد. این شهر با حوزه نفوذ و منطقه پیرامونی خود و وجود جاذبه های تاریخی (مانند آرامگاه شیخ زاهد گیلانی، بقعه میرشمس الدین، آرامگاه کاشف السلطنه و موزه تاریخ چای، پل خشتی لاهیجان، حمام گلشن لاهیجان)، فرهنگی (مانند مسجد چهار پادشاهان، مسجد اکبریه، مسجد جامع لاهیجان)، طبیعی (کوه و آبشار شیطان کوه، تالاب سوستان، تالاب امیر کلایه) یکی از مراکز گردشگری استان گیلان به حساب می آید. اما به دلیل عدم برخورداری مناظر طبیعی، تاریخی و فرهنگی این شهر از زیر ساخت های لازم در جهت توسعه و آبادانی با مشکلات فراوانی دست به گریبان است. در این راستا تحقیق حاضر تلاش دارد با روش توصیفی تحلیلی و عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری شهر لاهیجان را از نظر گردشگران مورد بررسی قرار دهد. روش جمع آوری داده و اطلاعات پرسش نامه و اسنادی کتابخانه بوده است. حجم جامعه نمونه بر اساس نظر کارشناسی (شامل اساتید دانشگاه و کارشناسان گردشگری) 100 نفر از گردشگران حاضر در شهر لاهیجان می باشد که به صورت تصادفی ساده انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون های آماری خی 2 و فریدمن استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که جاذبه های طبیعی، جاذبه های تاریخی، وجود امنیت کافی در شهر لاهیجان به ترتیب مهم ترین عوامل مؤثر برای جذب گردشگری در این شهر است. از آن جایی که درجه آزادی شاخص های مورد بررسی 2 و سطح معنی داری آنها کمتر از 0. 05 است، بنابراین با ضریب اطمینان 95% می توان نتایج این آزمون را مورد تأیید قرار داد.

حفاظت از منابع طبیعی نظیر جنگل، مرتع امری ضروری است و بایستی با تمام توان اقدام نمود. با توجه به گردشگری پایدار می تواند ابزار مناسبی جهت ایجاد زمینه های مناسب اقتصادی نظیر درآمدزایی و اشتغال زایی است و می توان با تکیه برگردشگری طبیعی علاوه بر دست یابی به اهداف فوق به امر حفاظت و توسعه اراضی طبیعی رسید. این پژوهش با هدف چگونگی بررسی اثرات مثبت و منفی توسعه گردشگری و بوم گردی بر وضعیت حفاظتی در حوزه آبخیز واز به اجرا درآمد. حوزه آبخیز واز با مساحت معادل 14102هکتار در یکی از زیر حوضه های شماره 49 البرزشمالی واقع در ارتفاعات جنوبی بخش چمستان می باشد. جامعه مورد مطالعه افرادبومی، گردشگران و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 220 نفر تعیین شد. برای انجام این پژوهش پس از انجام مطالعات میدانی 3 گروه پرسشنامه در 3 سطح کارشناسان، افراد بومی و گردشگران در قالب طیف لیکرت تهیه گردید، شیوه نمونه گیری در این تحقیق، نمونه گیری تصادفی ساده بوده است. متغیرهای تحقیق با استفاده از آزمون آماری کروسکال والیس و ضریب همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که بین میزان موفقیت طرح های گردشگری و مشارکت ساکنین بومی و نیز بین اجرای طرح های گردشگری و بهبود معیشت ساکنین حوزه آبخیز مورد مطالعه رابطه معنی داری وجود دارد.

بررسی و مطالعه توان ها و قابلیت های هر منطقه، به ویژه جاذبه های گردشگری مذهبی، تاریخی، فرهنگی و طبیعی آن، مهمترین مرحله شناخت و زیر بنای برنامه های توسعه ی اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود. امروزه جهانگردی بزرگترین و متنوع ترین صنعت دنیا محسوب می شود و بسیاری از کشورها، این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی و توسعه ساختار زیربنایی خود محسوب می کنند. منطقه مورد مطالعه در این تحقیق عرصه های فرهنگی، مذهبی شهرستان توسیرکان در غرب استان همدان می باشد. شیوه تحقیق مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی بوده و از منابع کتابخانه ای و اسناد موجود و همچنین مطالعات میدانی برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. شهرستان تویسرکان با مساحتی حدود 1556 کیلومتر مربع یکی از شهرهای استان همدان و در غرب استان واقع شده است. ارتفاع متوسط شهر تویسرکان از سطح دریا 1784 متر است. این شهرستان به دلیل کوهستانی بودن و مرتفع بودن دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. این شهرستان از سه شهر تویسرکان، سرکان و فرسفج و دو بخش مرکزی و قلقل رود و 7 دهستان تشکیل شده است. وجود مقبره یک پیامبر و یک شاعر بزرگ و همچنین دیگر جاذبه های تاریخی و طبیعی توان بالقوه مناسبی در توسعه صنعت گردشگری دارد که در صورت اجرای طرحی جامع و کامل و سرمایه گذاری در بخش گردشگری و برنامه ریزی های دقیق و حساب شده در زمینه افزایش کمی و کیفی تأسیسات و تجهیزات توریستی، شبکه راهها و خطوط حمل و نقل و کلیه زیر ساخت هایی که بخش گردشگری از آنها متأثر می گردد می توان از این صنعت به عنوان محور توسعه اقتصادی منطقه استفاده های مطلوب تری به عمل آورد همچنین با تأکید بر پتانسیل های موجود گردشگری شهرستان با برنامه ریزی و هدایت آن می توان صنعت گردشگری را در منطقه بهبود بخشید.

گسترش فزاینده محیط های شهری و به تبع آن نیازهای فراغتی ساکنان شهرها و نیز بازدیدکنندگان و گردشگران مراجعه کننده به فضاهای شهری، توجه ویژه ای را در برنامه ریزی و دستیابی به توسعه پایدار گردشگری شهری و زیرساختهای مرتبط آن می طلبد. از این رو شایسته است که بر کارکردها و تأثیرات این حوزه توجه شایان مبذول نموده و برنامه ریزی های لازم درخصوص ساماندهی متناسب فضاها و زیرساختهای شهری صورت پذیرد. از جمله زیرساختهای اساسی در حوزه گردشگری شهری، حمل و نقل شهری و چگونگی ارتباط این دو عملکرد بایکدیگر می باشد. براین اساس، مقاله حاضر با انتخاب یک کاربری گردشگری شاخص در کلانشهر تهران(دریاچه شهدای خلیج فارس)، سعی در شناسایی عوامل مؤثر در پایداری سیستم های حمل و نقل شهری در دسترسی به این سایت گردشگری نموده است. راهبرد پژوهش، کاربردی و شیوه انجام آن توصیفی و تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و نیز پرسشنامه استفاده شده و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی اکتشافی با کمک از روش آلفای کرونباخ و آزمونهای کایزر-مایر-اولکین (KMO) و بارتلت در نرم افزار SPSS22 بهره گرفته شده است. در این روش وضعیت پایداری سیستم های حمل و نقل موجود با استفاده از چهار مؤلفه اصلی و 24 شاخص منتخب مورد بررسی قرار گرفت و در نتیجه مشاهده گردید که پایداری سیستم های حمل و نقل در دسترسی به کاربری گردشگری دریاچه شهدای خلیج فارس به عواملی همچون؛ دسترسی عمومی، هزینه های (خسارات) زیست محیطی، هزینه های حمل و نقلی و همچنین عامل ترافیکی، ارتباط بسیار نزدیک دارند.

بافت قدیم شهرها اغلب در برگیرنده آثار و نواحی تاریخی است. امروزه مدیران موفق در پی احیای مناطق تاریخی با رجوع به شهرسازی بومی، استفاده از کاربری های مختلط، اولویت دادن به حمل ونقل عمومی و تردد پیاده، فراهم آوردن شرایط زیست محیطی سالم، ایجاد رونق اقتصادی پایدار، اشتغال بومی، جذب مشارکت محلی و توجه به میراث فرهنگی و گردشگری هستند. بافت تاریخی شهرها باسابقه قدیمی، به دلیل مرکزیت جغرافیایی، سهولت دسترسی، مرکزیت ثقل اقتصادی و ویژگی های تاریخی-فرهنگی دارای پتانسیل بالقوه بالایی می باشند؛ علیرغم ویژگی های مثبت قسمت مرکزی شهرها، بافت آن ها از لحاظ مشکلات کالبدی (فرسودگی)، زیست محیطی، درهم پیچیدگی بافت و ضعف زیرساخت ها رنج می برند. اصلی ترین هدف و راهبرد اساسی اقدامات مداخله ای برای بهسازی و نوسازی بافت تاریخی و طراحی آن ها بازگرداندن این مجموعه به چرخه زندگی است. زنده ماندن بافت درگرو فعالیت و مشارکت آن در زندگی جاری در شهر است، و تنها ازاین رو می توان به امور نوسازی و احیا بافت های تاریخی شهر و طراحی در محورهای تاریخی را اجرا و موفقیت این امر را تضمین کرد و می تواند در جذب و فعال سازی گردشگری شهر تاریخی چون تبریز بسیار مؤثر واقع گردد.

گردشگری چوگان در بسیاری از کشورهای جهان از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. با ارائه برنامه ها و مراسم هیجان انگیز متعدد و ارائه بسته های توریستی برای گردشگران دوستدار این ورزش، در این زمینه تلاش های موفقی داشته اند. هدف پژوهش تبیین برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری چوگان در ایران است. این پژوهش از نوع کمی و توصیفی و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل صاحب نظران؛ حوزه های چوگان، گردشگری، فرهنگی و تربیت بدنی است. تعداد 256 نفر نمونه آماری به صورت هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه به تأیید تعدادی از اساتید مدیریت ورزشی و گردشگری رسید که پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ 86/0 بدست آمد. نتایج نشان داد عامل مدیریتی در خصوص وضعیت سیاست گذاری و برنامه ریزی پولوتوریسم، میزان آگاهی و توجه فدراسیون چوگان و هیات های ورزشی آن با حوزه گردشگری چوگان در رتبه سوم در بین سایر عوامل قرار دارد. میانگین رتبه ای «میزان تأکید فدراسیون در توسعه گردشگری چوگان» با 13/6 بالاترین رتبه و «میزان آگاهی هیات های استانی از گردشگری چوگان» با 21/3 کمترین رتبه را در بین عامل های مدیریتی به خود اختصاص داد. رتبه سیاست گذاری، برنامه ریزی و به خصوص آگاهی هیئت های استانی ورزش چوگان در پایین ترین سطح میانگین قرار دارند. از این رو به منظور دستیابی به اهداف گردشگری بایستی سیاست گذاری، برنامه ریزی و آگاهی به زیرمجموعه و عوامل اجرایی در دستور کار قرار گیرد.

با توجه به نقشی که گردشگردی در توسعه کشورها پیدا کرده است، توانسته است به عنوان موضوعی در توسعه پایدار نیز مطرح شود. گرایشات و شاخه های مختلفی که در گردشگری ایجاد شده است، نشان از اهمیت آن در توسعه پایدار دارد. یکی از گرایشات مطرح در توریسم، گردشگری روستایی است. نقش گردشگری در توسعه روستائی در اصل از نوع اقتصادی بوده و برای توسعه روستایی حائز اهمیت است. این مقاله به واکاوی اثرات گردشگری بر شاخص های توسعه پایدار در روستاهای سیستان پرداخته است. با توجه به همگونی و تجانس جامعه روستایی منطقه سیستان، حجم نمونه با تعداد 364 نمونه برای مطالعه انتخاب شد. داده های مورد نیاز مقاله با توجه به اهداف و فرضیات با دو روش کمی و کیفی و در دو مرحله جمع آوری شده، پس از تجزیه و تحلیل پرسشنامه در روستاها، نتایج به این صورت حاصل شد: شاخص های توسعه پایدار در روستاهای مورد مطالعه مورد سنجش قرار گرفت و ویژگی های هر یک از روستاها مشخص گردید. بنابراین از لحاظ شاخص اقتصادی روستای قلعه نو (جاذبه) وضعیت بهتری نسبت به بقیه دارد و بعد از آن روستای ملاعلی و محمودآباد قرار گرفته اند و وضعیت روستای خمک ار لحاظ عامل اقتصادی شرایط مناسبی ندارد. از لحاظ عامل فرهنگی و آموزشی روستای ملاعلی و فیروزه ای وضعیت مناسبتری نسبت به بقیه روستاها دارد. با توجه به انتخاب شدن روستای سه کوهه بعنوان منطقه نمونه گردشگری به لحاظ عامل قانونی و سیاسی شرایط مناسبی دارد. از نظر عامل فضایی بغیر از روستای محمودآباد سایر روستاها تا حدودی از شرایط مناسبی برخوردار می باشد.