مدیریت بحران
سال:1399 | دوره:9 | شماره:17 |تعداد مقالات:11

آسیب پذیری ناشی از سیلاب متغیر و پیچیده است. شهری مانند تهران با تغییرات زیاد سطح اجتماعی-اقتصادی و کیفی زندگیدر نواحی مختلف و نیز تفاوت های ساختاری در بافت فیزیکی و کالبدی شهر، آسیب پذیری های جانی و خسارت مالی متفاوتی را در برابرسیلاب های شهری می تواند تجربه کند. در این پژوهش، به منظور دست یابی به الگویی در تحلیل آسیب پذیری دو منطقه ی 10 و 22، متغیرهای بلوک های با بافت فرسوده، تراکم جمعیت، کاربری اراضی و فاصله از پل به منزله ی عناصر فیزیکی در معرض خطر و متغیرهایشیب و شبکه ی آبراهه به منزله ی متغیرهای تشدید کننده ی آسیب پذیری به کار گرفته شده اند. اولویت بندی و تعیین روابط بین این متغیرهابا برآورد آسیب پذیری از طریق روش تحلیل سلسله مراتبی انجام گرفت و بر اساس نظرات کارشناسی، وزن اهمیت معیارها و متغیرها برایتهیه ی نقشه ی آسیب پذیری تعیین شد. وزن به دست آمده برای معیارها نشان می دهد که عامل تراکم جمعیت و تراکم شبکه ی آبراهه با0/3825 و 0428 / 0 به ترتیب بیشترین و کمترین وز نهای معیار را در تهی هی نقشه ی آسیب پذیری دارند. میزان آسیب پذیری به دست آمدهاز روش تحلیل سلسله مراتبی برای دو منطقه ی 10 و 22، به ترتیب دو عدد 8/ 7 و 6/ 2 را نشان می دهد. همچنین نتایج این تحقیق نشانمی دهد، نقشه ی میزان ریسک سیلاب در منطقه ی 10 دارای دامنه ی بالاتری نسبت به منطقه ی 22 است.

آتش سوزی جنگل عوارض جانبی زیادی بر روی عملکرد جنگل و زمین، مانند از دست دادن تنوع زیستی، کاهش ارزش اقتصادی جنگل هاو تغییرات آب و هوایی در مقیاس بزرگ دارد. با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه ی حاضر به بررسی تغییرات پتانسیل خطر آتش سوزیمی پردازد. برای رسیدن به این هدف لایه های رقومی و داده های مورد نیاز از سایت های مرتبط، سازمان ها و برداشت های میدانی در منطقه یمورد مطالعه تهیه شد. پس از آماده سازی داده ها و در نظر گرفتن آتش سوزی های رخ داده با فازی سازی لایه ها از روش تحلیل شبکه ای و روشمیانگین وزنی مرتب استفاده گردید. بدین منظور آتش سوزی جنگل های زاگرس شهرستان لردگان با استفاده از تصاویر ماهواره ی لندستو مادیس همراه با عوامل موثر بر آتش سوزی)عوامل توپوگرافی، انسانی، اقلیمی و پوشش گیاهی(مورد بررسی قرار می گیرد. در روش، ANPبیشترین وزن ها را فاکتورهای فاصله از مناطق مسکونی و جاده، شاخص GVMI و حداکثر دمای روزان هی هوا به دست آوردند. روش OWAبرای تهیه ی مدل پیش بینی خطر صورت پذیرفت و با استفاده از نتایج نقشه ی خطر آتش سوزی در چهار طبقه خطر بسیار کم، کم، متوسط، زیاد تهیه گردید. ارزیابی صحت نیز با استفاده از مشخصه ی عامل نسبی صورت پذیرفت. از بین شش سناریوی اعمال شده، سناریوی سطحریسک پایین و مقدار اندک جبران با میزان ROC= 0. 702 به منزله ی بهترین مدل برای پیش بینی خطر آتش سوزی جنگل برآورد گردید. باتوجه به صحت و دقت بالای مدل به دست آمده می توان از آن برای مهار آتش سوزی هایی که در آینده رخ خواهد داد استفاده کرد.

بحران ها از واقعیت های اجتناب ناپذیر زندگی بشر هستند. پیشرفت علوم و فناوری اگر چه می تواند به کاهش خسارات و تلفات تا حد زیادی کمک کند، با این وجود نمی تواند به طور کامل از وقوع آن جلوگیری کند یا خسارات مالی و جانی را به صفر برساند. مدیریت بحران یکی از مهم ترین مباحث علمی-کاربردی است که امروزه تمامی کشورها بدان متمایل گشته اند. در این مطالعه فاز پاسخ گویی که با وقوع بحران شروع می شود و مهم ترین فاز مدیریت بحران محسوب می شود، مورد مطالعه قرار می گیرد. عملیات کلیدی مانند عملیات امداد و نجات، تخلیه ی مجروحان و حادثه دیدگان و توزیع اقلام امدادی در این فاز انجام می شود. در این مقاله مکان یابی و مسیریابی مراکز توزیع کالا با در نظر گرفتن قابلیت اطمینان مسیرهای امدادی انجام شده و نیز تخصیص مراکز توزیع به مراکز اسکان موقت انجام می شود. مسیله به صورت یک برنامه ریزی چند هدفه مدل سازی شده است و اهداف زیر را دنبال می کند: 1. کمینه سازی بیشینه میزان کمبود در هر نقطه ی آسیب دیده؛ 2. کمینه سازی بیشینه زمان خدمت رسانی توسط وسایل نقلیه ی در دسترس. مدل دو هدفه ی پیشنهادی با روش محدودیتاپسیلون تعمیم یافته برای مطالعه ی موردی در استان سیچوآن کشور چین حل شده است. نتایج نشان دهنده ی کارایی و کاربردپذیری مدل پیشنهادی برای تصمیم گیری در مورد مکان توزیع کالا است و تخصیص مراکز اسکان موقت و نیز تخصیص بخش های مختلف شبکه ی لجستیک امداد تحت شرایط بحران را نشان می دهد.

پساب تصفیه خانه های فاضلاب به منزله ی یک منبع آب غیرمتعارف می تواند در بسیاری از مصارف مورد استفاده قرار گیرد و برداشتبی رویه ی منابع آب با کیفیت را محدود نماید. پیش از طراحی و اجرای تصفیه خانه های فاضلاب باید با استفاده از روش های مبتنی برفرضیات علمی مستدل، فرایند تصفیه ی مناسب را تعیین نمود. هدف از این تحقیق انتخاب فرایند بهینه ی تصفیه ی فاضلاب برایطراحی در یک مجتمع تحقیقاتی-صنعتی با استفاده از رو شهای تحلیل چند معیاره است. در این پژوهش از روش تحلیل سلسله مراتبیAHP((برای انتخاب فرایند بهینه ی تصفیه ی فاضلاب انسانی این مجتمع استفاده شده است و فرایندهای سپتیک تانک، برکه یتثبیت، لا گون هوادهی، لجن فعال، صافی چکنده و MBBR از نظر معیارهای فنی-اجرایی، اقتصادی و نیز محیط زیستی مورد ارزیابیقرار گرفتند. نتایج نشان داد که فرایندهای MBBR، لجن فعال، صافی چکنده، سپتیک تانک، لا گون هوادهی و برکه ی تثبیت نیز بهترتیب با وزنه ای نهایی 280 / 0، 197 / 0، 162 / 0، 133 / 0 و 116 / 0 و 112 / 0 در رتبه های اول تا ششم قرار گرفتند. در تحلیل حساسیتتحلیل سلسله مراتبی مشخص شد که با تغییر در وزن معیارها تغییر چندانی در نتیجه ی نهایی ایجاد نمی گردد و تقریبا در تمامی حالت هافرایند MBBR در رتبه ی نخست قرار گرفته است مگر در حالتی که وزن های نسبی معیارهای اقتصادی و محیط زیستی جا به جا شوندکه در این حالت گزینه ی سپتیک تانک با اختلاف اندکی بالاتر از MBBR قرار می گیرد. در نهایت نتیجه گیری این پژوهش نشان داد کهروش MBBR بالاترین اولویت را از آن خود کرده است.

پل ها یکی از عناصر کلیدی و راهبردی در شبکه ی حمل ونقل یک کشور هستند و از این رو، از اولین اهداف حملات انفجاری در زیرساخت های حمل و نقل هستند. انهدام پل ها در یک شبکه منجر به کاهش قابل توجه دسترسی و بروز تاخیر در جابه جایی می شود. به منظور مقابله و کاهش اثرات پیامدهای ناشی از این گونه تهدیدات، رعایت الزامات طراحی و ساخت بهینه ی سازه های مستحکم و مقاوم در برابر امواج انفجاری، ضروری و حیاتی است. علیرغم افزایش هر روزه ی این نوع تهدیدات در سراسر جهان، تاکنون پژوهش های بسیار محدودی در مورد ارزیابی ریسک پل انجام شده است. در این پژوهش، ضمن بررسی انواع روش های ارزیابی ریسک، به دلیل وجود ارتباط منطقی، جامعیت و سهولت استفاده، روش مطرح شده در دستورالعمل FEMA452 انتخاب شد. به منظور تعیین اهمیت نقاط آسیب پذیر پل ها، پرسش نامه ای بر اساس معیارهای FEMA طراحی و در اختیار خبرگان و کارشناسان مرتبط قرار داده شد. در این پرسش نامه، ابتدا تهدیدات متوجه شبکه ی راه شناسایی و رتبه بندی شده و سپس، ارزش دارایی های پلمورد بررسی قرار گرفته و میزان آسیب پذیری محتمل در هر سناریوی تهدید محاسبه گردید. به منظور ارزیابی نتایج حاصل شده، یکی از پل های مسیر راه آهن درود-خرم آباد برای مطالعه ی موردی انتخاب و محاسبات ریسک روی اجزای آن صورت پذیرفت. نتایج تحلیل ها، عدد ریسک 250 را آستانه ی تعیین دارایی های همراه با ریسک بالا و خیلی بالا معرفی نموده و بر همین اساس، عرشه و ستون با اعمال ضریب تهدید، ارزش دارایی و آسیب پذیری بیشترین عددریسک را به خود اختصاص دادند. به منظور تحلیل خرابی پل در اثر وقوع انفجار، با کمک نرم افزار ANSYS نسخه ی شماره ی 15، پل مورد نظر مدل سازی شده و دارایی های با ریسک بالاتر از مقدار تعیین شده تحت بارهای ناشی از انفجار مقادیر مختلف TNT قرار گرفته و رفتار پل از نظر پایداری کلی و خرابی بتن مورد توجه قرار گرفت. با بررسی نتایج حاصل از مد ل سازی، راهکارهایی به منظور کاهش ریسک در مقابل تهدیدات انفجاری تروریستی ارایه گردید که به تداوم خدمت رسانی پل در زمان بحران کمک خواهد نمود.

این مقاله به بررسی مکان یابی مراکز امدادرسانی افرادی که در یک ناحیه ی بحران زده قرار دارند، می پردازد و یک مدل سازی جدید برای آنارایه می دهد. در چنین وضعیتی به دلیل محدودیت امکانات، این امر که تیم امدادرسان همه ی نقاط آسیب دیده را بازدید کند ممکن نیست و مردمروستاها باید برای به دست آوردن کالاهای حیاتی به شهرها مراجعه نمایند. شهرها باید در یک فاصله ی قابل دسترسی برای اهالی روستاها قرارگیرند. هدف این مسیله تشکیل یک تور همیلتونی روی زیر مجموعه ای از این شهرها با حداقل زمان)طول(است، به طوری که همه ی روستاهایحادثه دیده نیز پوشش یابند. برای حل مسیله ی مذکور در ابعاد بزرگ، الگوریتم فراابتکاری ژنتیک ارایه و استفاده شده است. به منظور اعتبارسنجیمدل پیشنهادی، سه مسیله با ابعاد کوچک حل شده و جواب های به دست آمده از الگوریتم ژنتیک پیشنهادی با جواب های دقیق به دست آمدهتوسط نرم افزار گیمز) Gams (مقایسه شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهند که الگوریتم پیشنهادی کارا و همگرا به جواب بهینه است. همچنین مسیله ی تور پوششی و مسیله ی فروشنده ی دوره گرد متناظر با آن، توسط الگوریتم ژنتیک حل گردیده و جواب ها نشان می دهند کهاستفاده از مسیله ی تور پوششی برای مسایل امدادرسانی به مراتب کاراتر است. همچنین این مقاله به تحلیل حساسیت مسیله ی تور پوششیمی پردازد که نتایج بررسی، شرایط الزام استفاده از مدل تور پوششی برای مسایل امداد رسانی را معین می کند.

امروزه بلایای طبیعی همواره جان انسان ها و اموال و دارایی های آن را مورد تهدید قرار می دهد. زنجیره ی تامین امداد، چابک ترین وپویاترین زنجیره های تامین است. درواقع، نقش محوری زنجیره ی تامین امداد در واکنش به بحران ها و کاستن از مشقت های وارده بهانسان ها مشخص شده است. در مسایل تخصیص و مکان یابی در امداد هدف آن است که هر فرد آسیب دیده با توجه به تقاضا، خدماتو کالاها را از مراکز توزیع دریافت نماید و تامین کنندگان نیز کالاها و خدمات را به مراکز توزیع عرضه نمایند. در این مقاله، هدف ارایه یمدل ریاضی برای مسیله ی تخصیص آسیب دیدگان در زلزله به بیمارستان های موجود و صحرایی بالقوه با بهره گیری از الگوریتم هایفرا ابتکاری است. لذا ابتدا به طراحی مدل ریاضی و نوآوری آن با هدف کمینه نمودن هزینه های تاسیس بیمارستان های صحرایی بالقوه، ارسال آسیب دیدگان و ارسال خدمات و کالاها از تامین کنندگان به مراکز توزیع بیمارستانی پرداخته شد. سپس با بهره گیری از نرم افزار گمز 1به اعتبارسنجی و صحت مدل ریاضی پرداخته شد و پس از آن با کد نویسی در نرم افزار متلب 2 و بهره گیری از الگوریتم های فرا ابتکاری کرمشب تاب و بهینه سازی ازدحام ذرات، نتایج قابل قبولی حاصل شد. پس از محرز شدن کارآمدی و به منظور قیاس الگوریتم ها، اقدام به اخذتست پرابلم 3 از داده ها 4 گردید و در نهایت مشخص گردید در هر دو عامل زمان اجرا و مقادیر هزینه، الگوریتم بهینه سازی ازدحام ذرات نسبتبه الگوریتم کرم شب تاب عملکرد و کارایی مناسب تری دارد.

تاب آوری سازمانی و سنجش آن امروزه یک راهبرد سازمانی تلقی می شود، اما خبرگزاری های کشور ما علی رغم وجود مخاطرات گسترده یطبیعی در اطراف خود نگاهی به این مقوله ی راهبردی ندارند، چرا که اصولا شاخص های قابل اندازه گیری و برنامه ریزی برای تاب آوری آن هابا توجه به تفاوت هایشان با سازمان های تجاری ارایه نشده است. از این رو این مقاله با هدف ارایه ی شاخص های سنجش تاب آوری سازمانیخبرگزاری های ایران در بلایای طبیعی و تعیین میزان اهمیت هر یک از این شاخص ها با استفاده از روش دلفی انجام شد و دور اول دلفی به منظوراستخراج شاخص های ممکن با پانزده تن از کارشناسان مرتبط با موضوع مصاحبه ی عمیق صورت گرفت. استخراج 71 زیرشاخص، 14 شاخص و5 بعد نتیجه ی تجزیه و تحلیل دور اول دلفی بر اساس دو مرحله کد گذاری باز و محوری بود و بر همین مبنا زیرشاخص های استخراج شده ملاکتهیه ی پرسش نامه هایی برای دورهای دوم و سوم و بررسی اجماع بین کارشناسان در مورد «ضرورت وجود هر زیرشاخص » و «میزان اهمیت هر یکاز آنها » بر اساس معیار مد و میانگین شد. نتیجه نشان داد که بر روی 70 زیرشاخص در قالب 14 شاخص و 5 بعد «تاب آوری ارتباطی «، » تاب آوریاطلاعاتی «، » تاب آوری سازه ای «، » تاب آوری فردی » و «سازمانی-فنی » برای سنجش تاب آوری سازمانی خبرگزاری های کشور در بلایای طبیعیاجماع وجود دارد. این 70 زیرشاخص با نگاهی همه جانبه به ابعاد سازمانی خبرگزاری های کشور به گونه ای مطرح شده اند که می توانند تاب آوریآینده نگرانه، تاب آوری همزمان و تاب آوری گذشته نگر را برای خبرگزاری ها در بلایای طبیعی رقم بزنند.

غالبا سازمان ها در کسب اهداف فردی و یا سازمانی با چالش های متفاوتی مواجه می شوند و در پی آن دچار بحران می گردند. بحران سبب بروزاختلال در سازمان می شود. مدیریت سازمان برای غلبه بر بحران نیازمند ابزار خاص آن سازمان است. اما در تمامی سازمان ها سرمایه ی انسانی، عاملمشترکی است که در مواجهه با بحران مدیریت سازمان را یاری می کند. مدیریت سرمایه ی انسانی عامل مهم کسب مزیت رقابتی محسوب می گردد وتوسعه ی سرمایه ی انسانی از جمله سازوکارهای ایجاد مزیت رقابتی در کسب و کار سازمان ها است. توسعه ی منابع انسانی فرایندی است که در رفع نیازمندی ها و جهت گیری های راهبردی سازمان ها و با به کارگیری تمهیدات لازم، شرایطی رافراهم می کند تا شایستگی ها و استعدادهای بالقوه ی کارکنان بالفعل گردد و سپس در خدمت تحقق اهداف به کار گرفته شود. در این تحقیق به دنبالآن هستیم که تعیین کنیم شاخص های توسعه ی سرمایه ی انسانی در مدیریت بحران چه شاخص ها و مولفه هایی هستند. با استفاده از نظر خبرگانسازمانی و دانشگاهی و مطالعه ی ادبیات تحقیق پنج مولفه ی توسعه ی فردی، توسعه ی فرهنگی-اجتماعی، توسعه ی حرفه ای، توسعه ی مدیریتیو توسعه ی سازمانی و نوزده شاخص توسعه ی سرمایه ی انسانی در مدیریت بحران مشخص گردیدند. مولفه ی فردی دارای شاخص های انگیزش، خلاقیت و حل مسیله است؛ مولفه ی توسعه ی فرهنگی-اجتماعی دارای شاخص های کار تیمی، اقناع فکری، روابط عمومی، فرهنگ سازی، روابطکاری و توزیع اطلاعات است؛ مولفه ی توسعه ی حرف های دارای شاخص های آموزش، دانش شغلی و تفویض اختیار است؛ مولفه ی توسعه ی مدیریتیدارای شاخص های نظارت و کنترل، برنامه ریزی و رهبری است؛ مولفه ی توسعه ی سازمانی دارای شاخص های مشارکت، ارزش یابی های مستمر، یادگیری سازمانی و شایسته سالاری است. در نهایت مدل تحقیق 1 مشتمل بر مولفه ها و شاخص های توسعه ی سرمایه ی انسانی در مدیریت بحرانمشخص می شود.

امروزه بحران معنای مکان به مفهوم بحران معنی اجتماعی از فضا و زمان، از بارزترین مشکلات شهرسازی معاصر است. به طور قطع بدون مدیریت شهری تعریف شد ه و در اختیار نهادن امکانات غنی و متناسب با نیازها و مقتضیات زمان، فضاهای شهری نمی تواند در تعیین هویت انسان ها کارکردی مناسب ایفا نماید. آمادگی و شناخت بحران یکی از وظایف مدیریت است اما از آن مهم تر، پیش بینی بحران است، چرا که بدون پیش بینی و قدرت نگاه به آینده، این بحران خواهد بود که ما را به هرسو خواهد کشاند. چنانچه در حوزه ی مطالعات شهری تاکنون مدیریت بحران بیشتر به مشکلات کمی و مادی ناشی از سیل، زلزله و جنگ پرداخته و مشکلات کیفی و به ویژه بحران های معنوی مورد غفلت واقع شده است. یکی از این بحران های معنوی که سرچشمه ی بسیاری از بحران ها است، بحران مکان است. لذا با توجه به تحولات همه جانبه ی عصر اطلاعات و ضرورت هماهنگی با این حرکت جهانی و اهمیت معنای مکان به منزله ی یکی ازمهم ترین متغیرهای کیفی محیط، تحقیقات در زمینه ی بررسی و شناخت اثرات حوزه ی سایبری و فضای مجازی بر نحوه ی ادراک، دلبستگی و تعلق مردم به مکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف این پژوهش، ارزیابی و سنجش نقش استفاده از فضای مجازی بر مولفه های موثر مدیریت بحران شهری مبتنی بر معنای مکان است. بر این اساس مولفه های چهارگانه ی کالبدی، فردی، اجتماعی و عملکردی تدوین و در نمونه های مطالعاتی دو فضای شهری سنتی ومدرن مورد آزمون قرار گرفته اند. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی است. نتایج نشان می دهد، در اثر میزان استفاده ی کاربران از فضای مجازی، مولفه ی کالبدی بیشترین و مولفه ی فردی کمترین میزان همبستگی و تاثیرپذیری را با میزان استفاده ی کاربران از فضای مجازی دارا است. با توجه به این نتایج، می توان با ساماندهی و مدیریت بحران شهری بر مبنای عوامل تاثیرگذار بر معنای مکان، از بحران معنای مکان در فضاهای شهری پیشگیری نمود.

مدیریت خطر زلزله در مناطق روستایی، علم، فن و یا هنر شناسایی، تجزیه و تحلیل و واکنش به زلزله در چارچوب مولفه های مهارت، آ گاهی و دانش برای کاهش و یا حذف پیامدهای منفی و دستیابی به روند پایدار است. در بین مولفه های مذکور، مهارت در ابعاد فنی وحرف های، ارتباطی)تعاملی(و بازتوانی که مشتمل بر مجموعه ای از قابلیت ها و توانایی ها است، از اهمیت اساسی برخوردار است. در اینپژوهش وضعیت مهارت مدیریت زلزله ی 3947 خانوار روستایی شهرستان قزوین با استفاده از رابطه ی کوکران در سطح 29 روستا و مدیرمحلی)شورای اسلامی و دهیار(و 386 نفر از سرپرستان خانوارها مورد بررسی قرار گرفت. انتخاب روستاهای نمونه به روش خوشه ای وانتخاب سرپرستان خانوارها به روش تصادفی سامان مند بوده است. به منظور تجزیه ی داده ها، از روش های آماری توصیفی، برای مقایسه یمیانگین ها و تبیین معنی دار بودن تفاوت های موجود بین طبقات یا گروه ها از آزمون توزیع دو جمله ای و T تک نمونه ای، و آزمون F وبرای تبیین همبستگی و تاثیرگذاری از آزمون آماری پیرسون و برای رتبه بندی مهارت در سطح جامعه از آزمون تحلیل خوش های استفادهشد. تحلیل مولفه ی مهارت در بین مدیران و سرپرستان خانوارها نشان داد که مهارت در بعد مهارت ارتباطی در نماگرهای سطح و میزانتعامل گروهی با نهادهای مرتبط)داخلی و بیرونی(، توانایی همدلی و همدردی با افراد آسیب دیده در سطح مناسب و بالاتر از حد متوسطگویه ها است اما میزان مهارت در بعد مهارت فنی و بازتوانی در اغلب نماگرها و گوی ه ها به ویژه در زمینه هایی همچون نحوه ی پیوند مناسببین فونداسیون و دیوارهای ساختمان، فضای مناسب بین دیوارهای ساختمان، سردر مناسب، پاس خگویی به نیازها در سطح پایین تری ازحد متوسط قرار دارد. همچنین تحلیل داده ها بیانگر ارتباط معنی دار مولفه ی مهارت و سطح تحصیلات و دانش بود. لذا تقویت نماگرها وشاخص های مهارت مدیریت بحران زلزله به ویژه مهارت های فنی و بازتوانی در بین جامعه و مدیران محلی به منزله ی یک ضرورت اساسیپیشنهاد می گردد.