محیط زیست طبیعی
سال:1398 | دوره:72 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

مدل CA مارکوف توان بالایی در ترسیم الگوهای مکانی و ارزیابی تغییرات کاربری و پوشش سرزمین دارد. در این مطالعه نقشه های کاربری سرزمین حوزه آبخیز گاماسیاب سال های 1987، 2002 و 2016 با استفاده از تصاویر ماهواره لندست و سنجنده های TM، ETM+ و OLI و به روش طبقه بندی حداکثر احتمال استخراج شد توزیع مکانی و میزان انتقال کاربری های سرزمین با استفاده از تکنولوژی GIS محاسبه شد و پس از آن انتقال در میان انواع مختلف کاربری بررسی شد تا ماتریس انتقال به دست آید. از نتایج ماتریس سال های 1987 تا 2002 این گونه استنباط می شود که اراضی صخره ای و بایر، مراتع و ساخت و ساز شهری ثبات و پایداری بیشتری داشتند و در مقابل پویایی و تغییر تحول بیشتر در کاربری آب های سطحی و پس از آن کشاورزی بیشتر به چشم می خورد. بر اساس مدل موفق سال 2016 که با استفاده از نقشه 1987 و 2002 به دست آمد، نقشه کاربری 2030 پیش بینی شد. مجموعه تصاویر مطلوبیت موردنیاز برای این مطالعه با استفاده از رگرسیون لجستیک تهیه شدند و نتایج آن جهت پیش بینی روند تغییرات آتی در مدل CA-Markov استفاده شد. توافق بالا بین شبیه سازی و مشاهدات نشان داد که مجموعه تصاویر مطلوبیت به دست آمده از رگرسیون لجستیک دقت بالایی دارد. همچنین ثابت کرد که عوامل انتخاب شده می توانند به طور معنی داری فرآیندهای تأثیرگذار بر تغییر کاربری زمین را نشان دهند. متغیرهای فاصله از انواع کاربری موجود انتظار می رفت بیشتر تأثیر را نسبت به سایر عوامل داشته است. فاصله از جاده و پس از آن رودخانه ضریب تأثیر بالایی در توسعه و ساخت وساز شهری نشان می دهد. نتایج نشان می دهد بیشترین تغییر در کاربری های مراتع تبدیل آن ها به کشاورزی بوده و پس از آن نیز به اراضی بایر تبدیل شده اند. طبقه کاربری اراضی بایر نیز بیشتر به کاربری کشاورزی تبدیل شده اند .

هدف پژوهش حاضر ارزیابی کمی و کیفی آموزش های اداره منابع طبیعی و تأثیر ابزارهای مختلف آموزشی بر نگرش محیط زیستی روستاییان بود. محدوده این پژوهش چهار روستای جنگل نشین چم پلک، خانه سرخ، سماق و شوراب واقع در شهرستان دوره چگنی و جامعه آماری تحقیق روستاییان ساکن در چهار روستای نامبرده بود (2306N=). حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 208 نفر تعیین شد. داده ها از طریق پرسشنامه گردآوری شدند که روایی و پایایی آن به ترتیب، به روش اعتبار محتوایی و ضریب آلفای کرونباخ (813/0) مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS انجام شد. طبق نتایج، روستاییان بالاترین نمرات ارزیابی از کیفیت آموزش های ارائه شده را به ترتیب به مؤلفه های افزایش آگاهی از اهمیت جنگل ها و مراتع (33/4)، تغییر در رویه ی افراد در برخورد با منابع طبیعی (16/4)، تأثیر در دیدگاه افراد نسبت به حفاظت از منابع طبیعی (13/4)، اختصاص دادند. 90 درصد از افراد معتقد بودند که شرکت در این دوره ها باعث افزایش آگاهی از اهمیت جنگل ها و مراتع شده و به باور 85 درصد افراد نیز، این دوره ها باعث تغییر رفتار آنها در برخورد با منابع طبیعی شده است. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که استفاده از ابزار آموزشی به استثنای مشاهده فیلم به صورت معنی داری باعث بهبود نگرش محیط زیستی افراد می شود. نتایج مطالعه بیانگر این است که شرکت در دوره های آموزشی و استفاده از ابزار مناسب می تواند باعث بهبود دیدگاه مردم نسبت به منابع طبیعی و تمایل آنها به حفاظت شود.

جزیره حرارتی شهر یکی از بارزترین پیامدهای گسترش شهرنشینی و توسعه کلان شهرها است. اثرات ناشی از شکل گیری جزیره های حرارتی می تواند نقشی اساسی و مهم در کیفیت هوا و به تبع آن سلامت عمومی ایفا می نماید. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش پوشش عناصر سطح زمین در تغییرات اقلیمی دما در کلان شهر تهران صورت پذیرفته است. در این مطالعه، اطلاعات مورد نیاز از باندهای های 10 و 11 سنجنده های OLI و TIRS ماهواره لندست 8 در دو دوره تابستان و زمستان سال 2017 مورد بررسی قرار گرفته است. برای بررسی وضعیت جزیره حرارتی، از طبقات تک باند برای بررسی توزیع دمای سطح زمین در محدوده تهران و تعیین اثرات محلی جزیره حرارتی در سطح این شهر استفاده شد. در ادامه همبستگی دمای سطح زمین با شاخص پوشش گیاهی تفاضل نرمال شده، شاخص ساخت و ساز، شاخص زمین بایر و شاخص آببرای تعیین اثرات زمین سبز، لخت، آبی و مسکونی بر روی جزیره حرارتی به دست آمد. نتایج نشان داد که اثر جزیره حرارت شهری بیشتر در مناطق شمالی این شهر قرار داشته که ناشی از وجود شهرک صنعتی و توپوگرافی کوهستانی است. همچنین بین دمای سطح زمین و شاخص پوشش گیاهی تهران ارتباط وجود دارد به نحوی که با کاهش پوشش گیاهی میزان دمای سطح این شهر، افزایش یافته است. در نهایت با توجه به یافته های پژوهش پیشنهاد های کاربردی ارائه شده است.

مقدمه: کاربرد وسیع تولوئن در صنایع شیمیایی باعث شده که مطالعات مختلفی در خصوص کنترل و کاهش بخارات تولوئن از هوا صورت گیرد. هدف ازاین مطالعه، بررسی امکان حذف تولوئن هوا با استفاده از جاذب نانو کربن فعال به عنوان جایگزینی مناسب برای کربن فعال تجاری می باشد. ابتدا جاذب نانو کربن فعال با سایز مشخص سنتز شده و برای حذف تولوئن از هوا، در دو سیستم استاتیک و دینامیک مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. از میکروسکوپ الکترونی برای شناسایی مورفولوژی سطح جاذب ها و از دستگاه گاز کروماتوگرافی با آشکارساز یونیزاسیون شعله برای تعیین غلظت اولیه و نهایی تولوئن در هوا استفاده گردید. برای بهینه نمودن میزان جذب تولوئن توسط نانو کربن فعال، تاثیر عواملی همچون دما، رطوبت، غلظت تولوئن، مقدار جاذب و زمان تماس بررسی شد. میزان ظرفیت جذب نانو کربن فعال و کربن فعال تجاری برای حذف تولوئن هوا در دمای محیطی به ترتیب 6/207 و 2/185میلی گرم بر گرم و راندمان جذب آنها به ترتیب 4/98 و 2/44 درصد در سیستم دینامیک بدست آمد. ظرفیت جذب جاذب در رطوبت ثابت، با افزایش مدت زمان تماس و دما به ترتیب افزایش وکاهش می یابد. بر اساس نتایج جذب تولوئن هوا، نانو کربن فعال سنتز شده دارای سطح بیشتری نسبت به کربن فعال بوده و در شرایط بهینه ظرفیت و راندمان جذب بیشتری دارد. همچنین با توجه به مقدار مصرفی و تکرار پذیری جاذب، استفاده این روش از نظر اقتصادی مقرون به صرفه می باشد

استفاده از آبهای سطحی در سال های اخیر به منظور تامین نیازهای متنوع انسان نظیر شرب، کشاورزی و صنعت باعث شده است کارکرد و سلامت این اکوسیستم به خطر بیافتد. برداشت آب از رودخانه تا حدی می تواند برای اکوسیستم رودخانه بی ضرر باشد اما، برای بهره برداری صحیح از رودخانه ها و جلوگیری از برداشت مازاد، باید حد تامین نیازهای محیط زیستی رودخانه تعیین شود. به منظور تعیین مقدار حقابه زیست محیطی روش های مختلف هیدرولیکی، هیدرولوژیکی و روش های جامع وجود دارند. در این تحقیق نیاز زیست محیطی رودخانه دوآب صمصامی (واقع در کوهرنگ، چهارمحال و بختیاری) از روش هیدرولوژیکی تنانت و دو روش هیدرولیکی شیب منحنی و حداکثر انحنا محاسبه شد. نتایج به دست آمده نشان داد جریان پیشنهادی از روش تنانت در نیمه کم آب سال نمی تواند پاسخگوی نیاز رودخانه باشد، همچنین روش حداکثر انحنا برآورد بهتری نسبت به روش شیب منحنی دارد. در این تحقیق مقدار دبی 94/0 متر مکعب بر ثانیه برای ماه های تیر تا دی و مقدار 82/3 متر مکعب بر ثانیه برای ماه های بهمن تا خرداد به عنوان حداقل نیاز زیست محیطی رودخانه دوآب صمصمامی پیشنهاد شده است.

این مطالعه با هدف ارزیابی و پهنه بندی تراز آلودگی صوتی مناطق 9 و 11 شهرداری مشهد (بزرگراه وکیل آباد) با استفاده از تکنیک های آماری و نرم افزار GIS صورت گرفته است. به این منظور داده های صوتی مورد نیاز از 25 ایستگاه پرترافیک منتخب در سطح منطقه مورد مطالعه در 4 فصل بهار، تابستان، پائیز و زمستان در سال های 1395-1396به مدت 6 ماه و در هرماه به مدت 1 روز کاری و در بازه زمانی 7: 30 الی20: 30 توسط دستگاه صداسنج مدل TES-1358 برداشت شده است. اطلاعات ترافیکی و شاخص های صوتی اندازه گیری شده توسط نرم افزارهایMSTAT-C، SPSS و Excelمورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفته و سپس داده ها وارد نرم افزار GIS شده و لایه های اطلاعاتی جهت ارائه میزان آلودگی در منطقه و تعیین پراکنش آلودگی صوتی منطقه حاصل شد. مقایسه نتایج و یافته ها در سطح معنی داری 5 درصد نشان داد که بیشترین میزان تراز های معادل صوتی(Leq) به ترتیب مربوط به ایستگاه20، ماه مهر و نوبت صبح و کاربری تجاری-مسکونی به میزان 63/85، 72/80، 10/78 و 46/81 دسی بل می باشند. نقشه های پهنه بندی شده سایت مطالعاتی نشان می دهد که شدت آلودگی صوتی در قسمت های مرکزی منطقه مذکور بیشتر از سایر نقاط آن بوده که می تواند تحلیل درستی از نحوه توزیع صدا در ناحیه موردنظر ارائه دهد. از آنجا که میانگین تراز صدای به دست آمده در بازه روز بالاتر از حدود استاندارد ایران بود، لذا می بایست اقدامات جدی در جهت کنترل صدا و پیشگیری از عوارض ناشی از آن انجام شود.

در این مطالعه با استفاده از رهیافت خود رگرسیو با وقفه های گسترده غیر خطی (NARDL) رابطه همجمعی نامتقارن غیر خطی میان آزادسازی تجاری و انتشار گازهای گلخانه ای در ایران مورد بررسی قرار گرفت. همچنین از میزان انتشار گاز متان بعنوان شاخص انتشار گاز های گلخانه ای استفاده شد. برای این منظور داده های سالانه دوره 1982 الی 2013 بکار گرفته شد. نتایج آزمون کرانه نشان داد که رابطه همجمعی میان متغیرهای مورد استفاده در مدل شامل انتشار سرانه گاز متان، آزادسازی تجاری، مصرف سرانه انرژی و تولید ناخالص داخلی سرانه وجود دارد. بعلاوه، بررسی ها نشان دادکه رابطه میان انتشار گاز متان و آزادسازی تجاری در بلند مدت نامتقارن است، اما در کوتاه مدت این رابطه متقارن می باشد. برآوردهای بلند مدت نشان داد که شوک های مثبت و منفی ناشی از آزادسازی تجاری به ترتیب منجر به 22/0 و 09/ درصد افزایش انتشار گاز متان در ایران می شود. نتایج مطالعه نشان داد که در کوتاه و بلند مدت رابطه N-شکل میان تولید ناخالص داخلی سرانه و انتشار گاز متان وجود دارد. همچنین مصرف سرانه انرژی اثر مثبت و معنی داری بر انتشار گاز متان دارد و یک درصد افزایش در مصرف سرانه انرژی منجر به 75/0 درصد افزایش در انتشار گاز متان می شود.

جایگاه صنعت گردشگری در توسعه همه جانبه ازجمله توسعه اقتصادی برکسی پوشیده نیست. در این راستا استفاده از روش های آینده پژوهی ابزار مناسبی جهت پیش بینی آینده گردشگری و بنابراین جهت گیری اقدامات مدیریتی در حال حاضر هستند. مطالعه حاضر با هدف تعیین پیشران های توسعه در صنعت گردشگری به روش توصیفی-تحلیلی در منطقه سیستان انجام شد. به این منظور در ابتدا به روش میدانی، مرور منابع و طوفان فکری، 100 پیشران که وجودشان در منطقه مانع توسعه گردشگری است، شناسایی شد و در ادامه پیشران ها در پنج حوزه مرتب و در صورت لزوم، اصلاح و یا درهم ادغام شدند. پس ازآن به روش دلفی مهم ترین آنها انتخاب شد که شامل 55 پیشران در حوزه های زیرساختی-رفاهی، سیاسی، نهادی، اجتماعی و طبیعی است. مجدداً این پیشران ها با استفاده از تحلیل ساختاری جهت به دست آوردن پیشران هایی با بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری غربال شدند. وضعیت پراکندگی پیشران ها در محورهای تأثیرپذیری و تأثیرگذاری در هر دو روش مستقیم و غیرمستقیم تحلیل ساختاری نشان داد که سیستم از پایداری برخوردار است. مهم ترین عوامل توسعه نیافتگی صنعت گردشگری در سیستان، عوامل سیاسی و نهادی به ترتیب با شش و چهار پیشران در روش مستقیم و پنج و دو پیشران در روش غیرمستقیم به دست آمد و مهم ترین پیشران های اثرگذار، برنامه ریزی ضعیف، فقدان برنامه ریزی بلندمدت و فقدان مدیریت یکپارچه بوده که به ترتیب 16/6، 98/5 و 36/5 درصد از کل امتیازات را به خود اختصاص داده اند. پیشران عدم سرمایه گذاری در منطقه نیز به عنوان پیشران وابسته شاخص جهت نشان دادن وضعیت گردشگری در منطقه شناسایی شد.

چکیده مشخصه یابی زیستگاه گونه ها سابقه طولانی در بوم شناسی حفاظت دارد. علی رغم حساسیت بالای دوزیستان به تغییرات محیطی، وابستگی های زیستگاهی بسیاری از گونه های آن ناشناخته است. سمندر لرستان یکی از گونه های نادر و بومی ایران است که در چشمه های کوه های زاگرس زادآوری دارد. با این وجود، مدیران حفاظت در مورد زیستگاه و بوم شناسی این گونه با خلاء اطلاعاتی روبرو هستند. در مطالعه حاضر با بررسی و مقایسه ویژگی های 20 بدنه آبی حضور سمندر لرستان با 20 سایت عدم حضور، به شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر اشغال سایت زادآوری توسط این گونه پرداختیم. به این منظور، در فصل زادآوری گونه (فروردین تا تیر ماه)، 13 متغیر زیستگاهی در آبگیرهای حضور/عدم حضور اندازه گیری و ثبت گردید. برای شناسایی مهم ترین عوامل در تمایز سایت های اشغال شده از اشغال نشده، از تحلیل مؤلفه های اصلی استفاده شد. سپس، داده ها با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک بر مبنای نرخ درستنمایی تاوانیده برای محاسبه پارامترهای مدل، تحلیل شد. نوع بستر، سرعت جریان آب، درصد سطح سایه انداز بر بدنه آبی و اکسیژن محلول بعنوان مهم ترین عوامل تعیین کننده اشغال سایت های زادآوری توسط سمندر لرستان تعیین شدند. در مقایسه، درستنمایی حضور سمندر لرستان در آب های آرام با سطح سایه انداز بالا، محتوای اکسیژن بالا و بستر قلوه سنگی بیشتر است. طبق نتایج حاصل از این مطالعه، تغییر ساختار زیستگاه این گونه به شدت می تواند بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن و در نهایت احتمال اشغال سایت توسط گونه تأثیر بگذارد. این اطلاعات علاوه بر افزایش آگاهی مدیران در برنامه ریزی های حفاظت، می تواند مبنایی برای طرح ریزی مطالعات دقیق تر در مورد بوم شناسی زیستگاه این گونه باشد.

کاربرد وسیع کودهای شیمیائی مشکلات متعدد و رو به گسترشی را برای محیط زیست ایجاد کرده که از آن جمله می توان به آلودگی محصولات کشاورزی و منابع آب و خاک اشاره نمود. خاک های آهکی بدلیل فراوانی کربنات کلسیم و pH بالا با مشکل اندک بودن حلالیت و دسترسی به عناصر غذایی مورد نیاز گیاه روبرو هستند که این امر موجب افزایش استفاده از کودهای شیمیائی و اثرات نامطلوب ناشی از آن بر محیط زیست میگردد. از اینرو روش هایی که بتوانند این نقیصه را اصلاح نموده و همزمان کاربرد کودهای شیمیائی پر مصرف را کاهش دهند ضرورت می-یابد. گرانول های گوگرد-بنتونیت بعنوان جایگزین کودهای شیمیائی پر مصرف دارای ارجحیت زیست محیطی هستند لیکن افزایش کارآمدی آنها تحقیقات بیشتر را طلب میکند. هدف این تحقیق ارزیابی عملکرد گرانولهای گوگرد-بنتونیت تیمار شده با آهن بعنوان یکی از عناصر مورد نیاز گیاه که فقر آن در ایران فراگیر است میباشد. بدین منظور گرانول های گوگرد-بنتونیت-آهن در مقایسه با گرانول های گوگرد-بنتونیت بهمراه پودر آهن پخش شده در خاک بطریق شبیه سازی محیط واقعی در ستون های خاک تلقیح شده با Thiobacillus thioparus طی 19 دوره آبشویی دو هفته ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کاربرد گرانول های گوگرد-بنتونیت-آهن در خاک های آهکی نه تنها تاثیر قابل قبولی بر افزایش دسترسی به آهن دارد بلکه راندمان بهینه ای را نیز در افزایش حلالیت سولفات، نیترات و فسفات بدست می دهد.