حسابداری ارزشی و رفتاری
سال:1398 | دوره:4 | شماره:7 |تعداد مقالات:12

کیفیت حسابرسی عنصری بنیادین است که نشان دهنده تقاضا برای خدمات حسابرسی است. هم چنین، کیفیت حسابرسی بالا باعث بهبود اعتبار و تداوم فعالیت حرفه و موسسات حسابرسی می شود. هدف این پژوهش بررسی خاتمه دادن زودهنگام و کم گزارش دهی زمان به عنوان عوامل کاهنده کیفیت حسابرسی و در نهایت، منافع بلندمدت موسسات حسابرسی است. در این راستا، داده های 157 نفر از کارکنان موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران به وسیله پرسش نامه های استاندارد در سال 1397 جمع آوری و با استفاده از رگرسیون خطی چندگانه در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که توانمندسازی روانشناختی حسابرسان که از ابعاد معناداربودن، شایستگی، خودمختاری و تاثیرگذاری تشکیل می شود، بر خاتمه دادن زودهنگام رویه ها و کم گزارش دهی زمان کار حسابرسی تاثیر منفی و معناداری دارد. بنابراین، هر چه قدر حسابرسان توانایی بیشتری بر تاثیرگذاری بر نتایج کار حسابرسی را در جهت هدف های مثبت و قابل قبول داشته باشند و برای شغل خود ارزش و یا اهمیت زیادی قائل باشند، رفتارهایی مانند خاتمه دادن زودهنگام رویه های حسابرسی و کم گزارش دهی زمان را به دلیل این که نتایج منفی برای موسسه و حرفه حسابرسی به دنبال دارد، انجام نداده و برعکس در راستای ارتقاء موسسه و حرفه حسابرسی گام برمی دارند.

هدف این پژوهش بررسی نقش میانجی ذهنیت فلسفی حسابرسان بر تاثیر اعتماد اجتماعی و هویت اجتماعی روی قضاوت حرفه ای حسابرس می باشد. حسابرسی شاخه ای از علوم اجتماعی بوده و مولفه های اجتماعی بر نگرش ذهنی حسابرس اثر می گذارد و نوع نگرش ذهنی افراد بر قضاوت حرفه ای آن ها اثر گذار است. جامعه آماری شامل حسابداران رسمی شاغل در موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران است که در سال 1397 تعداد 1585 نفر می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 196 حسابرس انتخاب شدند. این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی بوده و شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی از نوع پیمایشی و از نوع تحقیقات کیفی بوده و ابزار مورد استفاده در پژوهش پرسشنامه های استاندارد می باشد. در این پژوهش برای تایید روابط بین متغیرها از مدل معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی(PLS) استفاده شده است. همچنین با استفاده از آزمول سوبل فرض نقش میانجی متغیر ذهنیت فلسفی بررسی شد. نتایج بیانگر این است که اعتماد اجتماعی بر قضاوت حرفه ای تاثیر ندارد ولی ذهنیت فلسفی نقش میانجی معنادار و منفی در تاثیر گذاری اعتماد اجتماعی بر قضاوت حرفه ای دارد. همچنین هویت اجتماعی بر قضاوت حرفه ای تاثیر معنادار و منفی دارد و ذهنیت فلسفی نقش میانجی معنادار و مثبت در تاثیر گذاری هویت اجتماعی بر قضاوت حرفه ای ایفا می کند.

باتوجه به اهمیت موضوع اخلاق در اسلام، هدف از این پژوهش بررسی ابعاد منفی ایجاد حساب های اجتماعی و چگونگی تاثیر آن بروی رفتار اخلاقی حسابداران می باشد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و در آن از مدل سازی معادله ساختاری استفاده می گردد. به علت گستردگی جامعه موردبررسی، با استفاده از فرمول کوکران، نمونه ای شامل 384 نفر از دانشجویان و شاغلین حرفه حسابداری با سطوح متفاوتی از دانش و تجربه، تعیین گردیده است. روش نمونه گیری به صورت تصادفی در نظرگرفته شده و نظرسنجی با استفاده از ابزار پرسشنامه در شهرهای تهران، مشهد، شیراز و کیش از طریق نمونه گیری در دسترس انجام شده است. سال موردبررسی 1397 می باشد. بازخورد مربوط به حساب های اجتماعی به صورت پیش فرض به عنوان متغیر کنترلی برای تاثیرات غیرمستقیم توجیه و بهانه تراشی به روی رفتارهای غیراخلاقی حسابداران درنظر گرفته شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که حساب های اجتماعی ردشده توسط ذینفعان به علت عدم تطابق با واقعیت، موجب تقویت عدم پایبندی به اخلاق و تضعیف احساس گناه حسابداران می شود و در عوض رفتار غیراخلاقی آن ها را افزایش می دهد. همچنین در ارتباط با انواع ایجاد حساب اجتماعی، نتایج به دست آمده درنهایت بیانگر این بود که توجیه حساب های اجتماعی توسط حسابداران در مقایسه با بهانه تراشی، بیشتر به عدم پایبندی به اخلاق منجر می شود، همچنین به احساس گناه کمتر و رفتار غیراخلاقی بیشتری می انجامد.

پژوهش حاضر باهدف بررسی تاثیر دیدگاه های تردیدحرفه ای بر پیامدهای شغلی حسابرس انجام شده است. باتوجه به شرایط خاص محیط فعالیت حسابرسی، احتمال بروز تنش بالاست. حمایت سرپرست می تواند تاحدود زیادی از تنش ایجادشده حرفه ای برای حسابرس و ترک کار آن ها بکاهد. این پژوهش تلاش دارد تا زمینه های ترک کار حسابرسان را با توجه به سطح مولفه رفتاری تردیدگرایی آن ها، بررسی نماید. جامعه آماری شامل حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی در سال 1397 بوده و جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه کوهن و همکاران (2017) استفاده شده است. تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها با نرم افزار لیزرل و به روش مدل سازی معادلات ساختاری بر اساس 257 پرسش نامه جمع آوری شده از حسابرسان شاغل در حرفه حسابرسی و به روش غیر احتمالی نمونه در دسترس انجام گردیده است. این پژوهش به لحاظ زمان مقطعی، ازنظر منطق اجرا قیاسی-استقرایی و به لحاظ هدف از نوع کاربردی است. نتایج نشان می دهد که در نمونه مورد بررسی تردیدحرفه ای سوگیرانه و خنثی، به ترتیب تاثیر معنی دار منفی و مثبت بر حمایت درک شده شریک و سازمان دارد. هم چنین، حمایت درک شده شریک به طور غیرمستقیم تاثیر مثبت بر رفتار سازمانی فردی، و تاثیر منفی بر تمایل به ترک شغل حسابرسان دارد. نتایج حاصل می تواند در شناسایی عوامل انگیزشی رفتاری حسابرسان مبتنی بر گرایش تردیدگرایی آنان، و حفظ دارایی های انسانی موسسات حسابرسی نقش به سزایی ایفا کند.

با افزایش توجه جهانی به مبحث اخلاق و نیز اهمیت کیفیت اطلاعات درحرفه حسابرسی، در این تحقیق سعی شده است تا گوشه ای از خلاء تحقیقاتی موجود در تبیین اثر سکوت سازمانی بر عملکرد اخلاقی و حرفه ایی جامعه حسابرسی پرشود. هدف پژوهش حاضر در وهله اول بررسی میزان سکوت سازمانی در دو جامعه حسابرسی؛ و در وهله دوم بررسی تاثیر ابعاد سکوت سازمانی بر عملکرد حرفه ایی و اخلاقی حسابرسان می باشد. پژوهش حاضر، توصیفی پیمایشی و نمونه آماری پژوهش را 363 نفر از حسابرسان شاغل در موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی در سال 1397 تشکیل می دهند. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه ساختار یافته و محقق ساخته جمع آوری گردید سپس با استفاده از نرم افزار PLS2 و روش مدلسازی معادلات ساختاری به تحلیل و آزمون فرضیه ها پرداخته شده است. یافته ها حاکی از آن است که میانگین سکوت سازمانی در جامعه حسابداران رسمی بیشتر از سازمان حسابرسی است. سکوت تدافعی تاثیر معنی داری در کاهش عملکرد حرفه ایی و اخلاقی حسابرسان در هر دو بخش خصوصی و دولتی دارد. تاثیر سکوت نوع دوستی بر افزایش عملکرد حرفه ایی و اخلاقی حسابرسان معنی دار، و اثر سکوت مطیع بر عملکرد حرفه ایی و اخلاقی حسابرسان، معنی دار نمی باشد. بین ویژگی های فردی-سازمانی و عملکرد حرفه ای و اخلاقی حسابرسان تاثیر مثبت و معنی داری وجود دارد و میزان این تاثیر بر عملکرد حرفه ای قوی تر و بیشتر است. از بین ویژگی های فردی-سازمانی، سابقه کاری بیشترین تاثیر مثبت و معنی دار را بر عملکرد اخلاقی و حرفه ایی حسابرسان دارد.

پژوهش های حوزه اخلاق نشان داده اند که بر خلاف انتظار، حسابداران در آزمون های توسعه اخلاقی، امتیاز چندان بالایی کسب نمی کنند که علت آن می تواند تمرکز حسابداران بر ویژگی شخصیتی توافق پذیری باشد. حال آنکه آزمون های تفکر اخلاقی، قضاوت های مبتنی بر ویژگی شخصیتی تطابق پذیری را حداکثر تا سطوح میانی فرایند توسعه اخلاقی ارزش گذاری می کنند. تحقیق حاضر با هدف بررسی این موضوع، رابطه پنج ویژگی شخصیتی اصلی با قضاوت اخلاقی دانشجویان رشته حسابداری را در مقایسه با دانشجویان رشته مدیریت بررسی می کند. پنج ویژگی شخصیتی اصلی عبارتند از وظیفه شناسی، برون گرایی، توافق پذیری، روان رنجوری و تجربه پذیری. همچنین، در این پژوهش رابطه جنسیت با قضاوت اخلاقی نیز بررسی شده است. نتایج به دست آمده از پرسشنامه توزیع شده بین 386 دانشجوی رشته های حسابداری و مدیریت (گرایش های مالی و بازرگانی) پنج دانشگاه استان تهران در سال 1397 نشان می دهد، در حالی که دانشجویان رشته حسابداری، اولویت بالاتری برای ویژگی شخصیتی توافق پذیری قائل هستند، تفاوت معناداری بین امتیاز قضاوت اخلاقی دانشجویان رشته های حسابداری و مدیریت وجود ندارد. با این وجود، دانشجویان حسابداری با ویژگی شخصیتی توافق پذیری بالاتر، گرایش کمتری به قضاوت اخلاقی دارند. حال آنکه این رابطه در نمونه دانشجویان مدیریت وجود ندارد. به این معنی که دانشجویان حسابداری تحت تاثیر ارزش های رشته تحصیلی خود، ویژگی های شخصیتی متفاوتی دارند و این موضوع می تواند قضاوت اخلاقی آنان را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین، نتایج نشان می دهد در هر دو گروه دانشجویان حسابداری و مدیریت، رابطه مثبت و معناداری بین وظیفه شناسی و برون گ رایی با قضاوت اخلاقی وجود دارد و رابطه بین روان رنجوری و قضاوت اخلاقی، منفی و معنادار است. در نهایت، بررسی رابطه بین جنسیت و قضاوت اخلاقی نشان داد، مطابق نظریه نقش جنسیت در فرایند اجتماعی شدن، دانشجویان دختر در مقایسه با دانشجویان پسر، گرایش بیشتری به قضاوت های اخلاقی دارند.

یکی از راهکارهای کاهش هزینه های نمایندگی، برنامه ریزی مناسب جهت ایجاد اطلاعات تاثیرگذار بر تصمیم با طراحی سیستمهای ارزیابی عملکرد جامع منطبق با فرآیند یادگیری مدیران می باشد. یکی از عوامل بااهمیت در پردازش و طبقه-بندی اطلاعات دریافتی جهت کسب یادگیری شناختی، مدل های ذهنی می باشند که در دو بعد تایید و ساخت مدل های ذهنی طبقه بندی می شوند. تاییدمدل ذهنی مدیران منجر به پالایش، اصلاح و گسترش مدل های ذهنی موجود می شود و ساخت مدل ذهنی انعطاف پذیری، خلاقیت و نوآوری مدیران را درمقابله بااطلاعات جدید بهبود می دهد. هدف این پژوهش بررسی چگونگی اثرگذاری سیستم های ارزیابی عملکرد جامع بر عملکرد مدیران به واسطه تعدیل مدل های ذهنی در دو بعد تایید و ساخت مدل های ذهنی می باشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با رویکرد توصیفی-پیمایشی انجام شده است و داده های لازم با استفاده از نمونه آماری شامل 250 مدیر شاغل در شرکتهای تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران برای دوره زمانی 95-94 به روش معادلات ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج حاکی از آن است که سیستم های ارزیابی عملکرد جامع بر تعدیل مدل های ذهنی در هردوبعد ساخت و تایید مدل ذهنی تاثیرمثبت و معنی داری دارند. البته این اثر در ساخت مدل های ذهنی بیشتر است. همچنین گسترش مدل های ذهنی در هر دو بعد ساخت و تایید، موجب بهبود عملکرد مدیران می شود. بنابراین ترغیب به یادگیری با قراردادهای انگیزشی مبتنی بر اطلاعات فراهم شده از سیستم ارزیابی عملکردجامع دربهبود عملکردمدیران و کاهش هزینه های نمایندگی موثر می باشد.

امروزه مسئولیت پذیری اجتماعی به بخش جدایی ناپذیر فعالیت های تجاری در سراسر جهان تبدیل شده است. در این پژوهش به بررسی تاثیر مراحل مختلف چرخه عمر بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها پرداخته شده است. همچنین از منابع و قابلیت های مالی سازمانی چهارگانه اندازه شرکت، سودآوری، منابع نقدی و اهرم مالی به عنوان متغیر تعدیلگر استفاده شده است. به منظور نیل به اهداف پژوهش، نمونه ای متشکل از 777 سال-شرکت طی دوره زمانی 1390 تا 1396 به روش حذف سیستماتیک انتخاب و با استفاده از رگرسیون چندمتغیره بررسی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در مراحل رشد و بلوغ شرکت ها مسئولیت پذیری اجتماعی را بیشتر رعایت می کنند. اما در مرحله رکود، نتیجه ای دال بر رعایت مسئولیت پذیری اجتماعی توسط شرکت ها یافت نشد. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که در مرحله بلوغ متغیرهای تعدیلگر اندازه شرکت و اهرم مالی بر تاثیر چرخه عمر شرکت بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها موثرند اما متغیرهای تعدیلگر سودآوری و منابع نقدی تاثیری ندارد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در ایران، شرکت ها برای ایجاد مزیت رقابتی، جلب اعتماد عمومی و نیز جذب سرمایه و منابع لازم در مراحل رشد و بلوغ به انجام سرمایه گذاری در فعالیت های مسئولی ت پذیری اجتماعی مبادرت می ورزند.

با توجه به حرکت اقتصاد کشور به سمت اقتصاد دانش بنیان و رشد و توسعه شرکتهای دانش بنیان اهمیت گزارشگری دارایی های فکری این شرکتها بیش از پیش نمایان گردیده است. پژوهش حاضر به موضوع ارائه مدلی مناسب برای گزارشگری سرمایه فکری در شرکتهای دانش بنیان می پردازد. در این پژوهش ابتدا به کمک مصاحبه و بر اساس تحلیل تم برآمده از مصاحبه با 19 نفر از متخصصان و صاحب نظران حوزه سرمایه فکری و شرکتهای دانش بنیان، مدلی برای گزارشگری آثار سرمایه فکری در شرکتهای دانش بنیان در سال 1397 انجام شده است. همچنین پرسشنامه ای به منظور ارزیابی میزان مقبولیت مدل کیفی به دست آمده برای 114 صاحب نظر دیگر ارسال گردید که 87 نفر به آن پاسخ دادند. پرسشنامه مذکور به لحاظ هر دو ویژگی قابلیت اعتماد و اعتبار قابل قبول بوده است. نتایج به دست آمده بیانگر تایید تمام اجزای اصلی مدل کیفی تدوین شده است. در این مدل گزارشگری سرمایه فکری با معیارهای کمی-کیفی (ترکیبی) و بر مبنای 23 معیار قابل سنجش به دست آمده از مصاحبه با خبرگان مناسب به نظر می رسد. همچنین ارائه صورت سرمایه فکری در گزارش فعالیت هیات مدیره به عنوان مکان مناسب گزارشگری سرمایه فکری مورد تایید قرار گرفت. از پیامدهای گزارشگری سرمایه فکری، استفاده به عنوان ورودی ارزشگذاری شرکتها و مقاصد تامین مالی، کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و ابزار مدیریتی کاربردی مورد تائید قرار گرفت.

بر اساس نظریه نمایندگی و با وجود عدم تقارن اطلاعاتی بین مودیان مالیاتی و دولت، به طور طبیعی شرکت ها سعی می کنند در پرداخت مالیات اجتناب کنند. از سوی دیگر دولت ها با توجه به محدودیت های موجود در تلاشند با شناسایی مودیان مالیاتی پرریسک، مطابق قوانین و مقررات، مالیات حداکثری را وصول کنند و پژوهش گران این حوزه نیز به دنبال شناسایی عوامل موثر بر اجتناب مالیاتی هستند. این تحقیق با رویکردی کیفی-کمی و با هدف رتبه بندی عوامل موثر بر اجتناب مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. برای انجام تحقیق حاضر، ابتدا با پرسش از 10 خبره دانشگاهی و مالیاتی مستقل نظر از هم، 37 عامل کمی موثر بر اجتناب مالیاتی در هشت بعد، که بر اساس گزارش های منتشره در خصوص این شرکت ها قابل اندازه گیری است، شناسایی شد. سپس این عوامل و متغیر وابسته، اندازه گیری و با استفاده از تکنیک معادلات ساختاری، اثرگذاری ابعاد، مورد آزمون قرار گرفت. در انتها براساس ابعاد تایید شده، با استفاده از پرسشنامه مقایسه زوجی توزیع شده بین همان خبرگان و تحلیل سلسله مراتبی، رتبه بندی انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل 77 شرکت بورسی بوده که به روش غربالگری انتخاب شدند و دوره زمانی آن، سال های 1395-1391 است. مصاحبه با خبرگان در سال 1396 انجام و پرسشنامه های رتبه بندی نیز در سال 1397 توزیع شد. نتایج تحقیق نشان داد ابعاد تایید شده و رتبه بندی آنها به شرح زیر است: عوامل تجاری، عوامل راهبری شرکتی، عوامل مربوط به حسابرس، عوامل مربوط به گزارش های مالی، عوامل مربوط به صنعت، ویژگی های عمومی، عوامل مربوط به بازار سرمایه و عوامل اجتماعی.

به عقیده برخی حسابداران، گزارشگری مالی در کشورهای اسلامی بایستی بر پایه انصاف، احسان و اخلاق بنا شود. در این پژوهش، امکان تعدیل چارچوب فعلی گزارشگری متناسب با اهداف حسابداری اسلامی و انطباق فرآیند شناخت و گزارش رویدادهای مالی با شریعت مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق ترکیبی (کیفی و کمی) می باشد. در بخش کیفی به شیوه تحلیل محتوا؛ با کمک آیات قرآن، فتاوی دینی و نتایج پژوهش های قبلی، ضرورت تعدیل برخی از مولفه های چارچوب فعلی تبیین و در بخش کمی با استفاده از دو پرسشنامه جداگانه، نظر 30 نفر از متخصصین فقهی و 73 نفر از متخصصین مالی در این زمینه در سال 1397 دریافت و با کمک آزمون t تک گروهی تحلیل گردید. جامعه آماری در بخش فقهی؛ طلاب سطوح عالی و در بخش مالی؛ اعضای هیات علمی، حسابداران رسمی و کارشناسان بورس اوراق بهادار تهران بوده است. نتایج نشان می دهد: گزارشگری بر پایه ارزش های منصفانه، اندازه گیری سود براساس رویکرد ترازنامه ای، ارایه صورت ارزش افزوده، فهرست دارایی های مشمول زکات، صورت جریان های نقدی ناشی از وجوه شرعی، چک لیست رعایت الزامات زیست محیطی و افشای معاملات شبهه ناک، موجب شفافیت بیشتر و ارزیابی دقیق تر عملکرد مدیران و ریسک سرمایه گذاری در موسسات و ارزیابی میزان ایفای مسئولیت های اجتماعی و شرعی آنها می شود.

در عصر حاضر سهم عمده جذب و تخصیص منابع در بانک ها در ارتباط با جامعه صورت می گیرد لذا مدیران بانک ها به منظور دستیابی به اهداف سازمانی، علاوه بر آن که به سرمایه فیزیکی و انسانی نیازمند هستند به سرمایه اجتماعی نیاز دارند تا از این راه بتوانند زمینه های رقابت و توسعه سازمان خویش را فراهم آورند. سرمایه اجتماعی مدیران دارایی بالقوه ایشان است که قابلیت دستیابی و بسیج آن از طریق ارتباطات اجتماعی، فراهم می شود. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی مدیران بر عملکرد مالی در بانک ها است. آزمون فرضیه ها با استفاده از روش آماری تحلیل رگرسیون با داده های ترکیبی با استفاده از اطلاعات 30 بانک کشور شامل بانک های بورسی و غیر بورسی طی سال های 1387 تا 1396 انجام شده است. درنهایت 265 داده-سال جهت آزمون فرضیات استخراج گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که سرمایه اجتماعی مدیران تاثیر مثبت و معنی دار بر معیارهای عملکرد مالی شامل نرخ بازده متوسط دارایی ها، نسبت سایر درآمدهای عملیاتی به کل دارایی های بانک و سود خالص عملیاتی دارد.