مدیریت بحران
سال:1399 | دوره:9 | شماره:18 |تعداد مقالات:10

با توجه به رشد پنج برابری وقوع حوادث غیرمترقبه در دهه های گذشته و افزایش هزینه های جانی و مالی ناشی از آن، مدیریت زنجیره ی تأمین امداد به عنوان راه حلی مناسب به منظور کاهش هزینه های مختلف بحرا ن ها همواره مورد توجه سازما نهای بشردوستانه قرارگرفته است. یکی از زمینه های مهم در این حوزه مسیریابی وسایل نقلیه است که نقش مهمی در بهبود خدمت رسانی به آسیب دیدگان دارد. با وجود اینکه تحقیقات متعددی در این زمینه انجا م گرفته، اما مد لهای ارائه شده غالباً یک دورهای و تک کالایی بوده و شرط مجاز بودن کمبود کالاهای امدادی منظور نشده است. به همین منظور در این پژوهش یک شبکه زنجیره ی تأمین امداد چند دوره ای و چند محصولی پیشنهاد شده که دربردارنده سه بخش مراکز نگهداری وسایل نقلیه، مراکز توزیع کالاهای امدادی و پناهگاه هاست. مدل پیشنهادی با هدف به حداقل رساندن تقاضای تأمین نشده به مسیریابی وسایل نقلیه به صورت پویا می پردازد. در صورت مازاد بودن مقدار تقاضا در پایان دوره های عملیاتی، میزان کمبود کالا را به تفکیک هر پناهگاه مشخص می کند. به منظور اعتبارسنجی مدل پیشنهادی از اطلاعات منطقه ی چهار شهر تهران برگرفته شده و با بهره گیری از نرم افزار گمز حل شده است. نتایج به دست آمده از حل عددی مدل نشان داد که کلیه عملیات امدادی در راستای تأمین حداکثری تقاضا انجام گرفته و زمان نقل وانتقال وسایل نقلیه نیز به نحو مطلوبی مدیریت می شود. با بهره گیری از مدل پیشنهادی میزان حمل کالاهای امدادی توسط وسایل نقلیه در هر دوره مشخص می شود. درنهایت به منظور بررسی مدت زمان اجرای مدل در ابعاد مختلف تحلیل حساسیت شده است.

امدادرسانی به آسیب دیدگان یکی از مهمترین مراحل مدیریت بحران است که باید پیش از رخداد حادثه برای آن برنامه ریزی کرد. امدادرسانی به موقع و بهره ور خسارات جانی و مالی را به شدت کاهش خواهد داد. با توجه به این ضرورت در این مقاله مدل ریاضی عدد صحیح مختلط دو هدفه مکانیابی چندگانه نقاط انتقال و تسهیلات جهت تشکیل زنجیره امدادرسانی در زمان بحران زلزله ارائه شده که تسهیلات شامل بیمارستان، مرکز امداد، انبار و پناهگاه هستند. غربالگری مجروحین بر اساس سیستم تریاژ، ارائه خدمات درمانی سرپایی به مجروحین سبز در نقاط انتقال، انتقال مجروحین زرد به مراکز امداد، انتقال دوگانه هوایی و زمینی مجروحین قرمز به بیمارستان، توجه به نوع کالای مورد نیاز در هر نقطه و در نهایت اضافه کردن محدودیت بودجه جهت راه اندازی تأسیسات، مفروضات مقاله در توسعه مدل مکان یابی نقاط انتقال و تسهیل است. جهت بررسی کارکرد مدل در شرایط واقعی، مطالعه موردی در مناطق جنوب مرکزی تهران صورت گرفت. مدل یک بار با تعداد تسهیلات مشخص و بار دیگر با در نظر گرفتن محدودیت بودجه حل شد که در حالت دوم نتایج بهتر و کاربردی تری به دست آمد. با افزایش بودجه تعداد نقاط انتقال افزایش پیدا می کند که نشان دهنده اهمیت این تسهیلات درکاهش زمان امدادرسانی است. از این رو تأسیس نقاط انتقال یک راهبرد مؤثر در بهره وری فرآیند امدادرسانی است. توجه به پراکنش بیمارستا ن ها در سطح شهر برای احداث بیمارستا نهای تازه، ایجاد زیرساخت های امداد هوایی در بیمارستان ها، شناسایی ساختمان های مقاوم جهت تغییر کاربری در بحران به عنوان تسهیلات پشتیبان و آموزش فرآیند امدادرسانی به شهروندان از راهکارهای مهم در کارکرد صحیح زنجیره امدادرسانی است.

بحران حادثه ای است که سبب آسیب، ویرانی، مرگ و رنج بشر و تخریب سلامت انسان هنگام حادثه و بعد از آن می شود. این حوادث به طور طبیعی یا به وسیله بشر به طور ناگهانی به وجود می آیند. از بیشتر خسارت های بشری و خرابی ها می توان با پیش بینی های بهتر و برنامه ریزی های خاص جلوگیری کرد. تعیین بهترین مکان هنگام وقوع حادثه برای جلوگیری از تلفات بیشتر امری ضروری است. مکان های امدادرسانی باید طوری انتخاب شوند که پس از وقوع حادثه در کمترین زمان ممکن به تقاضای آسیب دیدگان پاسخ دهند. بعد از وقوع بحران نیروهای امدادی، کالاهای امدادی و تجهیزات مورد نیاز برای امدادرسانی حادثه دیدگان به مناطق حادثه دیده اعزام می شوند. از این رو مکان انبارهای از قبل تعیین شده در تسهیل امدادرسانی نقش بسیار مهمی دارند. بنابراین انتخاب محل هایی مناسب برای انبارها از اهداف اصلی ما در این مقاله است. در این مقاله یک مدل دو هدفه خطی برای مرحله آماده سازی بحران برای تعیین بهترین مکان ها برای امدادرسانی در نظر گرفته شده است. اهداف ما به حداقل رساندن حداکثر وزن مکان ها و هزینه هاست که با توجه به محدودیت ها، در نظر گرفتن حداکثر فواصل مجاز با مکان های آسیب دیده، جاده های اصلی و بیمارستان های مجهز مسئله مکان یابی تخصیص مدل سازی شده است. مسائلی در ابعاد مختلف طراحی شده و با استفاده از سه روش دقیق برنامه ریزی آرمانی، LP متریک و مجموع وزنی حل شده است. نتایج حاصل از نظر معیارهای مختلف همچون اهداف و زمان مورد مقایسه قرار گرفتند و نتایج آن بیان شد.

هر ساله بلایای طبیعی در سراسر جهان مرگ ومیر، آسیب های جسمی و بیماری های زیادی را به بار می آورند. در دهه های اخیر، بلایا و آثار آنها در تمام جهان سیر تصاعدی داشته و علل زیادی باعث افزایش بروز و تلفات ناشی از آن شده است. از این رو توسعه و تقویت امکانات ملی مخصوصاً منابع انسانی برای کاهش تأثیر بلایای طبیعی کاملاً ضروری به نظر می رسد. با توجه به اهمیت موضوع، تحقیق حاضر به دنبال اثربخشی عوامل مؤثر برای بالا بردن کارایی تیم در هنگام وقوع بحران است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از جهت ماهیت و روش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری این پژوهش کلیه ی تیم های عملیاتی جمعیت هلال احمر استان کرمان است. جامعه مورد مطالعه شامل 210 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر با 135 نفر محاسبه شد. برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد که چهار مؤلفه فرهنگ سازمانی، اخلاق حرف های، رهبری، دانش کار و همچنین متغیر اثربخشی تیم را بررسی کرد. پایایی پرسش نامه یادشده 0. 799 و روایی آن مورد تأیید کارشناسان قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و Smart PLS2 استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که متغیرهای دانش کار، اخلاق حرف های و رهبری بر اثربخشی تیم تأثیر مثبت داشته، اما فرهنگ سازمانی بر اثربخشی تیم تأثیری نداشت.

این مقاله به ارائه الگویی برای تدوین و بازنمایی نقشه دانش یک واحد پژوهشی در شرایط بحرانی با رویکرد شناسایی مهارت ها و تخصص ها می پردازد. برای این کار مباحثی مانند تعاریف نقشه دانش و انواع آن، علت ترسیم نقشه دانش و اصول کلیدی ترسیم آن، طبقه بندی نقشه های دانش، مزایا و معایب این گونه نقشه ها و موردکاوی های انجام شده بررسی شدند. سپس با تحلیل نقاط قوت و ضعف موردکاوی های یادشده، یک الگوی شش مرحله ای برای بازنمایی نقشه دانش در یک واحد تحقیقاتی ارائه شد که شامل شش گام 1. تعیین حوزه دانشی 2. شناسایی سرپرستان و مدیران عملیاتی 3. استخراج روابط بین کارکنان و همچنین فرادانش مربوط به افراد 4. استخراج اطلاعات و دانش افراد 5. ترسیم نقشه دانش و 6. فراهم کردن مکانیسم روزآمدسازی و تحلیل نقاط قوت و ضعف است.

باتوجه به تغییرات سریع و گسترده زنجیر هی تأمین، سازمان ها برای بقا در چرخه ی رقابت و برای اجرای مدیریت اثر بخش زنجیره تأمین می بایست فرآیند شناسایی و ارزیابی دقیق ریسک را انجام دهند. زنجیره تأمین شامل ساختار متنوعی است و در حالی که امروزه تنوع محصولات برای رفع نیازهای مشتریان بسیار زیاد شده، توانایی تولید سفارشی که در واقع همان ساختار مهندسی طبق سفارش) ETO ( است، یک مزیت رقابتی محسوب می شود. بررسی پیشینه ی پژوهش نشان می دهد که در رابطه با شناسایی و رتبه بندی ریس کهای زنجیره تأمین مهندسی طبق سفارش مطالعات اندکی انجام شده است. در مواقعی که به دلیل کمبود نیروی متخصص و یا محدودیت زمانی، اطلاعات اندکی وجود دارد؛ برخی از مدل های موجود رتبه بندی دقیقی از ریسک های زنجیره ی تأمین ارائه نمی دهند. جهت رفع این مشکل در این مقاله از روش نمونه گیری مجددِ ج کنایف استفاده شده است. از آنجایی که تعیین مقدار دقیق ریسک در واقعیت امری مشکل است، بدین منظور از روش تحلیل بازه ای برای برآورد ریس کها به شکل بازه با توجه به مفهومِ فاصله اطمینان و نظرات متخصصان استفاده شده است. بنابراین در این مقاله با استفاده از روش نمونه گیری مجددِ جک نایف همراه با تحلیل بازه ای به ارزیابی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر مدیریت ریسک زنجیره تأمین مهندسی طبق سفارش پرداخته شده است. نتایج محاسبات به روش نمونه گیری مجددِ جک نایف و تحلیل بازه ای نشان می دهد که دسته ی ریسک های وابسته به سفارش، ریسک های محیطی و ریسک های عملیاتی بیشترین اولویت را در بین ریسک های زنجیره تأمین مهندسی طبق سفارش دارا هستند.

توجه ناکافی به مدیریت بحران باعث ایجاد خسارات زیادی می شود. بنابراین نیاز به بهبود در تمام فرآیندهای مدیریت بحران برای مقابله با بلایا و فاجعه از طریق شناسایی و تعیین تعامل و روابط بین عوامل بحرانی موفقیت بسیار ضروری است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، تحقیق کاربردی و از نظر گردآوری اطلاعات، توصیفی-اکتشافی است. از طریق مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه با خبرگان عوامل بحرانی موفقیت در مدیریت بحران شناسایی شدند. عوامل شناسایی شده با کسب نظرات 15 نفر از خبرگان سازمان مدیریت بحران و اساتید دانشگاهی به روش دلفی فازی بوم یسازی و در چهار دسته اصلی «سیستم های فناوری و اطلاعاتی «، » عملیاتی «، » سازمانی » و «نیروی انسانی » انتخاب شد. در ادامه داده ها با استفاده از پرسش نامه مقایسات زوجی و به روش میدانی گردآوری و با رویکردهای ترکیبی تصمیم گیری چند معیاره فازی و کدنویسی در نرم فزار اکسل تحلیل داده ها صورت گرفت. در این تحقیق از روش فرآیند تحلیل شبکه ای بر اساس دیمتل فازی برای تعیین تعامل، وزن دهی و میزان اهمیت عوامل استفاده شده است. یافته های دیمتل فازی نشان داد که عامل اصلی «عملیاتی » بیشترین تأثیر را به ترتیب از عوامل «سازمانی «، » سیستم های فناوری و اطلاعاتی » و «نیروی انسانی » برای موفقیت در مدیریت بحران می پذیرد و عوامل «سازمانی » موجب بهبود سیستم می شود. عامل اصلی «عملیاتی » و زیرعامل «تیم های واکنش » بیشترین اهمیت را برای موفقیت در مدیریت بحران دارد. با توجه به نتایج این تحقیق انتظار می رود تا مدیران با برنامه ریزی مناسب و توجه کافی به عوامل پراهمیت و چگونگی روابط بین آنها عملکرد مدیریت بحران را ارتقا دهند.

زیرساخت های حیاتی پایه و اساس هر جامعه ای را شکل می دهند. زندگی روزمره انسان ها تا حد بسیار زیادی به فعالیت این زیرساخت ها وابسته است و جالب تر اینکه تمامی زیرساخت ها برای ادامه عملکرد به یکدیگر نیز وابسته اند. مثلاً زیرساخت آب چگونه می تواند بدون وجود زیرساخت برق به ادامه فعالیت های خود بپردازد؟ در این مقاله هدف آنالیز جذابیت زیرساخت آبرسانی در منطقه ای فرضی از تهران است که به دلیل مسائل و محدودیت های موجود نمی توان نام آنرا بیان کرد. با استفاده از روش گیم تئوری این آنالیز جذابیت انجام داده شد. به منظور انجام آنالیز جذابیت دارایی های شبکه آبرسانی شناسایی و تهدیدات محتملی که می تواند در این شبکه به وقوع بپوندد تعیین شد. سپس با در نظر گرفته دو بازیکن شبکه آبرسانی به عنوان مدافع )بازیگر B( و متخاصم با عنوان بازیکن مهاجم )بازیگر A( آنالیز جذابیت صورت گرفت. در پایان نتیجه گرفته شد که روش گیم تئوری روشی مؤثر در آنالیز زیرساخت ها محسوب می شود و با استفاده از آن می توان به نتایج مطلوبی دست یافت. در این پژوهش با استفاده از آنالیز جذابیت گیم تئوری محقق شد که در شبکه آبرسانی تحت مطالعه تصفیه خانه آب و پس از آن مخازن و منابع آب از بیشترین جذابیت برای حمله دشمن برخودار هستند.

تأمین آب شرب در مواقع بحرانی از جمله زلزله در کلانشهری همچون تهران مهمترین پارامتر جهت حفظ حیات و تداوم عملیات امدادرسانی است. در این پژوهش کوشش شد با محوریت یکی از مناطق شش گانه آبفای شهر تهران که عمدتاً دارای بافت فرسوده است، به بررسی انواع روش های آبرسانی اضطراری در مواقع زلزله پرداخته و در ادامه به صورت ویژه نقش مخازن اضطراری)همیشه در مدار شبکه توزیع( در جهت تأمین کمی و کیفی آب در حداقل سه روز اول وقوع بحران ها را نشان داده تا از آن به عنوان آب انبارهای نسل تازه رونمایی کند. نتایج حاصل از تحلیل ها و مد لسازی های هیدرولیکی انجام شده درباره ابعاد، جزییات اجرایی، نحوه اتصال و استقرار مخازن اضطراری نشان می دهد که با توجه به گردش مناسب آب در این مخازن می توان در حالت عادی از آنها به عنوان بخشی از شبکه توزیع بهره برد؛ در حالی که در مواقع اضطراری با استفاده از یک شیر هوشمند مخصوص ارتباط مخزن با شبکه توزیع قطع می شود. در این حالت آب ذخیره شده در این مخازن که شعاعی معادل هزار متر را پوشش خواهند داد، با استفاده از پمپ های دستی، بنزینی و. . . خارج و جهت مصرف مردم حادثه دیده توزیع می شود. با توجه به برآوردهای آژانس همکاری های بین المللی ژاپن] 1[ یا جایکا ) JICA ( در صورت وقوع زلزله ای با بزرگی حدود 7 ریشتر، دسترسی حدود چهار میلیون نفر از شهروندان تهران به مدت حدود 82 روز به آب آشامیدنی لوله کشی قطع خواهد شد؛ در صورتی که با اجرای این طرح انتظار می رود جمعیت بی آب به حدود یک میلیون نفر و زمان هم به مدت 30 روز کاهش و موجب صرفه جویی حدود 400 میلیون دلاری در هزینه و خسارات پس از زلزله احتمالی شهر تهران شود.

سوانح طبیعی که جزئی از فرآیند زندگی بشر به شمار می رود، به عنوان چالشی اساسی برای نیل به توسعه پایدار جوامع انسانی مطرح هستند. از این رو دیدگاه غالب از تمرکز برروی صرفاً کاهش آسیب پذیری به افزایش تاب آوری در برابر سوانح تغییر پیدا کرده است. تاب آوری به عنوان «میزان تخریب و زیانی که یک سیستم قادر است جذب کند، بدون آنکه از حالت تعادل خارج شود » و «میزان توانایی یک سیستم برای خود سازماندهی در شرایط مختلف » تعریف می شود. این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت آسیب پذیری فضاهای شهری محله زرگنده تهران و اتخاذ راهکارهایی برای تاب آور کردن فضاهای آسیب پذیر انجام شده است. این پژوهش کاربردی است و با استفاده از روش تحقیق کمی و رویکرد توصیفی-تحلیلی به استخراج شاخص های تاب آوری کالبدی و سنجش آنها در محدوده مطالعه می پردازد. برای نهایی کردن شاخص ها از پرسشنامه متخصصان علوم شهری و در راستای اولوی تبندی آنها از روش تحلیل سلسله مراتبی ) AHP ( استفاده شده است. نتایج ارزیابی نشان می دهد بافت و فضاهای شهری بخش های مرکزی و شرقی محدوده به علت وجود فرسودگی، معابر کم عرض، مشکلات دسترسی و تراکم بالای جمعیتی آسیب پذیرتر از سایر پهنه ها هستند. در نهایت می توان با اتخاذ راهکارهایی برای کاهش ضعف سیستم های کالبدی در فضاهای شهری و نیز اموزش و فرهنگ سازی جامعه محلی در مواجهه با سوانح طبیعی، در راستای ارتقای تاب آوری محدوده گام برداشت.