پژوهش های سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی
سال:1397 | دوره:4 | شماره:10 |تعداد مقالات:7

در گذشته، در برنامه ریزی توسعه ظرفیت تولید برق، تامین بار مصرفی، سطح قابل قبول قابلیت اطمینان و کمینه بودن هزینه ها نقش اصلی را ایفا می کرد. امروزه رعایت ملاحظات زیست محیطی از اولویت های مهم برنامه ریزی به شمار می آید. این رویکرد هزینه توسعه ظرفیت تولید را افزایش می دهد. دوست داران محیط زیست ادعا دارند این افزایش با کاهش هزینه های خارجی ناشی از کاهش آلایندگی طرح های توسعه جبران می شود. برای اثبات این ادعا، مطالعات چندانی بویژه با استفاده از داده های واقعی صورت نگرفته است. در مقاله حاضر با شبیه سازی شبکه ای نزدیک به شبکه برق ایران، اثر محدودیت انتشار آلاینده های زیست محیطی بر برنامه ریزی توسعه ظرفیت نیروگاه ها در بازه زمانی سال های 1405-1384 مطالعه و تغییر در هزینه های توسعه سیستم قدرت با تغییر در هزینه آسیب های زیست محیطی، مقایسه شده است. نتایج نشان می دهد افزایش هزینه ناشی از اعمال محدودیت در میزان انتشار آلاینده ها در بلندمدت با کاهش هزینه خارجی ناشی از انتشار آنها جبران می شود.

در فرایند تولید، انرژی از اصلی ترین نهاده های تولید می باشد. بنابراین، توجه به کارایی انرژی برای دست یابی به سطح بالاتر رشد ضروری است. این پژوهش، بهره وری انرژی مصرفی بخش تولیدی استان ها را با استفاده از یک مدل ناپارامتریک در چارچوب ستانده مطلوب و نامطلوب و داده های استانی سال های 1393-1385 در مناطق همگن صنعتی بررسی می کند. مقاله حاضر در پی اندازه گیری بهره وری انرژی استان های کشور از طریق اندازه گیری کارایی انرژی است به گونه ای که کارایی انرژی به عنوان نماینده ای از بهره وری انرژی اندازه گیری می شود. نتایج برآوردهای صورت گرفته این بود که نحوه استفاده از نهاده انرژی در بخش های تولیدی استان ها در سطح مطلوب نیست. در بین استان های تهران، اصفهان و خوزستان، استان خوزستان کمترین و استان اصفهان بیشترین بهره وری انرژی را دارد. در بین استان هایی که از نظر صنعتی بودن در خوشه چهارم قرار می گیرند، استان خراسان رضوی کمترین بهره وری انرژی را دارد. در بین استان هایی که در خوشه پنجم قرار دارند، استان هرمزگان پایین ترین بهره وری انرژی را دارد.

هدف مقاله حاضر، تعیین استراتژی بهینه ایران در صادرات گاز طبیعی با استفاده از رویکرد مدل سازی عامل بنیان (ABM) می باشد. بدین منظور، با مد نظر قرار دادن 10 کشور مورد هدف ایران برای صادرات گاز و 7 کشور عمده رقیب عرضه کننده گاز در این بازارها و با استفاده از سه عامل تصمیم گیری شامل قیمت، زیرساخت و ریسک، به شبیه سازی نحوه عملکرد و رفتار کشورهای واردکننده و عرضه کننده گاز پرداخته شده است. بر همین اساس، نحوه تعامل و سازوکار انتخاب کشورهای واردکننده و عرضه کننده در قالب یک چارچوب مفهومی طراحی و در محیط نرم افزار Anylogic پیاده سازی شده و نهایتا میزان صادرات و واردات گاز میان این کشورها برای یک بازه 9 ساله (شامل سه دوره 3 ساله) استخراج شده است. یافته های تجربی دلالت بر این دارد که در دوره سه ساله اول، اولویت های صادراتی ایران به ترتیب به کشورهای ترکیه، عراق و ارمنستان می باشد. در دوره سه ساله دوم، در صورت تکمیل شدن بخش پاکستانی خط لوله ایران-پاکستان و احداث خط لوله ایران-عمان، ایران می تواند به صورت قابل توجهی صادرات گاز خود به این دو کشور گسترش دهد و در دوره سه ساله سوم می بایست علاوه بر کشورهای ترکیه، عراق، پاکستان و عمان به گسترش صادرات خود به گرجستان از طریق خط لوله و به هند و چین از طریق LNG بپردازد.

طی سال های پس از تجدید ساختار صنعت برق یکی از مهم ترین چالش ها، نوع حراج مورد استفاده در بازار برق تجدید ساختارشده بوده است. به صورت کلی، دو نوع حراج یکنواخت و پرداخت بر اساس پیشنهاد در بازارهای برق استفاده می شود. هدف از مطالعه حاضر، مقایسه حراج یکنواخت و حراج پرداخت بر اساس پیشنهاد با استفاده ار مدل سازی مبتنی بر عامل می باشد. بدین منظور، بر مبنای نظریه های اقتصاد و مدل سازی مبتنی بر عامل، با استفاده از تابع هزینه و الگوریتم راث-ارو، شبیه سازی انجام شده و با بهره گیری از داده های بازار برق ایران در سال 1393، دو حراج با هم مقایسه شدند. نتایج شبیه سازی نشان می دهد حراج پرداخت بر اساس پیشنهاد، پتانسیل انحراف بازیگران از هزینه نهایی را به واسطه ساختار تسویه و قوانین موجود افزایش می دهد. لذا از آنجا که بازار برق ایران بر اساس حراج پرداخت بر اساس پیشنهاد فعالیت دارد، لزوم بازنگری و دقت نظر در این خصوص بیش از پیش اهمیت دارد.

آمارهای هواشناسی دنیا به صراحت خبر از یک تغییر اساسی در اقلیم جهانی می دهند. تغییرات سطوح طبیعی زمین و نیز سطح آب اقیانوس ها از مهم ترین دلایل بنیادی این تغییر هستند. انسان ها با نوع زندگی خود بر کره زمین و تحولاتی که در پوشش زمین، جنس خاک، آلاینده های محیطی، نوع پوشش های گیاهی و در مجموع ساختار نظام طبیعت به وجود آورده اند، شکل اقلیم جهانی را تغییر داده اند. یکی از مهم ترین حوزه های بستر زمین که دستخوش تغییرات اساسی شده، شهرها و بالاخص شهرهای توسعه یافته یا در حال توسعه می باشند. امروزه یکی از معضلات شهرهای بزرگ افزایش دمای محیط شهری است که در مطالعات علمی به این پدیده «جزیره حرارتی شهری» اطلاق می شود. عوامل متعددی در شکل گیری جزایر حرارتی شهری موثرند که یکی از آن ها حضور انسان ها و شیوه زندگی ساکنان شهر در تولید گرمای محیطی است. در سال های اخیر مطالعات گسترده ای بر میزان انرژی حرارتی ناشی از حضور انسان در شهرهای گوناگون انجام پذیرفته که برخی فاکتورهای مرتبط با آن چون تراکم جمعیت یا میزان حمل و نقل در سطح شهر آشکار گردیده است. در این مطالعه ابتدا تحقیقی بر عوامل موثر در تولید انرژی های انسانی به انجام رسیده و نمونه های موردی شهرهای مختلف دنیا ذکر گردیده است. سپس با استفاده از یک روش محاسباتی، میزان انرژی انسانی در یکی از محلات تهران مدل سازی و تخمین زده شده است. در پایان تاثیر جهت گیری خیابان ها، تغییر فصول و تراکم ساختمانی بر تغییرات این انرژی مورد آزمون قرار گرفته است.

اقتصاد ایران مانند اکثر کشور های صادرکننده نفت به دلیل وابستگی زیاد به این محصول نسبت به نوسانات قیمت نفت بشدت آسیب پذیر است. همچنین به دلیل اهمیت درآمد های نفتی در تولید ناخالص داخلی کشور های صادرکننده نفت، نوسانات قیمت نفت و تغییر در میزان درآمد های نفتی می تواند موجب بی ثباتی در متغیر های کلان اقتصادی شده و وضعیت تورمی در این کشور ها را دچار تغییر و تحول نماید. در این تحقیق، تکانه های ساختاری ناشی از قیمت نفت در اقتصاد ایران، با در نظر گرفتن متغیر های قیمت نفت، تولید ناخالص داخلی، نقدینگی و درجه باز بودن تجاری به عنوان متغیر مستقل و تورم به عنوان متغیر وابسته طی دوره 1393-1360 با رگرسیون کوانتایل در دهک های مختلف بررسی شدند. نتایج حاصل از تخمین مدل در دهک های مختلف نشاندهنده وجود یک رابطه مثبت بین تورم و نوسانات قیمت نفت می باشد. همچنین اثر تولید ناخالص داخلی، درجه باز بودن تجاری و نقدینگی بر تورم به ترتیب منفی، منفی و مثبت بوده است که منفی بودن تولید ناخالص داخلی و درجه باز بودن تجاری حاکی از این است که این دو متغیر به کاهش تورم در کشور طی دوره مورد بررسی کمک کرده اند.

یکی از دلایل اصلی پیشرفت سریع فناوری در کشورهای صنعتی، توجه به فرایند تجاری سازی نتایج تحقیقات داخلی آن کشورها بوده است. در این کشورها، ایجاد ارزش افزوده اقتصادی از طریق مدیریت تحقیق و توسعه، خلق درون زای فناوری، تکمیل چرخه تحقیقات تا بازار و تجاری سازی می باشد. از این رو، چالش روزافزون رقابت در اقتصاد جهانی، کشورها را وادار به بازبینی رویکردهای خود در توسعه اقتصادی کرده و باید گفت امروزه بنای اصلی مزیت رقابتی و توسعه اقتصادی، کارآفرینی و توسعه کسب وکارهای دانش بنیان و نوآور است. یکی از حوزه های بازبینی و اصلاح امور، در زمینه مصرف انرژی می باشد. در سال های اخیر، حمایت از گسترش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در ایران مورد تاکید قرار گرفته است، زیرا تا زمانی که نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ روش های اصلی برای تامین انرژی امروز محسوب شوند، این منابع جوابگوی نیازهای آینده نخواهند بود. بنابراین، بهترین روش برای حل مشکل انرژی، جلوگیری از تغییرات آب و هوایی و کاهش انتشار دی اکسید کربن، سرمایه گذاری عظیم در منابع انرژی تجدیدپذیر بر حسب مبانی تحقیقات و توسعه خواهد بود. با توجه به موارد بیان شده، این مساله پژوهشی مطرح می شود که برای موفقیت در تجاری سازی و درآمدزایی از طرح انرژی های تجدیدپذیر توجه به چه شاخص هایی از اهمیت برخوردار است. برای پاسخ به این سوال، از روش تحقیق کیفی و ابزار مصاحبه برای گردآوری اطلاعات از شرکت های فعال در این حوزه استفاده شد. با مصاحبه با خبرگان و متخصصان فعال در حوزه انرژی های تجدیدپذیر، این نتیجه حاصل شد که مقوله های ضرورت اجتماعی، مشتریان بدعت جو، تمایل نسبت به ایده های کارآفرینانه، بازارسنجی به عنوان شرایط علی بر تجاری سازی طرحهای انرژی تجدیدپذیر تاثیر دارد و با در نظر گرفتن شرایط مداخله گر و زمینه ای با راهبردهایی همچون ترغیب مشتری، عوامل تجاری سازی، ارائه ارزش پیشنهادی و رشد نوآورانه، ایجاد جریان درآمدی از انرژی های تجدیدپذیر میسر می شود.