علوم زمین
سال:1399 | دوره:30 | شماره:117 |تعداد مقالات:26

آتشفشان سارای در حاشیه شرقی دریاچه ارومیه واقع شده است. بدنه اصلی این آتشفشان مرکب خاموش شامل تناوبی از روانه ها و فوران های پیروکلاستیک با ترکیب لوسیتیتی می باشد. دایک هایی با ترکیب لوسیت فنولیتی، لامپروفیری، تراکیتی و میکروسینیتی، روانه های لوسیتیتی را قطع می کنند. شواهد صحرایی نشان می دهد که دایک های مینتی و تراکیتی همدیگر را قطع می کنند. دایک های سینیتی و یک توده میکروسینیتی در مرکز این آتشفشان برونزد دارند. فوران پیروکلاست های تراکیتی آخرین مرحله فعالیت این آتشفشان می باشد و احتمالا در اثر شدت انفجار آن دهانه آتشفشان تخریب شده و به حالت امروزی درآمده است. لوسیتیت ها عمدتا از فنوکریست های لوسیت و کلینوپیروکسن، مینت ها از فنوکریست های بیوتیت و کلینوپیروکسن و تراکیت ها از فنوکریست های سانیدین، بیوتیت و کلینوپیروکسن تشکیل شده اند. ماگماتیسم سارای سرشت پتاسیک و اولتراپتاسیک دارد و باتوجه به ویژگی های ژیوشیمیایی، گوشته مولد آن بایستی گوشته ای گارنت کلینوپیروکسنیتی میکادار باشد. قرارگیری سنگ های لوسیتیتی، لامپروفیری و تراکیتی در کنارهم صرفا با عملکرد پدیده تبلور تفریقی در ماگمای لوسیتیتی قابل توجیه نیست. سانیدین فراوان ترین فلدسپار موجود در سنگ های سارای می باشد. تشکیل مگاکریست های سانیدین نتیجه کریستالیزاسیون بطیی و طولانی مدت در یک مخزن ماگمایی با ابعاد متوسط، کم عمق و نسبتا ایزوله است؛ چرخه حرارتی در این حجره ماگمایی به نحوی بوده است که دمای ماگما در حدود دمای پتاسیم فلدسپار مایع باشد.

یکی از مهم ترین لایه های اطلاعاتی در تهیه نقشه های پتانسیل معدنی، نقشه های شاهد ژیوشیمیایی هستند که در این پژوهش روش های مختلف تلفیق برای تهیه آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. ناحیه مورد مطالعه (ورقه 1: 100، 000 ورزقان) در استان آذربایجان شرقی و زون متالوژنی اهر-ارسباران واقع می باشد. این ناحیه به دلیل موقعیت زمین شناسی و حضور اندیس های مس پورفیری به ویژه معدن مس سونگون، به عنوان یک ایالت متالوژنی مهم در شمال غرب ایران به شمار می رود. در این پژوهش، از 1067 نمونه رسوب آبراه ه ای به عنوان داده اولیه برای انجام مطالعات ژیوشیمی استفاده گردید. با انتخاب عناصر Cu، Mo، Au، Ag، Pb، Zn، Au و As به عنوان عناصر شاخص کانسارهای مس پورفیری، نقشه شاهد فازی شده هرکدام با استفاده از تابع لجستیکی ترسیم شدند. این نقشه ها با استفاده از روش های OR فازی، میانگین هندسی و ارزش هم زمانی شواهد تلفیق گشتند. به منظور اعتبارسنجی نتایج، از نمودارهای نرخ پیش بینی-مساحت اشغال شده استفاده گردید. با استفاده از این نمودار، نقشه نهایی تلفیق یافته به روش ارزش همزمانی شواهد با اختصاص 76 درصد نرخ پیش بینی برای کانسارهای شناخته شده، به عنوان یک روش مناسب در شناسایی کانسارهای مس پورفیری در نظر گرفته شد.

میگماتیت های قره ناز در نتیجه ذوب بخشی آمفیبولیت ها تحت شرایط رخساره گرانولیت تشکیل شده اند. شواهد ساختی، بافتی، کانی شناسی و ژیوشیمیایی در میگماتیت های منطقه بیانگر تشکیل میگماتیت ها در طی ذوب بخشی می باشد. میگماتیت های مورد مطالعه دارای انواع متنوعی از ساختارها شامل لکه ای، شولن، افتالمیتیک، استروماتیک، دیکتیونیتیک، پتیگماتیت، فلبیتیک، شلیرن، پگماتیتوییدی و نبولیتیک می باشند. وجود پلاژیوکلازهای شکل دار و کوارتزهای بی شکل به صورت بین دانه ای به همراه تشکیل بافت گرانولار، میرمکیت و پرتیت در بخش های لوکوسوم و همچنین وجود زونینگ، ماکل پلی سنتتیک در پلاژیوکلازها بیانگر نقش ذوب بخشی در تشکیل میگماتیت ها بوده است. بر اساس محاسبات تعادل جرمی در میگماتیت های قره ناز ترکیبات اجزای میگماتیتی لوکوسوم، ملانوسوم و مزوسوم در راستای خطی مستقیم قرار می گیرند که نشانه ای بر منشا ذوب بخشی میگماتیت های مورد مطالعه باشد. درصد ذوب بخشی برای میگماتیت های مطالعه شده به روش تعادل جرمی در حدود f≈ 36. 5% و f≈ 43. 6% محاسبه شده است. تفاوت در درصدهای ذوب بخشی ممکن است وابسته به روابط بین نرخ و خروج مذاب از ناحیه ذوب و به مقدار اندک وابسته به میزان واتنش در منطقه می باشد. دمای تشکیل این میگماتیت ها در حدود 870-850 درجه سانتی گراد و فشار در حدود 7-6 کیلوبار تعیین شده است.

طلای زواریان در کمربند ماگمایی ارومیه-دختر و مجموعه آتشفشانی میوسن زیرین واقع است. این سامانه بخشی از توالی آتشفشانی-رسوبی حوضه قم می باشد که به صورت مخروط آتشفشانی درون قاره ای، در یک محیط کششی تشکیل شده است. کانه زایی طلا در این پهنه، عمدتا به صورت دانه پراکنده و شکافه پرکن بیشترین ارتباط رابا واحدهای به شدت سیلیسی (رگه ها)، برش هیدروترمالی و سولفیددار (پیریت-کالکوپیریت) نشان می دهد. عناصر مولیبدن، بیسموت، آرسنیک، آنتیموان، نقره، کادمیوم و مس بیشترین همبستگی را با طلا نشان می دهند که از یک طرف به نقش کمپلکس های بی سولفیدی و از طرف دیگر به نقش سیالات ماگمایی در تشکیل آن، اشاره دارند. دگرسانی هیدروترمالی، غالبا در جوار و درون توده های نفوذی و در امتداد شکستگی ها با روند تقریبا شمال خاوری-جنوب باختری گسترش دارند، اگرچه شدت آن در اطراف بخش های سیلیسی بیشتر است. این سامانه با ایجاد انواع دگرسانی مرتبط با توده نفوذی فعالیت خود را آغاز نموده و با دگرسانی سیلیسی-اکسیدی در امتداد شکستگی ها اولین فاز از کانه زایی را ایجاد می نماید. کانه زایی با برش های هیدروترمالی و نفوذ سیالات هیدروترمالی حاوی سولفیدهای مس تداوم و با سولفیدی شدن و ته نشست اصلی کانه زایی طلا در حفرات و شکستگی ها خاتمه می یابد. بنابراین، ویژگی های این کانه زایی بیشترین شباهت را با کانسارهای اپی ترمال مرتبط با توده های نیمه عمیق از نوع اپی ترمال سولفیداسیون بالا نشان می دهد.

جزیره هرمز گنبدی نمکی در جنوب ایران است که بخش اعظم آن از رسوبات تبخیری-کربناتی نیوپروتروزوییک تشکیل شده است. تا کنون مطالعات زیادی در مورد پتروگرافی و ژیوشیمی رسوبات تبخیری-کربناتی هرمز انجام نشده است. بعلاوه حرکات نمکی در این منطقه باعث شده تا تشخیص روابط سنی سنگ ها تنها بر مبنای روابط صحرایی دشوار باشد. در این مطالعه با درک شواهد صحرایی (مانند ضخامت نمک، نوع و میزان میانبار و همچنین روابط صحرایی واحد تبخیری با سنگ های آتشفشانی)، مطالعات کانی شناسی (ازجمله مطالعه سیالات درگیر واحد تبخیری، مطالعه میانبارهای بخش تبخیری-کربناتی و کانی شناسی دولومیت، پیریت و توف های ریولیتی) و انجام آنالیز های ژیوشیمیایی (از جمله طیف سنجی پلاسمای جفت شده القایی و میکروسکوپ الکترونی) نه تنها به بررسی ویژگی های رسوبات تبخیری-کربناتی بلکه به بازسازی وقایع رخ داده در حوضه رسوبی هرمز پرداخته شده است. حضور تبخیری هایی با ضخامت، میان لایه ها و ادخال های متفاوت، نشان دهنده ته نشست واحد تبخیری طی دو مرحله مجزا است. در وقفه بین ته نشست این دو واحد تبخیری زیرین و بالایی، فوران گدازه های ریولیتی جزیره رخ داده است اما سنگ های آذرآواری همزمان با ته نشست واحد بالایی تشکیل شده اند. ته نشست هر دو واحد تبخیری در زمان ادیاکارن بالایی رخ داده است.

سنجش از دور اپتیک روش نوین، کم هزینه و کارآمد در شناسایی مناطق دگرسانی است. با این وجود در مناطق پوشیده از پوشش های گیاهی و رسوبات کواترنر، شناسایی این مناطق تنها توسط تصاویر اپتیک از دقت بالایی برخوردار نیست. به همین دلیل تلفیق داده های سنجنده اپتیکی ASTER و سنجنده میکروویو PALSAR با روش های HSV، HSL، بیشترین شباهت و شبکه عصبی فازی به منظور شناسایی دقیق تر زون های دگرسانی در غرب استان قزوین مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا شناسایی دگرسانی های آرژیلیک و پروپیلیتیک توسط تصویر ASTER انجام گرفت. سپس بر اساس اطلاعات زمین شناسی و داده های میدانی جمع آوری شده، برخی از مناطق دارای دگرسانی های پوشیده شده رسوبات کواترنر، که توسط تصاویر ASTER قابل شناسایی نیستند، مشخص گردید. در ادامه تلفیق داده های باند Lسنجنده PALSAR و باندهای مادون قرمز میانی سنجنده ASTER به روش های HSV، HSL، بیشترین شباهت و شبکه عصبی مصنوعی انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که تلفیق تصاویر رادار و اپتیک به روش های HSV و HSL باعث افزایش تفکیک پذیری مناطق دارای رخنمون دگرسانی آرژیلیک از سایر مناطق می شوند. همچنین ترکیب تصاویر رادار و اپتیک به روش های بیشترین شباهت و شبکه عصبی علاوه بر افزایش تفکیک پذیری زون های دگرسانی، باعث شناسایی بخشی از ذخایر پوشیده شده توسط رسوبات کواترنر می شوند.

منطقه حرجند در شمال خاوری کرمان در پهنه ایران مرکزی و کمربند تکتونیکی کاشمر-کرمان قرار دارد. در این منطقه سنگ های گابرویی به همراه دایک های دلریتی در داخل سنگ های رسوبی سری دسو با سن اینفراکامبرین نفوذ کرده اند. گابروها و دایک های دلریتی ترکیب تقریبا یکسانی داشته و دارای کانی های اصلی کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز و کانی های فرعی اولیوین، آمفیبول، آپاتیت و کانی های کدر می باشند. بافت های موجود در این سنگ ها گرانولار متوسط تا ریز بلور و افیتیک تا ساب افتیک هستند. ترکیب پلاژیوکلاز این سنگ ها در گستره لابرادوریت (An53-67) قرار می گیرد، اما بواسطه سوسوریتی شدن در گابروها ترکیب اولیگوکلاز و در دایک های دلریتی ترکیب آلبیتی را نشان می دهند. ترکیب کانیایی کلینوپیروکسن ها از نوع کلینوپیروکسن های منیزیم-کلسیم-آهن دار و از نوع دیوپسید و اوژیت بوده و توزیع Al در ساختار کلینوپیروکسن ها تبلور آنها از یک ماگمای با فشار بخار آب متغیر و کمتر از 10 درصد را نشان می دهد. بر پایه ترکیب شیمیایی کلینوپیروکسن ها ماگمای سازنده سنگ ها غالبا ماهیت تولییتی و کمتر آلکالن داشته و از لحاظ جایگاه زمین ساختی در ارتباط با محیط های درون صفحه ای هستند. ارزیابی زمین دما-فشارسنجی کلینوپیروکسن ها دمای تشکیل 1127 تا 1200 درجه سانتی گراد و فشار کمتر از 6 کیلوبار را برای این سنگ های مافیک نشان می دهد.

منطقه مورد مطالعه در شهرستان ابرکوه و از نظر تقسیمات تکتونیکی-رسوبی در زون سنندج سیرجان قرار دارد. فعالیت آتشفشانی این منطقه به صورت گنبد و جریانات گدازه ای داسیتی و ریولیتی بوده و در مطالعات میکروسکوپی شامل بلورهای پلاژیوکلاز، کوارتز، هورنبلند و گاه بیوتیت هستند. سنگ های آتشفشانی مورد نظر به صورت واحدهای مجزا در تناوب با واحدهای رسوبی آهکی و شیلی مشاهده می شوند. این سنگها گرایش ماگمایی کالک آلکالن دارند که مشخصه محیط های فرورانش است. خصوصیات بارز مشاهده شده در نمودار های عنکبوتی و چند عنصری همانند غنی شدگی آنها در LREE، نسبت بالای/ HREE LREE، قعر مشاهده شده در عناصر Nb و Ti و غنی شدگی از عناصرPb، Rb و Th نشان از مشارکت پوسته قاره ای در تکوین سنگ های منطقه و شکل گیری آنان در یک محیط فرورانش در حاشیه فعال قاره ای است. نمودارهای تعیین جایگاه تکتونیکی، نیز یک محیط کمانی و از نوع قاره ای را برای آنها در نظر می گیرند. مطالعات سن سنجی انجام گرفته بر روی کانی زیرکن، سنma 7. 6+177. 2 معادل با ژوراسیک را برای این بخش از پهنه سنندج-سیرجان ارایه کرده که با مرحله فرورانش اقیانوس نیوتتیس به زیر پهنه ایران مرکزی تطابق دارد.

مجموعه دگرگونی انارک، درخاور شهر نایین واقع شده و شامل واحدهای مختلف دگرگون شده است که بر اساس داده های زمین شناسی، سن سنجی و دیرینه مغناطیس، دارای منشاء های متفاوتی می باشند. این مجموعه شامل بخش های افیولیتی است که به صورت ورقه هایی با همبری گسلی در داخل آن رخنمون دارند. این مطالعه به بررسی ساختاری سنگ های دگرگونی پیرامون انارک به ویژه در یک ساختار چین خوردگی Z شکل درکوه های چاه گربه می پردازد. بر اساس برداشت های میدانی و بررسی های میکروسکوپی، حداقل 3 مرحله دگرریختی در واحدهای مرغاب و چاه گربه دیده می شود که در شرایط شکل پذیر رخ داده و مربوط به دگرگونی واریسکن (کربونیفر پسین) می باشند. در سنگ های اولترامافیک موجود در واحد چاه گربه، اولین رخداد دگرریختی با دگرگونی فشار بالا-حرارت پایین در رخساره آمفیبولیت همراه بوده است. این رخداد در سنگ های پلیتی دگرگون شده واحد مرغاب و چاه گربه با دگرگونی به نسبت ضعیف در حد رخساره شیست سبز و با تشکیل برگوارگی درجه پایین همراه بوده که در ادامه بر شدت دگرریختی افزوده شده و برگوارگی میلونیتی و چین های نیامی در طی رخداد دگرریختی دوم در واحدهای سنگی، توسعه یافته اند. سومین رخداد دگرریختی، به گونه ای پیوسته، سنگ های متاثر از مرحله های پیشین را در شرایط دگرگونی و دگرریختی خفیف تر، زیر اثر قرار داده است.

کانسار طلای یگانلی به عنوان یکی از اندیس های مهم منطقه تکاب در جنوب کانسار زرشوران و فاصله 42 کیلومتری شمال شهرستان تکاب واقع شده است. از دیدگاه ساختاری، این ذخیره در حد فاصل پهنه سنندج-سیرجان و کمان ماگمایی ارومیه-دختر قرار دارد و مرتبط با فعالیت های رسوبی-گرمابی در میدان معدنی تکاب است. کانسار یگانلی در یال غربی تاقدیس ایمان خان قرار گرفته و مانند کانسار زرشوران از سه واحد سنگ چینه نگاری نیوپروتروزوییک بالایی شامل، شیست و سرپنتینیت واحد ایمان خان، آهک و دولومیت واحد چالداغ و شیل و سیلتستون های سیاه واحد زرشوران، تشکیل شده است. کانی سازی بصورت رگه ای، افشان و برشی با راستای شمال-شمال خاوری به وسعت 5 کیلومترمربع در میزبان شیل و سیلتستون زرشوران و سنگ آهک واحد چالداغ رخ داده است.

سنگ های آتشفشانی نیوژن، در جنوب عرب آباد، بلوک لوت رخنمون دارند. سنگ های آتشفشانی مورد مطالعه، گدازه های آتشفشانی ایوسن، الیگوسن و نهشته های تبخیری نیوژن را پوشانده اند. توالی آتشفشانی نیوژن در قاعده شامل برش و توف است که به صورتی تدریجی توسط گدازه-های آندزیتی، تراکی آندزیتی و داسیتی پوشانده شده اند. این گدازه ها دارای بافت آفیریک-فیریک و خمیره میکرولیتی تا هیالومیکرولیتی هستند. این گدازه ها، گرایش ماگمایی کالک آلکالن دارند. در الگوهای عناصر نادر و نمودارهای عنکبوتی، غنی شدگی از LILE و LREE در مقایسه با HREE داشته و تهی شدگی آشکار HFSE دارند، که مشابه ولکانیسم مناطق فرورانش است. در نمودارهای تکتونوماگمایی، این گدازه ها در قلمروی فرورانش و پسابرخورد جای می گیرند. تفسیر داده های ژیوشیمیایی دلالت بر آن دارد که گدازه های مورد مطالعه، احتمالا حاصل ذوب بخشی گوشته لیتوسفری هستند که قبلا توسط مولفه های فرورانش (سیالات و مذاب) رها شده از صفحه اقیانوسی فرورو غنی شده اند. ذوب بخشی پوسته احتمالا در ژنز گدازه های اسیدی نقش داشته است. بنظر می رسد که طی نیوژن، نازک شدگی لیتوسفر سبب ذوب بخشی گوشته لیتوسفری زیرقاره ای شده است. این فرایندها احتمالا پیامد بالا آمدگی آستنوسفر و قطعه شدگی لیتوسفر بوده است.

کانی سازی مس شریف آباد در شمال باختر بردسکن و در بخش جنوبی زون سبزوار قرار دارد و به صورت رگه ای در واحد آتشفشانی-رسوبی تشکیل شده است. سنگ میزبان کانی سازی متحمل دو نوع دگرسانی محلی (سریستی-کربناتی) و ناحیه ای (پروپیلیتیک) گردیده است. بافت ماده معدنی به صورت رگه و رگچه، پراکنده و پرکننده فضای خالی می باشد و شامل کانه های پیریت، کالکوپیریت، کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت و کوولیت است که با کلسیت و کوارتز همراهی می شود. مطالعات میانبارهای سیال بر روی کانی کلسیت، دمای همگن شدگی را 200تا 437 درجه سانتیگراد و شوری سیال را در دامنه 1/0 تا 2/9 درصد وزنی معادل NaCl نشان می-دهد. نمودار دمای همگن شدگی در برابر شوری، حاکی از رقیق شدن و اختلاط سیال کانه ساز دارای دمای بالا و شوری پایین با سیالی با دمای پایین و شوری بالا می باشد. مقادیر ایزوتوپ کربن δ 13C حاصل از کلسیت در دامنه 3/4-تا 5/24-پرمیل قرار گرفته است. نتایج آنالیز ایزوتوپی گوگرد δ 34S در دامنه 23-تا 3/24-پرمیل واقع شده است؛ که حاکی از منشاء رسوبات دریایی برای گوگرد است. با توجه به مطالعات انجام گرفته بر مبنای سنگ شناسی، دگرسانی، کانی شناسی، میانبارهای سیال و ایزوتوپ های پایدار، می توان کانی سازی شریف آباد بردسکن را مشابه با ذخایر مس نوع مانتو شیلی در نظر گرفت.

سازند جهرم (پالیوسن-ایوسن میانی) یکی از مخازن مهم در حوضه نفتی زاگرس و خلیج فارس است. این سازند در میدان بینالود در خلیج فارس با ستبرای 660 متر از سنگ های آهکی و دولومیتی تشکیل شده است. در این پژوهش چینه نگاری سکانسی سازند جهرم و فرآیندهای دیاژنزی موثر بر کیفیت مخزنی این سازند در میدان نفتی بینالود مورد مطالعه قرار گرفت. نهشته های سازند جهرم شامل تناوبی از سنگ آهک کریستالین و دولومیت می باشد که با مرز ناپیوسته در زیر سازند آسماری و بالای سازند تاربور قرار دارد. بررسی مقاطع نازک منجر به شناسایی 11 ریز رخساره گردید که در چهار کمربند رخساره ای نهشته شده اند. مهم ترین فرایندهای دیاژنزی که در این سازند مشاهده شد عبارتند از: آشفتگی زیستی، سیمانی شدن، دولومیتی شدن، انحلال، تخلخل و تشکیل شکستگی ها که در این میان آشفتگی زیستی و سیمان انیدریتی باعث کاهش کیفیت مخزنی و دولومیتی شدن، انحلال و تخلخل های ثانویه منجر به بهبود کیفیت مخزنی گردیده است. بیشتر رخساره های سازند جهرم گل پشتیبان هستند و تخلخل اولیه بسیار ناچیزی دارند. بررسی های چینه نگاری سکانسی منجر به شناسایی یک سکانس رسوبی رده سوم با مرز سکانسی از نوع اول برای نهشته های سازند جهرم گردید.

داده میدان پتانسیل، مجموع اثرچشمه های زیر زمینی می باشد. محاسبه بی هنجاری باقیمانده و ناحیه ای یکی از مراحل مهم از فرایند مدل سازی و وارون سازی در روش گرانی سنجی می باشد. وجود مقداری نوفه در داده های تصحیح شده گرانی نیز اجتناب ناپذیر است. در این مقاله، ما یک روش جدید جداسازی بر اساس تجزیه مقادیر تکین (منفرد) (SVD) داده های گرانی ارایه می نماییم. با روش SVD، یک ماتریس از داده های گرانی بوگه، به یک سری از تصاویر ویژه تجزیه می شود. تعداد تصاویر ویژه یا حدود آستانه مورد نیاز برای بازسازی نقشه های بی هنجاری های ناحیه ای و باقیمانده (محلی) و همچنین نقشه پراکندگی نوفه از روی بی هنجاری بوگه، بر اساس مقادیر منفرد به دست آمده از روش SVD تعیین می شود. در فرایند بازسازی سری داده با تصاویر ویژه، ممکن است اطلاعات ناچیزی را از دست بدهیم که این میزان را برابر میانگین واریانس ماتریس های حاصل شده با تصاویر ویژه در نظر گرفته ایم. کارآیی روش تجزیه مقدار منفرد با یک مجموعه از داده های مصنوعی نوفه دار گرانی مربوط به مدلی ترکیبی که در آن یک کره به عنوان بی هنجاری محلی و صفحه ای شیب دار در عمق زیاد به عنوان بی هنجاری ناحیه ای در نظر گرفته شده بود، مورد آزمایش قرار گرفته است به طوری که نتایج جداسازی کاملا قابل قبول می‍ باشد. در نهایت، داده های مربوط به یک محدوده مطالعاتی در قم با استفاده از روش ارایه شده، مورد تحلیل قرار گرفت.

سازند سلطانیه در برش سیدکندی واقع در 32 کیلومتری جنوب باختری زنجان، به ستبرای بیش از 1110 متر از هفت زیربخش غیررسمی، شامل دولومیت و شیل تشکیل شده است. توالی سنگی سازند سلطانیه در این برش به ترتیب شامل دولومیت اول یا زیرین، شیل اول، دولومیت دوم، شیل دوم، دولومیت سوم، شیل سوم و دولومیت چهارم یا بالایی می باشد. در طی این مطالعه، تعداد 109 نمونه اثرفسیل یافت شدند که شامل 23 اثرجنس و 42 اثرگونه است. فراوانی اثرفسیل ها در زیربخش شیل دوم بسیار زیاد بوده و 99 نمونه از این زیربخش برداشت شدند. بر اساس این مطالعه، مرز نیوپروتروزوییک-کامبرین در برش مورد مطالعه با ظهور اثرفسیل Treptichnus pedum در لایه های آغازین زیربخش دولومیت دوم پیشنهاد می شود.

فوج دایک های مافیک توده گرانیتوییدی زریگان در شمال بافق در ردیف های رسوبی-آتشفشانی کامبرین زیرین ایران مرکزی نفوذ کرده اند. این دایک ها از نظر سنگ شناسی در دو دسته گابرو-دیوریت و آلکالی گابرو قرار می گیرند. آلکالی گابروها جوانتر بوده و در افق های بالاتری نفوذ کرده اند. از نظر ژیوشیمیایی، گابرو-دیوریت ها دارای ماهیتی تولییتی تا انتقالی با غنی شدگی LILE و HREE و تهی شدگی عناصر Nb و Ta هستند. در مقابل، آلکالی گابروها ماهیتی آلکالن سدیک داشته، غنی شدگی Nb و Ta و نسبت بالای LREE به HREE نشان می دهند. ماگمای مادر گابرو-دیوریت ها از ذوب بخشی گوشته لیتوسفر زیر قاره ای متاثر از سازنده های فرورانش و در تعادل با اسپینل لرزولیت حاصل شده است اما آلکالی گابروها از ژرفای بیشتر و ذوب بخشی درجه کم یک گوشته استنوسفری غنی شده در تعادل با گارنت لرزولیت سرچشمه گرفته اند. این دایک ها در یک محیط کشش درون کمان مرتبط با فرورانش حاشیه قاره شکل گرفته اند. هندسه و سازوکار حرکت گسل های پی سنگی پشت بادام و کوهبنان سبب چرخش پادساعتگرد بخش میان این دو گسل، شکستگی پوسته، نازک شدگی لیتوسفر و برآمدگی استنوسفری شده است.

رادون یک گاز بیاثر رادیو اکتیو است بهترین محل ها برای انباشته شدن رادون در آب های زیرزمینی، محل های فعال ژیودینامیک، گسل های پی سنگی عمیق و شکستگی ها هستند، در این نوشتار هدف بررسی ارتباط میزان غلظت گاز رادون با فعالیت های زمین ساختی گسلش فعال می باشد. گسل جرجافک با طولی نزدیک به 160 کیلومتر با روندی شمال غرب-جنوب شرق در جنوب ایران مرکزی قرار گرفته است. این گسل سیماهای ریخت زمینساختی فعال از خود نشان می دهد پراکندگی مراکز لرزه ای رشته کوه داوران نشان از لرزه خیزی پایین منطقه دارد. علاوه بر این مطلب، تمرکز معدود رخدادها در قسمت جنوبی این رشته کوه و توزیع غیر یکسان و عدم روند مشخص از ویژگی های لرزه ای آن می باشند. جهت اندازه گیری غلظت گاز رادون در منابع آب منتهی به گسل جرجافک، 35 ایستگاه برای نمونه برداری مناسب تشخیص داده شد و نمونه برداری ها در دو نوبت انجام شد. بالاترین و پایینترین میزان غلظت اندازه گیری شده در مرحله اول به ترتیب با مقادیر 53183 و 138 بکرل در مترمکعب متعلق به ایستگاه های 13 و 3 و 8 و در مرحله دوم بالاترین و پایینترین میزان غلظت به ترتیب با مقادیر 56233 و 169 بکرل در متر مکعب متعلق به ایستگاه های 29 و 25 می باشند. مقایسه غلظت در هر ایستگاه و انطباق آن با فعالیت های لرزه ای نشان می دهد که در مکان هایی که فعالیت های لرزه ای بالاتر می باشد میزان غلظت گاز رادون در این مناطق نیز بالاتر می باشد. لذا مناطق دارای غلظت بالای گاز رادون، دارای پتانسیل حرکتی بیشتر و احتمال بیشتر برای رخداد زلزله را دارا می باشند.

در این تحقیق، ترکیبی از روش های پتروگرافی، ژیوشیمی و مجموعه کانی های سنگین در ماسه ستگ های کوارتزآرنایتی و ساب آرکوزی سازند ایلانقره در برش پیراسحاق در جنوب جلفا جهت بررسی خاستگاه مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی انواع کوارتزها در این ماسه سنگ ها و ویژگی های ژیوشیمیایی آنها از جمله نسبت Al2O3/TiO2 و نسبت La/Sc در مقابل Co/Th، سنگ مادر غالب این نهشته ها را سنگ های آذرین گرانیتی نشان داده است. وجود این نوع سنگ مادر به همراه حضور زیرکن و تورمالین شکل دار در بین دانه های بسیارگرد شده، نشان از فرسایش قطعات بالاآمده پی سنگ ایران در حوضه ریفتی پالیوتتیس به عنوان یکی از عوامل موثر در تامین رسوبات در زمان دونین آذربایجان دارد. با اینحال مطالعات ژیوشیمیایی و بررسی مجموعه کانی های سنگین در ماسه سنگ ها، چرخه مجدد رسوبات از سازندهای قدیمی تر را نیز به عنوان یکی دیگر از خاستگاه های رسوبات سازند ایلانقره اثبات نموده است. داده-های ترکیبی پتروگرافی، ژیوشیمی و کانی های سنگین همچنین نشان دهنده خاستگاه کراتونی برای این رسوبات می باشد. بر اساس مطالعات صورت گرفته می توان ترکیبی از منشا پی سنگ بالاآمده (کادومین) و چرخه مجدد رسوبی را به عنوان منشاهای اصلی و ورود رسوب از کراتون عربی را به عنوان منشا فرعی درتامین رسوبات سازند ایلانقره در نظر گرفت.

سنگ های آتشفشانی داسیتی (الیگوسن) در جنوب جلفا (آذربایجان شرقی) رخنمون گسترده ای دارند. این سنگ ها اغلب بافت پورفیری تا هیالوپورفیری و ترکیب کانی شناسی پلاژیوکلاز، آمفیبول، کوارتز و بیوتیت دارند. داده های شیمیایی نقطه ای کانی ها (EPMA)، حاکی از منطقه بندی نوسانی و تنوع شیمیایی آمفیبول ها (پارگازیت و ادنیت) است. بلورهای پلاژیوکلاز نیز اغلب زونینگ نوسانی داشته و ترکیب آندزین (An=29-51%) دارند. در این تحقیق، محاسبات دما-فشارسنجی به روش های مختلف بر روی کانی های آمفیبول و پلاژیوکلاز انجام شده است. مطابق نتایج فشارسنجی، پلاژیوکلازها فشار 5 تا 8 کیلوبار و آمفیبول ها محدوده های مختلف فشار 5/1 تا 3 و 5 تا 9 کیلوبار را نشان می دهند. همچنین، از نظر دماسنجی، پلاژیوکلازها دمای 1020 تا 1050 درجه سانتیگراد و آمفیبول ها دمای 850 تا 900 درجه سانتیگراد را نشان می دهند. بر اساس نتایج فشارسنجی، تبلور و رشد کانی ها در اتاق های ماگمایی اعماق مختلف صورت گرفته است. برخی از آمفیبول ها در پوسته تحتانی شروع به تبلور نموده و رشد متعاقب آنها با صعود ماگما تا پوسته میانی رخ داده است در حالیکه برخی دیگر در اعماق پوسته فوقانی متبلور شده اند. کنار هم قرار گرفتن کانی های اعماق مختلف در داسیت ها را می توان به اختلاط مذاب ها در اتاق های ماگمایی کم عمق نسبت داد.

توصیف و شناخت محیط رسوبی، در برآورد اولیه خواص مهندسی مصالح و برنامه ریزی مطالعات ژیوتکنیک کمک شایانی می نماید. قسمت عمده رسوبات کواترنری (درشت دانه و ریز دانه) شهر اصفهان توسط رودخانه زاینده رود نهشته شده است. با توجه به مشکلات مربوط به تعیین ویژگی های ژیوتکنیکی رسوبات درشت دانه و عدم مشخص بودن توسعه زیر سطحی این نوع رسوبات در فواصل دور از رودخانه زاینده رود در محدوده شهر از یکطرف و توسعه ساخت و سازها و لزوم حفر فضاهای زیرزمینی از طرف دیگر، شناخت ویژگیهای ژیوتکنیکی و نحوه توسعه زیرسطحی این رسوبات در شرایط محیط رسوبی قدیمی ضروری می باشد. لذا در این مطالعه با استفاده از اطلاعات ژیوتکنیکی 384 گمانه اکتشافی، نقشه های محدوده تقریبی گسترش رسوبات درشت دانه رودخانه زاینده رود، برای اعماق 5، 10، 20 و 30 متری از سطح زمین تهیه گردید و ویژگی های ژیوتکنیکی آن ها با استفاده از نتایج آزمایش های آزمایشگاهی و برجا مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد ویژگی های ژیوتکنیکی رسوبات درشت دانه نسبت به عمق تغییر معنا داری ندارد و محدوده تقریبی گسترش زیر سطحی شن و ماسه رودخانه ای در گذشته، در محل هایی غیر از مسیر فعلی رودخانه، بوده است.

این پژوهش به بیان نتایج تحلیل ساختاری و ریز ساختاری منطقه فریادون واقع در شمال خاور استان فارس پرداخته است. در این پژوهش، یک کمربند با روند شمال باختری-جنوب خاوری در بخش مرکزی پس بوم زاگرس و در شمال خاور پهنه دگرگونی سنندج-سیرجان معرفی گردیده است. وضعیت میانگین برگ وارگی و خط وارگی در این کمربند جدید به ترتیب 315, 57 NE و 116, 23 می باشد. مطالعه نشان گرهای جنبش شناختی رخداد برش دگرشکلی، چپ گرد و به سمت شمال باختر را در این کمربند نشان می دهد که بر خلاف دگرشکلی راست گرد شناخته شده در نواحی مرکزی پهنه دگرگونی سنندج-سیرجان است.

کرتاسه پسین در زاگرس تحت تاثیر یک تکتونیک ناحیه ای قرار گرفته که منجر به توسعه حوضه پیش بوم در شمال شرقی صفحه عربی شده است. در برخی نواحی نیز تکتونیک محلی مرتبط با ساختمان های نمکی رسوبات را تحت تاثیر خود قرار داده است. یکی از بازه های زمانی که می توان تحولات تکتونیکی-رسوبی رادر آن مستندسازی کرد زمان ماستریشتین است. در این مطالعه نهشته های ماستریشتین در شرق ناحیه فارس شامل بخش بالایی سازند گورپی و سازند تاربور در امتداد یک نگاره با جهت شمال غربی-جنوب شرقی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس مطالعات رسوب شناسی انجام گرفته بر روی این نهشته ها 14 رخساره شناسایی شده است. این رخساره ها در 5 کمربند رخساره ای پهنه کشندی، لاگون محصور ولاگون باز، ریف و دریای باز در چارچوب یک پلاتفرم کربناته از نوع شلف نهشته شده اند. بر اساس مطالعات چینه نگاری سکانسی3 سکانس رسوبی در این توالی شناسایی شده است. تطابق برش های مورد مطالعه درامتداد نگاره انتخابی نشان می دهد که نهشته های ماستریشتین بر روی بخش های مرتفع پیش برآمدگی در حوضه پیش بوم زاگرس تشکیل شده اند. پیش برآمدگی مذکور توپوگرافی نسبتا هموژنی داشته و فضای رسوب گذاری در امتداد این نگاره تقریبا یکنواخت بوده و باعث تشکیل ضخامت نسبتا یکنواختی از نهشته ها در این زمان شده است. تنها برش نمک ده کویه از روند کلی ضخامت تبعیت نمی کند که علت آن کاهش فضای رسوب گذاری به علت وجود ساختمان نمکی در این برش است.

اسکارن آهن-مس آغبلاغ در فاصله 21 کیلومتری شمال شهر اشنویه، جنوب غرب استان آذربایجان غربی واقع می باشد. نفوذ توده گرانیتی کرتاسه به درون سازند های باروت، زاگون و لالون (کربناتی، شیلی و ماسه سنگی) به سن کامبرین با توسعه اسکارن تیپ کلسیک، هورنفلس و مرمر در منطقه مورد مطالعه همراه شده است. گارنت های اسکارن آغبلاغ به سری محلول جامد گروسولار-آندرادیت تعلق دارد که در آن آندرادیت فاز غالب (And>80) می باشد. این گارنت ها همسانگرد و فاقد زون بندی می باشند. الگوی توزیع REE در این گارنت ها غنی شدگی LREE نسبت بهHREE و رخداد بی هنجاری های منفی Eu/Eu* و Ce/Ce* را نشان می دهند. مقایسه الگوی توزیع REE در این گارنت ها با واحد های آذرینی (گرانیت، مونزونیت) و رسوبی (کربناتها و ماسه سنگها) مورد مطالعه نشان می دهد که REE موجود در گارنت ها عمدتا از سنگهای آذرین منشاء گرفته اند تا از واحد های رسوبی. افزایش در نسبت Pr/Ybبه موازات افزایش REEΣ دلالت بر منشاء ماگمایی سیالات سازنده اسکارن آغبلاغ دارد. عدم تغییرات محسوس بین مقادیر Ce/Ce* با REEΣ حکایت از آن دارد که آب های جوی نیزممکن است تا اندازه ای در سیالات اسکارن ساز آغبلاغ شرکت داشته اند.

توالی رسوبی کرتاسه زیرین در جنوب باختر اردستان در منطقه فسخود، از قدیم به جدید شامل توالی آواری-کربناته (Kc)، کربناته (Kl)، شیلی و مارنی (Km) و آهک ماسه ای و ماسه سنگی (Kls) می باشد. واحد Kls به عنوان واحد در برگیرنده کانسار، خود شامل چهار عضو است که کانه زایی کانسار یزدان در واحد ماسه سنگی عضو سوم به صورت یک افق چینه سان رخ داده است. مطالعات ساخت و بافت، وجود سه رخساره کانسنگی همراه با منطقه بندی عنصری را در این کانسار نشان می دهد که عبارتند از، رخساره رگه-رگچه ای، رخساره کانسنگ توده ای و رخساره کانسنگ لایه ای که از سولفیدهای لامینه جانشینی و نواری همروند با لایه بندی سنگ میزبان تشکیل شده است. مطالعات میان بارهای سیال و اندازه گیری دما و شوری آنها بر روی کانی های اسفالریت، باریت و کوارتز در هر سه رخساره کانسنگی به صورت جداگانه نشان دهنده دمای همگن شدن بین 255-136 درجه سانتیگراد با میانگین دمایی 189 درجه سانتیگراد می باشد. همچنین، میزان شوری آنها بین 14/6-6 درصد وزنی نمک طعام (به طور میانگین 9/5 درصد وزنی نمک طعام) محاسبه گردیده است. مطالعات زمین شناسی، سنگ میزبان، ساخت و بافت، وجود رخساره های سه گانه کانسنگی همراه با منطقه بندی عنصری و همچنین مطالعات میانبارهای سیال نشان از بیشترین شباهت کانسار سرب-روی و باریت یزدان با کانسارهای سرب-روی Sedex دارد.

سازند دلیچای با لیتولوژی شیلی مارنی با میان لایه های آهکی به ضخامت 631 متر در برش درجزین در شمال شرق سمنان مورد بررسی قرار گرفت. این سازند در مرز زیرین خود به طور ناهمساز و با یک لایه کنگلومرایی بر روی سازند شمشک قرار می گیرد و در مرز بالایی خود به طور هم شیب و با گذر تدریجی توسط سنگ آهک های ستبر لایه سازند لار پوشیده می شود. جهت تعیین محیط دیرینه از مطالعات میکروفاسیسی و مطالعات پالینولوژیکی (فراوانی و تنوع داینوسیست ها، نسبت داینوسیست های پروکسیمیت به کوریت، مطالعات پالینوفاسیسی و فاکتورهای حفاظت از مواد ارگانیکی) استفاده شد. بالا بودن درصد اسپور و حضور مواد آمرف شفاف به همراه فراوانی از فرامینیفرهای بنتیک دارای پوسته پورسلانوز و حضور داینوسیست های شاخصی چون Nannoceratopsis gracilis و Pareodinia ceratophora موید یک محیط کم عمق با شرایط احیایی (محیط لاگون) در قسمت های ابتدایی از برش مورد مطالعه است. به تدریج به سمت بالای برش مورد مطالعه افزایش تنوع و فراوانی داینوسیست ها بویژه فرم های کوریت به همراه کاهش نسبت اسپور و پولن و فیتوکلاست ها مشاهده می گردد. این شرایط به همراه ظهور فرامینیفرهای پلانکتون و افزایش تعداد آن ها، فراونی رادیولرها و دوکفه ای پلاژیک به سمت بالای برش نشانه پیشروی و نهشته شدن در یک محیط دریایی باز است.

درون سنگ های مافیک کمپلکس قوشچی (واقع در 70 کیلومتری شمال شهر ارومیه) پیکره های اسیدی با ماهیت آلکالی گرانیتی نفوذ یافته اند. این محدوده بخشی از زون سنندج-سیرجان با پی سنگ دگرگونی به سن پرکامبرین است. این پیکره های کوچک گرانیتی دارای مقادیر بالایی از K2O و SiO2 (بیش از 70 wt%) هستند. سن سنجی به روش U-Pb دانه های زیرکن، حدود Ma 2/2 ± 4/303 تعیین شد که فعالیت ماگمای اواخر کربونیفر-اوایل پرمین را نشان می دهد. حضور هسته های قدیمی با سن بین 400 تا 600 میلیون سال در برخی زیرکن ها، بیانگر حضور سنگ منشاءهای قدیمی تر برای سنگ های مورد مطالعه است. بر اساس آزمایشات ایزوتوپی سنگ کل، این پیکره ها دارای مقدار 3/1- Nd (t) = با11/1TDM = است. این داده ها گویای تشکیل آن از ذوب بخشی پوسته اولیه (با سن نیوپروتروزوییک-کامبرین) در اوایل پرمین است. مقادیر 87Sr/86Sr = 0. 752348 و-1. 4 =ε Nd سنگ کل و مقادیر Th/U (بیشتر از 0. 5) در زیرکن های این توده، مشارکت مواد پوسته ای و اندکی ماگمای گوشته ای را در ژنز این سنگ ها نشان می دهد. با توجه به ترکیب کانی شناسی یکسان و همسن بودن این پیکره های کوچک اسیدی با توده گرانیتی قوشچی استنباط می گردد که ارتباط ژنتیکی با گرانیت قوشچی داشته و همانند آن از نوع A هستند.