علوم و فنون مرزی
سال:1398 | دوره:8 | شماره:4 (31) |تعداد مقالات:7

در پژوهش های انجام گرفته مرتبط با توسعه در دهه های اخیر به مناطق مرزی توجه بسیاری شده است. ساکنان مناطق مرزی همواره با پدیده ای به نام قاچاق کالا معیشتشان تحت تأثیر آن قرار دارد در ارتباط هستند. بنابراین بررسی اینکه روستاییان مناطق مذکور تا چه میزان از قاچاق کالا تأثیر می پذیرند؟ سؤال پژوهش حاضر است و در این تحقیق به تحلیل آن بر معیشت روستاهای مرزی و سبک زندگی آن ها پرداخته شده است. روش تحقیق کمی-پیمایشی است که داده های آن با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. جامعه آماری شامل روستاهای مرزی شهرستان مریوان که در عمق حداکثر 25 کیلومتری مرز قرار دارند، می باشد. در انتخاب نمونه، از روش نمونه گیری خوشه ای در سه سطح فاصله 5، 15 و 25 کیلومتری استفاده شد که تعداد 380 خانوار به عنوان نمونه آماری موردبررسی قرار گرفتند. برای ترسیم نقشه ها از نرم افزار ARC GIS و اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار Excel و SPSS تحلیل شد. نتایج نشان می دهد افرادی که معیشت وابسته با قاچاق کالا دارند ازلحاظ سرمایه اقتصادی در سطح بالاتری قرار می گیرند اما ازلحاظ سرمایه انسانی و اجتماعی، دارای سطح پایین تری هستند. همچنین عموم مرزنشینان بر این باورند که قاچاق کالا بر وضعیت معیشتی آن ها تأثیر مثبت داشته و در صورت مسدود شدن مرزها وضعیت اقتصادی آن ها تحت تأثر قرار خواهد گرفت.

در عصر کنونی منشأ بسیاری از درگیری ها و منازعات منطقه ای میان دولت هایی است که حوضه های آبریز مشترک دارند. پیدایش و شکل گیری آبراهه های طبیعی که همان رودخانه ها هستند، متأثر از عوامل مختلفی هستند؛ همچون شرایط آب و هوایی، زمین شناسی، عوامل انسانی و جغرافیایی است. رودخانه های با حوزه های مشترک مرزی آثار محسوسی بر روابط دو کشور به ویژه مسائل سیاسی و امنیتی آن ها می تواند بگذارد. حوضه های رودخانه ای مشترک به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک ایران طی چند سال اخیر با کاهش چشمگیر مواجه بوده و تأثیراتی در ابعاد مختلف بر مناطق مرزی کشور داشته است. رودخانه هیرمند و فراه رود نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مشکل کمبود آب باعث بروز تغییر اوضاع اقتصادی در شهرستان مرزی نهبندان شده است. هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر رودخانه هیرمند و فراه رود بر امنیت اقتصادی مناطق شرقی ایران در شهرستان نهبندان است. روش تحقیق توصیفی-پیمایشی و از دو شیوه کتابخانه ای و میدانی برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق دو شهر بندان، شوسف و هنگ مرزی نهبندان به تعداد 12522 نفر می باشد. با توجه به حجم جامعه آماری با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 373 نفر برآورد گردید که نمونه گیری بر اساس تصادفی طبقه ای در میان جامعه آماری انجام شد. روایی گویه ها در پرسشنامه توسط متخصصان مورد تائید قرار گرفت، پایایی پرسشنامه نیز با روش آلفای کرونباخ سنجیده شد که عدد 838/0 به دست آمد که نشان دهنده پایایی بالای پرسشنامه می باشد. داده های گرداوری شده با استفاده از نرم افزار Spss مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج ارزیابی اثرات کاهش آب رودخانه بر مؤلفه اقتصادی با استفاده از تحلیل عاملی تائیدی نشان داد که مؤلفه رفاه اقتصادی (856/0)؛ مؤلفه آسیب پذیری خانوار (834/0)؛ مؤلفه کشاورزی (908/0)؛ مؤلفه اشتغال و کارآفرینی (849/0)؛ مؤلفه مهاجرت (780/0)؛ مؤلفه سرمایه گذاری (790/0)؛ مؤلفه بهره وری (775/0) و مؤلفه احساس امنیت (783/0) و در مجموع بیشترین تأثیر را در امنیت اقتصادی دارند.

از آنجایی که مناطق مرزی یکی از نقاط حساس کشور به شمار می روند، لذا شناخت تأثیر عوامل مدیریت اسلامی مرزبانی بر امنیت این مناطق از اساسی ترین نکات در درک آسیب پذیری های امنیتی به منظور جلوگیری از هرگونه تنش و کنش های ضد امنیتی به شمار می رود. پژوهش حاضر باهدف تعیین تأثیر مدیریت مرزبانی بر امنیت مرزی با رویکرد اسلامی مرزبانی شهرستان پیرانشهر انجام شد. نوع تحقیق ازلحاظ هدف و ماهیت مسئله موردبررسی، کاربردی و ازلحاظ روش تحقیق نیز پیمایشی است. جامعه آماری شامل کارکنان مرزبانی شهرستان پیرانشهر در سال 1398 به تعداد 645 نفر است. حجم نمونه طبق جدول کوکران 241 نفر تعیین و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه که روایی صوری و محتوایی پرسشنامه ها به تأیید متخصصین رسیده و روایی سازه از طریق تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن ها نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. جهت تجزیه وتحلیل داده ها، نرم افزارهای آماری Spss23 و Smart PLS بکار گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان داد که مرزبانی از دیدگاه قرآن با ضریب مسیر 792/0، مرزبانی از دیدگاه روایات و احکام با ضریب مسیر 774/0، و مرزبانی از دیدگاه نهج البلاغه با ضریب مسیر 669/0، بر امنیت مرزی تأثیر مستقیم و معنی داری دارد. درنتیجه، مدیریت مرزبانی بر امنیت مرزی با رویکرد اسلامی تأثیر مثبت و معناداری دارد.

به دلیل رقابت قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای پس از فروپاشی شوروی دریایی خزر به محیطی تنش زا و بی ثبات تبدیل گردید است. که نتیجه آن حرکت منطقه به سمت نظامی شدن و نهایتاً ساختار نظامی کشورهای منطقه توسعه چشمگیری یافته است. افزایش کمی و کیفی شناورهای نوین دریایی ازجمله اقدامات کشورهای ساحلی می باشد. با توجه به این موضوع هدف پژوهش تأثیر به کارگیری شناورهای نوین بر امنیت مرزهای دریای خزر می باشد. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ ماهیت، توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری موردتحقیق، 70 نفر از فرماندهان شناورهای فرماندهی دریابانی استان مازندران می باشد. روش نمونه گیری در این پژوهش تمام شمار و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ای است. روایی پرسشنامه حاضر از طریق اخذ نظر از نخبگان و متخصصین و پایایی پرسشنامه از طریق آزمون آلفای کرونباخ با ضریب (912/0) مورد تائید قرارگرفته است. برای تجزیه وتحلیل داده های به دست آمده از نرم افزار spss استفاده شده است. یافته های به دست آمده نشان می دهد که سطح و کلاس، کمیت و تعداد، تجهیزات و امکانات شناورهای نوین بر امنیت مرزهای آبی دریای خزر در استان مازندران تأثیر مستقیم دارد. همچنین نتایج به دست آمده حاکی است که جمهوری اسلامی ایران در بین پنج کشور حاشیه دریای خزر، کمترین میزان رشد هزینه های نظامی و امنیتی در بحث شناوری را داشته، این در حالی است که روسیه بهترین شناورها، تجهیزات و امکانات شناوری را دارا بوده و می تواند الگوی مناسبی برای جمهوری اسلامی ایران در تقویت شناوری گارد ساحلی و نحوه کنترل و پایش مرزهای دریایی خزر باشد.

امنیت مرزها پشتوانه ای محکم برای امنیت با ابعاد متنوعش در داخل کشور است و هرگونه ناامنی در مرز قادر است در سیستم های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و نظامی داخل کشور اخلال ایجاد نماید و در مقابل، امنیت مطلوب قادر است در حد خود در امنیت مرزی و در داخل کشور سهم بسیار برجسته ای را به خود اختصاص دهد. هدف پژوهش بررسی عوامل سیاسی و اجتماعی مؤثر بر همکاری مرزنشینان در ارتقاء امنیت نواحی مرزی ارومیه می باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و از نوع پیمایشی است جامعه آماری شامل تمامی فرماندهان و جانشینان واحدهای مرزی، مسئولین امنیتی و معاونین سیاسی و امنیتی است که درمجموع 120 نفر می باشد حجم نونه نیز به صورت تمام شمار می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است. داده ها با نرم افزار آماری spss تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد از دیدگاه مرزنشینان مشارکت در اجرای طرح های امنیتی سبب بیشتر شدن حس همکاری و تعاون بین مردم منطقه می شود. در مورد میزان آگاهی پاسخگویان در مورد روش های ارتقای امنیت مرز بیانگر آگاهی متوسط رو به زیاد پاسخگویان از جنبه های مختلف طرح های ارتقای امنیت مناطق مرزی می باشد.

دیپلماسی عمومی با راهبرد همزیستی مسالمت آمیز در اسلام دارای پیشینه ای طولانی است و تاریخچه کاربرد آن به دوران زمامداری پیامبر (ص) بازمی گردد. درواقع، پیامبر اسلام (ص) در کنار استفاده از دیپلماسی در چارچوب سنتی و مرسوم آن، از دیپلماسی عمومی برای برقراری ارتباط با ملت ها و انجام رسالت جهانی خود استفاده کرده است. اما در این میان، یکی از جنبه های بسیار مهم زندگی پیامبر (ص) حیات دیپلماسی عمومی پیامبر (ص) است؛ یعنی شیوه های ارتباطی و دیپلماسی که به کار بستن آن ها از سوی پیامبر (ص) موجب شد تا دین اسلام و آموزه های آن، ابتدا در میان ساکنان عرب نواحی مرکزی شبه جزیره عربستان و سپس در قسمت پهناوری از جهان انتشار یابد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که در راهبرد همزیستی مسالمت آمیز درون مرزی و فرامرزی در دیپلماسی چندضلعی عمومی پیامبر اسلام (ص) از چه روش هایی استفاده شده است؟ . روش پژوهش توصیفی تحلیلی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که دیپلماسی عمومی پیامبر اسلام با راهبرد همزیستی مسالمت آمیز با بهره گیری از در سه سطح توانسته ایفای نقش کند و از رهگذر این تعامل هم افزا بر سیاست همزیستی مسالمت آمیز درون مرزی و برون مرزی تأثیرگذار باشد. پیامبر (ص) با داشتن ویژگی هایی همانند گشودگی، همدلی، حمایتگری، مثبت گرایی و مساوات طلبی، شیوه ای ستودنی از ارتباطات و دیپلماسی عمومی را به وسیله دعوت خصوصی و عمومی؛ روش مسالمت آمیز سیاسی؛ پیمان های مختلف با قبایل درون مرزی و همسایگان مرزی به منصه ظهور رساند.

تأسیس بازارچه های مرزی یکی از شناخته شده ترین روش های توسعه اقتصادی نواحی مرزی محسوب می شود که توانسته تحول شگرفی در تولید، اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین، افزایش درآمد و درنهایت توسعه و امنیت پایدار را در این مناطق ایجاد کند. پژوهش حاضر به بررسی نقش بازارچه مرزی ماهیرود در امنیت منطقه مرزی نهبندان می پردازد. این پژوهش، کاربردی و از نوع توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری آن شامل کلیه غرفه داران، کسبه، کارگران، شاغلین بخش های خصوصی و دولتی در بازارچه مرزی ماهیرود و معتمدین محلی منطقه به تعداد 100 نفر به صورت تمام شمار در سال 98 تشکیل داده که به صورت تمام شمار مورد پرسش قرارگرفته اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده که پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 88/0 برآورد شده است. برای بررسی روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات صاحب نظران، از روایی صوری استفاده گردید. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS24 مورد تحلیل قرارگرفته است. با توجه به یافته های به دست آمده بر اساس نظرات جامعه آماری، بازارچه مرزی ماهیرود به اهداف خود که همانا تحقق امنیت مرزی منطقه نهبندان است به میزان بالای 51 درصد نائل آمده است و مردم به محقق شدن اهداف بازارچه معتقدند. این آمارها بیانگر نقش مثبت بازارچه در منطقه مرزی برای مردم بوده است. به تعبیر دیگر، تمامی فرضیه های تحقیق در رابطه با نقش فعالیت بازارچه مرزی ماهیرود در تحقق امنیت مرزی منطقه نهبندان در ابعاد مختلف توسعه و تثبیت ساکنین (82%)، کاهش مهاجرت (92%) و گسترش زیرساخت های منطقه (85%) تأثیر معناداری داشته و مورد تائید قرارگرفته است. بر این اساس سیاست های کلان جمهوری اسلامی در زمینه توسعه بازارچه های مرزی باهدف ایجاد امنیت پایدار در مناطق مرزی تحقق یافته لذا ضرورت دارد این سیاست البته با رعایت اصل به کارگیری نیروهای بومی و توسعه صادرات در سایر بخش ها نیز گسترش یابد.