مشکوه
سال:1399 | دوره:39 | شماره:149 |تعداد مقالات:6

یکی از راهکارهای بسیار مهم قرآنی و روایی برای مقابله با اضطراب و تحصیل آرامش، تقواست، به گونه ای که در آیات و روایات نکات بسیاری درباره ی آن یاد شده است. این تحقیق با روش تحلیل اطلاعات و مقارنه ی آراء در پی تبیین کیفیت مقابله با اضطراب و دستیابی به آرامش از طریق تقواپیشگی است. بر این اساس ابتدا مقدمات اساسی راهکار تقوا تبیین می شود، پس از آن کیفیت رفع اضطراب و تحصیل آرامش از طریق تقوا و در نهایت مراتب تقوا و نقش هر یک در تحصیل آرامش مورد بحث قرار می گیرد. از جمله نتایج تحقیق آنکه: 1_ از مقدمات اساسی راهکار تقوا، ترک غفلت، برانگیختن انگیزه های درونی همسو با اهداف الهی و حضور قلب است. 2-در کیفیت رفع اضطراب از طریق تقوا می توان پنج حوزه را معرفی کرد که تقوا نقشی بسزا در تحصیل آرامش و رفع اضطراب دارد: تبدیل مجهولات به معلومات؛ خارج کردن از بن بست ها؛ تسهیل در کسب رزق و روزی؛ جبران کردن اشتباهات پیشین و جذب کردن امدادهای الهی. 3_ مراتب تقواپیشگی به طور کلی به سه بخش تقسیم می شود: انجام واجبات و ترک محرمات؛ انجام مستحبات و ترک مکروهات و ذکر کثیر خداوند متعال. مرتبه ی سوم بیش از مراتب دیگر در تحصیل آرامش و رفع اضطراب تأثیرگذار است.

الگوهاى روابط اجتماعی، با سلامت روح و روان افراد ارتباط مستقیم دارد. با عنایت به نقاط ضعف بیشتر الگوها، انتخاب الگوی برتر دغدغه ای اساسی به شمار می آید. هدف اولیه ی این پژوهش، شناسایی مفهوم، انگیزه و تأثیر مثبت و منفی الگوهای روابط اجتماعی «پرخاشگری، سازشگری و قاطعیت» در سلامت روح و روان و در نهایت معرفی الگوی ارتباطی جدیدی با عنوان «الگوی اقتضایی» می باشد که نقش برتر آن در سلامت روح و روان بر اساس آیات قرآن و سیره ی اهل بیت؟ عهم؟ را بیان می کند. روش تحقیق، تحلیلى و توصیفى است که بر داده هاى دینى ، روان شناختى و جامعه شناختى مبتنى است. یافته هاى اصلى این تحقیق اثبات می کند که بهترین الگو در روابط اجتماعی، الگوی اقتضایی است؛ چرا که کارایی کامل و مؤثرتری در فرایند ارتباط دارد و پیامبران و ائمه اطهار؟ عهم؟ در شرایط و موقعیت های مختلف از این الگوی رفتاری استفاده کرده اند و در نتیجه با کاربست این الگو سلامت روح و روان افراد بیشتر تأمین می شود. نتایج حاصل از این پژوهش برای تک تک افراد اجتماع به صورت عمومی و برای پژوهشگران، محققان، روان شناسان و مدیران به صورت خصوصی قابل استفاده است.

فرخندگی یا نا مبارکی عارضیِ پاره های زمان و اثرگذاری آن بر فیروزی یا نگون بختی آدمی، مفهومی است که برخی دانشوران آن را بر مفاهیم قرآنی، روایی و دلایل محتمل عقلانی استوار می دانند. در پژوهش پیش رو، برای ارزیابی این باور، ابتدا برآیند دلالت های آیات موضوع بیان شده است و در گام پسین، آیات مخالف با این مفهوم یافته شده و به سه رده ی ذیل اِفراز گشته اند: آیات دالّ بر نیکو بودن بنیان خلقت همه ی پدیده ها، توانمندی آدمی در مهار پدیده ها و نیز سنت های الهی و تکوینی در نگون بختی یا کامیابی آدمی. افزون بر بهره از انواع دلالت های قرآنی مؤثر در موضوع نامبارکی زمان ها، وجه نوآوری پژوهش را در انحصار مواد استدلال، به آیات قرآنی و نیز یافتن آیات مخالف با مفهوم مذکور می توان دانست. نتیجه ی این تحلیل قرآن محور، ناروا بودن هرگونه انتساب صفات نحوست یا سعادت به زمان ها ولو به نحو عارضی است.

محبّت، عنصری در رابطه ی دو سویه است که در ارتباط متقابل خداوند و بنده نیز نقش مؤثری دارد. معنای رایج محبّت در میان بندگان، کشش و علاقه ی قلبی است، اما این معنا درباره ی خداوند تصورپذیر نیست. این مقاله برای استخراج معانی مطرح شده درباره ی این دو محبّت، به بررسی آیات، روایات و گفتار دانشمندان پرداخته و دریافته است که محبّت خداوند به بنده، غالباً به تأویل برده شده تا مانع از فرض جسمانیّت برای خداوند باشد؛ به این ترتیب، معانی ای همچون انعام بندگان، کشف حجاب از قلوب بندگان و رضایت از آنان برای آن مطرح شده است که درواقع آثار محبّت الهی هستند. محبّت بنده به خدا نیز گرچه با برخی معانی تأویلی روبه رو شده، اما معنای حقیقی آن با دشواری کمتری همراه بوده است. در جریان این محبّت دو سویه، همواره خداوند پیشی گیرنده و نخستین دوست دارنده است و محبّت بندگان به او نیز محبّتی مضاعف از سوی خداوند به آنان است.

معنای واژه ی «فَلَق» در ابتدای سوره ی فَلَق، از دیرباز محل اختلاف آرای مفسران و مترجمان قرآن بوده است. تأثیر تفاوت برداشت از یک کلمه بر تفاوت برداشت از مفهوم کل سیاق؛ به ویژه در سیاق های کوچک، بر کسی پوشیده نیست. نوشتار حاضر از این جهت فراهم آمده است تا با بررسی آرای مفسران فریقین و دلایل آنان درباره ی واژه ی «فَلَق» و نیز تحلیل آن ها، به بررسی معنای این واژه بپردازد. مفسران درباره ی معنای این واژه، سه دیدگاه مهم دارند؛ عده ای «فَلَق» را به معنای صبح، عده ای به معنای آفرینش، و عده ای به معنای مکانی در جهنم می پندارند. هر گروه برای دیدگاه خود، به اقامه ی دلایل و استشهاد از قرائنی پرداخته اند؛ اما بر اساس یافته های نوشتار حاضر، دلایل و شواهد ارائه شده در دیدگاه نخست و سوم اشکالاتی دارد و «فَلَق» در آن سوره، به معنای آفرینش است؛ چرا که این برداشت، سازگاری بیشتری با سیاق آیات سوره دارد.

رهبر معظّم انقلاب با الهام از رهنمودهای قرآن و روایات و با استفاده از تجربیات سال های پر فراز و نشیب قبل و بعد از انقلاب، همواره بر توجه مردم و مسئولان به امدادهای ویژه ی الهی در کنار استفاده از همه ی امکانات مادی تأکید کرده اند. این جستار بر آن است با مطالعه ی مبانی قرآنی و روایی دیدگاه های رهبر معظّم انقلاب که در بیانات ایشان در مناسبت های مختلف متبلور است، به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی شرایط برخورداری از امدادهای ویژه ی الهی در اندیشه ی معظّم له بپردازد. نتایج این بررسی نشان از آن دارد در نگره ی قرآنی معظّم له، استمداد از کمک های ویژه ی الهی، مورد تأکید قرآن، همسو با همه ی آموزه های دینی، حرکت آفرین و مسئولیت زاست و با توجه به تجربه ی مکرر به ویژه در عمر چهل ساله ی نظام اسلامی، نقشی عینی، واقعی و قابل محاسبه در اندیشه ی ایشان دارد، اما برخورداری از امداد ویژه ی الهی، به شرایطی همچون باور به وعده ی الهی، دعا، توسل، تدبیر، جهاد، واقع گرایی و پرهیز از عُجب بستگی دارد که در صورت تحقق آن ها، کمک ویژه ی الهی قطعی و تخلف ناپذیر است.