طب سنتی اسلام و ایران
سال:1400 | دوره:12 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

سابقه و هدف: (AFB1) Aflatoxin B1تولید شده توسط چندین گونه از آسپرژیلوس، مشکل و تهدید جدی در زمینه کشاورزی و پزشکی می باشد و به علت خصوصیات کارسینوژنیک، موتاژنیک، تراتوژنیک، سمیت کبدی و نقص سیستم ایمنی جزو کلاس اول مواد سرطان زای انسانی طبقه بندی شده است و بسیاری از محصولات کشاورزی را در سراسر جهان آلوده می کند. استفاده از ترکیبات طبیعی که قادر به جلوگیری از تولید آفلاتوکسین هستند، می تواند یک استراتژی جایگزین برای محدودکردن آلودگی های مواد غذایی و خوراک دام در راستای کشاورزی پایدار باشد. مواد و روش ها: در این مطالعه با استناد به گیاهان دارویی استفاده شده در کنترل آفات که در منابع مکتوب طب و کشاورزی سنتی ایران ذکر شده بود، اثر مهار رشد قارچی و ممانعت از تولید آفلاتوکسین B1 توسط عصاره های گیاهان دارویی گلپر (Heracleum persicum) و اسپند (Peganum harmala) بررسی شد. همچنین بررسی مکانیسم های مهار رشد قارچ و مهار بیوسنتز AFB1 در سطح مولکولی و رونویسی، توسط آنالیز LC-MS و آنالیز ژنی برخی از ژن های کلیدی (aflM، aflP و aflR) موجود در خوشه ژنی تولید AFB1 موردمطالعه قرار گرفت. یافته ها: نشان داده شد که عصاره های گیاه دارویی گلپر در غلظت 4 و اسپند در غلظت 6 میلی گرم در میلی لیتر اثر مهار کنندگی 100 درصد تولید آفلاتوکسین B1 را با وجود عدم ممانعت از رشد کامل قارچ دارد. نتایج این مطالعه نشان داد که اضافه شدن 4 میلی گرم در میلی لیتر عصاره گلپر در محیط کشت قارچ Aspergillus flavus تقریبا به مهار کامل بیان ژن های aflM، aflP منجر می شود. در حضور عصاره های موردمطالعه، سطح بیان ژن های aflM، aflP و aflR موجود در خوشه ژنی بیوسنتز AFB1 کاهش یافت و در برخی غلظت ها متوقف شد. نتیجه گیری: براساس مطالعه حاضر نشان داده شد که مهار بیوسنتز آفلاتوکسین به دلیل کاهش سطح بیان ژن های موجود در خوشه ژنی بیوسنتز آفلاتوکسین در اثر غلظت های ذکرشده عصاره های گلپر و اسپند اتفاق می افتد. در میان ژن های موردمطالعه ژن aflP بیشترین هماهنگی را با کاهش تولید آفلاتوکسین نشان داد. نتایج این مطالعه می تواند شواهدی بر کارا بودن استفاده از این ترکیبات در مواد غذایی، خوراک دام و گیاهان دارویی مستعد به این آلودگی باشد.

سابقه و هدف: بررسی ارتباط بین شخصیت و تیپ مجرمان جرایم خشن همواره یکی از حوزه های مهم موردمطالعه به منظور پیشگیری و کاهش میزان بروز این جرایم بوده است. از منظر طب ایرانی یکی از عوامل مهم در بروز واکنش های متفاوت افراد، مزاج آنان به خصوص مزاج مغز و مزاج قلب می باشد. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط ارتکاب جرایم خشن با مزاج مغز از منظر طب ایرانی به منظور علت یابی و کمک احتمالی به پیشگیری از وقوع جرم است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع مقطعی-تحلیلی است که در تابستان سال 1397 انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل زندانیان زندان مرکزی و زنان استان اصفهان با پیشینه انجام جرایم خشن می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش شامل فرم اطلاعات زمینه ای و فرم بررسی محقق ساخته مزاج مغز می باشد که توسط افراد تکمیل شده است. داده ها بعد از جمع آوری به کمک نرم افزار SPSS نسخه 18 مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته ها: در این پژوهش 143 نفر وارد مطالعه شدند. بیشترین تعداد افراد در فاصله سنی 21 تا 40 سال قرار داشتند. در بررسی ارتباط ارتکاب جرایم خشن با مزاج مغز، تست های آماری نشان داد که بروز این نوع جرایم با کیفیت های گرمی و خشکی مغز ارتباط دارد؛ اگرچه بین مزاج مغز و نوع جرایم خشن هیچ ارتباط قابل توجهی یافت نشد. نتیجه گیری: ویژگی های مختلف مجرمان در این تحقیق با یافته های محققان دیگر مطابقت دارد. همچنین به نظر می رسد این خصوصیات با مشخصات افراد دارای مغز گرم و خشک از منظر طب ایرانی مشابهت داشته باشد. به نظر می رسد اصلاح سبک زندگی افراد دارای این نوع مزاج در کنار سایر روش های درمانی طب نوین می تواند در کاهش وقوع جرایم خشن کمک کننده باشد.

سابقه و هدف: کم خونی با کمبود گلبول های قرمز یا کاهش هموگلوبین خون ظاهر می شود. حدود یک سوم جمعیت جهان به کم خونی مبتلا هستند؛ بنابراین شیوع فراوانی دارد و یکی از پرهزینه ترین بیماری ها در نظام سلامت به شمار می آید. کم خونی با توجه به علت ایجادکننده آن انواع مختلفی دارد. هدف از این مطالعه بررسی اسباب و علل کم خونی در طب سنتی ایرانی و مقایسه آن با طب رایج است. مواد و روش ها: در این مطالعه مروری، اسباب و علل کم خونی با کلیدواژه های قلت الدم و کم خونی در منابع معتبر طب سنتی ایرانی از قرن چهارم تا سیزدهم هجری قمری مانند الحاوی، قانون، ذخیره خوارزمشاهی و اکسیر اعظم جست وجو شده است. همچنین پایگاه های علمیGoogle Scholar, Scopus, SID, و PubMed با کلیدواژه های کم خونی و Anemia بررسی شدند. یافته ها: علل متعددی برای ایجاد کم خونی یا قلت الدم در منابع طب سنتی ایرانی مطرح شده است. از جمله می توان به سوء تدبیر در خوردن و آشامیدن، انواع سوء مزاج های معده و کبد، خروج خون از بدن با حیض یا نفاس یا اسهال خونی اشاره کرد. در طب رایج علل مطرح شده برای کم خونی شامل تغذیه نامناسب، اختلال در معده و روده ها، بیماری های کبدی، خونریزی و بیماری های مزمن هستند. نتیجه گیری: اسباب و علل مطرح شده برای کم خونی در طب سنتی ایرانی تا حد زیادی با علل کم خونی از دیدگاه طب رایج مشابهت دارد. شناسایی زودهنگام علل ایجادکننده کم خونی و اصلاح آن ها از جمله نوع تغذیه، مشکلات معده و کبد می تواند برای پیشگیری از ایجاد کم خونی راهگشا باشد.

سابقه و هدف: امروزه مسیله همه گیری های شبه کرونایی و از جمله پاندمی کروناویروس و ابعاد مختلف آن در حوزه سلامت به عنوان یک چالش جدی جهانی برای مسیولان بهداشت و درمان کشورها مطرح است. از طرفی منابع طب جدید در این زمینه هنوز نتوانسته بر مشکل غلبه کند و به درمان مشخصی دست یابد؛ به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت از ارایه راهکارهای مفید پیشگیرانه و کنترلی از جمله ظرفیت طب سنتی استقبال می کند. در این مقاله تلاش شده است، به ارایه دیدگاه ها و تدابیر توصیه شده حکمای طب سنتی ایرانی در مواجه با همه گیری های عفونی که برخی از آن ها علایم و رفتارهایی شبیه کروناویروس را ایجاد می کنند، پرداخته شود. مواد و روش ها: این مقاله یک بررسی مروری و کتابخانه ای است که به صورت هدفمند و با معیارهای معین از طریق جست وجو در کتب معتبر طب ایرانی و برخی منابع طب رایج و پایگاه های اطلاعات علمی داخلی و بین المللی با کلیدواژه های مرتبط، بدون اعمال محدودیت زمانی انجام شده است. یافته ها: ابعاد مختلف طبی همه گیری های عفونی شبه کروناویروس تحت اصطلاح کلی «هوای وبایی» در متون طب ایرانی موردبحث قرار گرفته است و حکمای طب ایرانی ضمن بیان ابعاد مختلف این موضوع اعم از تعاریف، سبب شناسی، بیماری زایی و نشانه شناسی، به تدابیر پیشگیرانه و کنترلی آن در قالب اصول شش گانه «حفظ الصحه» به طور مبسوط پرداخته اند. نتیجه گیری: انجام کار آزمایی های بالینی برای استفاده از آموزه ها و تجربه های حکمای طب ایرانی در همه گیری های شبه کروناویروس و از جمله پاندمی کروناویروس می تواند به اثربخش بودن یا نبودن این شیوه های پیشگیرانه کمک کند.

سابقه و هدف: در منابع تاریخ پزشکی ایران نام های گاه متفاوت و متنوعی برای نامیدن هر بیماری به کار رفته است. از این میان، شناخت نام های بومی عارضه ساده ای چون زگیل ارزش های خاص مردم شناسانه ای در بر دارد. از دیرباز نه تنها پزشکان و متخصصان تاریخ پزشکی بلکه بسیاری از مردم شناسان و پژوهندگان فرهنگ عامه و حتی واژه نگاران و فرهنگ نویسان نیز متوجه و متعرض این تنوع نام گذاری بوده اند. مواد و روش ها: در این پژوهش ابتدا با استفاده از روش مروری، کتابخانه ای و رجوع به منابع دست اول در زمینه تاریخ پزشکی ایران-اعم از متون تاریخ پزشکی، پزشکی سنتی و پزشکی مردمی-نام های متعدد و متنوع زگیل گردآوری شد؛ سپس تلاش شد تا این نام ها با استفاده از روش های مردم شناختی و مبانی زبان شناسی تاریخی-تطبیقی، رده بندی و تحلیل شوند. یافته ها: واژگان مرتبط با زگیل در منابع چندگانه تاریخ پزشکی ایران را می توان به شش دسته اصلی و یک دسته فرعی جغرافیایی و دو دسته اصلی و یک دسته فرعی زبانی-گویشی تقسیم کرد. از آنجا که نام گذاری هر بیماری گام نخستی در تشخیص آن است، این نام ها بیانگر نظام های کهن و دیرین در تاریخ پزشکی ایران هستند. بنابراین، با تبیین دلیل تنوع نام گذاری هر بیماری همچون زگیل، می توان تا حدودی به تهیه اطلسی تاریخی از خرده فرهنگ های کهن پزشکی در ایران نزدیک شد. نتیجه گیری: تبیین رده بندی واژگان مرتبط با زگیل و نقش آن ها در شناخت خرده فرهنگ های پزشکی از چنان اهمیت خاصی برخوردار است که می توان آن را یکی از مهم ترین شاخص های شناخت قوم پزشکی هر ناحیه از ایران دانست. با توجه به تحولات زبانی و دوری یا نزدیکی از واژگان اصیل می توان رده بندی دیگری را پیشنهاد کرد که خود می تواند دیرینگی نظام قوم پزشکی هر ناحیه جغرافیایی از ایران را روشن کند.

سابقه و هدف: کاهش توانمندی شناختی یک وضعیت پاتولوژیک است که در آن زوال حافظه، تفکر و قضاوت رخ می دهد. این وضعیت را می توان از اصلی ترین نشانه های زوال عقل دانست. با توجه به ضعف درمان های موجود جهت کنترل کاهش شناختی، مطالعات بیشتر جهت یافتن رویکردهای درمانی موثرتر، لازم است. در طب سنتی ایران گیاهان دارویی مختلفی برای درمان کاهش شناختی پیشنهاد شده است. هدف مطالعه حاضر بررسی اثربخشی این گیاهان در طب سنتی و منابع پزشکی مدرن و یافتن مکانیسم های فارماکولوژیک دخیل در القای اثرات درمانی گیاهان دارویی سنتی در علایم ناشی از کاهش شناختی است. مواد و روش ها: در مطالعه حاضر ماهیت، علایم و همچنین علل بروز پدیده کاهش توانمندی شناختی در طب سنتی و پزشکی مدرن موردبررسی قرار گرفت. گیاهان دارویی سنتی دارای اثرات درمانی، از کتب طب سنتی شامل قانون ابن سینا، مخزن الادویه، قرابادین کبیر و ذخیره خوارزمشاهی جمع آوری شد. نام علمی و مکانیسم اثر هریک از این مفردات به وسیله انطباق با منابع مدرن و سایت های معتبر علمی از جمله Cochrane, PubMed و Scopus بررسی شد. یافته ها: براساس متون طب سنتی، کاهش حافظه و ناتوانی ذهنی از غلبه برودت و رطوبت در مغز پدید می آید؛ لذا گیاهان دارویی با طبیعت گرم و خشک می توانند در این بیماری اثربخش باشند. در این مطالعه برخی از گیاهان دارویی سنتی با تاثیر محافظتی یا درمانی بر روی آسیب های شناختی از جمله اسطوخودوس، املج، اهلیلج، بلادر، جعده و. . . ذکر شده اند. نتیجه گیری: ترکیبات طبیعی مورداستفاده در طب سنتی ایرانی در کنار ترکیبات فیتوشیمیایی استخراج شده از این داروها می توانند به عنوان الگویی برای طراحی داروهای جدید یا درمان مکمل داروهای رایج محسوب شوند. انجام مطالعات بالینی تکمیلی به منظور تایید اثربخشی و ایمنی این داروها ضروری است.

سابقه و هدف: پژوهش های حوزه تاریخ پزشکی برای ورود و مطالعه جنبه های مختلف این علم به ویژه در عرصه پژوهش های تلفیقی و میان رشته ای نیازمند دستگاه واژگانی مناسب خود است. بررسی شیوه های درمانی موجود در منابع آیینی و اسطوره ای حاکی از آن است که برای چنین موضوعاتی هنوز اصطلاحات مناسبی وضع نشده است. یکی از این دسته موارد درمان هایی است که صرف نظر از نوع بیماری با یک شیوه ثابت اعمال می شود و می توان از آن تحت عنوان "درمان های تک روش" نام برد. مواد و روش ها: این مطالعه با روش کتابخانه ای و جست وجو در پایگاه های اینترنتی PubMed, Scopus, Magiran, Google Scholar, SID استخراج داده های مرتبط با درمان های تک براساس مقالات موجود در این زمینه انجام شده است. یافته ها: شیوه های درمان تک روش که اغلب در ارتباط با یک منبع غیرمادی هستند بر خلاف منش پزشکی رایج که برای هر بیماری یک درمان را می جوید، برای همه یا طیفی از بیماری ها با یک روش یا با روش های محدود اقدام به درمان می کنند. برخی از متن های کهن و حتی مراسم همانند آیین تدهین بیماران در مسیحیت در ذیل عنوان درمان اسطوره ای قرار می گیرند. این نوع از درمان ها ارتباط مستقیم درمان بیماری ها را با ایمان و فیض الهی، و یا یک منبع روحانی روشن می سازد. به طور مثال تدهین با روغن آیینی، نوعی درمان تک روشی است و فقط از یک روش برای درمان همه بیماران بهره می برد ولی به دلیل اثربخشی و یا همسویی با مومن خود، توانسته همچنان پایدار باقی بماند. نتیجه گیری: با توجه به دامنه وسیع کاریرد درمان های تک روش، پیداست که در این نوع از درمان ها رابطه مستقیمی بین روش درمان و بیماری، آن گونه که در پزشکی مدرن به آن برمی خوریم، وجود ندارد. استفاده از درمان های تک روش ریشه در درمان های اسطوره ای داشته است و بررسی بینش حاکم بر این روش های درمانی و دلایل پایداری این سنت ها می تواند به درک چگونگی اثربخشی، در درمان بیماری ها در خلال قرون کمک شایان توجهی کند و موجب تعامل تاریخ پزشکی و شاخه های مختلف دانش شود.

سابقه و هدف: توجه به کودک و کودکی از معدود موضوع هایی است که دانشمندان، پزشکان و رهبران مختلف بر آن اتفاق نظر دارند و تاکید می کنند که جوامع خواهان پیشرفت، باید به کودک توجهی ویژه داشته باشند تا عضوی صالح در میان آن ها باشد. کتاب «تدبیر الحبالی و الاطفال» کامل ترین و بهترین کتاب درباره طب و بهداشت اطفال تا سال ها پس از دوره رنسانس محسوب می شود. بازشناسی کتاب ها و آثار علمی گذشتگان به ویژه دوره تمدن اسلامی، از ضروری ترین وظایف مراکز علمی دانشگاهی است که کتاب «تدبیر الحبالی و الاطفال» با این هدف بازشناسی می شود. مواد و روش ها: مقاله حاضر یک مطالعه تحقیقی توصیفی است که با روش کتابخانه ای براساس نسخه چاپی کتاب «تدبیر الحبالی و الاطفال» و ترجمه فارسی آن، انجام شده است. یافته ها: کتاب «تدبیر الحبالی و الاطفال» تنها اثر دانشمندی به نام احمد البلدی در قرن چهارم هجری قمری است. این کتاب در موارد زیادی با پزشکی رایج، قرابت و تطابق دارد و موضوع های مربوط به طب و بهداشت مادر، نوزاد و کودک را در بر دارد که حاصل نظرات پزشکان متقدم و معاصر البلدی و نتایج تجربه های علمی اوست. کتاب، سه مقاله و 166 باب دارد و در سال 1392 هجری شمسی ترجمه شده است. برخی موضوع های مطرح در این اثر شامل تدبیر بارداری، زایمان، مزاج جنین، شیر مادر و اصلاح آن، مراحل رشد و تکامل کودک، تغذیه، ورزش و ده ها موضوع دیگر می شود. نتیجه گیری: کتاب «تدبیر الحبالی و الاطفال» منبع ارزشمندی برای طب بارداری، زایمان، نوزاد و کودک است.