اخلاق و تاریخ پزشکی ایران
سال:1398 | دوره:12 | شماره:1 |تعداد مقالات:48

ارتباط همدلانه با بیماران از امور مهم پرستاری است و این مطالعه با هدف مقایسه میزان همدلی پرستاران با بیماران وابسته به مواد در مراکز درمان سوءمصرف مواد و بخش داخلی بیمارستان انجام شد. مطالعه ی مقطعی از نوع توصیفی تحلیلی است و بخش داخلی بیمارستان و مراکز درمان سوءمصرف مواد، محیط این پژوهش بودند. نمونه های پژوهش، شصت نفر بودند که به روش سرشماری وارد مطالعه شدند. ابزار مطالعه، پرسش نامه ای دو قسمتی شامل اطلاعات فردی و پرسش نامه ی استاندارد همدلی جفرسون بود که روایی و پایایی داشت. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 16 (T-Test مستقل، One-Way ANOVA، Krus kal-Wallis، (Chi-Square تجزیه و تحلیل شدند. امتیاز همدلی پرستاران (از صد نمره)، در بخش داخلی 6/32± 67/84و در مراکز درمان سوءمصرف مواد 9/21± 79/73بود (001/. =P). پرستاران مرد (9/88± 76/80)، متاهلان (9/98± 75/93)، پرستاران بالای چهل سال (11/12± 79/1)، پرستاران دارای مدرک فوق لیسانس (3/78± 75/5)، پرستاران دارای سابقه ی خدمت بالای ده سال (8/53± 83/53) و اضافه کار کمتر از پنجاه ساعت (9/9± 80/61)، بیشترین امتیاز همدلی را داشتند (05/. > P). همدلی پرستاران با بیماران معتاد، در مراکز درمان سوءمصرف مواد در مقایسه با بخش داخلی بیمارستان بیشتر و تفاوت میان آن ها معنادار بود. نتایج پژوهش نشان داد مراقبت از بیماران معتاد، در یک بخش اختصاصی باعث همدلی بیشتر می شود. در ارتباط همدلی با سطوح تحصیلی و سابقه ی شغلی پرستاران، ضروری است به آموزش مهارت های همدلی به دانشجویان پرستاری از ترم اول توجه شود و برای پرستاران شاغل در بیمارستان و دیگر مراکز درمانی توسط پرستاران با مدرک تحصیلی بالاتر و باتجربه، جلسات آموزش ضمن خدمت برگزار شود.

امروزه، پیوند عضو درمان نهایی بیماران در مراحل پایانی اختلال در عملکرد اندام هاست. با توجه به اهمیت اهدای عضو و نقش مهم معلمان در افزایش آگاهی و بهبود نگرش قشری گسترده از جامعه، پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان آگاهی و چگونگی نگرش معلمان شهر سنندج به مساله ی اهدای عضو انجام شد. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر، توصیفی تحلیلی (مقطعی) است. در همین راستا، 250 معلم شاغل در مدارس متوسطه ی اول و دوم شهرستان سنندج، به روش نمونه گیری خوشه ای، در سال تحصیلی 1397-1396، انتخاب و پرسش نامه ی میزان آگاهی و چگونگی نگرش به اهدای عضو را تکمیل کردند. داده ها با نرم افزار SPSS 20 با استفاده از آزمون آماری هم بستگی و تی مستقل و تحلیل واریانس آنوا تجزیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد 152 نفر (60/8%) آگاهی متوسط و 92 نفر (36/8%) آگاهی بالا درباره ی اهدای عضو داشتند. نگرش 166 نفر (66/4%) از معلمان، متوسط و 81 نفر (32/4%) بالا بود. 90/8درصد از معلمان نیز، کارت اهدای عضو نداشتند؛ درحالی که 144 نفر (57/6%) تمایل داشتند این کارت را دریافت کنند. ازآنجاکه میزان آگاهی و نگرش مثبت اکثریت معلمان در حد متوسط بوده و بیشتر آن ها دارای کارت اهدای عضو نبودند و با توجه به اثرگذاری این قشر در افزایش فرهنگ اهدای عضو و آگاهی دانش آموزان، آموزش فرهنگیان و ایجاد زمینه های مناسب برای بالابردن آگاهی و نگرش مثبت آن ها درباره ی اهدای عضو، ضروری است.

تعاریفی متعدد از بیهودگی در پزشکی ارائه شده است. بیهودگی در پزشکی در مراقبت از بیمار، به حالتی گفته می شود که در آن هر نوع مداخله ای، اعم از اقداماتی که به قصد تشخیص، پیشگیری، درمان، توان بخشی یا سایر اهداف پزشکی به انجام می رسند، فایده ای برای آن بیمار نداشته باشد. این مطالعه ی مروری تحلیلی، با هدف افزایش درک پزشکان و دیگر ارائه دهندگان خدمات سلامت از مساله ی بیهودگی در طب مکمل و جایگزین، انجام شد. طی جست وجوی گسترده، بیش از هزار مقاله یافت شد که با بررسی عنوان و خلاصه ی آن ها، پژوهش های نامرتبط حذف و متن 219 مقاله، کامل خوانده شد. در نهایت نیز، 118 مقاله، برای مرور، انتخاب و مطالعه شدند. نتیجه گیری درباره ی پسندیده بودن اخلاقی ارائه ی درمانی بیهوده در طب مکمل، بنا بر رویکردهای گوناگون متفاوت است؛ بنا بر رویکرد وظیفه گرایی و اصل عدالت از رویکرد اصول گرایی، هیچ کس مجاز به کاربست درمان های بیهوده نیست؛ درحالی که در رویکرد موردی و اصل اتونومی بیمار، چنین نظری پذیرفته شده نیست. بر اساس رویکرد سودگرایی، تنها، درمان های مبتنی بر شواهد را می توان از لحاظ اخلاقی بررسی کرد و آن دسته از درمان های مکمل که بیهوده بودنشان نشان داده شده است، باید منع شوند و ارائه دهندگان خدمات مراقبت سلامت، نباید آن ها را به بیماران ارائه دهند؛ چراکه نوعی کلاهبرداری و فریب بیمار است. پیشنهاد می شود در زمینه ی روشن سازی مرز میان اثر پلاسبو و نوسبو و بیهودگی مطالعاتی بیشتر انجام گیرد.

حقوق بیمار از اساسی ترین حقوقی است که باید کادر درمانی به آن توجه کند. در این میان، بررسی و مقایسه ی دیدگاه دانشجویان پزشکی سال اول و آخر، برای آگاهی دانشجویان از نکات اخلاقی ارائه ی خدمات از اهمیتی ویژه برخوردار است؛ لذا این طرح با هدف مقایسه ی دیدگاه دانشجویان پزشکی سال اول و آخر درباره ی میزان رعایت منشور حقوق بیمار در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر انجام شد. این مطالعه، پژوهشی توصیفی تحلیلی و مقطعی است که 113 نفر از دانشجویان پزشکی سال اول و آخر دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، به روش نمونه گیری سرشماری، در آن شرکت داشتند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ای برگرفته از منشور حقوق بیمار بود که روایی و پایایی آن در مطالعات پیشین تایید شده بود. آنالیز داده ها ازطریق آزمون های تی مستقل و هم بستگی پیرسون با نرم افزار SPSS v 19 انجام گرفت. میانگین نمره ی دیدگاه دانشجویان درباره ی میزان رعایت حقوق بیمار در بین دانشجویان سال اول 13/90± 76. 36و در میان دانشجویان سال آخر 8. 08± 71. 63بود که از نظر آماری معنی دار است (p<0. 05). در بین دانشجویان سال اول و آخر، اکثر دانشجویان، به ترتیب 52% و 84%، دیدگاهی نسبتا مطلوب درباره ی رعایت حقوق بیمار داشتند. بین فاکتورهای دموگرافیک با دیدگاه دانشجویان، ارتباط آماری معنی داری مشاهده نشد. نمره ی دیدگاه دانشجویان در رابطه با رعایت حقوق بیمار، در بین دانشجویان سال آخر کمتر از دانشجویان سال اول بود؛ لذا پیشنهاد می شود برای ارتقای دیدگاه دانشجویان در این باره، در طی سال های تحصیل، تلاش و برنامه ریزی شود.

ماهی گورخری یک ارگانیسم مدل سرآمد است که با خصوصیات متنوعی که دارد، گسترش مرزهای علم را در رشته های متعدد سبب شده است. خصوصیات این ماهی کوچک آب شیرین به کمک زیست شناسان به نحوی نمود یافت که مقایسه ی ژنتیکی آن با پستانداران (همچون موش) حتی برای بسیاری از محققان باورنکردنی بود؛ به عنوان مثال، ظهور روش های جدید و کارآمد برای نسخه برداری و ویرایش ژنوم، کمک کرد تا در زمینه ی استفاده از آن در زمینه های مختلف علمی، ازجمله سم شناسی، کشف مواد دارویی، زیست شناسی پیوند، مدل سازی بیماری و حتی آبزی پروری رشدی فزاینده روی دهد. تداوم تکامل و تطبیق سیستم مدل ماهی گورخری، نیازمند بهبود روش ها و رویکردهایی برای پرورش و مدیریت این ماهی ها در مخازن کنترل شده است؛ به طوری که در نهایت، تحقیقات صورت گرفته بر روی این ماهی بیشتر تکرارشدنی، مقرون به صرفه و در چارچوب اخلاق پژوهشی باشد. انتقال دانش و فناوری از علوم آزمایشگاهی و پزشکی و آبزی پروری، بخشی ضروری از این توسعه است که باید با موازین اخلاق در علم منطبق باشد. در این مقاله به برخی اصول اخلاقی و فنی کار با ماهی گورخری به عنوان یک گونه مدل زیستی در مطالعات علوم پزشکی پرداخته می شود.

هوش هیجانی و تفکر انتقادی، عاملی مهم و موثر بر عملکرد حرفه ای و سلامت روان حرفه مندان سلامت است؛ ازاین رو، در تحقیق حاضر، رابطه ی بین هوش هیجانی و تفکر انتقادی بررسی شده است. پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری این پژوهش، همه ی پرستاران شاغل در بیمارستان های وابسته به یکی از دانشگاه های علوم پزشکی کشور، در سال 1395 و روش نمونه گیری، تصادفی بود. با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه 174 نفر به دست آمد. ابزار اصلی برای کسب داده ها، پرسش نامه ی هوش هیجانی بار-اون و فرم مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا بود. استادان، روایی پرسش نامه را تایید کردند و میزان پایایی، با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسش نامه ی هوش هیجانی و تفکر انتقادی، به ترتیب 82/. و 0/79 به دست آمد. میانگین نمرات هوش هیجانی پرستاران شاغل در بیمارستان های مطالعه شده، 78. 0± 46. 3از پنج و میانگین نمرات تفکر انتقادی، 2/77 ± 22/66از 34 به دست آمد (P<0. 001)؛ همچنین، ضریب پیرسون، هم بستگی معنادار همه ی مولفه های هوش هیجانی با تفکر انتقادی را تایید کرد. در بین مولفه های هوش هیجانی، مهارت های اجتماعی بیشترین رابطه ی مثبت و معنادار را با تفکر انتقادی داشت. بین هوش هیجانی و تفکر انتقادی پرستاران شاغل در بیمارستان های مطالعه شده، رابطه ی مثبت و معنادار دیده شد. به عنوان یکی از معیارها، می توان گفت گزینش دانشجویان و استخدام پرستاران بر مبنای سنجش هوش هیجانی و تفکر انتقادی، باعث بهبود عملکرد آنان خواهد شد.

یکی از معضلات اخلاقی شایع در حرفه ی پرستاری، تنیدگی اخلاقی است که باعث ناراحتی و مانع از عملکرد صحیح اخلاقی پرستاران، علی رغم داشتن دانش کافی و لازم، می شود. از یک سو، تنیدگی اخلاقی، موجب اختلال در ارتباط پرستار و بیمار و کیفیت ارائه ی مراقبت می گردد و از سوی دیگر، رفتارهای مراقبتی در بهبود کیفیت مراقبت و احساس امنیت در بیماران نقش دارد. مطالعه ی حاضر با هدف تعیین همبستگی تنیدگی اخلاقی با رفتار مراقبتی پرستاران بخش های مراقبت ویژه ی بیمارستان های شهر بندرعباس در سال 1396تا1397 انجام گرفت. این پژوهش، مطالعه ای توصیفی از نوع همبستگی است که بر روی 173 پرستار شاغل در بخش های مراقبت ویژه ی (آی سی یو و ان آی سی یو) بیمارستان های شهر بندرعباس، به روش تمام شماری، انجام شد. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسش نامه ی اطلاعات جمعیت شناسی، مقیاس تنیدگی اخلاقی پرستاران بخش مراقبت ویژه و سیاهه ی رفتار مراقبتی پرستار بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخه ی 20 استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان تنیدگی اخلاقی در پرستاران بخش مراقبت ویژه، در محدوده ی متوسط قرار داشت (0/81± 1/75 از 4 نمره)؛ همچنین، میانگین نمره ی رفتار مراقبتی پرستاران 0/48± 5/28 از 6 نمره بود که در سطحی پذیرفتنی است. بین تنیدگی اخلاقی و رفتار مراقبتی، ارتباط منفی معنی دار وجود داشت (0/150-=r و 0/049=p). با توجه به اهمیت تنیدگی اخلاقی در پرستاران، به دلیل پیامدهای آن در آنان و بیماران و همچنین، نقش رفتار مراقبتی در بهبود کیفیت مراقبت و رضایتمندی بیماران، آشنایی بیشتر و ارائه ی راهکارهایی برای مقابله و کاهش تنیدگی اخلاقی و بهبود رفتار مراقبتی پرستاران، ضروری به نظر می رسد.

آبله بیماری خطرناکی بود که تا دوره ی پهلوی دوم، از عوامل مهم مرگ ومیر و معلولیت در ایران به شمار می رفت؛ ازاین رو، مبارزه با این بیماری ضرورت داشت. در آغاز برنامه ی عمرانی دوم (1334ش/ 1955م) و با تاسیس سرویس مبارزه با آبله، تلاش برای حذف آن سازمان یافته تر شد. این سازمان توانست بسیاری از مشکلات گوناگون جغرافیایی و انسانی را از پیش پا بردارد و هرساله، شماری فراوان از مردم را آبله کوبی و تا پایان دوره ی مدنظر، آبله را تا حدی زیاد مهار کند. در این مقاله، مبارزه با آبله را در سال های 1327تا1346ش/ 1948تا1967م بررسی کرده و به موانع، راهکارها و نتایج آن پرداخته ایم. با این هدف، تلاش کرده ایم از طریق تحلیل و توصیف داده ها، به پرسش های پژوهش پاسخ دهیم. منابع عمده ی مقاله، گزارش های دولتی، به ویژه گزارش های سازمان برنامه و وزارت بهداری و نیز، مجلات تاریخ پزشکی است.

تمدن های باستانی، هر یک به فراخور وسعت و تاثیرات فرهنگی خویش بر گستره ی قلمروی حاکمیتشان، روش هایی را در زمینه ی بهداشت شخصی و جلوگیری از بروز بیماری های عمومی و عفونی به کار می گرفتند. بررسی شاخص های بهداشت شخصی در سرزمین های وسیع ساسانیان، رفتار بهداشتی مردمان این امپراتوری را به فراخور جغرافیای زیست بومشان نشان می دهد. با توجه به اینکه بهداشت شخصی در عصر ساسانی (224-651م. )، بیشتر تحت تاثیر تعالیم دیانت زردشتی و رویکرد مغان زردشتی به این مقوله بوده است، برای پژوهش در این زمینه، بررسی و تحلیل دیدگاه شواهد مکتوب برجای مانده از دیانت زردشتی در این موضوع، بیشترین اهمیت را داراست. بدین سان، با توجه به شواهد مکتوب متون فقهی حقوقی برجای مانده از عصر ساسانی و پساساسانی، شاخص های بهداشت شخصی در دوران ساسانیان، عبارت بوده اند از: شست وشو و تطهیر با آب و خاک و گمیز، استفاده از مکان هایی به نام آبدان و پادیاو برای شست وشو، استفاده از دستمال، استعمال بوی خوش، شانه کردن، چیدن ناخن که هر یک به نوبه ی خویش در جلوگیری از بیماری نقشی مهم ایفا می کردند؛ البته وجهه ی دینی سخت گیرانه ای که برای بسیاری از این امور وجود داشت، تاحدی بود که برخی از بزرگان زردشتی، برای تغییر این روش ها تلاش می کردند. این پژوهش بر آن است تا به شیوه ی توصیفی تحلیلی، با تکیه بر شواهد مکتوب برجای مانده، شاخص های بهداشت شخصی و اهداف و روش های به کارگیری آن را در طول بیش از چهار سده حضور ساسانیان، بررسی و واکاوی کند.

شان اخلاقی انسان یا به عبارت دیگر، کرامت انسانی او، از دیرباز در کانون بحث و گفت وگوی متفکران مختلف قرار داشته است. تقریبا، همه ی نظریه هایی که به این موضوع پرداخته اند، در اصل کرامت داشتن انسان و برتری جایگاه او نسبت به همه ی موجودات هستی هم نوا هستند؛ ولی در چرایی و ملاک های این کرامت و برتری تفاوت هایی وجود دارد. تصمیم گیری در خصوص سرنوشت جنین، اعم از حفظ یا سقط او، در گرو تعیین تکلیف صاحب نظران درباره ی مبنا و ملاک کرامت و جایگاه انسانی و شان اخلاقی جنین است. دو گروه نظریه به مبحث کرامت جنین پرداخته اند: نظریات سکولار و نظریات مبتنی بر ادیان و مکاتب. نظریات سکولار واجد جاذبه هایی است که شهود انسانی تاحدی آن را می پذیرد؛ اما هیچ یک خالی از نقد نیست و نقدهای وارد بر هر تئوری، همه در جای خود، تامل برانگیزند؛ ازاین رو، این مقاله ضمن مرور برخی از نظرات سکولار و ادیان و مکاتب در زمینه ی جایگاه جنین و پرداختن به نقد برخی از آن ها، نظریه ی غالب کرامت انسانی جنین را بر مبنای تفکر شیعی ارائه می دهد. پیداکردن ریشه ی کرامت انسان با تکیه بر اندیشه ی بشری و بدون بهره گیری از منبع ماورای بشری و وحی، با چالش های جدی روبه روست. جنین انسانی، به علت استعداد تبدیل شدن به انسان، از همان ابتدای وجود، دارای جایگاهی ارزشمند است که با افزایش سن جنینی، بر ارزش آن افزوده می شود؛ تاآنکه با ولوج روح از سوی خداوند، کرامت انسانی می یابد. بر مبنای برداشت از معارف دینی، این ارزشمندی به دلیل صفات انسانی نیست؛ بلکه به خاطر اعطای آن در مقطع ولوج روح از سوی خداوند است؛ گرچه حتی سلول تخم نیز، به دلیل بالقوگی تبدیل شدن به انسان، نه تنها نباید از میان برده شود، بلکه باید مراقبت و حفاظت گردد.

نظام طب ایران در عصر قاجار تداوم نظام مبتنی بر طرز تفکر اخلاطی بود. بر این اساس، بروز اغلب بیماری ها با دیدگاهی کل نگر به برهم خوردن تعادل اخلاط چهارگانه ی «خون، سودا، صفرا، بلغم» نسبت داده می شد. شیوه های پیشگیری و درمانی نیز در همین فضای شناختی و معرفتی انجام می شد. نمونه ی بیماری «آبله» بیانگر چنین دیدگاهی در عصر قاجار است. مطابق با یافته های پژوهش حاضر، در ادبیات طبی عصر قاجار، دانه های چرکی در پوست بدن با حالت سخت به صورت تک یا به هم پیوسته با رنگ های مختلف، جدری یا آبله نامیده شده است. به لحاظ شناختی، طبیبان عصر قاجار به تاسی از طبیبان سابق، بیماری آبله را بر حسب خلط در زمره ی بیماری های گرم و تر (دموی) دسته بندی کرده و جوشش خون در بدن را علت به وجودآمدن بیماری برشمرده اند. مواجهه با بیماری آبله به دو صورت روش های پیشگیرانه و درمانی عملی می شد؛ برای پیشگیری از ابتلا به بیماری، سفارش های لازم در قالب سته ضروریه و به ویژه مراعات انواع پرهیز ارائه می شده است. در کنار مراعات انواع پرهیز، برای درمان نیز، نمونه های مختلفی از انواع دارو با منشاهای مختلف جهت رفع نشانه ها و عوارض بیماری در سطح اعضای بدن، به کار برده می شد. پژوهش حاضر مطالعه ای مروری است و در آن تلاش شده تا با روش توصیفی تحلیلی، ماهیت، چیستی و شیوه های پیشگیری و درمانی بیماری آبله در نظام طبی ایران عصر قاجار بررسی شود. اطلاعات و داده های لازم به شیوه ی کتابخانه ای گردآوری شده است.

در پژوهش حاضر، مقایسه ای میان فرهنگی بین دانشجویان ایران و انگلستان، برای شناسایی تاثیرات احتمالی فرهنگ بر همدلی پزشک با بیمار و بررسی رابطه ی میان همدلی و ترتیب تولد در خانواده، صورت گرفت. پژوهش پیش رو از نوع هم بستگی و مقایسه ای است. جامعه ی آماری پژوهش، شامل همه ی دانشجویان پزشکی مشغول به تحصیل دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی لندن و شفیلد بود. با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، 182 دانشجو، شامل 88 دانشجو از ایران و 94 دانشجو از انگلیس، به پرسش نامه ی مقیاس همدلی با بیمار، در دانشجویان ارائه دهنده ی خدمات سلامتی جفرسون و پرسش نامه ی مشخصات جمعیت شناختی محقق ساخته پاسخ دادند. برای دستیابی به یافته های پژوهش، شاخص های توصیفی و استنباطی (T استودنت، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی شفه) به کار گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که همدلی پزشک با بیمار در دانشجویان ایرانی به طوری معنادار بالاتر از دانشجویان انگلیسی است (P<0. 01)؛ همچنین، میان ترتیب تولد و همدلی پزشک با بیمار، ارتباطی معنادار وجود دارد. (P<0. 05)نتایج تحلیل واریانس چندمتغیری نشان داد که در متغیر همدلی، مراقبت همدلانه و خود را به جای بیمار نهادن دانشجویان ایرانی، بیشتر از دانشجویان انگلیسی است؛ اما در مولفه ی اتخاذ دیدگاه، میان دانشجویان دو کشور، تفاوتی دیده نشد. براساس نتایج این پژوهش، می توان به اهمیت تفاوت های فرهنگی و عوامل خانوادگی، همچون ترتیب تولد بر عوامل شخصیتی، مانند توانایی پزشک در همدلی با بیماران، پی برد.

عصر قاجار در تاریخ پزشکی ایران بعد از اسلام، بسیار اهمیت دارد؛ زیرا در آن عصر به تدریج پزشکان از طب سینایی فاصله گرفتند و تلاش کردند از طب نوین غربی استفاده کنند. یکی از نکات حائز اهمیت درباره ی پزشکی عصر قاجار، تاثیرپذیری آن از باورها و اعتقادات عامیانه است. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای درصدد پاسخ به این سوال است که تاثیرپذیری طبابت از باورها و اعتقادات عامیانه، در پزشکی و درمان عصر قاجار چه پیامدهایی داشته است؟ دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که مهم ترین پیامد اثرگذاری این باورها، پذیرفته نشدن طبابت و درمان به شکل نوین توسط بسیاری از مردم بوده است؛ چنان که ترجیح می داده اند به جای استفاده از داروها و سبک های درمانی نوین، طبق باورهای عامیانه درمان شوند.

چیستی هیجان های اخلاقی، کارکرد این هیجان ها، چگونگی تغییر و تجربه ی آن ها و نسبت آن با قضاوت اخلاقی و کنش های اخلاقی، از جمله مهم ترین مسایل روبه روی پژوهش های روان شناسی اخلاق و تربیت اخلاقی است. کاوش مفهومی و نظری در ترکیب زبانی «نظم بخشی هیجان اخلاقی» و تعیین امکان و حدود و ثغور مفهومی و معنای آن، از طریق تمرکز بر دلالت ها، نظریه ها و پژوهش های پیرامون هیجان های اخلاقی و هیجان و نظم بخشی هیجانی، مساله ی پژوهش حاضر است. در راستای مفهوم سازی نظم بخشی هیجان اخلاقی و روشن سازی مصادیق آن، از روش تحلیل اسنادی و ارزیابی تاملی دلالت های تحقیقات پیشین استفاده شد. این گام ها شامل انتخاب موضوع، تعیین اهداف و سوالات، بررسی های اکتشافی و پیشینه ی پژوهش، انتخاب رویکرد نظری، جمع آوری منابع و تکنیک های بررسی آن و همچنین، پردازش، نگارش و گزارش پژوهش، می شد. نتایج نشان داد بر مبنای تحلیل های انجام شده و دلالت های نظری و پژوهشی موجود، مفهوم نظم بخشی هیجان اخلاقی، دارای معنا و مدلول روشن است و می تواند تحقیقات در زمینه ی روان شناسی اخلاق را منسجم تر کند و از طریق یکپارچه سازی فهم فرایند نظم بخشی هیجانی خاص حیطه ی اخلاق، افقی تازه پیش روی پژوهش ها و عمل قرار دهد.

اخلاق پرستاری یکی از زیربنایی ترین موضوعات حرفه ی پرستاری است که پرستاران را موظف به رعایت اصولی می نماید تا در کنار آن مددجو با اطمینان و اعتماد بیشتری مراقبت های پرستاری را دریافت کند. این مطالعه به منظور تعیین سطح تکامل اخلاقی پرستاران و عوامل موثر بر آن صورت گرفت. این مطالعه به روش توصیفی تحلیلی، در سال 1396 بر روی 310 پرستار شاغل در بیمارستان های آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل انجام شد. نمونه گیری به روش در دسترس انجام شد. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه ی تکامل اخلاقی کلبرگ استفاده شد. این پرسش نامه شامل شش سناریو با موضوع نوزاد با آنومالی های شدید، اجبار دارویی، تقاضای بالغان نسبت به مرگ، آشناسازی پرستار جدید، اشتباه دارویی و افراد بیمار در مراحل آخر بیماری است. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSSنسخه ی 18 و آزمون های آماری توصیفی و تحلیلی، تجزیه و تحلیل شدند. در این مطالعه، 51 پرستار (45/16%) در سطح پیش عرفی، 101 پرستار (58/32%) در سطح عرفی، 132 پرستار (58/42%) در سطح پس عرفی و 26 پرستار (38/8%) در سطح ملاحظات بالینی قرار داشتند. همچنین میانگین نمره ی تفکر اخلاقی شرکت کنندگان در مطالعه 6/5± 58/42 و میانگین نمره ی ملاحظات بالینی 3/4± 53/21 به دست آمد. مطالعه ی حاضر نشان داد اکثریت پرستاران از نظر سطوح تکامل اخلاقی کلبرگ در سطح عرفی و پس عرفی قرار دارند؛ با این حال، این مقدار کمتر از پنجاه درصد کل پرستاران است که نشان می دهد سطح تکامل اخلاقی پرستاران در سطح متوسط است و به بررسی بیشتر علل و عوامل مرتبط با آن و تلاش برای ارتقای آن نیاز دارد.

پژوهش های علمی همچنان که ثمره های اجتماعی و فردی بسیاری برای آدمی به ارمغان آورده، موجد مسائل و مشکلات اخلاقی فراوانی نیز بوده است. چشم انداز ایجاد کودکان از طریق انتقال هسته ی سلول سوماتیک (SCNT) یا شبیه سازی انسان، موجب نگرانی های اخلاقی گسترده ای در سراسر دنیا شده است. بر این اساس، گزارش ها و آیین نامه هایی مختلف، در سطوح ملی و بین المللی، منتشر شده که به موازین اخلاقی آزمودنی های انسانی پرداخته اند. در این میان، گزارش بلمونت اهمیتی خاص دارد. در این گزارش، سه اصل بنیادی «احترام به افراد»، «احسان یا خیررسانی» و «عدالت» در زمینه ی تحقیقات انسانی، در کانون توجه قرار گرفته است. در زمینه ی این فناوری نوین زیستی، یعنی شبیه سازی انسان، با توجه به بهره گیری از آزمودنی های انسانی در آن و با توجه به اصول و موازین اخلاق پژوهش آزمودنی های انسانی، مباحث ایمنی و سلامت، مساله ی رضایت و همچنین، استثمار و سوء استفاده از زنان، مطرح می شود. با توجه به اینکه حدود نود درصد از تلاش های شبیه سازی در حیوانات، با مشکلاتی عدیده مانند سقط جنین، مرگ زودهنگام، ایجاد بیماری ها و نواقص فیزیکی خاص و. . . مواجه شده است، به کارگیری آن در انسان ها عاقلانه نیست و موجب بروز مشکلاتی خاص و پیش بینی ناپذیر در افراد شبیه سازی شده می شود.

خطاهای پزشکی درباره ی کودکان، می تواند متفاوت با بزرگ سالان باشد. هدف از این مطالعه، بررسی نوع و فراوانی خطاهای پزشکی در گروه کودکان و عوامل موثر بر آن، از دیدگاه دستیاران اطفال، است. این پژوهش توصیفی، تحلیلی و مقطعی، در سال 1395، با پرسش نامه ای محقق ساخته انجام شد. پس از تعیین روایی و پایایی پرسش نامه، نسخه ی نهایی آن با هفده سوال در شش بخش مورد استفاده قرار گرفت. داده ها با کمک نرم افزار SPSS 22 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان می دهد بیشترین میانگین وزنی، مربوط به فراوانی خطای «تشخیص یا تاخیر در تشخیص بیماری» (6/8)، «انتخاب دوز مناسب دارو» (3/8) و «انتخاب نوع داروی مناسب» (2/8) بوده است. دستیاران فوق تخصصی (6/12) و اتندینگ اطفال (1/12)، با بیشترین میانگین وزنی، بالاترین نقش را در پیشگیری و تشخیص خطا داشته اند. بیشترین میانگین وزنی خطا (11) مربوط به پزشکان عمومی شهری و کمترین آن (1/6)، مربوط به اتندینگ گروه اطفال بوده است. اکثر دستیاران، بیشترین میزان احتمال وقوع خطا را از 2تا8 بامداد و بیشترین خطاها را مربوط به سال اول دستیاری اعلام کرده اند. بیشترین میزان اشتباهات صورت گرفته، در گروه کودکان (6/70درصد) و بعد از آن، گروه نوزادان (4/29 درصد) بیان شده است. بازسازی و تقویت نقش آموزشی و نظارتی دستیاران فوق تخصصی و اساتید کودکان، با هدف تشخیص و پیشگیری از خطاها، در بیمارستان های آموزشی لازم به نظر می رسد. برگزاری دوره های آموزشی هدفمند و کنترل بهینه ی عوامل موثر در بروز خطا، ازجمله بار کاری، خستگی، کم تجربگی و. . .، از وظایف مدیران و مسئولان آموزشی و اجرایی خواهد بود.

پرستاران به دلیل فشار روانی بالای کاری همواره در معرض فرسودگی شغلی قرار دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین نیاز به نمایشگری و محتوای شغلی با فرسودگی شغلی در پرستاران انجام گرفت. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه ی آماری پژوهش را همه ی پرستاران شهر اردبیل تشکیل دادند که از میان آن ها با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس تعداد 247 پرستار به عنوان نمونه انتخاب شدند. از پرسش نامه ی فرسودگی شغلی (ضریب آلفای کرونباخ 76/0)، پرسش نامه ی محتوای شغلی (ضریب آلفای کرونباخ 83/0) و مقیاس نیاز به نمایشگری (ضریب آلفای کرونباخ 81/0) برای جمع آوری داده ها استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی ضریب همبستگی پیرسون و تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه به روش هم زمان استفاده شد. یافته ها نشان داد بین محتوای شغلی و مولفه های آن با فرسودگی شغلی (01/0>p) رابطه ی منفی و معنادار و بین نیاز به نمایشگری و مولفه های آن با فرسودگی شغلی (01/0>p) رابطه ی مثبت و معنادار وجود دارد. نتایج نشان داد نیاز به نمایشگری و محتوای شغلی دو عامل اثرگذار بر فرسودگی شغلی هستند که توجه بیشتر به این شاخص ها می تواند باعث کاهش فرسودگی شغلی در پرستاران شهرستان اردبیل شود.

اینکه ما خود را «کمتر شر» یا «قدیس تر» بدانیم، دو مقوله ی متفاوت در ارزیابی عمل اخلاقی است که انگیزش و میزان کامیابی در هر یک متفاوت است. تحقیق حاضر بر آن است تا پس از مرور مکانیزم های توجیهی در چهار موقعیت واقعی که متضمن عمل نوع دوستانه است، بسندگی مدل های فعلی سنخ شناسی توجیه معطوف به عدم درگیری اخلاقی را از لحاظ شمول بیازماید. این تحلیل، با هدف وضوح بخشیدن به رفتارهای پیچیده ی کنشگر اخلاقی و تسهیل کردن داوری اخلاقی در یک فضای تحلیلی تر و همچنین محک خوردن مدل های رایج در زمینه ی طبقه بندی اقسام توجیه در دو موقعیت «کمتر شر بودن» و «قدیس تر» بودن انجام شده است. شرکت کنندگان پژوهش 71 دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه شیراز بودند که به شیوه ی در دسترس انتخاب شدند. به منظور ارزیابی نحوه ی واکنش شرکت کنندگان به موقعیت هایی که مستلزم عمل نوع دوستانه است، چهار موقعیت واقعی عمل نوع دوستانه طراحی شد. پاسخ ها و توجیه های ارائه شده در صورت همکاری نکردن با طرح نوع دوستانه، مورد تحلیل محتوای جهت دار قرار گرفت. در مواجهه با طرح های نوع دوستانه، سنخ بعضی از توجیهاتی که افراد به عنوان دلیل امتناع می آوردند مطابق با مکانیزم های اشاره شده در پیشینه بود؛ علاوه برآن دو دسته توجیه نیز وجود داشت که با مقولات موجود در پیشینه قابل فهم نبود. این دو دسته مطابق با مضامین محوری شان، توجیه خود-اولویت مدار و توجیه دیگر-اولویت مدار نام گذاری شد. نتایج متضمن تاییدی بر تفکیک مورد نظر کلین و اپلی در انگیزش معطوف به کمتر شر بودن و انگیزش معطوف به قدیس تر بودن بود.

جشن روپوش سفید، به صورت پدیده ای در آموزش پزشکی، نمادی برای تاکیدکردن بر دانشجویان پزشکی برای اخلاق گرایی در حرفه ی پزشکی است. این جشن، به عنوان یکی از اولین آماده سازی های لازم برای ورود دانشجویان پزشکی به مقطع بالینی، دانسته شده است. هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر جشن روپوش سفید بر اخلاق حرفه ای و آشنایی دانشجویان با شرح وظایف حرفه ای ایشان برای حضور در بخش های بالینی است. پژوهش حاضر، مطالعه ای کیفی در زمینه ی نظر دانشجویان درباره ی جشن روپوش است و طبق نمونه گیری مبتنی بر هدف، انجام شده است. جامعه ی آماری، شامل دانشجویان پزشکی سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در سال 1394، بود. جمع آوری اطلاعات، به روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته، همراه با سوالات تشریحی انجام شد و تا رسیدن به مرحله ی اشباع، ادامه پیدا کرد. داده ها نیز، با روش تحلیل محتوا، با توجه به دستورالعمل ها، تجزیه و تحلیل شد. بیشتر شرکت کنندگان در این مطالعه، برگزاری مراسم قبل از ورود به بیمارستان را رویدادی مهم برای ایجاد آمادگی دانشجویان برای ورود به مقطع بالینی دانستند. مهم ترین آثار مثبت جشن بر دانشجویان، افزایش تعهد و مسئولیت پذیری، بهبود آمادگی برای برخورد با بیمار، افزایش انگیزه و اعتماد به نفس در آن ها و آشنایی با برخی اصول ابتدایی اخلاق حرفه ای است. جشن روپوش سفید، می تواند موجب افزایش آشنایی دانشجویان با وظایف حرفه ای و انگیزه ی ایشان شود؛ ولی تحقیقات و مطالعاتی بیشتر برای شناخت دقیق تر نقاط قوت و ضعف و کاستی ها نیاز است.

یکی از روش های اصلی افزایش ایمنی بیمار، استفاده از سیستم گزارش دهی و فراهم کردن امکانات برای آنالیز خطاها و پیشگیری از بروز آن هاست. این مطالعه با هدف تعیین نگرش مدیران پرستاری بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی کردستان نسبت به نظام داوطلبانه ی گزارش دهی خطاهای پزشکی در سال 1394 انجام شد. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی مقطعی است. نمونه ی پژوهش، همه ی مدیران پرستاری بیمارستان های استان کردستان بود که با روش تمام سرشماری وارد مطالعه شدند. داده ها از طریق پرسش نامه ی روا و پایاشده ی نگرش نسبت به نظام داوطلبانه ی گزارش دهی خطای پزشکی، جمع آوری شد. داده ها با نرم افزار spss نسخه ی 20 با استفاده از آزمون آماری کای دو، آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد 9/87 درصد (80 نفر) از مدیران با گزارش خطا در محل فعالیت خود مواجه شده بودند. 1/68 درصد (62 نفر) از مدیران نسبت به نظام داوطلبانه ی خطاهای پزشکی نگرش مثبت، 5/16 درصد (15 نفر) نگرش منفی و 38/15 درصد (14نفر) ممتنع بودند. با توجه به نتایج پژوهش مبنی بر اینکه 1/68 درصد از مدیران نسبت به گزارش داوطلبانه ی خطای پزشکی نگرش مثبت دارند، می توان با انجام دادن اقدامات لازم، بستر مناسب را برای راه اندازی نظام داوطلبانه ی خطاهای پزشکی در مراکز درمانی فراهم کرد.

ارتباط پزشک با بیمار، اساس فعالیت خوب پزشکی و باعث رضایتمندی بیمار و به تبع آن، افزایش پیروی او از درمان های تجویزشده است و به ارتقای سلامتی می انجامد. درباره ی رضایتمندی بیماران از ارتباط پزشک با آن ها، در ایران مطالعاتی محدود صورت گرفته است. امید می رود این مطالعه که هدف آن بررسی میزان رضایتمندی بیماران از ارتباط پزشک با بیمار است، اطلاعاتی مفید را برای تصمیم گیران قلمرو خدمات سلامت فراهم آورد. در این پژوهش کاربردی میدانی، با طرح 22 سوال، میزان رضایتمندی مراجعان به درمانگاه های سرپایی بیمارستان های منتخب شهر تهران سنجیده شد. این کار، پس از شرح روش و هدف مطالعه برای مراجعان و با رضایت شخصی آن ها انجام گرفت. در مجموع، از 1200 بیمار بررسی شده، میزان رضایتمندی بیماران از ارتباط پزشک با بیمار، به ترتیب اولویت، متوسط (4/63 درصد)، زیاد (1/15 درصد)، کم (4/14 درصد)، بسیار زیاد (7/4 درصد) و بسیار کم (5/2 درصد) بود. میانگین رضایتمندی بیماران 99/13± 35/76، حداکثر رضایتمندی آنان 110 و حداقل آن 30 بود. ارتباط آماری معنی داری بین رضایتمندی بیماران، با ویژگی های دموگرافیک آن ها و ویژگی های دموگرافیک پزشکان وجود داشت. ویژگی های دموگرافیک بیماران شامل جنس، گروه سنی، تاهل و شغل بود و ویژگی های دموگرافیک پزشکان عبارت بود از: سن و جنس و به موقع آمدن پزشک و رفتار خوب منشی. براساس یافته های این مطالعه، میزان رضایتمندی بیماران از ارتباط پزشک با بیمار، در مجموع، «متوسط» است که خیلی مطلوب نیست. با توجه به نقش مهم مهارت های ارتباطی در رضایتمندی بیماران، لازم است آموزش و ارزیابی این مهارت ها، به طور جدی، در برنامه ی آموزشی دانشجویان گروه پزشکی و آموزش مدون و مداوم پزشکان و کادر پزشکی گنجانده شود.

وقف سابقه ای دیرینه در تاریخ بشریت دارد و می تواند آثار اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی فراوانی در جامعه داشته باشد. یکی از زمینه های اثرگذار وقف، حوزه ی سلامت است. این مطالعه، پژوهشی توصیفی است که پس از بررسی سنت وقف و خیرات در طول تاریخ و تجربیات وقف در سایر کشورها، ازجمله در انستیتو پاستور پاریس، به بررسی نقش وقف در پیشبرد و اعتلای انستیتو پاستور ایران و معرفی واقفین این موسسه ی عام المنفعه پرداخته شده است. دفتر مرکزی انستیتو پاستور ایران در تهران و شعب آن در شمیران، خیابان خالد اسلامبولی، آمل (شمال) و اکنلو همدان (غرب) توسط خیران وقف شده است تا بتوانند خدمات خود را در حوزه های تشخیص، تولید واکسن و تحقیقات با هدف کنترل و پیشگیری از بیماری های واگیردار انجام دهند. با اینکه اکثر نمونه های وقف سلامت کشور در حوزه ی درمان بوده است، انستیتو پاستور ایران یک نمونه ی موفق وقف در حوزه ی بهداشت و خدمات تخصصی سلامت محسوب می شود. یکی از راهکارهای گسترش وقف، تبیین تاثیرات این موقوفات در جامعه است. بررسی نقش و تاثیر انستیتو پاستور ایران در ارتقای سلامت و بهداشت جامعه، می تواند تبیین کننده ای مناسب برای تاثیر موقوفات در حوزه ی بهداشت باشد. به نظر می رسد با تشریح و تبیین الگوی وقف انستیتو پاستور ایران و آثار ماندگار آن برای خیران کشور، تا حدودی می توان وقف های صورت گرفته در آینده را به حوزه هایی نظیر بهداشت و خدمات تشخیصی نیز تسری داد.

اعتماد مهم ترین عنصر برقراری روابط بین فردی است و به خصوص در ارتباط پزشک و بیمار نقشی کلیدی و محوری پیدا می کند. برای شناخت و اندازه گیری اعتماد، لازم است عوامل موثر بر آن را که در جوامع گوناگون متفاوت هستند بشناسیم و معیار واحدی برای سنجش آن ها فراهم آوریم؛ یعنی به ابزاری نیازمندیم که بتواند این عوامل مختلف را در بستر فرهنگ و شرایط جامعه بسنجد؛ بنابراین، هدف از این مطالعه، تعیین عواملی است که بر اعتماد عمومی مردم به پزشکان موثرند و می توانند گویه های لازم را برای ساخت ابزاری مناسب جهت اندازه گیری اعتماد عمومی مردم نسبت به پزشکان در ایران فراهم کنند. در گام اول طی مطالعه ای کتابخانه ای عوامل شناخته شده ای که بر اعتماد بیماران به پزشکان تاثیر می گذارند بررسی شدند؛ سپس با استفاده از اطلاعات کسب شده در طی مصاحبه ها و جلسات بحث متعدد، نوزده عامل موثر بر اعتماد عمومی مردم به پزشکان تهیه شد و بیست متخصص اخلاق، این عوامل را از نظر شفافیت و مرتبط بودن و اهمیت ارزیابی کردند, شاخص های نسبت روایی محتوا (CVR) و ایندکس روایی محتوا (CVI) استفاده شد. میزان عددی CVR برای هر نوزده مولفه بیش از 42/0 بود؛ لذا روایی محتوای ابزار در سطح P<0. 05 معنادار بود. مقدار عددی CVI، 944/0 به دست آمد که نشان می دهد روایی محتوای مقیاس تایید شده است. عوامل اثرگذار بر «اعتماد عمومی مردم به پزشکان» در ایران، شامل نوزده عامل استخراج شده طی این تحقیق است و می توانند به عنوان گویه های ابزار سنجش اعتماد عمومی مردم به پزشکان در ایران به کار گرفته شوند.

در سال های اخیر، در ادبیات اخلاق پزشکی و در خصوص رابطه ی پزشک و بیمار، به طوری گسترده، به حقوق بیمار پرداخته شده است؛ اما حقوق طرف دیگر این رابطه، کمتر در کانون توجه قرار گرفته و بیشتر، تکالیف او مطرح بوده است. از حقوق پزشک، دو تلقی می توان در نظر گرفت؛ حقوقی که در تقابل با حقوق بیماران قرار می گیرد و حق تعالی و بهبود نفس. در این نوشتار که به صورت مقاله ای نظری ارائه شده، سعی بر این بوده است تا دلایل این کم توجهی و عوارض ناشی از آن، بیان شود. عقیده ی سنتی بر وجود قدرت نامتوازن در رابطه ی پزشک و بیمار، تاکیدنکردن اصول اخلاق پزشکی به خود پزشک، نبود ساختارهای حمایتی، رواج مشتری مداری در پزشکی و رویکرد حرفه مندی افراطی را می توان از دلایل بی توجهی به حقوق پزشکان در ادبیات اخلاق پزشکی دانست. ادامه ی این امر، عوارضی گوناگون در پی دارد؛ عوارضی مانند برهم خوردن توازن در کار و زندگی پزشک، شکل گیری خشونت نمادین در جامعه ی آن ها، فرسودگی شغلی و نادیده انگاشتن اصل سپاس و قدردانی و درنهایت، رعایت نشدن حقوق بیماران. نتیجه اینکه در کنار لحاظ کردن اولویت حقوق بیماران، توجه به حقوق پزشک، به نحوی مقوم رعایت حقوق بیمار است که از اهداف اولیه ی اخلاق پزشکی به شمار می رود و بدین سبب باید مد نظر قرار گیرد.

عوامل خانوادگی در کیفیت زندگی کاری افراد نقشی مهم دارند؛ همچنین، ارتباط عاطفی صحیح اعضای کادر درمانی با بیماران، در افزایش رضایت و روحیه ی آنان، بسیار اهمیت دارد. با توجه به این موضوع، هدف این تحقیق، بررسی ارتباط صمیمیت ادراک شده از خانواده ی اصلی و تعارض کار-خانواده با همدلی و اعتیاد به کار، در اعضای کادر درمانی است. پژوهش حاضر، توصیفی از نوع هم بستگی است. جامعه ی آماری این پژوهش، همه ی اعضای کادر درمانی مراکز پزشکی شهر بجنورد، در سال 1397-98 بودند که از بین آن ها، 250 نفر، به شیوه ی نمونه گیری در دسترس، انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه ی سلامت خانواده ی اصلی، پرسش نامه ی تعارض کار-خانواده، مقیاس همدلی لامونیکا و پرسش نامه ی اعتیاد به کار، استفاده شد. برای تحلیل داده های این پژوهش، ضریب هم بستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون بهره برده شد. به منظور تجزیه و تحلیل دادها نیز، نسخه ی 25 نرم افزار SPSS به کار گرفته شد. نتایج ضریب هم بستگی پیرسون، نشان داد که صمیمیت خانواده ی اصلی، با همدلی و اعتیاد به کار در اعضای کادر درمانی، به ترتیب، هم بستگی مثبت و منفی معنی داری دارد؛ همچنین، نتایج نشان داد که بین تعارض کار-خانواده با همدلی، هم بستگی منفی معنی داری وجود دارد؛ اما بین تعارض کار-خانواده با اعتیاد به کار، هم بستگی معنی داری دیده نشد. نتایج حاصل از تحقیق حاضر، بیانگر نقش نظام خانواده و تعارضات درون آن، بر همدلی با بیماران و اعتیاد به کار، در کادر درمانی است که لزوم توجه هرچه بیشتر به ارتقای کیفیت زندگی خانوادگی کادر درمانی را نشان می دهد.

رعایت اخلاق حرفه ای مبتنی بر هوش معنوی، زمینه ساز رفاه و رضایتمندی بیماران است. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط اخلاق حرفه ای و هوش معنوی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1397 انجام شده است. در این مطالعه ی توصیفی هم بستگی، 150 نفر از دانشجویان مشغول به تحصیل در سال آخر پزشکی، به صورت سرشماری، وارد مطالعه شدند. ابزار استفاده شده، پرسش نامه های هوش معنوی و اخلاق حرفه ای بود. داده ها با SPSSنسخه ی 22 و با استفاده از آزمون تی مستقل، تحلیل واریانس یک طرفه و ضریب هم بستگی پیرسون، تجزیه و تحلیل شد. میانگین و انحراف معیار نمره ی اخلاق حرفه ای 2/6± 72/57 و هوش معنوی دانشجویان 3/12± 97/73 بود. کمترین نمره ی اخلاق حرفه ای، در حیطه ی مسئولیت پذیری و بیشترین آن، همدردی با دیگران بود؛ همچنین، رابطه ی مثبت معنی داری بین نمره ی اخلاق حرفه ای با هوش معنوی دانشجویان وجود داشت (001/0=P). این بدان معناست که با آموزش و تقویت هوش معنوی دانشجویان در طول تحصیل، می توان انتظار داشت اخلاق حرفه ای آن ها در طی کار بالینی و ارتباط حرفه ای با بیمار افزایش یابد. به این منظور، تاکید استادان بر جنبه های آموزش های کاربردی اخلاقی، خصوصا، طی آموزش بالینی و همچنین، تکریم الگوهای معنوی، به عنوان شالوده ی آموزش اخلاق، در طی تحصیل دانشجویان، امری ضروری به نظر می رسد.

ژن درمانی شامل ورود ژن های اختصاصی و عملکردی به درون سلول ها با هدف پیشگیری و درمان است. این فرایند ممکن است به صورت خارج بدنی (آزمایشگاهی) یا به صورت مستقیم از طریق داخل بدنی انجام شود. یکی از روش های نوین ژن درمانی و ویرایش ژنوم که در چند سال اخیر معرفی شده و در حوزه ی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری تحولات بزرگی ایجاد کرده، سیستم ویرایش ژنی CRISPR-Cas است. این سیستم سریع تر و ارزان تر و دقیق تر از شیوه های رایج ویرایش ژن مانند روش های TALENو ZFNs است. در ارتباط با سیستم ویرایش ژنی، همانند هر فرایند نوظهور دیگری، چالش های اخلاقی و نگرانی هایی مطرح شده است؛ برای مثال، می توان از به کارگیری احتمالی این تکنیک برای اهداف هنجارشکن مانند بیوتروریسم، جهش های زیان بار وارده به موجود زنده، به هم خوردن تعادل اکولوژیک نام برد. در مقاله ی مروری حاضر، از پایگاه داده های Science Direct، Pub-Med، SID، Scopus و Web of Science استفاده و پس از انتخاب و مطالعه ی کامل مقالات مورد نیاز، اطلاعات لازم استخراج و خلاصه شد. با توجه به ملاحظات اخلاقی و حقوقی موجود در خصوص فرایندهای ژن درمانی، انتظار می رود شرایط مناسبی برای بهره گیری هرچه بهتر از ژن درمانی فراهم آمده و از نگرانی ها، لغزش های ممکن و سوءاستفاده های احتمالی کاسته شود. مقاله ی حاضر مباحث اخلاقی پیرامون ویرایش ژنوم و ژن درمانی را با تاکید بر سیستم CRISPR-Cas شرح می دهد.

خطای پزشکی یکی از مباحث بسیار مهم اخلاقی و حقوقی است که گاه در انجام دادن مهارت های حرفه ای کارکنان تیم مراقبت درمانی و سلامت رخ می دهد. با توجه به ضرورت افشای خطای پزشکی و نبود حمایت های فردی و سازمانی کافی در این زمینه، در این مطالعه به بررسی راهکارهای تسهیل افشای خطا و همچنین افزایش انواع تمهیدات حمایتی از دیدگاه دستیاران پرداخته شده است. این مطالعه از نوع توصیفی مقطعی با جامعه ی آماری شامل همه ی دستیاران رشته های تخصصی دانشگاه علوم پزشکی شیراز بود. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 248 نفر به دست آمد. اطلاعات با استفاده از پرسش نامه ی محقق ساخته (با روایی و پایایی مطلوب) جمع آوری و با نرم افزار آماری SPSS و آمار توصیفی و آمار استنباطی تحلیل شد. در این مطالعه افزایش امکانات حمایتی در جهت افشای خطای پزشکی (میانگین 4. 38) مهم ترین و افزایش قانونمندی و شفاف سازی فعالیت ها در محیط درمانی (میانگین 4. 32) دومین عامل موثر بر ارتقای افشای خطای پزشکی ذکر شد. همچنین، بیمه ی مسئولیت پزشکی (میانگین 4. 80) بیشترین اهمیت را در میان تمهیدات حمایتی داشت. ترس از عواقب حقوقی و قضایی مهم ترین عامل موثر بر کتمان خطا و داشتن وکیل مجرب و فرهنگ سازی در رسانه های عمومی به عنوان راه برون رفت از آن اعلام شد. در مطالعه ی حاضر اگرچه اغلب دستیاران با افشای خطای پزشکی موافق بودند، ایجاد یک سیستم حمایتی را ضروری دانستند. با توجه به عملکرد تیمی در درمان بیماران، حمایت ها باید از تمامی اعضای گروه صورت گیرد.

چگونه می توان تعیین کرد که مرگ رخ داده است؟ برای پاسخ به این پرسش باید به دو نکته توجه کرد. نخست آنکه برای تعیین وقوع مرگ باید معیاری ارائه داد که بر اساس آن رخ دادن مرگ را تشخیص داد؛ ثانیا باید آزمون های کلینیکی مشخصی را تعیین کنیم تا بر اساس آن بفهمیم معیار مد نظر برآورده شده است یا خیر. در این مقاله ابتدا معیارهای متفاوتی که در تعاریف مختلف مرگ ارائه شده اند، معرفی و سپس استدلال هایی علیه هر کدام از آن ها اقامه شده است. معیارهای قلبی-ریوی و مغزی نیز معرفی و نقد شده اند. ایراد اساسی موجود در این تعاریف آن است که مرگ را به سان یک رویداد می نگرند. در انتها استدلالی ارائه خواهد شد مبنی بر آنکه مرگ زیستی، برخلاف فهم عرفی، فرایند است و نه رویداد. بر اساس چنین فهمی از مرگ تعریفی ارائه می دهیم که بر مشکلات معیارهای دیگر فائق آید و پرتوی جدیدب به موضوعات مربوط به مرگ مانند اتانازی و مرگ مغزی بتاباند.

تصور رایج آن است که «مراقبت از سلامت»، مفهومی قدیمی است که بشر، همواره، با آن درگیر بوده و بیمارستان، به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای مرتبط با این موضوع، در طول تمدن بشری، به کار درمان انسان ها می پرداخته است؛ اما مطالعات تاریخی نشان می دهند که در دوره ی پیشامدرن، بیمارستان محلی برای درمان بیماران نبوده؛ بلکه کارکردی همچون نوانخانه برای فقرا و بیماران داشته است. در این مقاله می کوشیم تا دلایل این موضوع را از دو وجه بررسی کنیم؛ ابتدا، به بررسی وضعیت اجتماعی و اقتصادی می پردازیم که سبب چنین کارکردی برای بیمارستان در قرون وسطای میانه شد؛ سپس نشان می دهیم که از وجه پزشکی نیز، شیوه ی درمان بیماران در آن زمان، مبتنی بر پزشکی اخلاطی و رده بندی بود که نه تنها بیمارستان را محلی برای درمان نمی دانست، بلکه حتی آن را مانع درمان بیماری تلقی می کرد؛ ازاین رو، بیمارستان، به عنوان نوانخانه ای برای سالمندان، ازکارافتادگان و معلولان جنگی بود.

توانمندی نگرش مثبت و عملکرد مناسب پرستاران در رویارویی با واقعه ی مرگ، به میزانی زیاد، از اعتقادات مذهبی آن ها اثر می پذیرد. یک متغیر مهم مذهبی، نوع جهت گیری مذهبی درونی (عملی کردن باورهای دینی در همه ی رفتارها و اعمال) و بیرونی (استفاده ی ابزاری از به جاآوردن باورهای دینی، برای کسب منافع مادی) آن هاست. هدف این مطالعه، بررسی رابطه ی جهت گیری مذهبی و نگرش به مرگ دانشجویان پرستاری بود. نوع پژوهش، مقطعی هم بستگی بود. 202 نفر دانشجوی پرستاری دانشکده های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی لرستان، در سال تحصیلی 1396-1397، با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی، انتخاب شدند. ابزارهای مطالعه، شامل پرسش نامه های جهت گیری مذهبی آلپورت و مقیاس استاندارد نگرش به مرگ (DAP-R) بودند. بعد از کسب رضایت نامه ی کتبی، مشارکت کنندگان، پرسش نامه ها را تکمیل کردند. داده ها، با نرم افزار SPSS 18 و آزمون های آماری تی مستقل و ضریب هم بستگی پیرسون، تجزیه و تحلیل شدند. مشخصات دموگرافیک مشارکت کنندگان عبارت بود از: 51. 5 درصد زن، میانگین سنی 21. 7 سال، 89. 6 درصد مجرد، 95. 5 درصد دانشجوی مقطع کارشناسی، 53 درصد مقیم خوابگاه، 94. 6 درصد شیعه و 50. 5 درصد دارای تجربه ی دیدن مرگ. میانگین نمره ی جهت گیری مذهبی درونی، بیشتر از بیرونی و در دو جنس، یکسان بود. تفاوت میانگین نمره ی جهت گیری درونی با پذیرش فعالانه ی مرگ، هم بستگی مثبت (0. 001P<) و با اجتناب از مرگ، هم بستگی معکوس منفی معناداری داشت (0. 17-/0. 01p=). جهت گیری بیرونی، با ترس از مرگ و پذیرش با گریز، هم بستگی مثبت معناداری نشان داد (0. 001P<). تفاوت میانگین نمره ی هر دو جهت گیری مذهبی، برحسب جنسیت، وضعیت تاهل و مذهب، معنادار نبود (0. 001P>). بین ترس از مرگ و اجتناب از آن و پذیرش با گریز، برحسب جنسیت و از نظر پذیرش یا گریز با داشتن تجربه ی دیدن مرگ، ارتباطی معنا دار دیده شد (0. 01p=). بین نگرش به مرگ و تجربه ی مرگ خانواده، ارتباطی معنادار وجود نداشت (0. 001p>). یافته ها نشان دادند که نوع جهت گیری مذهبی دانشجویان پرستاری و ارتباط آن با نگرش به مرگ و پذیرش یا گریز از آن، عاملی موثر بر سلامت افراد و کیفیت ارائه ی مراقبت از بیماران محتضر، است.

اخذ رضایت آگاهانه، از حقوق بیماران است. هدف از آن، کاهش مسئولیت پزشک نیست؛ بلکه کمک به بیمار برای گرفتن بهترین تصمیم، افزایش رضایتمندی او و کاهش مداخلات حقوقی است. این مطالعه، نظر بیماران را درباره ی کیفیت رضایت آگاهانه و چالش های آن در محیط های آموزشی درمانی بررسی می کند. پانزده مصاحبه ی انجام شده، با روش تحلیل محتوای ساده، تجزیه و تحلیل شدند. نمونه گیری هدفمند و با درنظرگرفتن تنوع در نوع و شدت بیماری، جنسیت، سن و رضایت به درمان یا نارضایتی از آن صورت گرفت. یافته ها، با استفاده از نرم افزارMAXQDA 2007، در قالب کدها و طبقات اولیه، طبقات اصلی و طبقه ی مرکزی، دسته بندی و ارائه شدند. مقوله های اصلی استخراج شده، عبارت بودند از: «مفهوم، اهمیت و جایگاه رضایت به درمان»، «آثار اخذ رضایت»، «نقش آفرینی های بیمار و درمانگر در فرایند رضایت آگاهانه»، «چالش های اخذ رضایت» و «عوامل تسهیل کننده در فرایند رضایت آگاهانه». این مقوله ها، همگی، در راستای تدوین متغیر مرکزی، یعنی «درمانگر، بیمار و عوامل فرایندی، سه رکن رضایت آگاهانه» بودند. کافی نبودن توضیحات ارائه شده به بیماران، امضای رضایت نامه بدون خوانده شدن، کم رنگ بودن اعتماد به پزشک، درنظرنگرفتن وضعیت روحی بیمار و اخذ رضایت توسط غیردرمانگر، از مهم ترین چالش های بیان شده اند. اصلاح و استانداردسازی فرهنگ اخذ رضایت از بیمار، مستلزم شناخت وضعیت موجود و به دنبال آن، به کارگیری مولفه های آموزش، قانون گذاری، نظارت، تشویق و تنبیه است. جلب همکاری کادر درمان نیز، به درک ضرورت و اهمیت موضوع و آشنایی با آثار و تبعات آن نیاز دارد.

به طور عمده، در پیوند با موضوع سقط جنین، چهار نوع سیاست گذاری در کشورهای جهان وجود دارد که بر پنج رویکرد اساسی اجتماعی، فمینیسم، لیبرال، وابسته به شمارش نفوس و مذهبی مبتنی است. هر یک از این رویکردها راهکاری را برای حل تزاحم میان حقوق مادر و حق حیات جنین ارائه می دهند؛ بر اساس مبانی سه دیدگاه نخست، سقط جنین جایز و بر اساس دیدگاه چهارم، بسته به شرایط سقط عمدی جنین، مجاز یا غیرمجاز و بر اساس دیدگاه مذهبی (اسلام و مسیحیت)، سقط عمدی جنین غیرمجاز است. در پژوهش پیش رو کوشیده شده است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که چرا در برخی رویکردهای فوق حق مادر مقدم است، درحالی که در برخی دیگر حق حیات جنین مقدم است؟ به نظر می رسد راهکار نظام حقوقی اسلام منطقی تر است؛ زیرا در قوانین کشورهای غربی، در تزاحم حقوق کودکان و والدینشان، همیشه حقوق والدین مقدم شده است. این در حالی است که در نظام حقوقی اسلام علاوه بر دستورات اخلاقی، اصولی پیش بینی شده که مانع از تزاحم حقوق این دو گروه و مقدم شدن بی جهت یکی بر دیگری شده است.

اعتماد طرفین یک رابطه ی اجتماعی به یکدیگر، شاه کلید تنظیم آن رابطه از منظر اخلاق و حقوق است. اعتماد بیمار به پزشک در یک باز ه ی زمانی طولانی و فرایند چندجانبه به دست می آید. در اولین نصوص قانونی، از پزشک، جلب احترام و اعتماد جامعه نسبت به خود و همکارانش مطالبه و در مرحله ی بعد، تعهدات حقوقی پزشک ذیل آن تبیین شده است. اگرچه در اصلاحات بعدی، این تعهدات با تغییراتی باقی ماند، هیچ گاه ذیل ارزشی به نام «احترام و اعتماد» تکرار نشد. در واقع، به جای تکلیف پزشک به رعایت مناسک و تهدید به اعمال ضمانت اجراهای نقض آن، مقنن ابتدا اهمیت این مفاهیم را بیان کرده، سپس با ذکر جزئیاتی تمثیلی، ضمانت اجرای نقض آن را بیان کرده بود که از آن به مجازات انتظامی تعبیر می شد. قوانین مربوطه نه تنها به تعهدات فنی پزشک در درمان تصریح دارند و پزشک را به رعایت شئون حرفه ای فرا می خوانند، بلکه رعایت نکردن این تعهدات را تخلف حرفه ای محسوب کرده و حسب مورد موجب مسئولیت کیفری، مدنی یا انتظامی می دانند. به نظر می رسد «احترام» و «اعتماد» جامعه به پزشکان، سرمایه ی گران قدر اجتماعی آن ها از یک سو و تضمین کننده ی اثربخشی درمان، به واسطه ی مشارکت آگاهانه ی بیمار از سوی دیگر است. این مهم، در گرو اهتمام پزشک به رعایت حریم بیمار از یک سو و انجام تعهدات فنی و حرفه ای خود از سوی دیگر است. این نوشتار، به این ارتباط ناگسستنی و لزوم تحلیل تعهدات حقوقی، ذیل ارزش های برتر اخلاقی تاکید دارد.

ناباروری، یکی از مشکلات اساسی برخی زوج ها در طول تاریخ بوده است؛ اما پیشرفت های علمی دهه های اخیر و ارائه ی روش های نوین، تا حدی زیاد، این مشکل را حل کرده است. یکی از این روش ها، اهدای جنین به زوج های نابارور است که در آن، اسپرم و تخمک زوج های قانونی و شرعی، در محیط آزمایشگاه، تلقیح شده و جنین حاصل، به زوج های قانونی و شرعی دیگر اهدا می شود. نظرات موافق و مخالف فقهای معاصر درخصوص مسائل شرعی اهدای جنین، مردم و پزشکان را با تردید مواجه ساخت؛ تاجایی که قوه ی مقننه، قانون نحوه ی اهدای جنین به زوج های نابارور را در سال 1382 به تصویب رساند. این قانون در زمان خود بسیار راهگشا بود؛ اما با توجه به نگارش مختصر آن، نواقصی هم دارد؛ برای مثال، وضعیت محرمیت کودک تولدیافته از اهدای جنین، مشخص نشده است. در این مقاله، با استفاده از کتب طراز اول فقه و حقوق شیعه و مقالات این حوزه و همچنین، با استناد به مواد قانونی و تطبیق آن با آرای فقها، به بررسی فقهی محرمیت در اهدای جنین پرداخته شده است. با جمع بندی نظرات موافقان و مخالفان حوزه ی اخلاق پزشکی و آرای فقها و قوانین کشور، محرمیت مادر صاحب رحم به طفل ثابت شد؛ همچنین، معلوم شد در چنین نمونه هایی، همه ی احکام رضاع اجرا می شود و پدر (شوهر زن صاحب رحم) نیز، با رعایت شروطی، محرم خواهد شد.

در دوره ی قاجار، کشور های اروپایی در جهت اهداف سیاسی و منافع خود، همراه با هییت های نظامی، مذهبی و سیاسی شان، پزشکان بسیاری را به ایران روانه کردند. در این میان، حضور فرانسه بیشتر و پررنگ تر از بقیه ی کشورها بود. این پژوهش بر آن است تا به معرفی پزشکان فرانسوی، بیان عملکرد آن ها در ایران عهد قاجار، معرفی فعالیت ها و میزان اثرگذاری آن ها در طب این دوره و بررسی عناصر پیش برنده ی حضور این طبیبان در ایران عصر قاجار بپردازد. پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است. در زمینه ی یافته های این تحقیق، می توان گفت که تاثیر پزشکی فرانسه در تحولات طب نوین ایران بسیار چشمگیر بوده است، تاجایی که طب جدید را پزشکان فرانسوی در ایران پایه گذاری کردند. ازجمله اقدامات مهم و برجسته ی پزشکان فرانسوی در ایران عهد قاجار، می توان به تاسیس بیمارستان ها، درمانگاه ها و تشکیل شورای صحی اشاره کرد. علاوه براین، طبیبان فرانسوی در زمینه ی آموزش های پزشکی، نظیر چشم پزشکی، جراحی، میکروب شناسی و. . .، واکسیناسیون و قرنطینه ها برای جلوگیری از بیماری های واگیر دار، نگارش کتاب های طبی و. . .، اقداماتی مهم انجام دادند. پزشکان فرانسوی برخلاف دیگر کشو رهای اروپایی که فقط موجب بهبود وضعیت بهداشتی شدند، در تاریخ پزشکی ایران دوره ی قاجار تحول به وجود آوردند. در نهایت، باید گفت جامعه ی عهد قاجار، به خوبی، پذیرای طب و طبیبان فرانسوی بود؛ زیرا هم دربار قاجار و هم جامعه، به خدمات درمانی نیاز مبرم داشتند و هم دولت فرانسه، برای دستیابی به مقاصد سیاسی و اقتصادی خود، به حضور همه جانبه و پزشکی در ایران نیازمند بود.

فقیهان امامیه، «دامیه» را جراحتی دانسته اند که به مقدار اندک، گوشت را پاره می کند؛ درحالی که «متلاحمه» را به پارگی عمیق گوشت توصیف کرده اند. بر این پایه، علی رغم یکسانی بستر تحقق دو جراحت فوق، فزونی عمق متلاحمه نسبت به دامیه، وجه تمایز آن ها محسوب می شود. این تمایز، در بند «ب» و «پ» ماده ی 709 قانون مجازات اسلامی نیز، به رسمیت شناخته شده است. وانگهی، آنچه موجب تصریح فقیهان بر دخالت عنصر «پارگی گوشت» در تعریف دامیه شده، تلقی تاریخ مند آنان از آناتومی موضع تحقق آن بوده است؛ زیرا ایشان لازمه ی خون ریزی را که مفاد اصلی اصطلاح دامیه است، پارگی گوشت می دانستند و از این زاویه، به موضوعیت داشتن آن در تعریف پیش گفته پایبند شده اند. این چگونگی درحالی رخ داده که امروزه به مدد علم آناتومی ثابت شده برای تحقق خون ریزی، ضرورتی به پارگی گوشت یا بافت عضلانی نیست و این امر می تواند صرفا، با شکافته شدن لایه های درم و هیپودرم پوست نیز تحقق یابد. چنین داده ای فرضیه ی تاریخ مندی تعاریف فقهی این دو جراحت را تقویت می کند. در این نوشتار، با توصیف و تحلیل داده های حاصل از مطالعه ی کتابخانه ای، این فرضیه به اثبات می رسد و در نهایت، تعاریف ارایه شده ی فقها از دامیه و متلاحمه، از پیرایه های تاریخ مند موجود در آن ها، پیراسته می شود.

مفهوم طب اسلامی که با مفهوم طب سنتی و حتی طب مسلمانان تفاوت دارد، سال های اخیر در ایران، به ویژه در شهرهای مذهبی مطرح شده و رو به رواج است. در نوشتار حاضر به رویکرد افراطی مدعیان طب اسلامی (که خود را رقیب طب مدرن و طب سنتی می داند) پرداخته ایم. مبنای نظری نقد اخلاقی این رویکرد، اصل گرایی (بوچامپ و چیلدرس) بوده است، یعنی تلاش کرده ایم وضعیت بالینی و اقدامات درمانی بهداشتی داعیه داران افراطی طب اسلامی را بر مبنای چهار اصل «عدالت، استقلال، نیکوکاری و پرهیز از صدمه» به چالش بکشیم. در نوشتار حاضر نشان داده ایم که جریان مدعی طب اسلامی، نمی تواند در شرایط کنونی اصل عدالت توزیعی را تامین کند. همچنین با قضاوت غیرمنصفانه و هراس افکنی درباره ی طب مدرن، خودمختاری بیماران را نقض می کند و نیز با تقید نداشتن به سنجش علمی داروها و روش های درمانی و همچنین فقدان نظام اعطای گواهی نامه ی معتبر، بسیار مستعد آسیب به مراجعان است. در همین زمینه، به صورت ویژه انتساب این جریان به اسلام را به چالش کشیده ایم. این مساله زمینه ساز آسیب جدی به باورهای دینی مراجعان این جریان است.

آبله یکی از بیماری های واگیردار و خطرناکی است که در طول تاریخ، انسان های زیادی را به کام مرگ کشانده است. تلاش برای پیشگیری از این بیماری و درمان آن همواره یکی از دغدغه های اطبا و برخی از حکومتگران بوده است. در دوره ی قاجار تلاش هایی برای آبله کوبی به سبک نوین انجام شد؛ اما به خاطر ناسازگاری با فرهنگ و باورهای عمومی جامعه و مبانی طب سنتی به نتیجه ای مطلوب نرسید. در دوره ی پهلوی اول نیز علی رغم تصویب قوانینی برای آبله کوبی رایگان، عمومی و اجباری، به خاطر وجود برخی مشکلات، نتیجه ی دلخواه حاصل نشد. پژوهش حاضر درصدد است با تکیه بر اسناد و منابع موجود و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، موانع و مشکلات آبله کوبی در ایران عصر پهلوی اول و اقدامات دولت برای تلقیح واکسن آبله را با تمرکز بر شهر اصفهان و توابع آن بررسی کند و به این سوال پاسخ دهد که چه عواملی باعث شد دولت علی رغم تلاش فراوان نتواند در مقابله با بیماری آبله کاملا موفق عمل کند؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد اگرچه در اثر اقدامات دولت مبنی بر تصویب قوانین آبله کوبی عمومی رایگان و اجباری، استخدام پزشکان آبله کوب و تهدید و جریمه ی متخلفان، از تعداد مبتلایان به بیماری آبله در اصفهان کاسته شد، وجود مشکلاتی همچون ناآگاهی مردم و خودداری آن ها از آبله کوبی، همکاری نکردن عده ای از کدخدایان با ماموران آبله کوب، تخلف و سهل انگاری برخی از آبله کوبان و فقدان بودجه و امکانات بهداشتی کافی موجب شد بیماری آبله همچنان رواج داشته باشد و باعث مرگ ومیر کودکان شود.

ایمنی بیمار یکی از اصول اساسی مراقبت سلامت است و سنجش و ارتقای آن از اهداف اصلی طرح تحول نظام سلامت در ایران به شمار می آید؛ لذا، مطالعه ی حاضر، با هدف تعیین وضعیت فرهنگ ایمنی بیمار در کارکنان پرستاری سه بیمارستان «الف» و «ب» شهرکرد و بیمارستان «ج» بروجن، برنامه ریزی شد. در این مطالعه ی توصیفی تحلیلی که در بازه ی زمانی شهریور تا بهمن ماه1397 انجام شد، 359 پرستار واجد شرایط، بر اساس روش نمونه گیری چندمرحله ای و پرسش نامه ی فرهنگ ایمنی بیمار، بررسی شدند. اطلاعات جمع آوری شده به کمک آمار توصیفی و استنباطی نرم افزار آماریSPSS 20 تجزیه و تحلیل گردیدند. در این مطالعه، میانگین سنی کلی شرکت کنندگان 79/7± 33/23 سال بود. نمره ی کلی فرهنگ ایمنی بیمار، از نظر پرستاران مطالعه شده، 15/16± 23/123 بود که کمترین نمره، به بعد بازبودن مجاری ارتباطی (86/1± 40/8) و همچنین، بازخورد و اطلاع دادن به دیگران در برابر خطاها (23/2± 72/8) اختصاص یافت. افزون براین، تفاوت آماری معنی داری بین ابعاد مختلف فرهنگ ایمنی بیمار و نمره ی کلی آن، در سه بیمارستان، مشاهده نشد (05/0p>). رهبری، عنصری کلیدی و حیاتی در اولویت بخشیدن به موضوع ایمنی بیمار محسوب می شود. نحوه ی پاسخ دادن به اشتباهات، تعیین کننده ی فرهنگ ایمنی در بیمارستان است. به منظور ارتقا و ایجاد فرهنگ ایمنی مطلوب در بیمارستان، باید ترس از سرزنش شدن در قبال اشتباهات را حذف و فضایی صمیمی و مناسب برای یادگیری مستمر را در بیمارستان ایجاد کرد.

مسیولیت کیفری پزشکان و دستیاران، از مباحث پیچیده ی حقوق پزشکی است. هدف از انجام این مطالعه، بررسی مسیولیت دستیاران و دانشجویان پزشکی در انجام اقدامات تشخیصی و درمانی، با مطالعه ی موردی پرونده های پزشکی قانونی استان فارس از سال 1390تا1395 بوده است. در این مطالعه، 63 پرونده ی افراد شاکی بررسی شد که شامل 33 مرد (52. 4 درصد) و 30 زن (47. 6 درصد) بودند. غالب افراد شاکی، بی سواد و زیر دیپلم بودند و کمترین فراوانی، مربوط به سطح تحصیلات دکترا بود. درباره ی وضعیت جسمانی شاکی (بیمار)، بیشترین فراوانی مربوط به فوت افراد بود (با فراوانی 73 درصد)؛ بیشترین شکایات، از گروه درمانی (با فراوانی 95. 2 درصد) و پس از آن، پزشک (با فراوانی 8/4 درصد) انجام شده بود. از نظر رشته ی تحصیلی، رشته ی زنان و زایمان، نسبت به سایر رشته ها، فراوانی بیشتری داشت (44. 4 درصد). در کل، در 26 پرونده (41. 3 درصد)، نهایتا، متشاکی تبریه و 37 پرونده (7/58 درصد) نیز، به محکومیت افراد ختم شده بود. از نظر نوع قصور، فراوان ترین نوع قصور، مربوط به بی احتیاطی (91. 9 درصد) بود. در این مطالعه، بیشترین فراوانی سطح تحصیلات متشاکی، مربوط به رزیدنت ارشد (با فراوانی 11. 1 درصد) بود. بر اساس نتایج مطالعه ی حاضر، در خطاهای پزشکی به وجودآمده توسط دانشجویان دوره ی کارورزی (انترن) و دکترای تخصصی (دستیاری)، مشخص کردن دقیق مسیولیت های کیفری دانشجویان دوره های عمومی و دستیاران تخصصی، در قبال قصور و خطاهای رخ داده و تبیین آن ها در آیین نامه های آموزشی هر دوره، اهمیتی خاص دارد. در کنار آن، برگزاری دوره های آموزشی پزشکی قانونی و مسیولیت حقوقی و کیفری دانشجویان در قبال امور درمانی، در ارتقای کیفیت درمان، بسیار اثرگذار است.

بررسی میزان سازگاری فرایند پذیرش بیمار با موازین اخلاقی حرفه ای، نقشی بسزا در کاهش رخنه های رفتاری کادر درمانی و افزایش رضایتمندی بیماران دارد؛ ازاین رو، بر آن هستیم تا با واکاوی فرایند پذیرش بیمار در بخش آی سی یو و شناسایی رخنه های عملکردی کارکنان آن، زمینه ی تعالی هرچه بیشتر خدمت رسانی در آن را فراهم کنیم. پژوهش حاضر، مطالعه ای کیفی است که با مصاحبه ی عمیق با 28 نفر از کارکنان بخش آی سی یو جراحی مغز و اعصاب بیمارستان لقمان، در بازه ی زمانی زمستان 1396 انجام شده است. اطلاعات مورد نظر، جمع آوری و داده ها با کدگذاری باز، گزینشی و محوری تحلیل شده اند. پژوهش حاضر نشان می دهد که شش مقوله ی «به کارگیری افراد فاقد صلاحیت حرفه ای کافی»، «اثرگذاری سلیقه های شخصی در روابط حرفه ای»، «انتظارهای غیرمنطقی»، «نداشتن مهارت های ارتباطی»، «بی توجهی به امکان پذیرش بیمار جدید» و «فعالیت در دیگر مراکز درمانی»، وضعیت عملکردی کارکنان بخش آی سی یو جراحی مغز و اعصاب را توضیح می دهند. از مجموع آنچه گذشت، چنین به دست می آید که «نبود حساسیت اخلاقی نسبت به حرفه و اهمیت آن» در کارکنان بخش آی سی یو، به عنوان پدیده ی مرکزی ناشی از نادیده انگاری اهمیت تدوین فرایندهای شفاف برای فعالیت های مختلف در بخش آی سی یو و نداشتن تربیت حرفه ای کارکنان است. این امر سبب می شود تا برخی از کارکنان بخش آی سی یو بکوشند از اجرای موازین تعریف شده، چشم پوشی و به شکل غیررسمی و سلیقه ای، رفتارشان را تنظیم کنند که مهم ترین پیامد آن، کاهش کیفیت خدمات درمانی و مراقبتی در آن بخش است. گفتنی است این ارزیابی را نمی توان به همه ی کارکنان این بخش تعمیم داد.

در سراسر تاریخ پزشکی، نگارش رساله و کتاب های اخلاقی، در کنار علم آموزی، به عنوان یکی از مباحث مهم مطرح بوده و در قرون طلایی علوم در اسلام نیز، رواج داشته است. دانشمندان این دوره، از بیان نکات اخلاقی که رعایت آن در پزشکی ضروری می نمود، غافل نبودند. مقاله ی حاضر درباره ی رفتار و اخلاق پزشکان از دیدگاه دانشمند برجسته ی دوره ی اسلامی، اسحاق بن علی رهاوی و مولف نخستین اثر مستقل در این زمینه، ادب الطبیب است. هدف از این مطالعه، تحلیل و بررسی رفتار و اخلاق پزشکان در این کتاب ارزشمند است. در این مطالعه، به دلیل حجم گسترده و جامعیت کتاب یادشده که شاید بتوان آن را دایره المعارف اخلاق پزشکی نامید، تنها چند جستار، مانند مختصری از زندگی و تبار رهاوی، ضرورت و مفهوم ادب، رفتار و تعهد پزشکان به خود، بیماران و جامعه و همچنین، رفتار پرستاران، عیادت کنندگان و نکاتی درباره ی چگونگی آزمون و آموزش پزشکی و داروسازی بررسی شده است. رهاوی، نخستین شرط طبابت را ایمان و اعتقاد راستین به خداوند دانسته و پزشکان را نگهبانان جسم و تن معرفی می کند. حفظ تعهد به آموزش پزشکی، نقش پرستاران و داروسازان در روند درمان، مهارت های ارتباطی پزشک و توصیه به آموختن سایر علوم، همچون فلسفه و از همه مهم تر، رابطه ی محکم بین جسم و روح، از نقاط قوت ادب الطبیب است که رهاوی با بیان این نکات، خواستار بهبود کیفیت خدمات پزشکی در جامعه بوده است.

شبکه های اجتماعی در جوامع انسانی امروز نقشی پررنگ ایفا می کنند. اینستاگرام به عنوان یکی از اثرگذارترین شبکه ها در کنار کارکردهای دیگر، به محلی برای بازاریابی و تبلیغات بنگاه های اقتصادی تبدیل شده است. تبلیغات در اینستاگرام با سایر اشکال تبلیغات متفاوت است. بازارمحوربودن این شبکه، باعث می شود چالش های اخلاقی و حقوقی بسیاری پیرامون روابط صاحب حرفه و مصرف کنندگان به وجود آید. کالاها (مانند داروها و شبه داروها) و خدمات سلامت محور (مانند پزشکی، دندان پزشکی و داروسازی) با سلامت مصرف کنندگان در ارتباط هستند و هرگونه سهل انگاری صاحب حرفه در این خصوص می تواند به سلامت جسم و روان بیمار آسیب های جدی وارد کند. این مقاله با مروری بر منابع کتابخانه ای و اینترنتی و بررسی تحول رابطه ی صاحب حرفه و مصرف کننده، به مطالعه ی اخلاق بازاریابی اینستاگرامی و مساله ی سلامت پرداخته و حمایت حقوقی از سلامت مصرف کنندگان کالاها و خدمات سلامت محور را در اینستاگرام با روشی تحلیلی توصیفی مطالعه کرده است. نتایج حاصل از این مقاله نشان می دهد نقض حقوق مصرف کنندگان در اینستاگرام می تواند چهار نوع مسیولیت (کیفری، حقوقی، انتظامی و اخلاقی) را برای ناقضان به دنبال داشته باشد و در این خصوص، حمایت قانونگذار و نهادهای مسیول به منظور افزایش کیفیت این حمایت ضروری است.

یکی از مسایلی که امروزه در نظام اخلاقی و فقه امامیه از مسایل مستحدثه به شمار می رود، باروری پس از مرگ است که اگر بتوان آن را با استناد به اطلاق و عموم ادله ی مشروعیت تلقیح مصنوعی مشروع دانست، آثار بسیاری را به دنبال دارد. این موضوع ازجمله موضوعات اختلافی بین فقها و علمای اخلاق محسوب می شود. بدین منظور، با بررسی ادله ی موجود و با رویکردی اخلاقی به موضوع مزبور، می توان باروری پس از مرگ را مشروع دانست؛ ازاین رو، در مقاله ی حاضر با مبنای مشروعیت این باروری، به بررسی آثار آن می پردازیم. هرچند زوایای این روش از منظر علم پزشکی واکاوی شده و با ابهام و ایراد اساسی مواجه نیست، از نقطه نظر اخلاقی و فقهی با پیچیدگی ها و ابهاماتی روبه روست که نیازمند پاسخ گویی مناسب با توجه به مقتضیات فعلی جوامع بشری است؛ لذا موضع مزبور، از حیث کاربردی نیز مقوله ای شایان توجه است. طبعا ازآنجایی که علم فقه عهده دار برقراری نظم عمومی و سامان دادن به مناسبات خصوصی افراد است، پردازش علمی موضوع مذکور ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش، به تبیین رویکرد اخلاق حسنه و فقه امامیه به آثار باروری پس از مرگ نظیر مالکیت بر گامت بر اساس عنصر رضایت (صریح یا ضمنی)، حضانت (مبتنی بر اصول هم بستگی خانوادگی و رعایت مصالح طفل) و وصیت (اعلام رضایت و وصیت تملیکی گامت منجمدشده از سوی صاحب گامت) می پردازیم.

Direct-to-consumer genetic testing تست های تجاری ژنتیک هستند که به طور مستقیم در اختیار متقاضیان قرار گرفته و اطلاعات ژنتیک افراد را بدون دخالت سیستم های بهداشتی و بیمه ای در اختیار آنان قرار می دهد. اینگونه تستها می توانند در رابطه با مدیریت و نظارت بر سلامت افراد کمک کننده باشند، اما مسایل اخلاقی و قانونی اینگونه آزمایش ها کاملا نوپا و نیازمند توجه و مطالعه ی ویژه است. مقاله ی حاضر به بررسی چالش های این گونه آزمایش ها از طریق تحلیل اطلاعاتی که به روش کتابخانه ای گردآوری شده، پرداخته است. به نظر می رسد با گسترش دامنه چنین آزمایش هایی نیاز به آموزش پیرامون این گونه تست ها، ایجاد یک زیرساخت مناسب برای ارایه ی آنها و شکل گرفتن سیستم های قانونگذار و نظارتی و طراحی چارچوبی که شرکت های ارایه دهنده ی DTC-GT در قالب آن فعالیت کنند، از همیشه مهم تر به نظر می رسد.

این روزها که کشورمان درگیر کنترل همه گیری کووید-19 است، همه شاهد انجام وظیفه و به جان خریدن حجم کار و خطر آلودگی در کادر درمان هستیم غیر از این نیز انتظار نیست، چرا که مداوای بیماران و کنترل بیماری، فقط با امید به وظیفه شناسی و پذیرش خطر این گروه از افراد، که دانش و مهارت لازم را دارند، میسر است. . .