مطالعات راهبردی
سال:1398 | دوره:22 | شماره:1 (مسلسل 83) |تعداد مقالات:6

در این مقاله تلاش می شود بر اساس مختصات نظری نظریه آشوب، اصول و الزامات مرحله تبیین در فرایند تحلیل امنیت به دست آید. این هدف از طریق پاسخ گویی به این پرسش ها محقق می شود: بنیادهای معرفتی و اصول مفهومی و نظری نظریه آشوب چیست؟ و فرایند تبیین در چارچوب نظریه آشوب چه الزامات معرفت شناختی و روش شناختی دارد؟ براساس اصول نظری و معرفتی نظریه آشوب، مرحله تبیین باید مبتنی بر اصول «شناخت سیستمی»، «اهمیت روابط درونی عناصر در مقیاس زمانی-مکانی مناسب»، «نامتوازن بودن میزان اثر اجزاء»، «حساسیت در خصوص شرایط اولیه» و «ساحت پیش بینی کوتاه مدت» شکل گرفته و علت وقوع پدیده را شناسایی و تشریح کند.

گفتمان دولت یازدهم بر محور دال برتر «اعتدال» سامان یافته و دقیقه های این گفتمان را رویکرد تعاملی با جهان خارج؛ الگوی هم کنشی اعتدالی در داخل؛ الگوی ایرانی-اسلامی توسعه؛ الگوی غیرامنیتی کرانمند در حوزه اجتماعی؛ مهندسی غیرمکانیکی فرهنگی؛ رویکرد تلفیقی-بومی-اقتصادی به امنیت ملی با گرایش نرم افزاری؛ الگوسازی ترویجی از جمهوری اسلامی و رویکرد فرهنگی در مقابله با امپریالیسم تشکیل می دهند. بررسی ها نشان می دهد که گفتمان اعتدال در سطح کارگزاری خود در عرصه های امنیت نظامی، امنیت سیاسی و انسجام اجتماعی کارنامه موفقی داشته است؛ در عرصه امنیت اقتصادی برون دادی دوگانه داشته و در حوزه امنیت زیست محیطی به رغم برخی دستاوردها، تا دستیابی به اهداف اعلامی فاصله فراوانی دارد.

هدف این مقاله بررسی مفاهیم موازنه و ثبات در سیاست خاورمیانه ای روسیه و تهدیدها و منافع متبادر از آن برای ایران است. ازنظر نویسنده، مسکو با توجه به منابع محدود خود و پویایی های منطقه به ویژه امکان سرریز سریع بی ثباتی ها و تهدیدها از این جغرافیا به مناطق مجاور و عرصه بین الملل، تأمین منافع بلندمدت خود در خاورمیانه را در گرو برقراری موازنه و ثبات راهبردی در دو سطح می داند. موازنه گری با آمریکا و مساعدت به روابط متوازن بین قدرت های منطقه دو اصل موازنه در سطح منطقه ای هستند که روسیه آنها را در راستای هدف کلان ایجاد ثبات راهبردی دنبال می کند. هرچند همکاری با آمریکا در سطح کلان سیاست موازنه و ثبات روسیه در مفهوم حکومت مداری جهانی محدودیت هایی برای ایران ایجاد می کند، اما برخی ابعاد آن از جمله بازدارندگی در برابر رفتارهای بی ثبات ساز آمریکا و متحدان آن در راستای منافع تهران است.

استدلال این مقاله این است که هرچند اندیشمندان منتقدی نظیر یورام پری، اورن باراک و گابریل شفر به استقلال و نفوذ ارتش اسرائیل در حوزه مدنی اشاره می کنند، اما بخش های مهمی از این مداخلات را نادیده می گیرند که نتیجه آن غافل شدن از نکات اساسی در زمینه روابط دولت و ارتش در رژیم صهیونیستی است. نفوذ ارتش اسرائیل در دولت و نهادهای مدنی از چهار طریق عمده صورت می پذیرد: ارائه توصیه های سیاسی و اطلاعات استراتژیک به دولت، شکل دهی به افکار عمومی در اسرائیل، حکمرانی ارتش در مناطق اشغالی به بهانه مقابله با انتفاضة فلسطین و به دست گرفتن مهم ترین پست های عرصة سیاست توسط افسران نظامی. این نوشتار این مسئله را مرکز توجه قرار خواهد داد که هرچند ارتش اسرائیل در پیشبرد اهداف خود در برخی برهه های زمانی ناموفق بوده است، اما با کاربست سازوکارهای متعددی در سیاست های این رژیم تأثیری عمیق می گذارد.

بررسی های این مقاله نشان می دهد شبکه روشنفکران ایجادشده توسط آمریکا در دوران جنگ سرد، با درک ناکارآمدی مواجهه سخت و سلبی با اندیشه چپ، ضمن به رسمیت شناختن این گرایش، با رویکردی نرم و ایجابی اقدام به ارائه خوانشی درونی از آن در قالب «چپ غیرکمونیستی» کردند. این شبکه با تولید و پشتیبانی از این ایده که در عین تعلق معرفتی به ایدئولوژی چپ، کمونیسم را در خود استحاله کرده و نگرشی کاملاً انتقادی به آن داشت، الگوی جایگزینی را توسعه داد که ضمن تضعیف پایه های مشروعیت حکومت های اروپای شرقی، عملاً مقاصد سیاسی نهادهای قدرت و تأمین کنندگان مالی آن که مهار و جلوگیری از افزایش نفوذ اتحاد جماهیر شوروی بود، را تأمین کرده است.

جامعه اطلاعاتی ایالات متحده در ابتدای قرن بیست و یکم دچار تغییر و تحرک کم سابقه ای گردید. این تغییرات در سه حوزه ی ساختار، اهداف و ابزار اتفاق افتاد. این پژوهش، با طرح این سؤال که «علل تحول جامعه اطلاعاتی آمریکا در قرن بیست و یکم چیست؟ » این فرضیه را مطرح کرده است که «تروریسم نوین» که در یازده سپتامبر 2001 نقطه عطفی را در مسائل امنیتی به وجود آورد، عامل اصلی این تحول بوده است. در کنار این، دو متغیر دیگر شامل «انقلاب سایبری» و «تغییر ساختار نظام بین الملل» نیز در این خصوص تأثیرگذار بوده اند. یافته های مقاله نشان می دهد هیچ شاهد و مدرک درخور توجهی که با فرضیه فوق ناسازگار باشد، وجود ندارد و تمامی متغیرهای فوق بر تحول جامعه اطلاعاتی ایالات متحده تأثیرگذار بوده اند.