نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال:1383 | دوره:24 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

شناخت ماهیت بیوشیمیایی همولنف حشرات می توانند در بررسی های فیزیولوژیک راهگشا باشد. به منظور تعیین فراوانی و دامنه تغیرات مقدار برخی از ماکرومولکولهای موجود در همولنف کرم ابریشم، مقدار گلوکز، کلسترول، اوره، اسید اوریک لاروهای سن چهارم و پنجم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که در سن پنجم لاروی میزان این ترکیبات به غیر از اوره در همولنف نسبت به سن چهارم افزایش پیدا می کند. مقدار اوره اندازه گیری شده در لاروهای سن چهارم 48.94±3.05 میلی گرم بر میلی لیتر بوده در حالی که میزان آن در لاروهای سن پنجم با بیش از 87% کاهش به 6.18±2.4 میلی گرم بر میلی لیتر رسید که مهمترین علت این پدیده وارد شدن اوره در متابولیسم سنتز تار ابریشمی توسط غدد ابریشم ساز بود. مقدار گلوکز، اسید اوریک و کلسترول به ترتیب در لاروهای سن چهارم 7.58±1.03، 1.89±0.61 میلی گرم بر دسی لیتر محاسبه شد در حالیکه فراوانی هیمن ترکیبات در ششمین روز سن پنجم لاروی به ترتیب 18.9±2.4، 3.22±1.09 و 24.65±2.35 میلی گرم بر دسی لیتر بود. به نظر می رسد فعالیت متابولیکی بیشتر در سن پنجم مهمترین عامل افزایش این ترکیبات باشد.

در سالهای 80-1379 به منظور بررسی میزان کارایی مگسهای پارازیتوئید سن گندم در استان ایلام ، در فصل بهار دو مزرعه گندم یا جو در مناطق لومار (از توابع شهرستان شیروان چرداول) و ایوان انتخاب و از زمان ریزش سن گندم به مزارع تا برداشت محصول به صورت هفتگی از آنها بازدید و نمونه برداری به عمل آمد. در اماکن تابستان و زمستان گذران نیز دو ارتفاع مهم سن گیر شامل کوه قلاوجه و قوچعلی انتخاب و از آنها نمونه برداری به عمل آمد. در هر نوبت نمونه برداری از اماکن مذکور و مزارع گندم و جو پنجاه عدد از سنهای جمع آوری شده در آزمایشگاه به منظور مشاهده لاروهای مگسهای پارازیتوئید و تعیین درصد کارایی آنها به تفکیک سن های نر و ماده تشریح گردید. متوسط میزان کارایی در مناطق لومار و ایوان به ترتیب 14.8 و 14.4 درصد و در اماکن زمستان گذران شامل کوه های قلاوجه و قوچعلی به ترتیب 7.5 و 8 درصد بود. همچنین تعداد تخمهای سن گندم در بدن سن های ماده تشریح شده در فصل بهار به تفکیک سن های ماده سالم و ماده پارازیته، شمارش و با انجام آزمون t مشخص گردید قدرت تخم ریزی سن های ماده پارازیته، در مقایسه با ماده های سالم در سطح یک درصد به صورت معنی داری کاهش یافته است.

برخی پارامترهای کیفی جمعیتهایی از زنبور Trichograma Brassicae Bezd شامل باروری، درصد خروج از میزبان جانشین، نسبت جنسی نتایج، طول عمر و درصد افراد ماده ناهنجار در دمای 25±1 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 60±0.5 و نوردهی 16:8 (L:D) روی تخمهای پروانه Sitotroga Carealella Olivier ارزیابی شد. تفاوت های قابل ملاحظه ای از نظر این پارامترها در میان این جمعیت ها مشاهده گردید که بیشترین آنها مربوط به میزان باروری و طول عمر آنها بود که دامنه ای بین میانگین حداقل 30.41 تا حداکثر71.88  تخم در طول عمر و 4.34 تا 7.6 روز طول عمر را شامل می شد. نسبت جنسی نتایج زنبورها بین میانگین 52.57 تا 72.76% افراد ماده و درصد خروج بین میانگین 91.25 تا 96.72% در نوسان بود. میانگین درصد افراد ناهنجار ماده در این بررسی ها کمتر از یک درصد در تمامی جمعیت ها مشاهده گردید. جمعیت رامسر، وازیوار (نور) و جمعیت و درصد خروج زنبورها تا حدودی با استانداردهای سازمان جهانی کنترل بیولوژیک (IOBC) مطابقت داشت ولیکن طول عمر زنبورها تفاوت قابل ملاحظه ای با این استانداردها داشت که مورد بحث قرار گرفته است.

گونه های متعددی از کنه های تارتن (Tetranychidae) به صورت آفت مهم میزبان های گیاهی در ایران و جهان شناخته شده اند. طی چهار دهه اخیر استفاده از کنه های خانواده phytoseiidae  در کنترل خسارت کنه های تارتن افزایش چشم گیری داشته است. کنه شکارگر Typhlodromips caspiansis Denmark p & Daneshvar از دشمنان طبیعی کنه های گیاهی در استان گیلان است و از دامنه وسیعی در کل استان برخوردار می باشد. مطالعه بیولوژی این کنه شکارگر روی سه گونه کنه خسارت زای مهم شامل کنه تارتن دو لکه ای(Tetranychus urticae Koch) ، کنه قرمز مرکبات (Panonychus citri McGregor) و کنه تارتن توت (Oligonychus bicolor Banks) در شرایط آزمایشگاهی (دمای 26±1 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 80-70% با طول دوره نوری 10 : 14 تاریکی :روشنایی) و با استفاده از روش برگ های بریده شده مرکبات درون ظروف پتری، زیر استریومیکروسکوپ صورت پذیرفت. نتایج بررسی نشان داد که کوتاه ترین دوره پیش از بلوغ ماده های این شکارگر به ترتیب مربوط به تغذیه از کنه تارتن دولکه ای (6.3 روز)، کنه تارتن توت (7.2 روز) و کنه قرمز مرکبات (7.9 روز) بوده است. در حالی که بیشترین میانگین تخم ریزی روزانه ناشی از تغذیه کنه تارتن توت (1.691 تخم) ، کنه تارتن دولکه ای (1.367 تخم) و کنه قرمز مرکبات (1.221 تخم) محاسبه گردید. میانگین کوتاه ترین طول یک نسل (تخم تا تخم) کنه شکارگر به ترتیب با تغذیه از کنه تارتن دولکه ای 9.4) روز)، کنه تارتن توت (10.5 روز) و کنه قرمز مرکبات (11.8 روز) به دست آمد. به نظر می رسد که این شکارگر با توجه به تغذیه از هر سه کنه طعمه و داشتن طول مراحل رشدی و دوره زندگی نزدیک به کنه های طعمه، توانایی لازم برای استفاده در کنترل بیولوژیک علیه کنه های تارتن در شرایط اقلیمی استان گیلان را دارا می باشد.

یونجه یکی از مهمترین محصولات علوفه ای است که نقش بسیار مهمی در تامین علوفه مورد نیاز دام ها دارد. سرخرطومی برگ یونجه همه ساله چین اول این محصول را از بین می برد. بدین لحاظ روش های مختلف مبارزه شامل کنترل شیمیایی (سمپاشی با اکامت 50 درصد به نسبت 1.5 لیتر در هکتار و گراماکسون به نسبت 4 لیتر در هکتار)، فیزیکی (استفاده از شعله افکن)، زراعی (کف بر کردن محصول) و تلفیقی (بکارگیری توام روش های مذکور در دو فصل بهار و پاییز) به اجرا درآمد. در بین روش های مذکور فقط روش های کنترل بهاره مطلوب بود. در بین روش های بهاره نیز شعله افکن و کف بر بهاره حداکثر راندمان محصول را در برداشت. در تیمارهای شعله افکنی شده و کف بر بهاره به ترتیب 95 و 97 درصد برگ ها در موقع برداشت محصول سالم بودند. و لذا در مزارع یک ساله و چند ساله کوچک و نسبتا بزرگ، روش کف بر، و در مزارع بزرگ که قدمت کشت آنها دو سال به بالا باشد، روش شعله افکن، روش مناسبی است ولی روش کف بر با توجه به نداشتن هیچ نوع اثر جانبی برای تمام مزارع قابل توصیه می باشد و راندمان بسیار قابل قبولی را در پی دارد.

شته مومی صنوبر از مهمترین آفات مکنده صنوبر در کشور به شمار می آید. این شته در استان همدان آسیب های جدی را به درختان صنوبر وارد کرده و به شدت موجب ضعف درختان می شود. به همین منظور مقاومت آنتی بیوزی 12 کلن صنوبر متعلق به چهار گونه شاملPopulus alba (p.a) ، Populus nigra (p.n)،Populus deltoides (p.d) و Populus x euramericana(p.e)  مورد مطالعه قرار گرفت. در این تحقیق هر قلمه ریشه دار شده از هر کلن توسط یک شته یک روزه آلوده شده و روند تولید مثل در اطاق رشد در دمای 21±1 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 60 تا 70 درصد و فتوپریود با 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش در 18 تکرار انجام و از روز اول میزان مرگ و میر روزانه و پس از بلوغ تولید مثل آن تا پایان عمر حشره ثبت گردید. سپس پارامترهای جمعیت پایدار روی هر کلن محاسبه شد. این شته روی کلن های p.a 58.57، p.d 72.51 و  p.e 214 قادر به تولیدمثل نبود و می توان نتیجه گرفت که این کلن ها نسبت به شته کاملا ایمن بودند. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) و نرخ خالص تولیدمثل (R0) در کلن p.n 56.72 دارای بیشترین مقدار به ترتیب برابر 0.38 و 62.72 (پوره به ازای هر ماده) نسبت به سایر کلن ها بود، که در این تحقیق به عنوان حساس ترین کلن معرفی می شود. مقدار rm در کلن های 47.13 p.n، p.n 56.32،  p.n 74.1و  p.n 75.2 از 0.26 تا 0.34 و مقدار R0 بین 23.67 تا 41.00 متغیر بود، که به عنوان کلن های نیمه حساس معرفی می گردند. مقادیر rm و R0 این شته در کلن p.d missoriensis به ترتیب برابر 0.03 و 1.39 بود، که به عنوان کلن مقاوم معرفی می شود. سایر پارامترهای جمعیت پایدار از قبیل نرخ ناخالص تولیدمثل(GRR) ، متوسط مدت زمان یک نسل(T) ، مدت زمان دو برابر شدن جمعیت(DT) ، نرخ ذاتی تولد (b) و نرخ ذاتی مرگ (d)  و نرخ متناهی افزایش جمعیت این شته روی کلن های مختلف صنوبر تعیین شد

سوسک برگ خوار توسکا (Galerucella lineola F.) یکی از آفات مهم توسکا Alnus subcordata است که لارو و حشرات کامل آن از برگ درختان میزبان تغذیه می نمایند. طی سال های 79- 1377، خصوصیات زیستی این حشره شامل چرخه زندگی، تعداد سنین لاروی، میزان و نحوه تخم گذاری، طول هر یک از مراحل رشدی، تعداد نسل، نسبت جنسی و نوسانات فصلی انبوهی جمعیت آن در جنگل های توسکای کردکوی و نیز جعفرآباد استان گلستان مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس بررسی های به عمل آمده این حشره زمستان را به صورت حشره کامل در عمق چند سانتیمتری خاک و نیز زیر پوستک درختان کهنسال سپری می کند. حشرات کامل زمستان گذران در دهه سوم اسفندماه در طبیعت ظاهر شده و پس از یک هفته تغذیه از جوانه های برگ جفت گیری کردند. هر ماده چندین بار جفت گیری می کند. حشرات ماده از هفته سوم فروردین ماه تخم های خود را در دسته های 30- 4 عددی در پشت برگ های میزبان قرار دادند. متوسط تعداد تخم در هر دسته 21.5±7 عدد بود. مجموع تخم های گذاشته شده توسط هر حشره ماده از 78 تا 538 عدد متغیر بود. دوره رشد جنینی 12 تا 16 روز طول کشید. لارو سن یک از هفته دوم اردیبهشت ماه در طبیعت ظاهر گردید. این حشره سه سن لاروی دارد. طول دوره رشدی لارو سن اول، دوم و سوم به ترتیب 6-5، 5.5- 7 و 10-7 روز بود. شفیره ها در عمق 5 تا 10 سانتیمتری خاک تشکیل شدند. اولین شفیره ها در نیمه دوم خرداد ماه تشکیل شد. این شفیره ها پس از 7 تا 9 روز به حشره کامل تبدیل شدند. حشرات کامل نسل جدید از اواسط تیرماه لغایت هفته سوم مرداد ماه در طبیعت ظاهر شدند. در بررسی های به عمل آمده تغذیه لارو و حشره کامل آفت فقط روی توسکای ییلاقی بود و روی سایر درختان و درختچه ها مشاهده نگردید. این حشره تنها یک نسل در سال در منطقه ایجاد نمود.