اخلاق و تاریخ پزشکی ایران
سال:1399 | دوره:13 | شماره:1 |تعداد مقالات:49

بیش از دو دهه از تشکیل کمیته های اخلاق در پژوهش در کشور می گذرد. معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با توجه به تجربه ی چندین ساله ی کمیته های اخلاق در پژوهش، اقدام به بازنگری دستورالعمل های قبلی و تدوین «دستورالعمل تشکیل، سطح بندی و شرح وظایف کمیته های اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی» کرد که در پی تصویب و ابلاغ این دستورالعمل در فروردین سال 1393، کمیته های اخلاق در پژوهش، در سه سطح ملی و دانشگاهی و سازمانی تشکیل شدند؛ ازاین رو، با پیگیری و همکاری وزارت بهداشت با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در سال 1396 قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه ی آثار علمی، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و هییت وزیران، آیین نامه ی اجرایی قانون مذکور را در سال 1398 تصویب کرد و کمیته های اخلاق در پژوهش در کشور، جایگاهی قانونی پیدا کردند. با توجه به گذشت چندین سال از ابلاغ دستورالعمل مذکور، برای به روزرسانی و تطبیق محتوای آن با قانون جدید، کمیته ی ملی اخلاق در پژوهش اقدام به بازنگری آن کرده و پس از کسب نظرات ذی نفعان و طی جلسات متعدد کارشناسی، دستورالعمل جدید تحت عنوان «دستورالعمل نحوه ی تشکیل، روش کار و شرح وظایف کارگروه/کمیته های اخلاق در پژوهش» تدوین شد و وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در بهمن سال 1399 آن را ابلاغ کرد. ساختار کارگروه/کمیته های اخلاق در پژوهش در دستورالعمل جدید شامل «کارگروه وزارتی اخلاق در پژوهش»، «کارگروه اخلاق در پژوهش منطقه ای»، «کارگروه اخلاق در پژوهش موسسه»، «کمیته ی اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی» و «کمیته ی تخصصی» است. این مقاله به معرفی دستورالعمل جدید پرداخته است.

نوشته ی جذاب آقای رضا دشتی (1) درباره ی ساختار بیمارستانی در تمدن اسلامی دارای نکاتی است که توجه بیشتر را می طلبد. در پیشگفتار این نوشتار که درباره ی بیمارستان های دوره ی اسلامی است به بیمارستان های کشورهای عربی بسیار توجه شده است، البته در همین دوره ی اسلامی، بیمارستان های بسیار مهمی در کشور ایران نیز وجود داشته است، از این میان می توان به جنتاشاپیرتا (گندی شاپور) که تا قرن دوم هجری به کار خود ادامه داد، بیمارستان ری که زکریای رازی آن را بنیان نهاد، بیمارستان زرند که عمرولیث صفاری به دنبال درگذشت یعقوب لیث و پی بردنش به درمان بیماری ها آن را ساخت، بیمارستان سپاهان دیلمیان، بیمارستان نیشاپور یادگار خواجه نظام الملک و بیمارستان عضدی شیراز در دوره ی دیلمیان اشاره کرد. . .

یکی از موقعیت های چالش برانگیز در اقدامات درمانی، زمانی است که بیمار، به طور جدی و مصرانه، از درما ن های مدنظر پزشکان معالج، امتناع می کند. امتناع از درمان، به شرط آگاهانه بودن، حق بیمار است؛ اما اینکه چنین حقی تکلیفی اخلاقی را هم متوجه پزشک معالج می کند یا خیر، مساله ای است که در این مقاله، به صورت موردی، در بیماری با تشخیص لوپوس سیستمیک، درباره ی آن بحث می شود. در این مقاله سعی شده است بر ملاحظات اخلاقی در اخذ رضایت آگاهانه، با وجود امتناع بیمار از درمان، مروری اجمالی شود. در این گزارش، با توجه به سن بیمار، این گونه می توان نتیجه گرفت که هرچند بیمار ظرفیت تصمیم گیری دارد، ازآنجاکه سن او کمتر از سن قانونی است و صلاحیت تصمیم گیری ندارد، نمی توان امتناع او را از درمان پذیرفت و باید بر اساس مصالح عالیه ی او و با کسب نظر قیم قانونی واجد صلاحیت، دراین خصوص، با درنظرگرفتن جوانب علمی تصمیم گیری کرد.

«زبان حقوقی» تکیه گاه استدلالی محکمی برای دفاع از سلامت فراهم کرده است؛ به طوری که، قواعد حقوق بشر، به عنوان عمده ترین ارزش سیاسی جهانی شدن، در قلب تیوری و عمل گفتمان سلامت عمومی، جای گرفته است و قدرت لازم الاجرابودن آن می تواند به تضمین توزیع عادلانه ی منابع سلامت در کشورها کمک کند؛ در عین حال، حق سلامت، حق-ادعایی که در اسناد بین المللی و ملی شناسایی شده است، خود مستلزم پیش شرط هایی است که بدون وجود زمینه ی مناسب فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و به طور کلی، عوامل شکل دهنده ی «زمینه ی زندگی مردم»، تحقق نمی یابد؛ به عبارتی، استدلال با زبان حقوقی برای سلامت، می تواند با خود، استدلال حق بر تعیین کننده های سلامت را به دنبال داشته باشد؛ از همین رو، این مقاله با اتخاذ رویکردی معرفت شناسانه، روایتی حقوقی از منطق حکمرانی برای سلامت ارایه می کند که چشم اندازی تازه از مباحث «حق سلامت» پیش رو گذاشته است و با استدلال هایی قدرتمند، نشان می دهد که سیاست گذاری سلامت، باید مبتنی بر فهم موضوعاتی باشد که تاثیراتی عمده بر سلامت مردم دارند؛ موضوعاتی که با عنوان عوامل «تهدیدکننده ی سلامت»، «محافظت کننده ی سلامت» و «ارتقادهنده ی سلامت» توصیف می شوند؛ گرچه، مطالبه ی ادعایی حق سلامت، به مثابه «حق لازم الاجرای فردی»، انتقاداتی را هم در پی داشته و ممکن است موانع و محدودیت هایی نظری و عملی پیش روی تحقق کامل این حق بشری وجود داشته باشد.

روان شناسان نظامی و دیگر متخصصان مشاغل سلامت روان نظامی به طور منظم در مجاورت با بیماران بالقوه ی خود زندگی و کار می کنند. مهم ترین نگرانی های روان شناسان نظامی به طور مشترک، روابط چندگانه، مسایل محرمانه، افشاء و اجتناب از آسیب است. این مطالعه با هدف بررسی طیفی از چالش های اخلاقی تجربه شده توسط تعدادی از روان شناسان نظامی شاغل در مراکز مشاوره یکی از نیروهای نظامی ایران انجام شد. این مطالعه به روش کیفی با رویکرد تحلیل محتوا، در یکی از نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران در سال 1398 انجام شد. مشارکت کنندگان شامل 31 نفر از روان شناسان نظامی شاغل در مراکز مشاوره ی نیروی مذکور در کل کشور بودند که دارای مدرک کارشناسی ارشد یکی از گرایش های روان شناسی بودند و پنج تا پانزده سال سابقه ی فعالیت داشتند. به دلیل دشواری دسترسی، داده ها با پرسش نامه ی الکترونیکی گردآوری شد. مفاهیمی که مشارکت کنندگان به عنوان چالش های اخلاق حرفه ای از آن یاد می کردند، به ترتیب در دسته های مرزهای صلاحیت، رازداری، روابط چندگانه و تغییر ناگهانی نقش طبقه بندی شدند. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که یکی از دغدغه های تاثیرگذار بر عملکرد روان شناسان نظامی، موضوع اخلاق و چالش های مربوط به آن در یگان خدمتی شان است؛ بنابراین به روان شناسان نظامی پیشنهاد می شود که از طریق شرکت در کارگاه های آموزشی با تصمیم گیری های اخلاقی مهم و تعارض های اخلاقی ذاتی در محیط های نظامی آشنا گردند؛ همچنین در کسب مشورت و نظارت، فعال باشند و خودشان را در برنامه های خودپایشی درگیر کنند تا بتوانند به طور مداوم در تصمیم گیری اخلاقی اثربخش مشارکت نمایند.

در میان روابط انسانی، رابطه ی پزشک و بیمار، یکی از چالش برانگیزترین موضوعات است. این ارتباط، اهمیت ویژه ای در اخلاق پزشکی دارد و سنگ بنای اقدامات طبی را تشکیل می دهد. ارتباط بین پزشک و بیمار موجب ایجاد اطمینان میان آنان می شود تا به حدی که برخی مواقع حذاقت پزشک را تحت الشعاع قرار می دهد. یک طبیب حاذق افزون بر آگاهی از علوم پزشکی باید هنر برقراری ارتباط با بیمار را نیز داشته باشد؛ خدشه دارشدن این ارتباط منجر به بی اعتمادی، نارضایتی و ناکارآمدی در درمان می شود. نگارندگان این مقاله در پی واکاوی عمده ترین مسا یل اخلاق پزشکی در قصه های طبیب محور مثنوی هستند. مولوی تحت لوای مطالب طبی مطروحه در قصه ها نظیر نبض شناسی، مزاج شناسی، گیاه درمانی، روال درمان و. . . به مسیولیت ها و وظایف اخلاقی پزشکان نیز اشاره هایی ویژه داشته است؛ برای مثال، در قصه ی «پادشاه و کنیزک» رازداری، گوش سپاری، شفقت و مهربانی و مجرب بودن طبیب غیبی در برابر کنیزک ازجمله مواردی است که در اخلاق پزشکی مطرح می شود؛ در پایان این داستان، مخاطبان، ناباورانه عملکرد طبیب غیبی (کشته شدن زرگر توسط او) را مغایر با روح سوگندنامه ی بقراط ارزیابی می کنند. در قصه ی «طبیب و پیرمرد» نیز ناکارآمدی ارتباط میان پزشک و بیمار بسیار محرز است؛ همدلی نداشتن و ارتباط غیرعاطفی پزشک با بیمار، به ویژه در نخستین برخورد که بدون سیمولوژی صورت پذیرفته است، زمینه ای را فراهم ساخته تا بیمار به پزشک بی اعتماد شود و از شیوه ی درمان او ناخرسند باشد. در حکایت «آن رنجور که طبیب در او اومید صحت ندید» طبیب با کتمان راز و بیان ناکافی و ناواضح تجویز، زندگی بیمار را به مخاطره افکنده است.

سیاحان اروپایی در گزارش های خود از گیلان عصر قاجار علاوه بر اشاره به مصیبت های متعدد اجتماعی، به مساله ی بهداشت و بیماری های مهلک و اثرگذار بر زندگی مردم این پهنه نظیر تب شالیزار، مالاریا، وبا و طاعون نیز پرداخته اند. از منظر این سیاحان، شرایط آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی، معیشت و برخی عادات و رفتارهای معیشتی و اجتماعی مردم این سرزمین با شیوع و فراگیری این بیماری ها رابطه ای مستقیم داشته است. همه گیری بیماری های مالاریا و وبا و طاعون بر گسترش فقر، نارضایتی عمومی و ترکیب جمعیتی این ایالت در عصر قاجار بسیار اثرگذار بوده است. نگارندگان در پی پاسخ به این پرسش اند که از دیدگاه جهانگردان و بازدیدکنندگان خارجی چه عواملی موجب گسترش بیماری های همه گیر در گیلان عصر قاجار بوده است؟ و پیامدهای ناشی از بیماری های فراگیر بر اوضاع انسانی و اقتصادی گیلان تا چه میزان بوده است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد وفور رودها، مرداب ها، فرهنگ خوراک و برخی عوامل طبیعی دیگر در اقلیم گیلان موجب می شد تا برخی بیماری های عفونی نظیر مالاریا و تب شالیزار در این ولایت بسیار بیشتر از سایر نقاط ایران باشد. علاوه بر مالاریا، برخی بیماری های اپیدمی نظیر وبا و طاعون نقشی موثر بر اقتصاد و جمعیت گیلان داشت. با توجه به گزارش های محدود و پراکنده ی جهانگردان به نظر می رسد، علاوه بر عامل جغرافیا در شیوع این بیماری ها، شیوه های زندگی مردم و بی توجهی حکومت به مساله ی بهداشت و رفاه عمومی نیز در گسترش و همه گیری این بیماری ها اثرگذار بوده است. ورشکستگی اقتصادی و اجتماعی و ناکارآمدی حکومت در حمایت از مردم در جنبش های اجتماعی گیلان نظیر مشروطیت و جنگل، چهره ی خود را آشکار ساخت. روش پژوهش در مطالعه ی حاضر با استفاده از روش تاریخی و به شیوه ی مطالعات توصیفی تحلیلی بوده است.

اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم هجری قمری، ایران درگیر بیماری هایی همه گیر، مانند طاعون و وبا بود که بر میزان جمعیت و اقتصاد کشور اثر گذاشت. گسترش این بیماری ها، حاصل ناتوانی دولت در سازمان دهی مراکز بهداشتی و پیشگیری از این بیماری ها با قرنطینه ی مرزها بود. مرزهای جنوبی کشور یکی از مهم ترین راه های انتقال بیماری ها بود. ایران، از طریق خلیج فارس، در معرض ورود این بیماری ها قرار داشت؛ همچنین، این امکان وجود داشت که بیماری هایی که منشا آن ها ایران بود، از این آبراه، به کشورهای همسایه منتقل شود. این بیماری ها، بیشتر، از دو طریق منتقل می شدند: یکی، ازطریق کشتی های تجاری که از هند، به ویژه شهرهای کلکته و بمبیی، وارد بندرهای ایران می شدند و دیگر، مسیر دریایی کاروان های حج. در انتهای قرن سیزدهم، گشایش کانال سویز رفت وآمد کشتی های بخار را در خلیج فارس افزایش داد و باعث رونق تجارت در بندرهای جنوبی کشور و انتقال فراوان تر و راحت تر حاجیان شد. این عامل نیز، در گسترش بیماری ها در این گستره ی زمانی، نقشی مهم ایفا کرد.

مسلمانان ساختن بیمارستان را با استفاده از تجارب پزشکان سایر ملل، خصوصا ایرانیان و با الگوبرداری از بیمارستان جندی شاپور آموختند و بیمارستان های فراوانی دایر نمودند. مسلمانان ضمن ساخت انواع بیمارستان، ساختار و تشکیلاتی کارآمد مبتنی بر رییس، معاونان، مباشران، ناظران، پرستاران، خدمه و. . . که در بخش های مختلف و مجزای بیمارستان ها خدمت ارایه می کردند، به وجود آوردند. در بیمارستان های اسلامی، پزشکان مرد و زن با تخصص های مختلف، بدون توجه به دین و نژاد بیماران، به معالجه ی آنان می پرداختند. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای درصدد پاسخ به این سوال است که ساختار و تشکیلات بیمارستان ها در تمدن اسلامی چگونه بوده است؟ نتیجه اینکه بیمارستان ها در تمدن اسلامی، ساختاری منظم و تشکیلاتی کارآمد داشته و دارای بخش های درمانی مختلفی بوده اند. همچنین ساختار و تشکیلات بیمارستان های اسلامی به مرور زمان تکامل یافته تر شده است.

عبارت «آکادمیک موبینگ» را شاید بتوان به معنای ترور شخصیت یا آزار روانی همکاران در محیط آکادمیک تعبیر کرد. بنابر گزارش ها، افراد، به طوری شایع، می توانند در محیط های کاری مختلف، ازجمله در محیط آکادمیک، از سوی همکاران خود هدف رفتارهای منفی، مانند تهمت زدن، تحقیرکردن، سوء استفاده ی احساسی و سایر رفتارهای مشابه، قرار گیرند. وجود این گونه رفتارها در محیط آکادمیک، می تواند علاوه بر ایجاد مشکلات فردی، مانند کاهش رضایت شغلی، افزایش استرس شغلی و بروز اختلالاتی چون: افسردگی و اضطراب برای کارکنان، کلیت سازمان را نیز در رسیدن به اهداف خود با مشکلات جدی روبه رو کند. نارضایتی شغلی، موجب کاهش تلاش اعضای هییت علمی در انجام فعالیت های علمی و آموزشی می شود که صرف نظر از عواقب غیرمستقیم برای جامعه، اولین نتیجه ی مستقیم آن، کاهش کیفیت و کمیت خدمات آموزشی ارایه شده به دانشجویان خواهد بود. از آنجا که اولین قدم در برخورد ساختارمند با هر معضل اجتماعی، ازجمله پدیده ی مذکور، ایجاد شناخت از ماهیت و ویژگی های آن ناهنجاری است، در این مقاله، به معرفی پدیده ی آکادمیک موبینگ و ویژگی های آن پرداخته و درباره ی راهکارهای موجود در پیشگیری و برخورد با آن بحث خواهد شد.

جندی شاپور در عهد شاپور ساسانی برای اسکان اسرای رومی بنا شد و مدرسه ای علمی خصوصا در زمینه ی پزشکی در آن پدید آمد. هویت شهری و علمی جندی شاپور با سه مفهوم دانش پزشکی، زبان سریانی و مسیحیان نسطوری پیوند خورده است. در این پژوهش، نحوه ی استقرار سریانی نسطوریان در جندی شاپور و همچنین جایگاه ممتاز این پزشکان در شکوفایی تمدن اسلامی، واکاوی و بازشناسی شده است؛ از این رو، موضوع پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ای تبیین و برجسته شده است. بعد از ظهور اسلام و فتح ایران، نخبگان پزشکی سریانی نسطوری جندی شاپور، به خصوص خاندان های بختیشوع و ماسویه و ماسرجویه، سنت های پزشکی ملل مختلف را تلفیق و سنت ترجمه ی متون پزشکی از یونانی به زبان های دیگر را در بیمارستان جندی شاپور حفظ کردند. با به خدمت گرفته شدن افراد برجسته ی این دودمان ها در دستگاه خلافت عباسی بغداد، سرمایه های انسانی، دستاوردهای دانشگاهی و بالینی و نتایج قرن ها تجربه ی مرکز طبی بیمارستان جندی شاپور در تالیف و ترجمه ی متون پزشکی، به وسیله ی ایشان به تمدن اسلامی انتقال داده شد.

احتمال بروز خطا و ایجاد آسیب در فعالیت های پزشکی وجود دارد؛ موضوعی که می تواند زمینه ساز طرح شکایت از پزشک شود. پس از مفتوح شدن چنین پرونده هایی، با توجه به جنبه ی تخصصی این امور، لازم است تا برای اخذ نظر کارشناسی اقدام گردد. سازمان پزشکی قانونی، یکی از مراجعی است که در این زمینه، نقشی اساسی دارد؛ بنابراین، اطلاع از معیارهایی که از نظر کارشناسان این سازمان، در محکومیت کادر درمانی حایز اهمیت تلقی می شود، علاوه بر آگاهی بخشی به پزشکان، می تواند در کاهش میزان تقصیرات شغلی این رشته نیز، تاثیری بسزا داشته باشد. مطالعه ی پیش رو، به لحاظ هدف، کاربردی، از نظر شیوه ی تجزیه و تحلیل، توصیفی تحلیلی و به لحاظ جمع آوری داده ها، اسنادی و کتابخانه ای است. تلاش پزشکان، این است که با تشخیص صحیح بیماری و انتخاب فرایندی مناسب و علمی، به درمان بیماران بپردارند و ضمن کاستن از آلام و دردها، سلامتی را به آنان بازگردانند؛ اما همیشه، نمی توان به چنین هدفی نایل شد؛ چه بسا پزشک در هر یک از مراحل تشخیص، انتخاب درمان و انجام آن، مرتکب اشتباه شود؛ لذا، اگرچه از هیچ پزشکی انتظار نمی رود که نتیجه ای خاص را برای بیمار تضمین کند و الزاما، به درمان قطعی بیماری نایل آید، از ایشان این توقع وجود دارد که در مداوای بیماران، مطابق استاندارد های متعارف رفتار کنند و در این زمینه، مرتکب بی احتیاطی و بی مبالاتی نشوند. با دقت در استدلال های منعکس در پرونده های قصور پزشکی، می توان شاخص های موثر محکومیت پزشکان را در دو دسته ی اقدامات پیشا و پسادرمانی طبقه بندی کرد. شاخص پیشادرمانی شامل مجموعه اشتباهاتی است که مرتبط با تشخیص بیماری یا انتخاب نوع درمان است.

شجاعت اخلاقی، توانایی غلبه بر ترس و انجام عمل درست بر اساس اعتقادات اخلاقی، علی رغم وجود خطرات بالقوه، است. پرستاران، به عنوان عاملان اخلاقی، برای مدیریت صحیح معضلات اخلاقی و تعهد حرفه ای به بیماران، نیازمند شجاعت اخلاقی اند؛ لذا، مطالعه ی پیش رو، با هدف بررسی شجاعت اخلاقی پرستاران و عوامل پیشگویی کننده ی آن به انجام رسید. در این مطالعه ی مقطعی توصیفی که در سال 1398 صورت گرفت، جامعه ی پژوهش، همه ی پرستاران شاغل در بیمارستان بقیه الله (عج) بود. بعد از توضیح اهداف و اخذ رضایت شرکت در پژوهش، 220 نفر از پرستاران، به صورت نمونه گیری در دسترس، انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه ی شجاعت اخلاقی صدوقی اصل بود. بعد از توزیع پرسش نامه، 187 نمونه، پرسش نامه را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها، از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که میانگین نمره ی شجاعت اخلاقی پرستاران، برابر با 37/413، با انحراف معیار 70/46 بود. 5/30 درصد نمونه ها شجاعت اخلاقی متوسط داشتند و 5/69درصد از شجاعت اخلاقی بالا برخوردار بودند. نتایج آزمون تی مستقل و آنوا نشان داد که بین متغیر وضعیت استخدامی با شجاعت اخلاقی پرستاران، رابطه ی آماری معنی داری وجود دارد. با توجه به نتایج این مطالعه و چالش های اخلاقی بسیاری که در حرفه ی پرستاری وجود دارد، توجه هرچه بیشتر به مقوله ی شجاعت اخلاقی و عوامل مرتبط با آن و ارایه ی راهکارهایی برای بهبود آن، باید در راس توجه سازمان بهداشتی و مدیران پرستاری قرار گیرد.

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه ی بین حساسیت پردازش حسی و خودتنظیمی شناختی هیجانی با واسطه گری منش های اخلاقی در میان دانشجویان بود. شرکت کنندگان پژوهش 293 دانشجوی رشته ها و مقاطع مختلف دانشگاه شیراز (علوم پزشکی و وزارت علوم) که در سال تحصیلی 1397-1398 مشغول به تحصیل بودند. برای سنجش متغیرهای مورد مطالعه از سه مقیاس حساسیت بالای شخصی (پردازش حسی) HSPS، منش های اخلاقی و مقیاس تنظیم شناختی هیجان (CERQ-P) و برای ارزیابی مدل پیشنهادی پژوهش از مدل یابی معادلات ساختاری (SEM) با استفاده از نرم افزار AMOS استفاده شد؛ روابط واسطه ای نیز با استفاده از روش بوت استراپ آزموده شدند. نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد حساسیت زیبایی شناختی به طور مستقیم (01/0p<، 67/0=β ) و همچنین با واسطه گری منش های اخلاقی مثبت (01/0p<، 26/0=β )، خودتنظیمی شناختی هیجانی مثبت را پیش بینی می کند؛ به سخن دیگر، افرادی که تفاوت های ظریف محیط را بهتر تشخیص می دهند، برای تغییر مقدار و نوع تجربه های هیجانی تلاش می کنند و در این امر موفق ترند. از طرفی، سهولت تحریک به طور مستقیم و مثبت (01/0p<، 33/0=β ) و همچنین با واسطه گری منش های اخلاقی منفی (01/0p<، 12/0=β ) می تواند خودتنظیمی شناختی هیجانی منفی را پیش بینی کند؛ در واقع افرادی که آستانه ی حسی پایینی دارند، کمتر می توانند با وضعیت تنش زا و اتفاقات ناگوار کنار بیایند و از راهبردهای هیجانی ناسازگارانه استفاده می کنند. در نهایت منش های اخلاقی مثبت، به طور مستقیم، خودتنظیمی شناختی هیجانی مثبت (01/0p<، 30/0=β ) و منش های اخلاقی منفی، به طور مستقیم، خودتنظیمی شناختی هیجانی منفی (01/0p<، 38/0=β ) را پیش بینی می کنند.

رعایت اخلاق حرفه ای جز ماهیت ذاتی پرستاری است. رعایت موازین اخلاقی توسط پرستاران عاملی موثر در بهتر شدن عملکرد ارایه مراقبت از بیمار خواهد بود. این مطالعه با هدف تعیین عوامل تسهیل کننده و بازدارنده رعایت اخلاق حرفه ای از دیدگاه پرستاران انجام گردید. این مطالعه توصیفی مقطعی با مشارکت 367 پرستارشاغل در بیمارستانهای شهر مسجدسلیمان انجام گردید. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه عوامل تسهیل کننده و بازدارنده رعایت اخلاق طراحی و روایی و پایایی شده توسط دهقانی بود. آنالیز داده ها با استفاده از spss22 انجام شد. ازدیدگاه پرستاران عوامل تسهیل کننده رعایت اخلاق در بعد مدیریتی نیروی پرسنلی کافی متناسب با تعداد بیماران (6/64%)، در بعد فردی وجود ارتباط مناسب بین فردی بین همکاران و سایر تیم درمان (3/60%) و در بعد بیماران رفتار مناسب بیماران با کارکنان پرستاری (1/59%) و مهمترین عوامل بازدارنده رعایت اخلاق در بعد مدیریتی عدم توجه به توانایی و مهارت پرسنل در حین تقسیم کار (2/71%)، در بعد محیطی شلوغ بودن و پر کار بودن بخش (6/69%) و در بعد فردی و مراقبتی کمبود وقت (4/66%) عنوان گردید. در این پژوهش بر اساس دیدگاه پرستاران مهم ترین عوامل تسهیل کننده و بازدارنده رعایت معیارهای اخلاق حرفه ای شناسایی گردید. با توجه به ضرورت اخلاق حرفه ای در عملکرد پرستاری، مدیران می توانند با بررسی های دوره ای در زمینه رعایت اخلاق حرفه ای از دیدگاه پرستاران و بیماران، وضع موجود رعایت اخلاق حرفه ای را بررسی کنند.

حساسیت اخلاقی، به عنوان اولین گام در فرایند تصمیم گیری اخلاقی، قبل از اینکه فرد بتواند قضاوت اخلاقی و به دنبال آن، تصمیم گیری مناسب داشته باشد، ضروری است. برای ارتقای حساسیت اخلاقی پرستاران، آموزش مفاهیم اخلاقی و به کارگیری شیوه ی مناسب برای آموزش هنوز محل بحث است؛ لذا، مطالعه ی حاضر، با هدف تعیین تاثیر آموزش مجازی اصول اخلاقی به شیوه ی روایتگری، بر حساسیت اخلاقی پرستاران مراقبت های ویژه انجام شد. در این مطالعه ی نیمه تجربی، 60 پرستار شاغل در بخش های مراقبت ویژه، در دو گروه مداخله و کنترل در دو بیمارستان مورد بررسی قرار گرفتند. برای گروه مداخله، برنامه ی آموزشی اصول اخلاقی به شیوه ی روایتگری و از طریق فضای مجازی اجرا شد. پرستاران پرسش نامه ی حساسیت اخلاقی لاتزن را در سه نوبت (قبل، بلافاصله و دو ماه بعد) تکمیل کردند. اطلاعات با نرم افزار SPSS، نسخه ی 20، تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد نمره ی حساسیت اخلاقی پرستاران گروه آزمون، قبل از مطالعه (9. 24± 61. 53) و گروه کنترل (7. 76± 60. 60) بود که تفاوتی معنی دار نداشت (p>0. 05)؛ اما بعد از مداخله در پس آزمون اول، گروه آزمون (6. 05± 77. 50) و گروه کنترل (8. 07± 60. 83) بود که تفاوتی معنی دار را نشان داد (p<0. 05)؛ همچنین، در پس آزمون دوم، بین گروه آزمون و کنترل، تفاوتی معنی دار دیده شد (p<0. 05). آزمون آماری اندازه های تکراری بین نمرات حساسیت اخلاقی در گروه آزمون تفاوتی معنی دار نشان داد؛ اما در گروه کنترل، تفاوت معنی دار مشاهده نشد. بر اساس یافته ها، حساسیت اخلاقی پرستاران دو گروه، در ابتدای مطالعه، متوسط بود؛ اما بعد از مداخله، گروه آزمون بهبودی شایسته ی توجه یافت؛ اما گروه کنترل، کماکان، متوسط بود؛ بنابراین، لازم است پرستاران به ثبت و اشتراک گذاری چالش های اخلاقی که با آن مواجه می شوند، تشویق گردند تا بدین ترتیب، ضمن ارتقای عملکرد اخلاقی خود، از روایت های آن ها برای آموزش سایر پرستاران و دانشجویان پرستاری استفاده شود.

در وهله ی نخست تعریفی که از آزار جنسی به ذهن متبادر می شود، رفتاری توام با قهر و غلبه است؛ اما آیا آزار جنسی تنها به این نوع از رفتار منحصر می شود؟ به نظر می رسد آزار جنسی را باید شامل طیفی گسترده از رفتارها بدانیم: طیفی که در یک سر آن تجاوز به عنف (بند ت ماده ی 224 قانون مجازات اسلامی) و در سر دیگر آن، استفاده از واژگان توهین آمیز (ماده ی 619 بخش تعزیرات) و توام با مضمون جنسی قرار دارد؛ رفتار ها یا گفتارهایی که در آن ها، شخص به سبب جنسیتش، مورد آزار قرار می گیرد. این تعبیر، با روح حقوق مسیولیت مدنی و هدف آن که حمایت از حقوق زیان دیدگان است، سازگارتر است؛ به علاوه، نظام حقوقی ما را با حرکت سایر نظام های حقوقی نیز هماهنگ تر می کند. همچنین، هرچند آزار جنسی اغلب با نارضایتی بزه دیده و با قهر و غلبه صورت می پذیرد، گاه علی رغم اعلام رضایت شخص، چون رضایت به دلیل اکراه، غرور یا اضطرار معیوب بوده، در حکم عدم رضایت در نظر گرفته می شود. شخص بر اثر آزار جنسی، متحمل زیان های مادی و معنوی می شود که بنا بر اصل لاضرر باید جبران گردد. در خصوص زیان مادی در نظام حقوقی ما، افزون بر دیه، دو ابزار دیگر یعنی ارش البکاره در صورت ازبین رفتن بکارت و مهرالمثل به عنوان عوض تمتع مرد وجود دارد. زیان معنوی نیز به موجب مواد 1 و 9 قانون مسیولیت مدنی و نیز، ماده ی 14 قانون آیین دادرسی کیفری، مطالبه کردنی خواهد بود. از آن جایی که شناخت بعد حقوقی این موضوع می تواند تا حد زیادی به پاسداشت اخلاق در این عرصه نیز منجر شود، در این مقاله افزون بر تعریف آزار جنسی، زیان های ناشی از آن و شیوه های جبران خسارت نیز در حقوق ایران بررسی می شود.

بستری شدن در بخش های مراقبت ویژه تجربه ای بسیار استرس زا برای بیمار و خانواده ی آنان است و جدا کردن آن ها از یکدیگر هم چندان به تایید نرسیده است. در حال حاضر ملاقات در ICU به صورت محدود اجرا می شود و چالش هایی را ایجاد می کند؛ لذا در این مطالعه ی توصیفی اکتشافی به تبیین راهکارهای رفع چالش های ملاقات پرداخته شد. این مطالعه، کیفی از نوع توصیفی اکتشافی است که از طریق مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با 35 مشارکت کننده در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد شامل)شش بیمار، نه همراه بیمار و بیست پرستار(در سال 1396 انجام شد. انجام مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع اطلاعات ادامه یافت؛ سپس تجزیه و تحلیل اطلاعات با رویکرد تحلیل تماتیک استقرایی انجام شد. راهکارهای رفع چالش ملاقات از دیدگاه مشارکت کنندگان در دو ساب تم «کاهش نیاز به ملاقات» (از طریق آموزش قوانین، ارتقای محیط و تعامل با خانواده) و «تعدیل ملاقات» (از طریق ارتقای ملاقات پشت شیشه، استفاده از مانیتور دایم و ملاقات منعطف) طبقه بندی شد. ملاقات در ICU بیمارستان های آموزشی شهرکرد، مانند سایر نقاط کشور به صورت محدود اجرا می شود. بااین حال امید است با عملیاتی کردن راهکارهای استخراج شده در بخش های مراقبت ویژه بسیاری مسایل مرتبط با ملاقات حل شود و تجربه ی تعارض در بیماران، همراهان و پرسنل از بین برود.

در تاریخ ایران بعد از اسلام، خاندان برمکی یکی از خاندان های مهم در زمینه سازی برای انتقال میراث علمی عصر باستان، ازجمله دانش پزشکی، به دوره ی اسلامی است. این خاندان، از ابتدای عصر عباسیان، در ساختار نظام سیاسی نفوذ کرد و پس از کسب قدرت سیاسی اقتصادی و حمایت از مترجمان و مولفان آثار طبی، زمینه ی انتقال بخشی بزرگ از میراث طبی عصر باستان به دوره ی اسلامی را فراهم کرد. مساله ی اصلی پژوهش پیش روی، بررسی نقش خاندان برمکی در زمینه سازی برای انتقال میراث طبی از ابتدای قدرت گیری این خاندان تا قتل جعفر برمکی است. بنابر یافته های پژوهش علاقه مندی خاندان برمکی به میراث طبی عصر باستان، همراهی خلفای عباسی و حمایت مادی خلفا و برامکه از مترجمان و نویسندگان آثار طبی، نقشی مهم در انتقال میراث طبی عصر باستان به دوره ی اسلامی داشته است.

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان مهارت و رفتارهای «اخلاق سایبری» دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، با روش پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه ی آماری پژوهش را دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، متشکل از سه رشته ی پزشکی و دندان پزشکی و کارشناسی پرستاری و مامایی که در سال تحصیلی 1395-1396 مشغول به تحصیل بوده اند، تشکیل داد. روش نمونه گیری تصادفی ساده بود که براساس آن، دویست نفر از دانشجویان به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS و با به کارگیری آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد. نتایج نشان داد میزان مهارت و رفتارهای اخلاقی سایبری دانشجویان از سطح قابل قبول پایین تر است؛ همچنین تفاوت بین دانشجویان براساس ویژگی های جمعیت شناختی مانند جنسیت و رشته و مقطع تحصیلی، در زمینه ی برخورداری آنان از مهارت ها و رفتارهای اخلاقی سایبری معنادار نیست.

پژوهش حاضر در نظر دارد رابطه ی نفوذ اجتماعی، بهره وری و کارایی پژوهشگران حوزه ی اخلاق پزشکی و همچنین، تحلیل و ترسیم شبکه های اجتماعی نویسندگان این حوزه را بررسی کند. این پژوهش، با استفاده از روش های رایج در مطالعات علم سنجی و با شیوه ی هم نویسندگی و تحلیل شبکه انجام شده است. جامعه ی آماری پژوهش را همه ی مقاله های چاپ شده در مجله های حوزه ی اخلاق پزشکی تشکیل می دهند که در بازه ی زمانی 1978تا2017، در پایگاه Web of Science نمایه شده اند؛ به طور کلی، تعداد 14231 مقاله و 20845 پژوهشگر، بررسی شده اند. در تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSSو UciNet استفاده شد. بررسی رابطه ی شاخص های نفوذ اجتماعی (مرکزیت رتبه، بینابینی و نزدیکی) و کارایی (تعداد استناد) نشان داد بین کارایی و مرکزیت، درجه ی هم بستگی مثبت وجود دارد؛ اما کارایی مرکزیت نزدیکی و بینابینی، هم بستگی منفی دارند؛ همچنین، بین شاخص های نفوذ اجتماعی و بهره وری، هم بستگی مثبت و معناداری دیده شد. نتایج نشان داد پژوهشگرانی که از نظر بهره وری و کارایی، وضعیتی مطلوب دارند، از نفوذ اجتماعی بالایی برخوردارند؛ همچنین، پژوهشگرانی که دارای مرکزیت درجه ی بالایی هستند، از نظر بهره وری و کارایی، در وضعیتی خوب قرار گرفته اند.

تجربه ای نامطلوب، تحت عنوان «دیسترس اخلاقی»، از مسایل عمده ای است که پرستاران هنگام تصمیم گیری اخلاقی با آن روبه رو هستند. بعد معنوی، از ابعاد اثرگذار بر دیسترس اخلاقی آنان است؛ لذا این مطالعه، با هدف تعیین ارتباط سلامت معنوی با دیسترس اخلاقی پرستاران شاغل در بخش اورژانس انجام گرفت. در این مطالعه ی توصیفی تحلیلی، 140 پرستار شاغل در اورژانس مراکز آموزشی درمانی شهر همدان، به صورت سرشماری، شرکت داشتند. داده ها، ازطریق پرسش نامه ای سه قسمتی، شامل اطلاعات دموگرافیک و پرسش نامه ی سلامت معنوی پولوتزین و الیسون و پرسش نامه ی دیسترس اخلاقی کورلی جمع آوری شد. داده ها، پس از جمع آوری، با آزمون کای دو و ضریب هم بستگی پیرسون و ازطریق نرم افزار SPSS، نسخه ی 16، تجزیه و تحلیل شدند. میانگین سنی شرکت کنندگان 31/7 ± 9/31 سال بود. نمره ی سلامت معنوی و دیسترس اخلاقی اکثر پرستاران، در حد متوسط بود. بین سلامت معنوی، با شدت دیسترس اخلاقی پرستاران، هم بستگی منفی و معنی دار مشاهده شد (200/0-=r، 05/0 =p)؛ بدین معنی که هرچه نمره ی سلامت معنوی پرستاران بالاتر بود، دیسترس اخلاقی آن ها شدتی کمتر داشت. نتایج نشان می دهد سلامت معنوی، پارامتری موثر در کاهش دیسترس اخلاقی در پرستاران است؛ بنابراین، پیشنهاد می شود در ارتقای سلامت پرستاران به بعد معنوی نیز، توجه شود.

دمانس به دلیل هزینه های هنگفت درمانی، شیوع بالا در سالمندان، پیامد های شدید و تحمیل فشارهای جسمی و روانی ناشی از شدت بیماری به خانواده های بیماران، در ردیف مشکلات مهم بهداشتی قرار دارد و برای کمک به بیمار و کاهش بار مراقبت از بیماران، از فناوری های بسیاری استفاده می شود که مهم ترین آن، کاردرمانی است. این مطالعه از نوع کاربردی است و با هدف بررسی جنبه های اخلاقی و قانونی فناوری کاردرمانی در سالمندان مبتلا به دمانس، با استفاده از روش کیفی انجام شده است. جامعه ی مورد پژوهش، دوازده نفر از متخصصان و دست اندرکاران حوزه ی دمانس و خدمات سالمندی کشور هستند و ابزار گردآوری داده ها مصاحبه بوده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که منفعت داشتن و مضر نبودن، حفظ استقلال و موافقت آگاهانه، حفظ کرامت و احترام به فرد، نگرانی برابری و عدالت در دسترسی به خدمت، پشتوانه ی قانونی برای استفاده از فناوری، ضرورت اصل اختیار و رعایت حفظ اسرار بیمار و بسترسازی مناسب بهره برداری از فناوری، هفت چالش اصلی فناوری کاردرمانی از منظر اخلاقی و قانونی در کشور است. بر اساس نتایج حاصل، فقدان پوشش بیمه ای فناوری کاردرمانی و دسترسی نداشتن سالمندان به این خدمت، از موانع مهم استفاده نکردن ازآن به حساب می آید که وزارت بهداشت باید، مقدمات پیاده سازی آن را در اقصا نقاط کشور فراهم کرده و در بسته ی خدمت سالمندان کشور قرار دهد.

پزشکان خاندان بختیشوع، ابتدا، با هدف طبابت وارد دربار عباسی شدند؛ اما اندکی بعد، در سایه ی دانش پزشکی و تبحر خود، قدرت و ثروتی زیاد به دست آوردند و درگیر مناسبات قدرت در دربار شدند. آنان توانستند جایگاه و موقعیتی والا در دربار عباسی کسب کنند؛ اما پیوسته جایگاهی متزلزل داشتند و گاه، در اوج قدرت و گاه، در حضیض ذلت بودند؛ بنابراین، پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکردی توصیفی تحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش است که چه عواملی بر مناسبات پزشکان خاندان بختیشوع با دستگاه خلافت عباسی موثر بوده است. مدعای پژوهش این است که نیاز خلفا به درمان، زمینه ی ورود پزشکان خاندان بختیشوع را به دستگاه خلافت فراهم کرد و به حضور آنان در دربار قوت بخشید. عواملی مانند موفقیت این پزشکان در طبابت، قدرت خلفا در حمایت از آنان و تهدید درباریان دیگر، جایگاه این پزشکان را دچار نوسان می کرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که پزشکان، با بهره مندی از دانش پزشکی، چنان در خلفا اثر داشتند که به عنوان یکی از بازیگران اصلی عرصه ی سیاست مطرح می شدند؛ به گونه ای که در عزل و نصب خلفا، مسمومیت و قتل آنان نقشی بسزا داشتند و می توانستند با فروگذاشتن مداوای آنان، زمینه را برای به قدرت رسیدن فرد مطبوع خود فراهم کنند؛ همچنین، با تنزل جایگاه، زندانی و گاه، تبعید می شدند و یا حتی به قتل می رسیدند.

شاید مناسب ترین ترجمه ی ارایه شده از اتانازی «قتل ترحم آمیز» یا «قتل دلسوزانه» باشد. قتل ترحم آمیز با توجه به وجود عناصر محقق جرم، مباشرت در قتل عمد است و رضایت بیمار، تاثیری در ماهیت عمل مجرمانه و مسیولیت کیفری سلب کننده ی حیات ندارد. یکی ازمسایل مرتبط با قتل ترحم آمیز، بررسی حکم ترک فعل از سوی کسی است که تعهد و وظیفه ی مراقبت از شخص و نجات او را دارد که با نوع ایجابی قتل ترحم آمیز مرتبط است و میان صورت ها و شرایط مختلف آن باید تفاوت قایل شد. اطلاق ادله ی اولیه ی احکام، دلالت بر آن دارد که تکالیف اعم از حرجی و غیرحرجی لازم الاتیان است؛ اما با توجه به قواعد ناظر به نفی عسر و حرج، التزام به همین احکام در موارد و مصادیق حرجی فی الجمله منتفی است. مفاد این قواعد شامل تکالیف الزامی در جهت ترک نیز می شود. بااین حال، به عقیده ی فقها، توسعه ی کلی ندارد. قتل ترحم آمیز با بعضی از فروع فقهی که تحت شرایطی بر جواز خودکشی دلالت دارند تنظیر گردیده و قاعده ی تسلیط و احسان را گمان برده اند به ضم قواعد نفی عسر و حرج، به اثبات فرضیه ی جواز این نوع قتل کمک می کنند، حال آنکه چنین نیست. در نسبت سنجی قواعد عسر و حرج با قاعده ی لاضرر و این دو با ادله ی حرمت، قتل عمد اثبات می گردد که قواعد مذکور، توان حکومت بر ادله ی اولیه ی حرمت سلب نفس محترمه را ندارند؛ بنابراین قتل ترحم آمیز به هیچ وجه مورد ترخیص نیست.

در دهه های اخیر، مفاهیم سبک زندگی سلامت محور و انتخاب گری بهداشتی، از سوی سیاست گذاران نظام سلامت، در کانون توجه ویژه قرار گرفته است. در این خصوص، همزمان با ارایه ی دلایل اقتصادی، روانی و اخلاقی، در توجیه خودمختاری شهروندان در انتخاب های بهداشتی شان، استدلال هایی عدیده نیز، بر پایه ی مفهوم اجتماعی سلامت، از سوی طرفداران لزوم تحدید این حق توسط دولت ها صورت گرفته است. این گروه معتقدند انتخاب های بهداشتی فرد، علاوه بر تبعات فردی، پیامدهایی جمعی نیز، به همراه دارد. از سوی دیگر، تعاریف ارایه شده از مفهوم آزادی، در کنار عامل اثرپذیری انتخاب های بهداشتی فرد از دولت و اجتماع، دیگر مقولاتی هستند که بر سیاست گذاری دولت ها در این حوزه اثرگذارند. در مقاله ی حاضر، در پی آن برآمده ایم تا با تامل بر مفهوم آزادی، از هر دو جنبه ی فرایندی و فرصت آفرینی، استدلال کنیم خوانش مطلوب آزادی در نظام سلامت، آزادی مسیولیت محور است که در آن، با وجود اعمال حدود بر آزادی افراد توسط دولت، فرد همچنان استقلال خود را حفظ می کند. مطابق یافته های این مطالعه، در فقدان تحقق پیش شرط های لازم توسط دولت و جامعه، صرف آزادی و برابری افراد در انتخاب گری بهداشتی خویش، بی معنا خواهد بود. در این زمینه، نقش ویژه ی دولت آن است که با ایجاد توازن میان حقوق افراد و مصالح جامعه و همچنین، پرورش شهروندان آگاه و مسیولیت پذیر برای حفاظت از خود و اطرافیانشان، جامعه ای را سامان بخشد که شرایط محوشدن یا بلااستفاده ماندن حق بر آزادی ها را تولید نکند.

ضرورت حاکم شدن اخلاق در محیط های کاری امری دلخواه و پسندیده است که مورد وفاق همگانی است. عملکرد اخلاقی مبتنی بر معیارهایی اخلاقی است که از کارکنان انتظار می رود مطابق با آن ها رفتار کنند. هدف مطالعه ی حاضر، تعیین ارتباط نیازهای آموزشی اخلاقی با کارآمدی اخلاقی در بهورزان شاغل منطقه ی سیستان بود. تحقیق حاضر از نوع توصیفی همبستگی است. 377 نفر از بهورزان مناطق روستایی سیستان به روش خوشه ای چندمرحله ای وارد مطالعه شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه ی روا و پایا بود که با استفاده از نرم افزار21 SPSS با روش آماری توصیفی همبستگی، آزمون من ویتنی یو، کروسکال والیس و ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد میانگین نمره ی نیاز آموزش اخلاقی بهورزان با توجه به سقف نمره در سطح نسبتا بالا و کارآمدی اخلاقی بهورزان در سطح پایین بوده است؛ همچنین بین نمره ی نیاز آموزشی با کارآمدی اخلاقی بهورزان، رابطه ا ی معکوس و معنی دار وجود داشته است (05/0>P). بر اساس نتایج، بین نمره ی نیاز آموزشی با کارآمدی اخلاقی بهورزان رابطه ای معکوس و معنی دار وجود داشته است؛ به طوری که بهورزانی که اطلاعاتی غنی تر داشتند، نیاز آموزشی کمتر و کارآمدی اخلاقی بیشتری داشتند؛ لذا به منظور افزایش کارآمدی اخلاقی بهورزان، برگزاری برنامه هایی آموزشی مبتنی بر نیاز در این حوزه برای بهورزان که در خط اول تعامل با مردم و مراجعان خدمات بهداشتی هستند، پیشنهاد می شود.

افزایش رضایتمندی بیمار، سبب افزایش پیروی او از درمان های تجویزشده و بهبود سلامتی اش می شود. هدف از مطالعه ی حاضر، تعیین میزان رضایتمندی بیماران از پرستارهای بخش جراحی بیمارستان های «امام» و «رازی» و «گلستان» اهواز، در سال 1397، است. این پژوهش، مطالعه ای توصیفی تحلیلی و از نوع مقطعی است که روی بیماران بالای هجده سال و دارای سابقه ی حداقل سه روز بستری انجام شد. اطلاعات مورد نظر، ازجمله سن، جنس، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، نوع بیماری، مدت زمان بستری، تعداد دفعات بستری در بیمارستان و وضعیت سلامتی، ازطریق فرم مشخصات دموگرافیک جمع آوری شد. میزان رضایتمندی بیماران از پرستاران، به وسیله ی پرسش نامه ی رضایتمندی از خدمات پرستاری به دست آمد و ارتباط آن با متغیرهای فوق، با آزمون های آماری کای اسکویر، آزمون آنالیز واریانس یک طرفه، آنالیز کروسکال-والیس، آزمون من-ویتنی و ضریب هم بستگی اسپیرمن و به وسیله ی نرم افزار SPSS سنجیده شد. میزان رضایت بیماران در بیمارستان های رازی، گلستان و امام، به ترتیب، برابر 09/12± 25/78، 24/11± 30/68 و 42/17± 09/58 بود. بیشترین میزان رضایتمندی بیماران، مربوط به بیمارستان رازی بود (05/0>P-value). با افزایش سن، داشتن سابقه ی بستری و افزایش مدت زمان آن، امتیاز رضایتمندی بیماران، به طوری معنی دار کاهش یافت (05/0>P-value)؛ اما بین میزان رضایت بیماران به تفکیک وضعیت تاهل و محل سکونت و سطح تحصیلات، تفاوتی معنی دار مشاهده نشد (05/0

فرهنگ سازمانی ارزش های غالب و مجموعه ای از ویژگی های کلیدی حاکم بر سازمان است. توجه به اهمیت فرهنگ سازمانی موجب افزایش بهره وری و رضایت شغلی کارکنان می شود. هدف از این مطالعه، شناسایی و احصا و طبقه بندی مولفه های فرهنگ سازمانی بر اساس ارزش های ایرانی اسلامی با رویکرد فراترکیب و با نگاه به سازمان های بهداشتی درمانی است. با استفاده از پایگاه داده های فارسی و انگلیسی و کلیدواژه های فرهنگ سازمانی، فرهنگ ایرانی اسلامی، شاخص، مولفه و سازمان های بهداشتی درمانی و رعایت ملاک های ورود و خروج منابع و با انجام مطالعه ی مروری حیطه ای و ورود داده ها به نرم افزار Excel، ابتدا تعداد 892 شاخص شناسایی و احصا گردید؛ در ادامه با به کارگیری روش دلفی و بهره مندی از تعداد هفت نفر از نخبگان فرهنگی در دانشگاه علوم پزشکی تهران و پس از انجام یازده مرحله، شاخص های تکراری و مشابه از نظر معانی، مفاهیم و مصادیق با یکدیگر ادغام و در قالب 39 مولفه گروه بندی شدند. علاوه براین مولفه های استخراج شده در سه سطح فرهنگ سازمانی، تقسیم بندی شدند و کاربرد مولفه های هر یک از سطوح در سازمان ها ارایه شد؛ لذا پیشنهاد می شود از مولفه های نهایی و کاربرد هر یک از آن ها در عملکرد سازمان های بهداشتی درمانی، به ویژه دانشگاه علوم پزشکی تهران، به عنوان یک منشور فرهنگ سازمانی بهره گرفته شود.

در نظام ارایه ی خدمات بهداشتی و درمانی، ارایه دهندگان خدمات، با طیفی وسیع از مراجعان روبه رو هستند که با هر یک، باید به روشی خاص ارتباط برقرار کنند. این مطالعه با هدف تعیین وضعیت مهارت های ارتباطی کارکنان پرستاری کودکان و نوزادان با همکاران انجام شد. این پژوهش توصیفی تحلیلی، از نوع مقطعی، در میان 110 نفر از کارکنان پرستاری بخش های کودکان و نوزادان بیمارستان شهدای خلیج فارس بوشهر، در سال 1398 انجام گرفت. نمونه گیری به روش سرشماری بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ی مهارت های ارتباطی، شامل دو بخش جمعیت شناختی و گویه های خودارزشیابی مهارت های برقراری ارتباط پرستار با همکاران بود. روایی و پایایی پرسش نامه تایید شد. آنالیز داده ها با نرم افزار آماری SPSS، نسخه ی 21 و با استفاده از آزمون تی مستقل، هم بستگی پیرسون و آنالیز واریانس یک طرفه در سطح معنی داری 05/0 انجام گرفت. میانگین نمرات ارتباط حرفه ای 26/7 ± 33/54، در حد نسبتا مطلوب بود. نتایج نشان داد که بین نمرات ارتباط حرفه ای و سن، سابقه ی کار، مدرک تحصیلی، نوع استخدام، نوع مسیولیت، میزان علاقه به حرفه و وضعیت تاهل، ارتباط آماری معنی دار نبود؛ اما بین میانگین نمرات ارتباط حرفه ای با بخش محل خدمت (013/0>p) و شیفت کاری (020/0>p) ارتباط آماری معنی دار بود. بیشترین نمره ی ارتباط حرفه ای، 83/58، در دفتر پرستاری و کمترین نمره، 21/50، در بخش اورژانس اطفال بود. هم بستگی پیرسون بین سن و سابقه ی کاری با میانگین نمره ی ارتباط حرفه ای مثبت بود و بیشترین نمره ی ارتباط حرفه ای، مربوط به کارکنانی بود که باسابقه و به صورت شیفت در گردش مشغول به فعالیت بودند. با توجه به یافته های مطالعه ی حاضر، وضعیت ارتباط حرفه ای در میان کارکنان پرستاری کودکان و نوزادان، نسبتا مطلوب بود و لذا، بر اساس نتایج، پیشنهاد می شود مسیولان و برنامه ریزان پرستاری، برای ارتقای ارتباط حرفه ای پرستاران، برنامه ریزی و تلاش کنند.

صاحبان حرف پزشکی می کوشند خدمات درمانی را به صورت کارآمد، مطلوب و باکیفیت به بیماران ارایه دهند؛ بااین حال، درمان های پزشکی، مصون از خطا و اشتباه نیستند؛ بنابراین، حدوث آسیب متعاقب درمان های پزشکی، امری اجتناب ناپذیر است؛ موضوعی که می تواند منتهی به شکایت علیه کادر درمان شود. با به جریان افتادن پرونده های این چنینی، اخذ نظریه ی کارشناسی ضرورت می یابد؛ ازهمین رو، وقوف به شاخص های موثر در محکومیت، ضمن اثربخشی در تقلیل رفتارهای آسیب زا، می تواند در افزایش بینش کادر درمان نیز، مفید باشد. مداقه در پرونده های تخلفات پزشکی، گویای آن است که شاخص های محکومیت، در دو دسته ی پیشا و پسادرمانی جای می گیرند. خطاهای حادث شده پس از ورود به اجرای مراحل درمان، گویای معیار پسادرمانی است. نقص در خاتمه ی فرایند درمان، انجام ندادن اقدامات درمانی در محل مناسب، عدم تناسب یا اشتباه در روش به کاررفته و تقصیر یا اشتباه فاحش، اهم موارد مسیولیت زای مرتبط با این شاخص است. پژوهش حاضر بر آن است تا به شیوه ی توصیفی تحلیلی و با استناد به نظریات کارشناسی نوشته شده در پرونده های قصور و تقصیر پزشکی، معیارهای موثر در محکومیت کارکنان درمانی را بررسی کند.

همه ی کودکان، حق بهره گیری از امکانات و خدمات سلامت و حفاظت در برابر خشونت روحی و روانی، صدمات و سوء استفاده را دارند. بعضی از گروه های کودکان، برای بهره مندی از حقوق خود، به حمایت ویژه نیاز دارند. در این مقاله، قوانین ایران در زمینه ی حفاظت از حق سلامت کودکان بررسی شده اند. روش تحقیق، مطالعه ی کتابخانه ای و بررسی محتوای قوانین ملی و بین المللی مرتبط با حق سلامت کودکان و وضعیت فعلی کودکان ایرانی بوده است. اطلاعات مورد نیاز، از گزارش ها و قوانین ملی و بین المللی موجود در وب سایت های سازمان ملل و نهادهای وابسته، سازمان های دولتی کشور و مقالات علمی، استخراج شده است. یافته ها نشان می دهد علاوه بر به رسمیت شناختن حق سلامت کودک و حفاظت از او در برابر مخاطرات احتمالی، قوانین ایران حق کودکان آسیب پذیر را به حمایت های ویژه محترم شمرده است. در راستای حفاظت کودکان ایرانی از مخاطرات و سوء استفاده های احتمالی، قوانین مختلف بازدارنده و تنبیهی تدوین شده است. این قوانین در بسیاری از مواقع، مطابق با استانداردهای بین المللی حقوق بشری است؛ اما همه ی آن ها، به درستی و کامل، اجرا نشده اند. برای ارتقای سلامت کودکان ایرانی، باید نقاط ضعف اجرای این قوانین، شناسایی و رفع شوند.

با وجود اوج ترقی دانش پزشکی در دوره ی عباسیان، حضور خاندان های طبیب معروف در دربار، ترجمه و تالیف آثار طبی و توجه به امر تغذیه و بهداشت در دربار خلفا، توقع عمر طولانی و باکیفیت برای خلفای عباسی ایجاد می شده؛ اما علی رغم همه ی این امکانات، خلفا از آن بهره ای چندان نبرده اند و اگر در جنگ کشته نشده اند، بر اثر بیماری و آن هم، در سن جوانی یا میان سالی درگذشته اند. این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است. براساس یافته ها، نیاز مبرم خلفای عباسی به امر «درمان»، سبب شده بود طبیبان با بهره مندی فراوان از مال و ثروت و حتی قدرت، در دربار خلفا حضور داشته باشند؛ اما سبک زندگی ناموجه در خوش گذرانی و صرف وقت زیاد در حرم سرا منجر به ابتلای برخی از خلفای عباسی در سنین جوانی و یا نابهنگام به برخی بیماری های صعب العلاج یا لاعلاج می گشت که باعث مرگ زودرس آنان می شد. در نهایت، باید گفت از میان 37 خلیفه ی عباسی، سی تن از آنان، در جنگ و درگیری های داخلی یا خارجی، کشته شده و تعداد باقی مانده با وجود برقراری نظام منسجم سلامت و درمان و دراختیارداشتن همه ی امکانات پزشکی عصر خود، بر اثر بیماری درگذشته اند؛ لذا، علی رغم فراهم بودن امکانات درمانی و طبی برای خلفای عباسی، سبک زندگی نادرست و سرشار از افراط در خوش گذرانی، سبب بیمارشدن و نهایتا، فوت آنان شده است.

انگاره ی متداول و نیازموده در رابطه ی فلسفه و پزشکی چنین است: ازآنجاکه پزشکان به نامی همچون رازی و ابن سینا، فیلسوف هم بوده اند، پس ارتباطی وثیق میان فلسفه و پزشکی وجود دارد. این مقاله، بر مبنای مدل سازی فلسفی، در پی آن است که نشان دهد رابطه ی فلسفه و پزشکی بر چه بنیان هایی استوار است. بر این اساس، ابتدا، دو الگوی جالینوس و ابن سینا از رابطه ی فلسفه و پزشکی به اجمال تبیین خواهد شد و سپس، نشان داده می شود الگوی فخر رازی از تعامل پزشکی و فلسفه، نسبت به دو الگوی سینوی و جالینوسی، بسیار متمایز و بدیع است و تا به امروز از آن غفلت شده است. الگوی جالینوسی، بیشتر، بر تاثیر فلسفه (غالبا منطق و اخلاق) بر طبابت متمرکز است. منطق، یاری رسان پزشک برای رسیدن به تشخیص دقیق و اخلاق، سامان دهنده ی رابطه ی پزشک و بیمار است. در مقابل، ابن سینا جایگاه فلسفه را تقویم مبانی معرفت شناختی پزشکی می داند؛ ازاین رو، جایگاه پزشکی در طبقه بندی علوم و نظریه ی پزشکی اهمیت می یابند. او بر این باور است که بحث و مجادله ی فلسفی در مفاهیم بنیادین پزشکی، نه ثمره ای برای پزشکی دارد و نه فلسفه. الگوی فخر رازی از رابطه ی فلسفه و پزشکی را، در آثار پزشکی او (شرح مشکلات قانون و حفظ البدن)، می توان فهم بر پایه ی گفت وگوی مبتنی بر پرسش و پاسخ (سقراطی) دانست. کتاب شرح مشکلات قانون، فلسفه ورزی او در مفاهیم پایه ی پزشکی است که می توان آن را یکی از متون دست اول فلسفه ی پزشکی به حساب آورد. به نظر می رسد فخر رازی در هر دو اثر تلاش می کند با برهان های فلسفه، راهی برای فهم عمیق تر و کاربست آن در عمل بیابد.

روش های نوین درمان ناباروری، در کنار نتایج دلخواه، گاه، پیامدهایی نامطلوب نیز در پی دارند. بارداری چندقلویی، یکی از آن پیامدهاست که سلامت مادر و حیات جنین را در معرض خطر قرار می دهد. کاهش جنین، به معنای حذف یک یا چند جنین، به منظور حفظ بارداری و نیز، برخی اقدامات پیشگیرانه، مانند انتقال تعداد کمتر جنین به رحم مادر در هر دوره ی لقاح خارج رحمی، از راهکارهای مقابله با این پیامد نامطلوب است. در برخی نظام های حقوقی، ضمن اجازه ی کاهش جنین، مقرراتی دقیق درباره ی تعداد جنین های انتقالی وضع شده اند. در ایران، در نبود مقررات، دستورالعمل یا قوانین هماهنگ در این حوزه، مطالعه ی حقوقی تطبیقی کاهش جنین در کشورهایی که سابقه ای در مواجهه ی حقوقی با این موضوع دارند، پیش روی قانون گذاران و سیاست گذاران حوزه ی درمان، افقی را آشکار خواهد کرد تا رویکردی مناسب برای این مساله اتخاذ کنند. به نظر می رسد جواز کاهش جنین، مقررات محدودکننده ی تعداد جنین های انتقالی و پوشش بیمه ای مناسب، بیانگر نظام مطلوب حقوقی در زمینه ی کاهش جنین باشند.

مطالعه ی حاضر، در پی بازشناسی یکی از پیشکسوتان طب سنتی بالینی، به نام عبداالله ازدی و فرهنگ نامه ی پزشکی اوست. این پژوهش، مطالعه ای از نوع تحلیلی است. تمرکز جست وجو بر دو کلیدواژه ی اصلی عبدالله ازدی و کتاب الماء قرار گرفت؛ اما دامنه ی جست وجو تمام واژه های مناسب از قبیل طب، بوعلی سینا، طب سنتی، فرهنگ نامه ی پزشکی، اخلاق و حقوق پزشکی را شامل می شد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای کتابخانه ای جامع طب (نسخه ی یک)، کتابخانه ی تاریخ اسلام، تاریخ ایران اسلامی و مراکز معتبر ملی و بین المللی گردآوری شد. مساله ی اصلی پژوهش پیش رو، از یک سو شناسایی و معرفی نکاتی در باب زندگی و اعتقادات و نیز دانش تخصصی عبدالله ازدی در حیطه ی پزشکی و از سوی دیگر شناساندن کتاب او، فرهنگ نامه ی کتاب الماء است. پژوهش های این تحقیق نشان می دهد، عبدالله ازدی، یکی از شاگردان ابن سینا و مصاحب ابوریحان بیرونی بوده است. این حکیم مسلمان، در عین تبحر در طب سنتی بالینی، پزشکی قانون مدار و اخلاق گرا بوده است و التزام او به شریعت در جای جای کتاب الماء به چشم می خورد. استعمال واژه های تخصصی پزشکی نیز، بیانگر احاطه ی وی بر دانش پزشکی است.

اخلاق حرفه ای یکی از مطرح ترین عناوین در پزشکی است که آموزش دهندگان یا اساتید نقشی بسزا در آموزش و سنجش آن ایفا می کنند. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی رعایت اخلاق حرفه ای بین دستیاران جراحی بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در سال 1398، به شیوه ی خودسنجی طراحی و اجرا شد. این مطالعه، پژوهشی مقطعی بود. هر کدام از دستیاران، پرسش نامه ی استاندارد را که شامل متغیرهای مورد نیاز پژوهش بود، تکمیل کردند. 47 نمونه ی بررسی شده، با توجه به تعداد جامعه ی دستیاران جراحی بخش های عمومی و ارتوپدی، به روش نمونه گیری سرشماری انتخاب و به مطالعه وارد شدند. از 47 نفر، 29 نفر دستیار جراحی بخش عمومی و 18 نفر دستیار جراحی بخش ارتوپدی بودند. رعایت اخلاق حرفه ای در حد قابل قبول بود. بین حیطه ی دانش و مهارت ارتباطی و دستیاران در دو بخش عمومی و ارتوپدی ارتباط معنادار وجود داشت (P<0. 05). بین رعایت اخلاق حرفه ای و دستیاران در دو بخش عمومی و ارتوپدی نیز ارتباط معنادار وجود داشت (P<0. 05). شاخص احترام به دیگران، با میانگین 08/6± 66/1 بیشترین میانگین را به خود اختصاص داد و شاخص مهارت های بین فردی و اجتماعی با میانگین 48/4± 17/2 کمترین میانگین را داشت. با توجه به آنکه قرارگیری اخلاق حرفه ای در قوانین و مقررات ازجمله عوامل مهم و حیاتی در رشد و توسعه ی اخلاق است؛ در نهایت، باید نهادینه سازی اخلاق حرفه ای در برنامه ی استراتژیک و راهبردی در کانون توجه سیاست گذران قرار گیرد و ساختار، نحوه ی آموزش و ارزشیابی اخلاق حرفه ای بازنگری شود.

طاعون عفونتی باکتریایی است که از طریق جوندگان و کک های آلوده ی آنان به سایر حیوانات و انسان منتقل می شود و بیماری مشترک بین انسان و حیوان است. این بیماری در ایران سابقه ای دیرینه دارد. پراکندگی این بیماری نیز بسیار گسترده بوده است و تقریبا تمامی نواحی ایران، آن را تجربه کرده اند؛ باوجوداین، داده ها درباره ی چگونگی وقوع آن در کشور بسیار محدود است. در سال های 1246و1247 ق (1830و1831 م. ) طاعونی در ایران رخ داد که تلفاتی عظیم در پی داشت. در این پژوهش که با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته به شهرهای درگیر با این بیماری، چگونگی و علل انتقال آن پرداخته شده است. نتیجه ی این پژوهش مشخص کرد به جز چند ایالت، بقیه ی مناطق ایران، حتی عتبات عالیات با این بیماری درگیر بوده اند. شیوع همزمان دیگر بیماری های مزمن، انتشار نوع خطرناک طاعون ریوی، بی توجهی به قرنطینه و فرار به مناطق دیگر، از مهم ترین عوامل گستردگی همه گیری این بیماری بوده است.

ارتباط خوب و سالم بین پزشک و بیمار، سنگ بنای یک مراقبت پزشکی کامل است که از گذشته، در کانون توجه جامعه شناسی قرار گرفته است. از دیدگاه کلاسیک، رابطه ی پزشک و بیمار، به عنوان رابطه ای منحصربه فرد، طیفی گسترده از تاثیرات فرهنگی و اجتماعی را دربردارد. پرونده ی الکترونیکی سلامت، با سازمان دهی پرونده های بیماران، ضمن ارتقای نظام مراقبت سلامت، فرایند درمان و تشخیص را آسان ساخته است؛ اما از نظر فرهنگی، تغییراتی در فرایند ارتباطی بین پزشک و بیمار به وجود آورده و چالش هایی جدید را از جنبه ی اخلاق به همراه خواهد داشت. یافته های این پژوهش که به تحلیل نظرات متخصصان حوزه ی سلامت درخصوص ابعاد فرهنگی و ارتباطی این تکنولوژی پرداخته است، نشان داد پرونده ی الکترونیکی سلامت، با وجود کارآیی بالا، تشخیص آسان و راحت، آگاهی از تشخیص سایر پزشکان و کمک به درمان زودتر و بهتر، از لحاظ فرهنگی، دارای موانعی است که امنیت، کاهش کنش های عاطفی و رودررو و هراس از انگ اجتماعی، از آن جمله است. ازآنجاکه داشتن بستر فرهنگی مناسب و برخورداری از اطلاعات و آگاهی، می تواند بر توسعه ی فناوری های سلامت اثر بگذارد، نتایج این تحقیق که به شناسایی نقش فرهنگ بر روابط پزشک و بیمار در استفاده از پرونده ی الکترونیکی سلامت پرداخته است، نشان داد که جذب اعتماد بیماران و تغییر شرایط فرهنگی، از طریق آموزش و همچنین، ارتقای امنیت سیستم، می تواند میزان کارآیی این سیستم را در حوزه ی بهداشت و درمان افزایش دهد.

نظام سلامت، به مدیران پرستاری دارای توانایی استدلال اخلاقی نیاز دارد تا با اتخاذ سبک رهبری موثر، منجر به افزایش کیفیت ارایه ی خدمات در این نظام شوند. هدف مطالعه، بررسی رابطه ی توانایی استدلال اخلاقی و سبک رهبری مدیران پرستاری مراکز درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی جیرفت بود. پژوهش حاضر، توصیفی هم بستگی، از نوع مقطعی بود که در سال 1399 انجام شد. جامعه ی پژوهش، همه ی مدیران پرستاری شاغل بودند که از بین آن ها، افراد دارای مدرک کارشناسی پرستاری و بالاتر، به روش نمونه گیری سرشماری، به تعداد 124 نفر، وارد مطالعه شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه های اطلاعات دموگرافیک، «استدلال اخلاقی چریشام» و «سبک رهبری هرسی و بلانچارد» بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش آمار توصیفی و استنباطی و نسخه ی 19 نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد میانگین نمره ی استدلال اخلاقی مدیران پرستاری (04/7 ± 10/48) است که بالاتر از میانگین نمره ی آزمون است؛ همچنین، سبک رهبری غالب مدیران، سبک رهبری استدلالی بود (68/59 درصد). بیشترین میانگین استدلال اخلاقی مدیران پرستاری، مربوط به سبک رهبری مشارکتی بود (35/7 ± 44/48). بین توانایی استدلال اخلاقی و سبک رهبری مدیران پرستاری، ارتباطی معنی دار وجود نداشت (05/0

ترک خدمت و دیسترس اخلاقی، یکی از چالش های مطرح شده در سیستم های بهداشتی درمانی محسوب می شود. رهبران پرستاری، از عوامل اثرگذار بر افکار و رفتارهای پرستاران، در محیط های سازمانی هستند. هدف از انجام این پژوهش تعیین ارتباط رهبری اخلاقی، دیسترس اخلاقی و قصد ترک خدمت پرستاران شاغل بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1399 بود. این پژوهش از نوع توصیفی همبستگی بود. تعداد 130 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای، از سه بیمارستان وارد مطالعه شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه های اطلاعات دموگرافیک، رهبری اخلاقی در پرستاری، دیسترس اخلاقی و تمایل به ترک خدمت گردآوری شد؛ سپس با استفاده از آمارهای توصیفی و استنباطی توسط نرم افزار SPSS نسخه ی 16 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد رهبری اخلاقی و تمام مولفه های آن در سطح مطلوب و دیسترس اخلاقی و تمایل به ترک خدمت در سطح متوسط قرار داشتند. نتایج حاکی از آن بود که بین رهبری اخلاقی و تمامی ابعاد آن با دیسترس اخلاقی و قصد ترک خدمت همبستگی منفی معنی داری وجود دارد. همچنین بین متغیر قصد ترک خدمت و دیسترس اخلاقی همبستگی مثبت معنی داری مشاهده شد. با توجه به رابطه ی معنا دار بین رهبری اخلاقی و دیسترس اخلاقی و قصد ترک خدمت می توان گفت مدیران پرستاری با اتخاذ این نوع رویکرد رهبری، می توانند دیسترس اخلاقی و قصد ترک خدمت را در پرستاران کاهش دهند.

در رابطه با چگونگی تصمیم گیری درباره ی افشای خطای پزشکی دیگران، بررسی دیدگاه پزشکان خصوصا در بخش های آموزشی، می تواند به بهبود شرایط برخورد با خطای پزشکی با هدف تحقق حقوق بیماران کمک نماید. این پژوهش توصیفی مقطعی به کمک پرسش نامه ی محقق ساخته پس از تعیین روایی صوری و محتوایی و تایید پایایی درونی و بیرونی، انجام شد. دیدگاه چهل استاد و 112 دستیار از رشته های تخصصی مختلف درباره ی تمایل به افشای خطا، عوامل موثر در افشای خطا، نتایج افشا و عوامل موثر در کاهش خطاهای پزشکی گردآوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ی 21 انجام شد. اختلاف میانگین نمره ی اساتید (3/1± 2/15) و دستیاران (05/2± 56/12) در بعد «تمایل به ابراز خطای پزشکی دیگران» و اختلاف میانگین نمره ی اساتید (677/0± 55/7) و دستیاران (01/2± 09/9) در بعد «تمایل به عدم افشای خطای پزشکی» معنادار بود. شرکت کنندگان بهترین مرجع برای مدیریت و رسیدگی به خطاهای پزشکی را استاد مسیول بخش و بهترین شیوه ی اعلام خطای پزشکی را از طریق پزشک ارشد در حضور پزشک خطاکننده می دانستند. پزشکان عمومی سطح شهر، پرستاران و دستیاران سال اول، بیشترین فراوانی انجام خطا را داشتند. از نتایج به دست آمده می توان برای برنامه ریزی جهت ارتقاء حقوق بیماران و اصلاح دیدگاه و روش برخورد تیم درمان با خطای پزشکی همکاران به شکل حق مدار و حمایتی استفاده کرد. زمینه سازی های فرهنگی و قانونی و اجتماعی با هدف فراهم شدن امکان اظهار خطای پزشکی به شکل علمی و مهارتی از رسالت های مراکز آموزشی درمانی خواهد بود.

جو اخلاقی، جزیی مهم از فضا یا فرهنگ سازمانی است که همه ی جنبه های فردی را تحت تاثیر قرار می دهد و ارتقاء آن در مراکز بهداشتی درمانی، باعث واکنش بهتر پرستاران در برابر تنش اخلاقی و نهایتا، بهبود کیفیت خدمات درمانی می شود. هدف از این مطالعه، تعیین درک پرستاران از جو اخلاقی حاکم بر بالین در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، در سال 1397 بود. این پژوهش، مطالعه ای توصیفی همبستگی بود که بر روی سی صد پرستار و به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف، انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، شامل دو پرسش نامه ی اطلاعات دموگرافیک و جو اخلاقی اولسون بود. تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از آزمون های آماری رگرسیون خطی، میانگین و انحراف معیار انجام شد. نتایج حاصل از مطالعه نشان داد نمره ی کلی جو اخلاقی در نمونه های شرکت کننده در مطالعه، 67/0 ± 79/3 بود. بیشترین و کمترین نمره ی جو اخلاقی در این مطالعه، به ترتیب، مربوط به بعد مدیران پرستاری (74/0 ± 86/3) و پزشکان (79/0 ± 58/3) بود؛ همچنین، بین متغیرهایی مانند سن و سابقه ی خدمت، رابطه ای معنی دار با ابعاد جو اخلاقی مشاهده شد (05/0>p). با توجه به نمره ی جو اخلاقی کسب شده در این پژوهش که از برخی مطالعات انجام گرفته در این زمینه در ایران کمتر است و با توجه به اهمیت موضوع جو اخلاقی و عواقب ناشی از نقص در این جو، لازم است تا مسیولان بیمارستان ها، برنامه ریزی های مناسب برای حاکم کردن جو اخلاقی مطلوب بر بالین را در اهم موضوعات کاری خود قرار دهند.

سنجش عملکرد بالینی دانشجویان پرستاری، به عنوان منبعی برای تعیین نیازهای آموزشی و تصمیم گیری برای ایجاد تحول در محیط های آموزشی و ارتقاء کیفیت آموزش، امری ضروری است. این مطالعه با هدف ارزشیابی رفتار حرفه ای دانشجویان پرستاری در محیط بالینی، با ابزار ارزشیابی حرفه ای در مقیاس کوچک (P-MEX) انجام شد. این مطالعه ی توصیفی تحلیلی مقطعی با مشارکت 86 نفر از کارورزهای پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اهواز در سال 1398 صورت گرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه ی اطلاعات دموگرافیک و فرم ارزشیابی P-MEX کروز بود. روایی و پایایی این ابزار از طریق سنجش بین مشاهده گران انجام و با ضریب آلفای کرونباخ 76% تعیین شد. برای تحلیل داده ها از SPSS نسخه ی 20 و آزمون های آماری توصیفی، تی تست مستقل، آنالیز واریانس و آزمون های تعقیبی Post Hoc استفاده گردید. در مجموع مهارت های حرفه ای، اکثر شرکت کنندگان در مرحله ی اول 51. 2% در سطح متوسط و قابل انتظار و 48. 8% بالاتر از حد انتظار و در مرحله ی دوم اکثرا 84. 9% در سطح متوسط و در حد انتظار و 15. 1% بالاتر از حد انتظار قرار گرفتند. در این پژوهش بر اساس نمرات ارزشیابی در طی دو مرحله، گرچه میانگین کل نمرات مهارت های بالینی اکثر دانشجویان در محدوده ی در حد انتظار از مقیاس لیکرت چهار درجه ای قرار گرفت؛ اما نمره ی مهارت ها در بخش های ویژه پایین تر بود؛ لذا به منظور ارتقاء همه جانبه ی مهارت های حرفه ای، تدوین برنامه ریزی ها و روش های آموزشی مناسب در حیطه ی رفتارهای حرفه ای الزامی است.

حریم خصوصی، اصل اساسی انسانیت و یکی از حقوق بنیادین مهم هر انسان است که رعایت آن، به ویژه در سازمان های مراقبت بهداشتی و درمانی الزامی شناخته شده است. هدف از این مطالعه، تعیین میزان رعایت حریم خصوصی بیماران سالمند در مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در سال 1398 بود. این پژوهش مقطعی روی 230 نفر از بیماران سالمند بستری در دو بخش داخلی و جراحی در مراکز آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی اهواز انجام شد. اطلاعات به وسیله ی پرسش نامه ی محقق ساخته جمع آوری شد. این پرسش نامه در دو بعد روانی با یازده سوال و بعد فیزیکی با هجده سوال تهیه شد؛ همچنین، خبرگان و استادان روایی پرسش نامه را بررسی کردند. نتایج نشان داد که 2/62 درصد (143 نفر) از بیماران زن و مابقی مرد بودند. به لحاظ میزان رعایت حریم خصوصی 13/47 درصد از زنان و 75/51 از مردان، میزان رعایت حریم خصوصی را بالا ارزیابی کردند و 79/13 درصد از زنان و 28/20 درصد از مردان آن را ضعیف ارزیابی کردند. میزان رعایت حریم خصوصی بر حسب جنسیت بیمار و پرستار و پزشک مسیول به لحاظ آماری متفاوت بود (P-value<0. 05)؛ اما بین میزان رعایت حریم خصوصی با رده ی سنی و شغل بیمار قبل از بازنشستگی، وضعیت تاهل پرستار و پزشک مسیول تفاوت معناداری مشاهده نشد (P-value>0. 05). آموزش پرستاران، پزشکان، پرسنل و مراقبین سلامت در جهت ارتقاء حریم خصوصی بیماران سالمند و تقویت عملکرد نظارتی مدیران و مسیولان در این زمینه ضرورت دارد.

حساسیت اخلاقی یکی از معیارهای مهم در اصول اخلاق حرفه ای است که درون مایه ی تعدادی از ابعاد آن روان شناسی است؛ لذا این تحقیق با هدف تبیین معنای حساسیت اخلاقی با تاکید بر ابعاد روان شناختی آن از دیدگاه کادر درمان اتاق عمل صورت گرفت. در این پژوهش کیفی، مصاحبه ای نیمه ساختاریافته و عمیق با یازده تن از کادر درمان اتاق عمل بیمارستان امام خمینی(ره) انجام شد؛ همچنین، تجزیه و تحلیل محتوا به روش استراوس و کوربین انجام گرفت. نتایج مطالعه ی اخیر، سه درون مایه ی متغیرهای محیطی، مشکلات فردی و بین فردی و حقوق متقابل بیمار و کادر درمان را شامل می شود. ابعاد حساسیت اخلاقی عبارت بودند از: میزان احترام به استقلال مددجو، میزان آگاهی از نحوه ی ارتباط با بیمار، میزان دانش حرفه ای، تجربه ی مشکلات و کشمکش های اخلاقی، به کارگیری مفاهیم اخلاقی در تصمیم گیری های اخلاقی و صداقت و خیرخواهی. مشاهدات ما اختلاف دیدگاه کادر درمان را از ابعاد مختلف موضوع «حساسیت اخلاقی» با آنچه به واقع در متون ذکر شده است، نشان می دهد؛ تاآنجاکه بسیاری از مصاحبه شوندگان حساسیت اخلاقی را، آنچه موجب رنجش شخص آن ها می شود، برداشت کردند.

جشنواره ی ملی فیلم و عکس اخلاق پزشکی، در بهمن 98، برگزار شد و با ثبت 487 اثر در سامانه ی جشنواره، به کار خود پایان داد. پس از بررسی همه ی آثار، در نهایت، هشتاد فیلم و 36 عکس انتخاب شد و برای داوری نهایی در اختیار هییت داوران قرار گرفت. مقاله ی حاضر، بر فیلم های این جشنواره متمرکز شده و کوشیده است با استفاده از روش اقدام پژوهی، به تبیین تجربه ی جذب، انتخاب و داوری فیلم ها، ازطریق طراحی و برگزاری جشنواره، بپردازد و هشتاد فیلم منتخب این جشنواره (پنجاه فیلم مستند، بیست فیلم کوتاه و ده فیلم جنبی) را از منظر اخلاق پزشکی، تحلیل کند. در این مسیر، از تطبیق موضوعی فیلم های منتخب با شانزده محوری که در متن فراخوان، به عنوان «موضوع های جشنواره»، اعلام شده بود، استفاده شده است. تفاوت نگاه فیلم سازان و پزشکان در زمینه ی اخلاق پزشکی، یکی از یافته های مشهود این گزارش است. این تفاوت، وقتی چشمگیرتر می شود که می بینیم مجموع فیلم های مرتبط با شانزده موضوعی که پزشکان در متن فراخوان گنجانده اند، یکی کمتر از مجموع فیلم هایی است که فیلم سازان، صرفا، پیرامون هفت موضوع مغفول مانده در متن فراخوان ساخته و به جشنواره تحویل داده اند. این مطالعه، همچنین، نشان می دهد دوربین سینماگران در حوزه ی اخلاق پزشکی، عمدتا، بر تعهد حرفه مندان و آسیب پذیری بیماران تمرکز می کند. از سوی دیگر، با توجه به تعدد و تنوع فیلم هایی که در این جشنواره گردآوری شده است، می توان یکی دیگر از یافته های این اقدام پژوهی را امکان استفاده از فیلم های کوتاه و مستند، برای آموزش برخی مفاهیم اخلاق پزشکی به فراگیران طب، دانست.

یکی از موضوعات اساسی در بیمارستان ها، بررسی میزان کارایی و اثربخشی است. به این منظور، شاخص هایی متعدد ارایه شده است که به شاخص های عملکردی، معروف اند. اگر عملکرد بیمارستان ها، از لحاظ رعایت حقوق بیمار، به مشخصات دموگرافیک او وابسته باشد، نادیده گرفتن اثر شاخص های بیمارستانی، به عنوان عامل موثر سطح بالاتر بر میزان رعایت حقوق بیمار، ممکن است موجب نتیجه گیری هایی نادرست درباره ی این روابط شود. در چنین مواردی که داده های مورد مطالعه، به طور ذاتی، چندسطحی است، استفاده از مدل های آماری چندسطحی برای بررسی این نوع داده ها، مفید خواهد بود. نمونه ها، در طی سال 1394، از هشت بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی تهران، به صورت خوشه ای دومرحله ای، جمع آوری شده اند. اطلاعات مربوط به میزان رعایت حقوق بیمار و اطلاعات دموگرافیک، از طریق پرسش نامه، از 375 بیمار جمع آوری گردید. میزان رعایت حقوق بیمار، توسط روش آماری چندمتغیره ی تحلیل عاملی، اندازه گیری شد. برای بررسی رابطه ی بین رعایت حقوق بیمار با برخی اطلاعات دموگرافیک، از مدل های رگرسیون خطی دوسطحی استفاده شد که سطح اول آن را عوامل دموگرافیک بیمار و سطح دوم را عوامل بیمارستانی تشکیل می دهند. میزان رعایت حقوق بیمار در بیمارستان ها، در سطح متوسط، رعایت شده بود. حدود شانزده درصد از واریانس متغیر وابسته ی میزان رعایت حقوق بیمار که مقداری زیاد است، به دلیل تغییرات در سطح بیمارستان است و بقیه ی تغییرات، در سطح فردی است؛ همچنین، متغیرهای درصد اشغال تخت، درصد شکایت و درصد فرار از بیمارستان، در سطح بیمارستان، آثاری شایسته ی توجه بر میزان رعایت حقوق بیماران دارند.