آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1399 | دوره:88 | شماره:2 (پیاپی 111) |تعداد مقالات:12

به منظور بررسی قدرت رقابتی سویا (رقم دی پی ایکس) در شرایط تداخل با تراکم های مختلف علف هرز کنجد شیطانی (Cleome viscosa L. ) (صفر، 3، 5، 10، 15، 20، 30 و 45 بوته در متر مربع) آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در شهرستان کلاله انجام شد. تراکم های مختلف علف هرز کنجد شیطانی اثر معنی داری بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد اقتصادی، وزن صد دانه و تعداد غلاف در بوته سویا داشت. بیشترین میزان عملکرد دانه و محصول بیولوژیک سویا، در تیمار شاهد عاری از علف هرز به ترتیب برابر با 9/374 و 30/734 گرم در متر مربع بود. اما با افزایش تراکم این علف هرز، عملکرد دانه و محصول بیولوژیک سویا به شکل غیر خطی کاهش یافت. به نحوی که در تیمار تداخل با 45 بوته در متر مربع علف هرز، عملکرد اقتصادی و محصول بیولوژیک به ترتیب به 172 و 38/344 گرم در متر مربع رسید.

پشه سیارید Lycoriella auripila (Winnertz) (Diptera: Sciaridae) و مگس فورید (Diptera: Phoridae) (Wood) Megaselia halterata آفات عمده قارچ پرورشی Imbach (Lange) Agaricus bisporius هستند. امروزه این آفات با حشره کش های شیمیایی کنترل می شوند، بررسی حساسیت آن ها به حشره کش های مجاز کشور امری ضروری است. در این مطالعه حساسیت لارو هر دو آفت به چهار حشره کش از گروه های مختلف شامل: پیری پروکسی فن و سیرومازین از تنظیم کننده های رشد حشرات (IGR)، تری کلرفن از گروه فسفره آلی و سایپرمترین از گروه پایرتروئیدها ارزیابی شد. زیست سنجی لاروها دربستر کشت قارچ خوراکی انجام شد و LC50 براساس ظهور حشرات کامل محاسبه گردید. مقدار LC50 حشره کش های پیری پروکسی فن، سیرومازین، سایپرمترین و تری کلرفن روی لارو سیارید به ترتیب 46/1، 15/31، 96/47 و 8/103 و روی لارو فورید به ترتیب 25/7، 6/189، 96/69 و 8/86 میلی گرم بر لیتر بر اساس ماده مؤثره تعیین شد. بر اساس نتایج به دست آمده حشره کش پیری پروکسی فن روی لارو هر دو آفت بیشترین سمیت را دارد.

قارچ های بیماری زای ماکروفومینا و فوزاریوم از جمله مهم ترین عوامل ایجادکننده بوته میری در ایران و جهان هستند که باعث ایجاد خسارت گسترده ای می شوند. در این پروژه، 25 رقم و ژنوتیپ امیدبخش کنجد شامل 14 لاین در مرحله سازگاری، چهار لاین پیشرفته برای معرفی و شش رقم تجاری شامل اولتان، داراب یک، دشتستان دو، هلیل، ناز تک شاخه و ناز چندشاخه در سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در خزانه آلوده در مزرعه 400 هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج کاشته شدند. هر ژنوتیپ در هر تکرار در یک خط دو متری کاشته شد. سطوح مقاومت به بیماری در بین ژنوتیپ ها به صورت درصد بوته میری در مرحله رسیدگی اندازه گیری شد. وقوع بوته میری در تمام ژنوتیپ ها مشاهده گردید. رقم دشتستان2 با بیشترین میزان بوته میری به عنوان حساسترین رقم تعیین گردید. لاین های در دست معرفی 10-92 و 10-90 با کمترین میزان بوته میری (کمتر از 20 درصد) در گروه ژنوتیپ های مقاوم دسته بندی شدند. آزمون همبستگی بین پنج صفت مرتبط با عملکرد با درصد بوته میری نشان داد که بوته میری با صفت تعداد دانه در کپسول بیشترین میزان همبستگی را دارد. همچنین، ارتباط معنی داری بین طول کپسول با درصد بوته میری مشاهده شد ولی ضریب همبستگی بین این دو صفت پایین بود. ارتباط معنی داری بین وزن هزاردانه، میزان کلروفیل برگ ها در مرحله گلدهی (عدد سبزینگی) و وزن کپسول بدون دانه با درصد بوته میری مشاهده نگردید.

آزمایشی به صورت کرت های دوبار خردشده به منظور ارزیابی اثر دوزهای مختلف علف کش یدوسولفورون+مزوسولفورون (آتلانتیس) و زمان کاربرد آنها بر دو توده فارس و کردستان یولاف در سال زراعی 1392-1393 در شرایط مزرعه در استان فارس انجام شد. دوزهای مختلف علف کش (0، 6، 12، 18 و 24 گرم ماده مؤثره در هکتار) به عنوان کرت اصلی، دو توده یولاف وحشی (توده جمع آوری شده از فارس و توده جمع آوری شده از کردستان) به عنوان کرت فرعی و زمان کاربرد علف کش مرحله 18 (هشت برگی) و 23 زادوکس (مرحله پنجه زنی) به عنوان کرت فرعی فرعی درنظر گرفته شد. درصد رشد مجدد در دو توده فارس و کردستان در بالاترین دوز (24گرم در هکتار) در دو زمان کاربرد علف کش در هشت برگی به ترتیب 6/16 و 5/ 4 درصد و پنجه زنی 23 و 6 درصد به دست آمد. درصد رشد مجدد یولاف وحشی در دوزهای کاهش یافته (12گرم در هکتار) در زمان پنجه زنی نسبت به هشت-برگی در دو توده کردستان و فارس بیشتر بود. معادلات دوز-پاسخ نشان داد که دوز مورد نیاز برای کاهش 50 درصد وزن خشک یولاف وحشی در توده کردستان در دو زمان کاربرد هشت برگی و پنجه زنی معادل 93/7 و 38/8 گرم ماده موثره در هکتار و در توده فارس در دو زمان هشت برگی و پنجه زنی به ترتیب برابر 89/9 و 66/9 گرم ماده مؤثره در هکتار بود. کاربرد دوز های کاهش یافته (12 گرم ماده مؤثره در هکتار)، در مرحله 18 زادوکس (هشت برگی) توصیه می گردد.

بادزدگی فیتوفترایی ناشی از Phytophthora infestans، مهم ترین بیماری سیب زمینی در دنیا و ایران است که برای پیش آگاهی آن تاکنون 16 مدل معرفی شده است. شهرستان گرگان دارای بیشترین سطح زیر کشت این محصول در استان است و طی 17 سال گذشته، در 11 سال بیماری با شدت های مختلف در آن ظاهر شده است. به منظور ساختن یک مدل پیش آگاهی مبتنی بر مفهوم «روز مساعد برای بادزدگی»، داده های آب و هوایی روزانه به صورت متغیرهای دوره ای و شرطی تبدیل شده، در نهایت سه متغیر پیشگو ساخته شد. بهترین متغیر پیشگو FTR بود که حاصل ترکیب سه متغیر دما و دو متغیر بارش بود و نمره ی روزانه ی آن از از 2-تا 4 در تغییر بود. مقدار تجمعی FTR از ابتدای فروردین ماه تا شروع بیماری 64 و در سال های بدون بیماری 4 بود. میزان درستی پیش بینی مدل بر اساس رگرسیون لجستیک و تابع تشخیص به ترتیب 75 و 89 درصد بود و حساسیت و اختصاصیت مدل نهایی به ترتیب حدود 92 و 100 درصد بود.

یکی از روش های بررسی کارایی شکارگر به عنوان عامل کنترل بیولژیک، مطالعه ی واکنش تابعی می باشد. در واکنش تابعی کلاسیک دو فرض وجود دارد: 1-شکار پراکنش مکانی تصادفی دارد 2-نرخ شکارگری با زمان محدود می گردد. در این مطالعه عامل محدود کننده ی نرخ شکارگری پوره ی سن اول و پنجم و ماده ی بالغ Nesidiocoris tenuis روی تخم بید گوجه فرنگی، در قالب واکنش تابعی چند لکه ای بررسی شد. دو مجموعه تراکم طعمه در اختیار شکارگر قرار گرفت به طوری که بیشترین تراکم یا مجموع تراکم طعمه در همه لکه ها برابر با حد سیری شکارگر باشد. زمان آزمایش برای حشرات کامل ماده و پوره ی سن پنجم 1، 2 و 3 ساعت و برای پوره سن اول 1، 5/1 و 2 ساعت بود. نتایج نشان داد کهشکارگرقبل از آن که با زمان محدود شود با گنجایش معده ی خود محدود شده است. واکنش تابعی هر سه مرحله ی زیستی شکارگر از نوع دوم بود و فراسنجه های Th و a' برای پوره سن اول و پنجم و ماده ی بالغ، ، به ترتیب، 033/4 دقیقه و 0385/0 بر دقیقه، 517/3 دقیقه و 0305/0 بر دقیقه و 512/2 دقیقه و 0278/0 بردقیقه برآورد شد. براین اساس، N. tenuis می تواند به عنوان یک عامل کنترل بیولژیک کارآمد برای بید گوجه فرنگی در نظر گرفته شود.

اسکب معمولی یکی از بیماری های مهم باکتریایی سیب‍ زمینی است که تولید بهینه این محصول اقتصادی را به‍ طور‍ فراگیر محدود می‍ سازد. متعاقب نمونه برداری سال‍ های 1396 و 1397، پرگنه‍ های پودری با شکل‍ شناسی جنس استرپتومایسس خالص‍ سازی و از نظر ویژگی های فنوتپی، بیماری زایی و ردیابی ژنهای مستقر روی جزیره بیماری زایی شامل txtAB، nec1 و tomA ارزیابی شدند. شکل‍ شناسی پرگنه جدایه‍ ها روی محیط عصاره ‍ مخمر-مالت-آگار متنوع و جدایه‍ های بیمارگر علایم عدم‍ جوانه‍ زنی، نکروز وکوتولگی را روی گیاهچه‍ های تربچه نشان‍ داده و از نظر فنوتیپی به شش گروه تفکیک شدند. از 20 جدایه بیمارگر روی تربچه، 11 جدایه قادر به ایجاد نکروز ویا فرورفتگی در ورقه‍ های سیب‍ زمینی و هشت جدایه علایم کلروز و یا نکروز را روی برگ‍ های توتون پس‍ از‍ گذشت 10 روز ایجاد نمودند. نتایج بیماری زایی در شرایط گلخانه، به‍ صورت زخم‍ های سطحی و یا برجسته با شاخص شدت لکه بین یک تا چهار مشخص شد. قطعه 700 جفت‍ بازی nec1، در شش جدایه از مجموع هشت جدایه منتخب ردیابی شد. درحالی که ژن های txt AB و tom A به‍ ترتیب در جدایه‍ های JR-12 و TM-29 تکثیر شدند. بر‍ اساس نتایج توالی‍ یابی 16SrRNA، جدایه TM-29 به‍ عنوان Streptomyces bottropensis و جدایه JR-12 به‍ عنوان Streptomyces sp. مشخص شد. به‍ نظر می‍ رسد جدایه‍ های خراسان رضوی، دارای فاکتور بیماری زایی به‍ غیر از تاکستومین A هستند که برای تأیید آن، انجام آزمایشات تکمیلی ضرورت دارد.

بیماری کچلی یا اسکالد و سیاهک سخت به ترتیب با عوامل Rhynchosporium secalis وUstilago hordei مهم ترین بیماری های جو در استان خوزستان می باشند. در این پژوهش مقاومت 100 ژنوتیپ جو، نسبت به بیماری های کچلی و سیاهک سخت جو بررسی شد. این تحقیق در دو ایستگاه تحقیقاتی اهواز و شاوور در سال زراعی 98-1397 انجام شد. مایه زنی بیماری سیاهک در آزمایشگاه به روش سوسپانسیون اسپور و در سه نوبت قبل از کاشت روی بذر انجام شد. پس از ظهور بیماری تعداد و درصد سنبله های آلوده در هر تیمار شمارش شدند. ارزیابی برای بیماری برگی اسکالد جو بر اساس روش دو رقمی (Double digit) 99-00 انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که 65 ژنوتیپ حساس، هفت ژنوتیپ نیمه حساس، هفت ژنوتیپ نیمه مقاوم، 15 ژنوتیپ مقاوم و شش ژنوتیپ ایمن به بیماری اسکالد بودند. از بین ارقام بررسی شده ارقام صحرا، نوروز، لوت، ماکوئی و جلگه مقاوم و رقم بهمن ایمن به بیماری اسکالد ارزیابی شدند. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده، 72 درصد ژنوتیپ ها حساس و نیمه حساس و 28 درصد مقاوم و نیمه مقاوم به بیماری سیاهک سخت جو بودند. ارقام صحرا، گوهران، لوت، والفجر و بهمن به این بیماری مقاوم بودند در این بررسی بیشترین درصد منابع مقاومت به هر دو بیماری مربوط به اقلیم سرد و کمترین درصد مربوط به اقلیم گرم بود. واژه های کلیدی: مایه زنی Rhynchosporium secalis، Ustilago hordei بیماری کچلی یا اسکالد و سیاهک سخت به ترتیب با عوامل Rhynchosporium secalis وUstilago hordei مهم ترین بیماری های جو در استان خوزستان می باشند. در این پژوهش مقاومت 100 ژنوتیپ جو، نسبت به بیماری های کچلی و سیاهک سخت جو بررسی شد. این تحقیق در دو ایستگاه تحقیقاتی اهواز و شاوور در سال زراعی 98-1397 انجام شد. مایه زنی بیماری سیاهک در آزمایشگاه به روش سوسپانسیون اسپور و در سه نوبت قبل از کاشت روی بذر انجام شد. پس از ظهور بیماری تعداد و درصد سنبله های آلوده در هر تیمار شمارش شدند. ارزیابی برای بیماری برگی اسکالد جو بر اساس روش دو رقمی (Double digit) 99-00 انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که 65 ژنوتیپ حساس، هفت ژنوتیپ نیمه حساس، هفت ژنوتیپ نیمه مقاوم، 15 ژنوتیپ مقاوم و شش ژنوتیپ ایمن به بیماری اسکالد بودند. از بین ارقام بررسی شده ارقام صحرا، نوروز، لوت، ماکوئی و جلگه مقاوم و رقم بهمن ایمن به بیماری اسکالد ارزیابی شدند. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده، 72 درصد ژنوتیپ ها حساس و نیمه حساس و 28 درصد مقاوم و نیمه مقاوم به بیماری سیاهک سخت جو بودند. ارقام صحرا، گوهران، لوت، والفجر و بهمن به این بیماری مقاوم بودند در این بررسی بیشترین درصد منابع مقاومت به هر دو بیماری مربوط به اقلیم سرد و کمترین درصد مربوط به اقلیم گرم بود.

سفیدک پودری یکی از بیماری های مهم سیب (Malus domestica Borkh) در جهان است که باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می شود. در این پژوهش، اثر برهم کنش بین برخی پایه ها و ارقام رایج در مقاومت به سفیدک پودری در شرایط طبیعی طی چهار سال زراعی بررسی شد. به این منظور آزمایشی با سه پایه رویشی MM. 111، MM. 106، M9 و یک پایه بذری و ارقام رد دلیشز، گلدن دلیشز، گلاب کهنز و گلاب اصفهان در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به صورت فاکتوریل در چهار تکرار اجرا شد. ارزیابی بر اساس درصد وقوع و شدت بیماری روی برگ ها در دو سال برآورد شد. نتایج نشان داد که پایهM. 9 مقاومت گلاب اصفهان را نسبت به سفیدک پودری در مقایسه با پایه بذری کاهش و مقاومت رقم رد دلیشز، گلدن دلیشز و گلاب کهنز را افزایش داده است. ترکیب های M. 9 × Golab e Esfahan و Seedling ×Golab e Esfahan به ترتیب با 73/52 و 10/48 درصد وقوع بیماری و 57/56 و 31/53 درصد شدت بیماری بیش ترین حساسیت را نشان دادند درحالی که ترکیب هایM. 9 ×Red Delicious وMM. 106 ×Red Delicious به ترتیب با 50/12 و 76/12 درصد وقوع بیماری و 47/16 و 61/19 درصد شدت بیماری، بیش ترین مقاومت را نشان دادند، . بر این اساس گلاب کهنز و گلدن دلیشز روی پایه M. 9 و رد دلیشز روی پایه های M. 9 و M. 106 توصیه می گردد.

بیماری سوختگی باکتریایی معمولی لوبیا با عامل Xanthomonas axonopodis pv. phaseoli یکی از بیماری های مهم لوبیا است که باعث کاهش عملکرد و کیفیت بذر می شود. استفاده از ارقام مقاوم یکی از روش های مؤثر کنترل بیماری است. در این بررسی 15 ژنوتیپ لوبیا در کنار رقم صدری به عنوان شاهد طی سال های 1394 و 1395 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی کشت و در مرحله قبل از گل دهی با سوسپانسیون 7 10 سلول باکتری در میلی لیتر مایه زنی و میزان مقاومت ژنوتیپ ها در مرحله قبل از رسیدگی فیزیولوژیکی ارزیابی شد. نتایج نشان داد، بیماری سوختگی باکتریایی به طور متوسط منجر به کاهش عملکرد به میزان 2/33 درصد در لاین های مورد مطالعه شد. همچنین اجزاء عملکرد شامل تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه در شرایط آلودگی به بیماری به ترتیب 9/28، 17 و 6/15 درصد کاهش نشان دادند. براساس استفاده از روش تجزیه به عامل ها و تجزیه کلاستر، پنج لاین لوبیا که دارای بیشترین شاخص های میانگین هندسی بهره وری و تحمل به تنش و کمترین شاخص حساسیت نسبت به کل ژنوتیپ ها بودند، شناسایی و انتخاب شدند. ژنوتیپ های VAX3 و Ks31118 به دلیل بازارپسندی و رنگ دانه مناسب، قابلیت معرفی و نام گذاری مستقیم به عنوان ارقام لوبیا قرمز مقاوم به بیماری سوختگی باکتریایی معمولی را دارا بودند؛ همچنین از لاین های VAX1، VAX5 و VAX6 می توان به عنوان والدین تلاقی، در برنامه هیبریداسیون ارقام لوبیا به منظور معرفی ارقام مقاوم به این بیماری، استفاده کرد.

در این تحقیق امکان القای مقاومت سیستمیک به بیماری پژمردگی فوزاریومی ناشی از Fusarium oxysporum fsp. lycopersisi با استفاده از متیل جاسمونات در دو رقم گوجه فرنگی ترمه و کاپیتان بررسی شد. نهال های گوجه فرنگی با سه غلظت 2/0، 1/0 و صفر در مرحله 2-4 برگی با روش اسپری دستی تیمار و در مرحله 6 برگی با استفاده از عامل بیمارگر، بیماری زایی صورت گرفت. سطح بیان سه ژن npr1، pds و eds1، فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز و میزان فنل کل به ترتیب با استفاده از روش بررسی بیان ژن در زمان واقعی و طیف سنجی انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که فعالیت آنزیم ها در ارقام و بازه های زمانی متغییر می باشد. بیشترین میزان فعالیت آنزیم ها در رقم ترمه تحت تنش بیماری مشاهده شد. بیشترین و کمترین سطح بیان به ترتیب برای ژن های npr1 و pds اتفاق افتاد. نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از آن است که متیل جاسمونات قادر به القا مقاومت در گوجه فرنگی بر علیه بیماری پژمردگی فوزاریومی از طریق تغییر در فعالیت های بیوشیمیایی و مولکولی می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.